Przypisy

rzecz, która nie jest warta złamanego szeląga — rzecz, która nie jest nic warta. [przypis edytorski]

rzecz o kolędzie — prezent świąteczny. [przypis edytorski]

rzeczoną [być] (starop.) — być nazywaną. [przypis edytorski]

rzeczony (starop.) — tu: nazywany. [przypis edytorski]

rzeczony (starop.) — tu: zwany; nazywany. [przypis edytorski]

rzeczony — tu: nazywany. [przypis edytorski]

rzeczony — wspomniany. [przypis edytorski]

Rzecz o służących — zamieszczona w 5. tomie Pism Żmichowskiej (Warszawa 1885). [przypis edytorski]

Rzeczpospolita — dialog Platona znany dziś częściej pod polskim tytułem Państwo, opisujący idealnie urządzone państwo, rządzone przez filozofów. [przypis edytorski]

Rzeczpospolita (…) Ku temu, co czedł — Dwie ostatnie części dzieła: monolog uosobionej Rzeczpospolitej i końcowy zwrot do czytelnika nie zachowały się w całości. Jedyny ocalały egzemplarz pełnego wydania utworu Mikołaja Reja (wydany w Krakowie przez Macieja Szarffenberka w 1543 r., stanowiący własność biblioteki hr. Potockich w Krakowie, mieszczącej się niegdyś w domu „pod Baranami”, sygnatura biblioteczna A. 1014) jest od tego miejsca uszkodzony. Poprzedni badacze: Ambroży Grabowski, który w 1838 roku sporządził ręczny odpis tekstu, oraz Roman Zawiliński, redaktor wydania źródłowego dla niniejszej edycji, postarali się o dopełnienie tekstu tam, gdzie to było możliwe. Uzupełnienia te zostały ujęte w nawias kwadratowy; tam, gdzie brakuje tekstu, a nie sposób go uzupełnić, wstawiono wielokropek w nawiasie kwadratowym. [przypis edytorski]

rzeczpospolita Platońska — idealnie urządzone państwo, rządzone przez filozofów, opisane przez Platona w dialogu Państwo (znanym też pt. Rzeczpospolita). [przypis edytorski]

rzeczpospolita (starop.) — tu: państwo. [przypis edytorski]

rzeczpospolita — tu ogólnie: republika, państwo o ustroju, w którym władza jest sprawowana przez organ wyłoniony w wyniku wyborów na określony czas. [przypis edytorski]

rzeczpospolita — tu ogólnie: republika. [przypis edytorski]

rzeczpospolita — tu: państwo. [przypis edytorski]

rzeczpospolita — tu: republika, państwo o ustroju, w którym władza jest sprawowana przez organ wyłoniony w wyniku wyborów na określony czas. [przypis edytorski]

Rzeczpospolita — tu: republika rzymska, postrzegana zgodnie z dosłowną nazwą jako państwo tworzone wspólnie przez obywateli. [przypis edytorski]

Rzeczpospolita — tu: republika rzymska. [przypis edytorski]

Rzeczpospolita zowie się powszechnym miastem: za którą umrzeć i ze wszytkim się jej oddać, i w niej wszytki nasze pociechy położyć, i onej je poświęcić winni jesteśmy — Cyceron, O prawach (De legibus) II, 5. [przypis edytorski]

Rzecz sama w sobie — niem. Das ding an sich (1876). [przypis edytorski]

rzecz swoją — tu: to, czym się zajmuje, swój zawód. [przypis edytorski]

rzecz — tu: temat. [przypis edytorski]

rzecz ułożona — dziś raczej: ustalone. [przypis edytorski]

Rzeczypospolita Krakowska a. Wolne Miasto Kraków (1815–1846) — niewielkie państwo utworzone na kongresie wiedeńskim, pozostające pod kontrolą trzech państw sąsiednich: Imperium Rosyjskiego, Królestwa Prus i Cesarstwa Austrii; w wojsku Rzeczypospolitej Krakowskiej: Rzeczypospolita Krakowska nie miała wojska, a tylko liczącą ok. 300 osób milicję porządkową. [przypis edytorski]

rzeczypospolita (starop.) — tu: państwo. [przypis edytorski]

rzeczypospolita — tu: republika, państwo o ustroju, w którym władza jest sprawowana przez organ wyłoniony w wyniku wyborów na określony czas. [przypis edytorski]

Rzeczypospolita — tu: Republika Wenecka. [przypis edytorski]

Rzeczy — wiersz, przerzucony przez mur getta, jako utwór nieznanego autora wziął udział w konkursie poetyckim czasopisma „Kultura Jutra”, w którym otrzymał jedną z nagród. Opisuje on kolejne etapy wywózek Żydów, od przymusowego przeniesienia ich na teren getta, poprzez zmniejszanie się jego obszaru, po ostateczną wywózkę do obozów koncentracyjnych. [przypis edytorski]

Rzeczywista Obecność — ciała Chrystusa podczas sakramentu eucharystii. [przypis edytorski]

rzeczywistości wielkie ma pozory — sens: wydaje się rzeczywista. [przypis edytorski]

rzeczy złe i zdrożne, o których książki już mówią nabożne — Słowacki, Beniowski, pieśń II. [przypis edytorski]

rzedzić — dziś popr.: rzednąć. [przypis edytorski]

rzegot (daw.) — hałas, łoskot. [przypis edytorski]

rzekąc (daw., gw.) — mówiąc. [przypis edytorski]

rzekąc (starop.) — forma imiesłowowa; dziś: mówiąc. [przypis edytorski]

rzeką Czarnym Dunajcem przy samym jej wypływie z Kościeliskiej Doliny — w rzeczywistości Czarny Dunajec powstaje z połączenia Potoku Kościeliskiego (Kirowej Wody), wypływającego z hali pod Pyszną, z Potokiem Chochołowskim (Siwą Wodą), płynącym spod Wołowca. [przypis edytorski]

rzeką (daw.) — dziś popr. forma: rzekną; powiedzą. [przypis edytorski]

rzeką (daw. forma) — rzekną, powiedzą. [przypis edytorski]

rzeką (daw.) — mówią; por.: rzec. [przypis edytorski]

rzeką późni — powiedzą potomkowie (później urodzeni). [przypis edytorski]

rzeka A — chodzi o rzekę Avon, przepływającą w pobliżu Millcote. [przypis edytorski]

rzeka Ajgyptos — tj. Nil. [przypis edytorski]

rzeka Ajtiops — w istocie część Nilu przepływająca przez Etiopię (Abisynię) i Sudan (w tym staroż. Nubię). [przypis edytorski]

Rzeka Assinijska — laguna Assini w ob. Wybrzeżu Kości Słoniowej. [przypis edytorski]

rzeka Assini — laguna Assini w ob. Wybrzeżu Kości Słoniowej. [przypis edytorski]

Rzeka Beztroski — rzeka w podziemnej krainie zmarłych, zwana zwykle Rzeką Zapomnienia, Lete. [przypis edytorski]

rzeka Bourbon — ob. rzeka Nelson. [przypis edytorski]

rzeka Czerwona — tu: River Rouge, rzeka o długości 204 km na obszarze Metro Detroit w południowo-wschodniej części stanu Michigan w Stanach Zjednoczonych, wpadająca do Detroit River przy Zug Island, zindustrializowanej wyspie stanowiącej granicę między miastami River Rouge i Detroit. [przypis edytorski]

Rzeka Kameruńska — ob. Wouri, druga co do długości rzeka w Kamerunie, uchodząca do Zat. Gwinejskiej w Duali. Portugalczycy, którzy w 1472 dotarli do jej ujścia, z powodu wielkiej ilość krewetek żyjących w tym miejscu nazwali ją Rio dos Camarões, tj. rzeką krewetek; od nazwy tej pochodzi nazwa Kamerunu. [przypis edytorski]

rzeka Kanopa — faktycznie jedna z kilku odnóg ujścia Nilu; najbardziej wysunięta na zachód, nosiła nazwę od leżącego nad nią miasta Kanopos. [przypis edytorski]

rzeka Okeana — mowa o Bosforze. [przypis edytorski]

rzeka Wschodnia — West River. [przypis edytorski]

Rzeka Zachodnia — zapewne ob. rzeka Kolumbia. [przypis edytorski]

rzekęcy (starop.) — daw. forma imiesłowowa; dziś: mówiąc. [przypis edytorski]

rzekę (daw. forma) — 1.os.lp: rzeknę; powiem. [przypis edytorski]

rzekę — daw. forma; inaczej: mówię, powiem. [przypis edytorski]

rzekę (daw.) — powiem; do: rzec: powiedzieć. [przypis edytorski]

rzekę (daw.) — przestarz. forma 1.os.lp od: rzec; powiem. [przypis edytorski]

rzekę (daw.) — rzeknę, powiem. [przypis edytorski]

rzekę — dziś: mówię; por. czas. rzec. [przypis edytorski]

rzeki — dziś popr. forma N. lm: rzekami. [przypis edytorski]

rzekł (…) jak lew, spoglądając na te obrazy: „My nie umiemy malować” — odniesienie do bajki La Fontaine'a, w której lew komentuje obraz przedstawiający zwycięstwo człowieka nad lwem, oraz do faktu, że tradycyjnie w sztuce islamu z powodów religijnych nie sporządzano wizerunków ludzi i zwierząt. [przypis edytorski]

rzekł jest (starop.) — forma złożonego czasu przeszłego dokonanego. [przypis edytorski]

rzekł mu król (…) „A o cóż mię prosisz?” — Neh 2, 2–4, ze zmianą 1 os. lp na 3 os. lp. [przypis edytorski]

rzekł tak do nich — Mk 10, 14. [przypis edytorski]

rzekł to oddać we troje (daw.) — przyrzekł oddać to potrójnie; przyrzekł, że odda (konstrukcja na wzór łac. Acc. cum inf.). [przypis edytorski]

rzekł z flegmą — flegmatycznie; powolnie, nieśpiesznie, spokojnie. [przypis edytorski]

rzeknąć (daw.) — dziś popr. forma: rzec; powiedzieć. [przypis edytorski]

rzeknąć (daw.) — dziś popr. forma: rzec. [przypis edytorski]

rzeknąc (starop.) — daw. forma imiesłowowa; dziś: mówiąc. [przypis edytorski]

rzeknięcie — powiedzenie, wypowiedź. [przypis edytorski]

rzeknij — powiedz. [przypis edytorski]

rzeko, hesperyjskich wód królu rogaty — Tyberyn, bóg Tybru, przedstawiany był z rogami byka, symbolizującymi płodność. [przypis edytorski]

rzekomo — niby to, pozornie. [przypis edytorski]

rzekomo — tu: pozornie. [przypis edytorski]

rzekszy — dziś: rzekłszy. [przypis edytorski]

rzekszy (starop. forma) — dziś popr.: rzekłszy. [przypis edytorski]

rzekszy (starop. forma) — dziś: rzekłszy; powiedziawszy. [przypis edytorski]

rzekszy (starop. forma) — dziś: rzekłszy. [przypis edytorski]

rzemięsło (daw.) — rzemiosło. [przypis edytorski]

rzemięsnik (starop.) — rzemieślnik. [przypis edytorski]

rzemieni — na których kładziono materace. [przypis edytorski]

rzemiennym dyszlem — nie wprost, ale meandrując raz w jedną, raz w inną stronę. [przypis edytorski]

rzemieśle (daw. forma) — dziś Msc.lp: (w) rzemiośle. [przypis edytorski]

rzemieśle (starop. forma) — dziś N.lp: (w) rzemiośle. [przypis edytorski]

rzemieślników (…) od starszyzny cechowej dla niezapłaconego cechu wolnego używania rzemiosła niemających — rzemieślników, którzy nie otrzymali od starszyzny cechu zezwolenia na wykonywanie swego fachu, ponieważ nie wnieśli wymaganej opłaty. [przypis edytorski]

rzemiesło (daw.) — rzemiosło. [przypis edytorski]

rzemiosły (daw. forma) — dziś popr. N.lm: rzemiosłami. [przypis edytorski]

rzemiosły — dziś popr. forma N. lm: rzemiosłami. [przypis edytorski]

rzepa (gw.) — tu: w zachodniej części części Podhala tak nazywane są ziemniaki. [przypis edytorski]

Rzepecka-Moszczeńska, Izabela (1864–1941) — liberalna publicystka, później współpracowniczka konserwatywnego „Kuriera Warszawskiego”, w „Życiu” krak. drukowała drobne nastrojowe nowelki. [przypis edytorski]

Rzepicha — żona Piasta i matka Ziemowita (Siemowita). [przypis edytorski]

rzeskie (daw.) — związane z Rzeszą; Rzesza to hist. określenie państwa niemieckiego, przedstawiające je jako jedność złożoną z mniejszych tworów politycznych. [przypis edytorski]

Rzeskie miasto — autonomicze miasto Rzeszy, np. Strasburg. [przypis edytorski]

rzeski — prawdop.: skłonny do rzezi. [przypis edytorski]

Rzesza — hist. określenie państwa niemieckiego, przedstawiające je jako jedność złożoną z mniejszych tworów politycznych. [przypis edytorski]

Rzesza Niemiecka — hist. określenie państwa niemieckiego, przedstawiające je jako jedność złożoną z mniejszych tworów politycznych; I Rzesza (Stara Rzesza) istniała w latach 962–1806, było to państwo niemieckie (od 1474 Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego), którego władcy nawiązywali do tradycji starożytnych cesarzy rzymskich. [przypis edytorski]

Rzesza Niemiecka — historyczne określenie państwa niemieckiego; I Rzesza (Stara Rzesza) istniała w latach 962–1806, było to historyczne państwo niemieckie (od 1474 Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego), którego władcy nawiązywali do tradycji starożytnych cesarzy rzymskich; II Rzesza funkcjonowała 1871–1918 i stanowiła federalne, konstytucyjne cesarstwo niemieckie pod panowaniem Hohenzollernów; III Rzeszą nazywane były w propagandzie Niemcy hitlerowskie 1933–45. [przypis edytorski]

rzesza — tu: gromada ludzi. [przypis edytorski]

rzesza — tu: tłum, mnóstwo ludzi. [przypis edytorski]