Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!

Dowiedz się więcej


Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 449 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Tak, dorzucę się do Wolnych Lektur! Tym razem nie pomogę, przechodzę prosto do biblioteki
Strona główna
Informacje Ustawienia Spis treści

Wszystkie zasoby Wolnych Lektur możesz swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać pod warunkiem zachowania warunków licencji i zgodnie z Zasadami wykorzystania Wolnych Lektur.
Ten utwór jest w domenie publicznej.
Wszystkie materiały dodatkowe (przypisy, motywy literackie) są udostępnione na Licencji Wolnej Sztuki 1.3.
Fundacja Wolne Lektury zastrzega sobie prawa do wydania krytycznego zgodnie z art. Art.99(2) Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Wykorzystując zasoby z Wolnych Lektur, należy pamiętać o zapisach licencji oraz zasadach, które spisaliśmy w Zasadach wykorzystania Wolnych Lektur. Zapoznaj się z nimi, zanim udostępnisz dalej nasze książki.

Zasób opracowany na podstawie: Władysław Szlengel, Co czytałem umarłym, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1979.

Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Publikacja sfinansowana ze środków pozostałych ze zbiórek, które nie zakończyły się sukcesem.

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Aleksandra Kopeć, Paweł Kozioł, Agnieszka Tulicka.

Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska

Ilustracja na okładce: Georgie Pauwels@Flickr, CC BY 2.0.

Szacowany czas do końca: -
Władysław Szlengel, Co czytałem umarłym, Rzeczy

Władysław Szlengel

Rzeczy

Rozmowa z dzieckiem → ← Okolice Warszawy

Spis treści

    1. Bieda: 1
    2. Podróż: 1
    3. Prawo: 1

    Co czytałem umarłymWładysław SzlengelRzeczy[1]

    1
    Z Hożej i Wspólnej, i Marszałkowskiej
    jechały wozy… wozy żydowskie…
    meble, stoły i stołki,
    walizeczki, tobołki,
    5
    kufry, skrzynki i bety,
    garnitury, portrety,
    pościel, garnki, dywany
    i draperie ze ściany.
    Wiśniak[2], słoje, słoiki,
    10
    szklanki, plater[3], czajniki,
    książki, cacka[4] i wszystko
    jedzie z Hożej na Śliską.
    W palcie wódki butelka
    i kawałek serdelka.
    15
    Na wozach, rikszach[5] i furach
    jedzie zgraja ponura…
    A ze Śliskiej na Niską
    znów jechało to wszystko.
    Meble, stoły i stołki,
    20
    walizeczki, tobołki.
    Pościel, garnki — psze panów,
    ale już bez dywanów.
    Po platerach ni znaku
    i już nie ma wiśniaków,
    25
    garniturów ni betów,
    i słoików, portretów.
    Już zostały na Śliskiej
    drobnosteczki te wszystkie,
    w palcie wódki butelka
    30
    i kawałek serdelka.
    Na wozach, rikszach i furach
    jedzie zgraja ponura.
    Opuścili znów Niską
    i do bloków szło wszystko.
    35
    Nie ma mebli i stołków,
    garnków oraz tobołków.
    Zaginęły czajniki,
    książki, bety, słoiki.
    Poszły gdzieś do cholery
    40
    garnitury, platery.
    Razem w rikszę tak wal to…
    Jest walizka i palto,
    jest herbaty butelka,
    jest ogryzek karmelka.
    45
    Na piechotę, bez fury
    idzie orszak ponury…
    Potem z bloków na Ostrowską
    jedzie drogą żydowską
    Biedabez tobołów, tobołków
    50
    i bez mebli czy stołków,
    bez dywanów, czajników,
    bez platerów, słoików,
    w ręce z jedną walizką
    ciepły szalik… to wszystko,
    55
    jeszcze wody butelka
    i chlebaczek na szelkach,
    depcząc rzeczy — stadami
    nocą szli ulicami.
    A z Ostrowskiej do bloku
    60
    szli w dzień chmurny o zmroku —
    walizeczka i chlebak,
    więcej teraz nie trzeba —
    — równo… równo piątkami
    marszem szli ulicami.
    65
    Noce chłodne, dni krótsze,
    jutro… może pojutrze…
    na gwizd, krzyk albo rozkaz
    znowu droga żydowska…
    ręce wolne i tylko
    70
    woda — z mocną pastylką[6]…
    Od Umszlagu[7] wzdłuż miasta,
    hen, aż do Marszałkowskiej,
    w pustych domach narasta
    życie, życie żydowskie.
    75
    W porzuconych mieszkaniach
    narzucone tobołki,
    garnitury i kołdry,
    i talerze, i stołki,
    tlą się jeszcze ogniska,
    80
    leżą łyżki bezczynne,
    tam rzucone w pośpiechu
    fotografie rodzinne…
    Książka jeszcze otwarta,
    list z półzdaniem… „Niedobra”,
    85
    szklanka wciąż nie dopita
    oraz karty z pół robra[8].
    Wiatr przez okno porusza
    rękaw zimnej koszuli,
    leży kołdra wgnieciona,
    90
    jakby ktoś się w nią wtulił,
    leżą rzeczy bezpańskie,
    stoi martwe mieszkanie,
    aż pokoje zaludnią
    nowi ludzie: Arianie[9]…
    95
    Zamkną okna otwarte,
    zaczną życie beztroskie
    i zaścielą te łóżka
    i te kołdry żydowskie,
    i koszulę upiorą,
    100
    książki włożą do półki,
    szklankę kawy wyleją,
    robra skończą do spółki.
    Tylko w jakimś wagonie
    pozostanie to tylko:
    105
    Nie dopita butelka
    z jakąś mocną pastylką…
    PodróżA w noc grozy, co przyjdzie
    po dniach kul oraz mieczy,
    wyjdą z kufrów i domów
    110
    wszystkie żydowskie rzeczy.
    I wybiegną oknami,
    będą szły ulicami,
    aż się zejdą na szosach
    nad czarnymi szynami.
    115
    Wszystkie stoły i stołki,
    i walizki, tobołki,
    garnitury, słoiki,
    i platery, czajniki,
    i odejdą, i zginą,
    120
    nikt nie zgadnie, co znaczy,
    że tak rzeczy odeszły,
    i nikt ich nie zobaczy.
    PrawoLecz na stole sędziowskim
    (jeśli VERITAS VICTI[10]… )
    125
    pozostanie pastylka
    jako CORPUS DELICTI[11].

    Przypisy

    [1]

    Rzeczy — wiersz, przerzucony przez mur getta, jako utwór nieznanego autora wziął udział w konkursie poetyckim czasopisma „Kultura Jutra”, w którym otrzymał jedną z nagród. Opisuje on kolejne etapy wywózek Żydów, od przymusowego przeniesienia ich na teren getta, poprzez zmniejszanie się jego obszaru, po ostateczną wywózkę do obozów koncentracyjnych. [przypis edytorski]

    [2]

    wiśniak — nalewka wiśniowa, dziś częściej: wiśniówka. [przypis edytorski]

    [3]

    platery — posrebrzane sztućce. [przypis edytorski]

    [4]

    cacko — daw. zabawka, później: ozdoba. [przypis edytorski]

    [5]

    riksza — napędzany siłą mięśni pojazd do przewozu pasażerów, zwykle w formie ciągniętego wózka lub oparty o mechanizm roweru. [przypis edytorski]

    [6]

    mocna pastylka — trucizna. [przypis edytorski]

    [7]

    Umszlag — właśc. Umschlagplatz (niem.) — plac przeładunkowy, usytuowany przy skrzyżowaniu ul. Stawki i Dzikiej; początkowo służył wymianie towarów między gettem a światem zewnętrznym, później gromadzono na nim ludzi wywożonych do Treblinki. [przypis edytorski]

    [8]

    rober — kompletna rozgrywka w towarzyskim brydżu. [przypis edytorski]

    [9]

    Arianie — właśc. Ariowie (chodzi tu oczywiście o „rasę aryjską”, nie o odłam protestantyzmu). [przypis edytorski]

    [10]

    veritas victi (niepopr. łac.) — prawda zwycięży (powinno być: veritas vincat). [przypis edytorski]

    [11]

    corpis delicti (łac., prawn.) — dowód rzeczowy. [przypis edytorski]

    15 zł

    tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

    35 zł

    tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

    55 zł

    tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

    200 zł

    tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

    500 zł

    Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

    20 zł /mies.

    Dziękujemy, że jesteś z nami!

    35 zł /mies.

    W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

    55 zł /mies.

    W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

    100 zł /mies.

    W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

    Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard PayPal

    Dane do przelewu tradycyjnego:

    nazwa odbiorcy

    Fundacja Wolne Lektury

    adres odbiorcy

    ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

    numer konta

    75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

    tytuł przelewu

    Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

    wpłaty w EUR

    PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

    Wpłaty w USD

    PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

    SWIFT

    WBKPPLPP

    x
    Skopiuj link Skopiuj cytat
    Zakładka Istniejąca zakładka Notka
    Słuchaj od tego miejsca

    Pora na chwilę przerwy :)

    Podoba Ci się nasza biblioteka? Wesprzyj ją drobną wpłatą, a otrzymasz wcześniejszy dostęp do prapremier!

    Na Wolnych Lekturach jest ponad 6,5 tys. ebooków. Wszystkie dostępne za darmo. Pomóż nam utrzymać i rozwijać ten zbiór! Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku!

    KRS: 0000070056
    Nazwa organizacji: Wolne Lektury

    Chcemy, aby każde dziecko w Polsce miało wygodny i bezpłatny dostęp do lektur szkolnych - zróbmy to razem! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą!
    Kliknij, by dowiedzieć się więcej >>>

    Nie umiem błyskotliwie odpowiedzieć na pytanie o to, dlaczego warto wspierać Wolne Lektury. Jedyna rozsądna, jaka się nasuwa, brzmi następująco: Wolne Lektury należy wspierać, bo są.

    Filip Springer

    Znajdź nasze książki na Legimi! Za każdym razem, kiedy czytasz lub słuchasz Wolnych Lektur w księgarni Legimi, wspierasz naszą bibliotekę - DZIĘKUJEMY!

    Zapisz się na newsletter, a nie przegapisz naszych publikacji. Zawsze możesz zrezygnować. Kliknij i podaj adres email

    Potrzebujemy Twojej pomocy! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą. Kliknij i zadeklaruj comiesięczne wsparcie >>>

    Audiobooki Wolnych lektur znajdziesz też na naszym kanale na YouTube.
    Czy wiesz, że jeśli włączysz subskrypcję, to pomożesz uwolnić kolejną książkę?

    Kliknij obrazek, by subskrybować!

    Lubisz czytać? Pomóż nam sprawiać, by coraz więcej książek było dostępnych za darmo w polskim Internecie! Kliknij i dorzuć się!

    Czy wiesz, że żeby wciąż docierać do miejsc, w których nie wszyscy mają dostęp do biblioteki, potrzebujemy Twojego wsparcia? Kliknij i dorzuć się!

    Dlaczego warto pamiętać o Kochanowskim, w jaki sposób zmiana akcentu może symbolizować bunt, jak rymować, aby prawie nikt nie zauważył, że rymujecie - wszystkiego dowiesz się słuchając Mistrzowskiej Szkoły Poezji.
    • NIP: 952-187-70-87
    • KRS: 0000070056
    • REGON: 017423865
    • Numer konta: 75 1090 2851 0000 0001 4324 3317
    Wolne Lektury to projekt prowadzony przez fundację Wolne Lektury.
    MKiDN
    Strona biblioteki Wolne Lektury powstała dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.