Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 475 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159856 przypisów.
amer (z gr. ameros: niemający części) — najmniejsza część materii w teorii atomowej szwajcarskiego botanika i genetyka Karla Wilhelma von Nägeliego z 1884; wg niej każdy atom składa się z miliardów eterycznych amerów, z których część jest ważka i skupia się w jądro, które otacza eteryczna atmosfera o gęstości malejącej wraz z odległością. [przypis edytorski]
Amestris, matka Kserksesa (…) kazała zagrzebać żywcem naraz czternastu młodzianków — Plutarch, O zabobonności, 13 i Herodot, Dzieje, VII, 114. [przypis tłumacza]
A mesure qu'on a plus d'esprit… (fr.) — Im wyżej rozwinięty umysł, tym więcej widzi między ludźmi odrębności; umysły pospolite nie dostrzegają różnic między ludźmi (Pascal, Myśli, tłum. T. Boy-Żeleński). [przypis edytorski]
ametystowy — o barwie ametystu, fioletowy. [przypis edytorski]
Amfiarajos — słynny wróżbita. [przypis edytorski]
Amfiaraus — jeden z siedmiu wodzów w wojnie tebańskiej, ociągał się brać udział w tej wyprawie, ponieważ spoglądając za bystro w przyszłość, sam sobie wywróżył, że na tej wojnie polegnie. Jakoż go żywcem pochłonęła ziemia. [przypis redakcyjny]
Amfiarausz — wieszczek tebański, Alkmeon: syn jego. [przypis redakcyjny]
amfibia — organizm zdolny poruszać się zarówno w wodzie, jak i na lądzie. [przypis edytorski]
amfibia — tu: łac. nazwa gromady płazów. [przypis edytorski]
amfibia — zwierzę ziemnowodne, przystosowane do życia zarówno w wodzie, jak i na lądzie. [przypis edytorski]
amfibolia — dwuznaczność lub niejasność wypowiedzi spowodowana niejednoznacznością użytej konstrukcji zdania (składni); tu w znaczeniu ogólnym: dwuznaczność, wątpliwość. [przypis edytorski]
amfibolia (gr. αμφιβολία) — znaczy pierwotnie: przykre położenie, kłopot, następnie: dwuznaczność. Jako wyraz techniczny służył u Arystotelesa do określenia jednego z sofizmatów wyrazowych (ἔλεγχοι παρά τὴν λέξιν) polegającego na tym, że w sylogizmie korzystamy z przemiany podobnych do siebie form wyrazu, znaczących co innego. Kant tę przemianę przeniósł na pole treści, wykazując, że wyliczone przezeń pary pojęć innego nabierają znaczenia, gdy się nimi posługujemy w zakresie czystego myślenia, niż gdy je stosujemy do przedmiotów realnych. Wyróżnienie to posłużyło mu do wykazania ułomności systematu Leibnizowo-Wolfowskiego. W tym rozszerzonym znaczeniu amfibolię nazwał Trentowski „ślepowronem” (Myślini II, 401–4-5), określając go jako „loiczny potwór w postaci syreniej” i cytując przykład nań z Okena (gdyby ktoś brał to dosłownie): „Wszelki organizm rozwija się z mułu wodnego i jest powstającą z piany morza Wenerą. Muł wodny jest żywy; całe morze jest życiem. Proces chemiczny staje się w wodnym mule galwanizmem, a w dalszym mułu tego rozwikłaniu życiem. Woda i siła jej życiorodna jest falującym, zawiązującym i rozwiązującym się co chwila organizmem. Życie jest ustawicznym podnoszeniem się i opadaniem morza”. [przypis redakcyjny]
amfibrach — stopa metryczna w metryce iloczasowej, składająca się z trzech sylab: jednej długiej między dwiema krótkimi; w polskich wierszach jej odpowiednikiem jest sekwencja składająca się z jednej sylaby akcentowanej między dwiema nieakcentowanymi. [przypis edytorski]
amfibrach — trójsylabowa stopa rytmiczna z akcentowaną sylabą pośrodku. [przypis edytorski]
amficyrtyczny — o dwóch rogach. [przypis tłumacza]
Amfidamas (zm. ok. 730 p.n.e.) — władca Chalkis na Eubei, zginął w wojnie lelantyńskiej, toczonej z miastem-państwem Eretrią, położonym na tej samej wyspie; jego pogrzebowi towarzyszyły igrzyska i agony (konkursy artystyczne), w których wziął udział Hezjod. [przypis edytorski]
Amfijon — Amfion: w mit. gr. muzyk, który potrafił za pomocą dźwięku liry przenosić kamienie używane do budowania murów Teb, w których panował; zob. też Ks. 1, Pieśń XXI. [przypis redakcyjny]
Amfijonowa lutnia — Amfion: w mit. gr. muzyk, który potrafił za pomocą dźwięku liry przenosić kamienie używane do budowania murów Teb, w których panował. [przypis redakcyjny]
Amfiktionia Delficka a. Związek Delficko-Termopilski — związek miast-państw greckich zawarty w celu ochrony sanktuariów Apollina w Delfach i Demeter w pobliżu Termopil oraz wspólnego organizowania tam uroczystości religijnych; najbardziej znany z tego rodzaju związków (amfiktionii) istniejących w staroż. Grecji. [przypis edytorski]
amfilada — ciąg pomieszczeń z drzwiami ustawionymi na jednej osi. [przypis edytorski]
amfilada — szereg przechodnich pokojów z wejściami ustawionymi na jednej osi. [przypis edytorski]
amfilada — szereg przechodnich pokojów z wejściami ustawionymi w jednej linii. [przypis edytorski]
amfilada — szereg przechodnich pokojów z wejściami ustawionymi w jednej osi. [przypis edytorski]
Amfiloch — ojciec Irydiona jest nazywany zamiennie imieniem Hermesa i Amfilocha; to drugie imię zostało utworzone prawdopodobnie od nazwy Amfilochii, regionu w płn.-zach. cz. Peloponezu, w pobliżu Zatoki Ambrakijskiej i Wysp Jońskich, z gł. miastami Amfilochia Argos i Limnea; pierwsze z nich wg mit. gr. miał założyć niejaki Amphilochus po powrocie z wojny trojańskiej. [przypis edytorski]
Amfimedon — syn Menelausa, zabity przez Telemacha w czasie rzezi zalotników. [przypis edytorski]
Amfion (mit. gr.) — syn Zeusa i Antiope, królowej Teb; wg legendy zbudował mury Teb, grając na lutni w taki sposób, że posłuszne mu kamienie przemieściły się na właściwe miejsca. [przypis edytorski]
Amfion (mit. gr.) — syn Zeusa i królewny tebańskiej Antiope, król Teb, muzyk i poeta. [przypis edytorski]
Amfion (mit. gr.) — wielki śpiewak i muzyk, bliźniaczy brat Zetosa, syn Zeusa i Antiope; razem z bratem zbudował mury obronne greckiego miasta Teby w Beocji: kiedy Zetos borykał się z dźwiganiem kamieni, Amfion grał na lirze otrzymanej od boga Hermesa, a jego kamienie w takt muzyki ustawiały się na odpowiednich miejscach. [przypis edytorski]
Amfipolis — starożytne miasto greckie; kolonia ateńska założona około roku 436 p.n.e. [przypis edytorski]
Amfipolis — starożytne miasto greckie w Tracji, nad rz. Strymon; założone w 436 p.n.e. jako strategiczna kolonia ateńska, kontrolująca ważny szlak handlowy z płn. Grecji do Hellespontu. [przypis edytorski]
Amfipolis — starożytne miasto greckie w Tracji, nad rz. Strymon; założone w 436 p.n.e. jako strategiczna kolonia ateńska, kontrolująca ważny szlak handlowy z płn. Grecji do Hellespontu; pozostawało niezależne, ale jako sojusznik Aten podczas wojny peloponeskiej zostało zajęte przez Spartę (424), a próby jego odbicia przez Ateńczyków nie powiodły się. [przypis edytorski]
amfiteatr (…) Flawiusowy — Amfiteatr Flawiuszów w Rzymie, czyli Koloseum; wybudowany w latach 70–80 n.e. przez cesarzy z dynastii Flawiuszów ogromny pięciokondygnacyjny amfiteatr mógł pomieścić od 45 do 73 tys. widzów; odbywały się w nim rozmaite igrzyska, walki gladiatorów, inscenizacje bitew morskich w sztucznym basenie (naumachie), polowania na dzikie zwierzęta. Od XVII w. rozpowszechnił się pogląd, że arena Koloseum była również miejscem kaźni wczesnych chrześcijan; tymczasem choć pojedyncze egzekucje różnego rodzaju skazańców stanowiły rodzaj krwawych interludiów podczas widowisk w Amfiteatrze Flawiuszów, masowych egzekucji chrześcijan dokonywano w Circus Maximus oraz w Ogrodach Nerona. [przypis edytorski]
amfiteatr — Teatr na Wyspie w Łazienkach, na wolnym powietrzu, w pobliżu pałacu Łazienkowskiego; ma charakterystyczną półokrągłą widownię z miejscami wznoszącymi się „schodkowo”, amfiteatralnie, [przypis redakcyjny]
amfiteatr — tu: najlepsze miejsca w Teatrze Wielkim, na podwyższeniu za krzesłami parteru, na wprost sceny. [przypis redakcyjny]
Amfitea — żona Autolyka, babka Odyseusza. [przypis edytorski]
Amfitrionada — potomek Amfitriona; Zeus przybrał postać Amfitriona, męża Alkmeny, zjawił się u niej i stał się ojcem Heraklesa. [przypis edytorski]
amfitrion (daw.) — gościnny pan domu, gospodarz wydający ucztę a. fundator przyjęcia; od imienia króla Tyrynsu i Teb w mit. gr. [przypis edytorski]
amfitrion — gościnny pan domu, gospodarz wydający ucztę a. fundator przyjęcia; od imienia króla Tyrynsu i Teb w mit. gr. [przypis edytorski]
amfitrion — gospodarz wydający ucztę, człowiek gościnny; od imienia króla Tyrynsu i Teb w mit. gr. [przypis edytorski]
Amfitrion — mąż Alkmeny, z którą Jowisz spłodził Herkulesa. [przypis tłumacza]
Amfitrion (mit. gr.) — król Teb, mąż Alkmeny; król bogów Zeus pod nieobecność Amfitriona przybrał jego postać, odwiedził Alkmenę i spłodził z nią słynnego herosa Heraklesa. [przypis edytorski]
Amfitrion — w mitologii greckiej królewicz oraz król Tyrynsu i Teb. W powszechnej tradycji postać ta stała się symbolem gościnności. [przypis edytorski]
Amfitryjon (mit. gr.) — dziś: Amfitrion, syn króla Tyrynsu, dzielny wojownik, mąż Alkmeny, jednej z kochanek boga Zeusa; tu: człowiek gościnny, gospodarz, organizator zabawy. [przypis edytorski]
Amfitryta (mit.gr.) — bogini mórz, żona Posejdona, jedna z nereid, córek Okeanosa. [przypis edytorski]
Amfitryta (mit. gr.) — córka Nereusa, porwana i poślubiona przez Posejdona, władczyni mórz. [przypis edytorski]
Amfitryta (mit. gr.) — jedna z najbardziej znanych boginek morskich, żona Posejdona. [przypis edytorski]
Amfitryta (mit. gr.) — jedna z nereid, najpiękniejsza z córek Okeanosa, żona Posejdona. [przypis edytorski]
Amfitryta (mit. gr.) — królowa morza; Okeanida, córka Okeanosa i Tetydy a. Nereida, córka Nereusa i Doris, żona Posejdona, matka Trytona. [przypis edytorski]
Amfitryta (mit. gr.) — żona boga Posejdona, królowa mórz. [przypis edytorski]
Amfitryta (mit. gr.) — żona Posejdona, wraz z nim sprawowała władzę nad morzami; bogini uosabiająca piękno morza. [przypis edytorski]
amfora — kadzielnica. [przypis autorski]
amfora — starożytne gliniane naczynie, zazwyczaj wysokie i smukłe, służące do przechowywania wina lub oliwy. [przypis edytorski]
amfora — starożytny dzban z dwoma uszkami i wąską szyjką. [przypis redakcyjny]
amfora — w staroż. Grecji wysokie naczynie gliniane o dwu uchach, służące do składowania i przenoszenia cieczy: wina, oliwy i wody. [przypis edytorski]
amforęś zaczął — konstrukcja z ruchomą końćówką czasownika; inaczej: zacząłeś amforę. [przypis edytorski]
amfory na głowie stawały (capite sistebant cadi) — amfory pełne wina stały w piwnicy rzędem w piasku; opróżnioną amforę stawiano „do góry nogami”. [przypis tłumacza]
amfryska — Apollinowa; od Amfrysu, rzeki w Tesalii, nad którą Apollo pasł niegdyś stada króla Admeta. [przypis edytorski]
Amfryza — właściwie Amfrysos, rzeka w Tesalii, nad którą Apollon („pasterz” w. 7) pasał przez 9 lat stada Admeta. [przypis redakcyjny]
Am General-Kommando — gdańska siedziba: do 1918 niemieckiego naczelnego dowództwa, 1919–1939 Komisarza Ligi Narodów, obecnie Rady Miasta. [przypis edytorski]
am-haarec a. am ha'arec (hebr. dosł.: ludzie ziemi) — zgodnie z tradycją rabinistyczną: niewykształcona, nieznająca Tory część Izraelitów. [przypis edytorski]
A mianowicie czczeni przezeń szczególniej arcybiskupi — [w oryg. łac.] sed specialiter quos venerabatur archiepiscopi. Znowuż powrót do wzmianki o (dwóch) polskich arcybiskupach, tak iżby nie można sądzić, ażeby to działo się u niego przygodnie. [przypis tłumacza]
Amice, ad quid venisti (łac.) — Mt 26, 50. „Przyjacielu, na coś przyszedł”. [przypis tłumacza]
Amice! Amice! (łac.) — przyjacielu! przyjacielu! [przypis edytorski]
Amicis, Edmondo de (1846–1908) — włoski pisarz i dziennikarz, autor powieści dla młodzieży Serce, cenionej za za bogactwo bodźców moralnych i patriotycznych. [przypis edytorski]
amicitiam nisi inter bonos esse non posse (łac.) — przyjaźń może istnieć tylko pomiędzy ludźmi dobrymi (Cyceron, De amicitia XVIII 65). [przypis edytorski]
amico (wł.) — przyjaciel. [przypis edytorski]
Amicus — jezuita, urodzony w Cosenza w 1580, zmarł 1651. [przypis tłumacza]
amicus (łac.) — przyjaciel. [przypis edytorski]
amicus (łac.) — przyjaciel, tu W. lm amici: przyjaciele. [przypis redakcyjny]
amicus Plato, amicus Socrates, sed magis amica veritas (łac.) — Platon przyjacielem, Sokrates przyjacielem, ale największą przyjaciółką prawda. [przypis edytorski]
Amicus Plato, sed magis amica veritas (łac.) — przyjacielem Platon, lecz większą przyjaciółką prawda; parafraza zdania Arystotelesa z Etyki nikomachejskiej. [przypis edytorski]
Amicus Plato, sed magis amica veritas (łac.) — przyjacielem Platon, lecz większą przyjaciółką prawda; parafraza zdania ucznia Platona, Arystotelesa, z jego Etyki nikomachejskiej. [przypis edytorski]
amicus Plato, sed magis amica veritas (łac.) — „Wprawdzie Plato jest przyjacielem, lecz większą przyjaciółką prawda”; wyrażenie przypisywane wybitnemu filozofowi gr. Arystotelesowi (IV w. p.n.e.), który będąc uczniem Platona, odrzucił i poddał krytyce jego idealistyczną teorię idei jako pierwowzorów rzeczy. [przypis redakcyjny]
amicus Plato sed (…) veritas — przyjacielem mym Platon, lecz większą przyjaciółką prawda; maksyma zaczerpnięta z Arystotelesa. [przypis edytorski]
amicycja (z łac.) — przyjaźń. [przypis edytorski]
amicyja (z łac.) — przyjaźń. [przypis edytorski]
Amiel, Henri Frédéric (1811–1881) — szwajcarski filozof piszący po francusku. Autor introspekcyjnego dziennika (Journal intime) przetłumaczonego na polski w 1901 r. (tłum. Aleksandra Kordzikowska) jako Z pamiętnika. [przypis edytorski]
Amiel, Henri Frédéric (1821–1881) — pisarz, filozof i mistyk szwajcarski. [przypis edytorski]
Amiel, Henri Frédéric (1821–1881) — szwajcarski etyk; znany jako autor introspekcyjnego, prowadzonego systematycznie przez ponad 30 lat Dziennika intymnego. [przypis edytorski]
Amiel, Henri Frédéric (1821–1881) — szwajcarski filozof, autor słynnego Dziennika intymnego. [przypis edytorski]
Amiel, Henri Frédéric (1821–1881) — szwajcarski filozof-moralista, autor słynnego Dziennika intymnego. [przypis edytorski]
Amiel, Henri-Frédéric (1821–1881) — szwajcarski filozof-moralista. [przypis edytorski]
Amiens — miasto w północnej Francji. [przypis edytorski]
amigo (hiszp.) — przyjaciel. [przypis edytorski]
amigo — przyjaciel. [przypis autorski]
amiklejskie strony — okolice miasta Amikle w Lakonii, tu zamiast: Lakonia. [przypis redakcyjny]
amikus (daw., łac. amicus) — przyjaciel. [przypis edytorski]
amilarstwo — stopień admirała, dowódcy floty. [przypis redakcyjny]
Amimelech — tu: Abimelek, postać biblijna, król Geraru, gdzie po zagładzie Sodomy przeniósł się Abraham ze swoją żoną Sarą, podając ją za swoją siostrę (zob. Rdz 20). [przypis edytorski]
ami, monsieur (fr.) — przyjaciel, pan. [przypis edytorski]
A mimo to byli bardzo winni, iż odrzucili proroków z przyczyny ich cudów — J 15, 24. [przypis tłumacza]
A mimo to przyrzeka im znak Jonasza, swego zmartwychwstania, znak wielki i nieporównany — Mt 12, 39. [przypis tłumacza]
A mimo to wyciągają wniosek, iż jeden z tych punktów nie istnieje — Przeczą Bogu z przyczyn nędzy człowieka lub przeczą nędzy i słabości człowieka, ponieważ widzą w nim Boga. [przypis tłumacza]
a minori ad maius (łac.) — od mniejszego do większego (od szczegółu do ogółu). [przypis edytorski]
amin (ukr.) — amen. [przypis redakcyjny]
amirał holenderski — Jakub Wassenauer Opdam. [przypis redakcyjny]
amitié amoureuse (fr.) — miłosna przyjaźń; przyjaźń z domieszką miłości. [przypis edytorski]
amitié amoureuse (fr.) — miłosna przyjaźń. [przypis edytorski]
amitié de bohême (fr.) — przyjaźń bohemy (cyganerii artystycznej). [przypis edytorski]
amitié du cochon (fr.) — przyjaźń świni. [przypis edytorski]
