Przypisy

córka Galileusza — Galileusz miał dwie córki: Livię (ur. 1601) i Virginię (1600–1634), które po zamieszkaniu we Florencji w 1613 umieścił w zakonie klarysek, w pobliskim klasztorze San Matteo. Zachowało się ponad sto listów Virginii (po ślubach zakonnych: Marii Celeste) do ojca, z lat 1623–1633. [przypis edytorski]

Córka Jego Ekscellencji — niem. Die Tochter der Excellenz (1877). [przypis edytorski]

córka Jowiszowego rodu — jedna z Muz, dziewięciu córek Zeusa i Mnemosyne; poezji epickiej patronowała Muza o imieniu Kaliope. [przypis edytorski]

córka Ledy (mit. gr.) — piękna Helena, córka Ledy i Zeusa, żona Menelaosa, króla Sparty, porwana przez Parysa Aleksandra stała się przyczyną wojny trojańskiej. [przypis edytorski]

córka Saturna — Junona. Saturn: staroitalski bóg zasiewów; w mit. rzym. odpowiadający gr. Kronosowi; jego imię wiązało się z mitem „złotego wieku”, którego mieszkańcy Italii mieli zażywać pod jego panowaniem. [przypis edytorski]

córka Saturna — tu: Junona. [przypis edytorski]

córka Tyndara (mit. gr.) — Helena Trojańska; formalnie ojcem królewny spartańskiej Heleny był Tyndareos, król Sparty, choć jego żonę, Ledę zapłodnił zmieniwszy się w łabędzia władca bogów Zeus, a Helena wykluła się z jaja. [przypis edytorski]

córkęć powiła — skrócone od: córkę ci powiła; urodziła ci córkę. [przypis edytorski]

Córkę gładką (…), Którą wielce miłował… — Hamlet cytuje tu urywki ze staroangielskiej ballady, znajdującej się w zbiorze oprac. przez biskupa Thomasa Percy'ego Reliques of ancient English poetry (1765). [przypis edytorski]

córkom bogów — mowa o muzach. [przypis edytorski]

córy Danaosa (mit. gr.) — 50 córek króla Danaosa, zwanych Danaidami: zmuszone do małżeństwa ze swymi stryjecznymi braćmi, na rozkaz ojca w noc poślubną zamordowały swoich mężów, za co zostały skazane w Tartarze na napełnianie wodą beczki bez dna. Tylko najmłodsza z nich, Hypermestra, ocaliła swego męża. [przypis edytorski]

córy Danausa (mit. gr.) — Danaos (Danaus) miał pięćdziesiąt córek, zwanych Danaidami; zostały one zmuszone do zawarcia związków małżeńskich, przez co w noc poślubną zabiły swoich mężów; za ten czyn zostały skazane na wieczną karę w Tartarze: ciągłe próby doniesienia wody w dziurawych dzbanach. [przypis edytorski]

córy — dziś popr. forma N.lm: córami. [przypis edytorski]

cóś (daw., reg.) — dziś popr.: coś. [przypis edytorski]

cóś — dziś: coś. [przypis edytorski]

cóś — dziś popr.: coś. [przypis edytorski]

cóś — dziś popr. pisownia: coś. [przypis edytorski]

cóś (gw.) — dziś: coś. [przypis edytorski]

cóż bo — bo cóż; cóż więc. [przypis edytorski]

cóż bo (daw.) — co też, cóż więc. [przypis edytorski]

cóż bo (daw.) — w takim przestawnym szyku oznacza: cóż więc, co też. [przypis edytorski]

cóżby (starop.) — oboczności pisowni: czożby. [przypis edytorski]

cóż (…) dzierżysz o owym (daw.) — co myślisz o tym. [przypis edytorski]

cóżem mniemał — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: cóż mniemałem (tj. cóż sądziłem). [przypis edytorski]

cóżem (…) mówił — cóż mówiłem. [przypis edytorski]

cóżem widziała — cóż widziałam. [przypis edytorski]

cóżeście chcieli — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: cóż chcieliście. [przypis edytorski]

cóżeś zacz? (daw.) — kim jesteś? [przypis edytorski]

cóż kiedy chybi (starop.) — cóż [będzie] jeśli chybi [tj. nie osiągnie zamierzonego skutku]. [przypis edytorski]

cóż mu nada — na cóż mu się przyda. [przypis edytorski]

cóż potem (starop.) — cóż po tym, cóż z tego. [przypis edytorski]

cóż potem (starop.) — cóż po tym; cóż z tego. [przypis edytorski]

Cóż to będzie z tego młodzieńca — parafraza ewangeliczna, por. Łk 1,66. [przypis edytorski]

Cóż to za zgrzebne Filipy z konopi gwarem swym mącą sen naszej królowej? Co? Widowisko?! Chętnie będę widzem, a w razie czego nawet i aktorem — słowa Puka z I sceny III aktu Snu nocy letniej. [przypis edytorski]

cóżże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

cózeście sie kosów jeni (gw.) — cożeście się chwycili za kosy; czemu chwyciliście za kosy. [przypis edytorski]

cobądźkolwiek — dziś: co bądź a. cokolwiek. [przypis edytorski]

Co b. do d. — Co było do dowiedzenia. [przypis edytorski]

Co b. do d. — Co było do dowiedzenia. [przypis edytorski]

Co Białego spotkało — Leszek Biały (ok. 1184–1227), książę krakowski, został zamordowany w czasie zjazdu w Gąsawie. [przypis edytorski]

Coblentz, William (1873–1962) — fizyk amerykański, znany ze swojego wkładu w radiometrię i spektroskopię w podczerwieni. [przypis edytorski]

cobler — lekki drink z wina lub sherry z sokiem z owoców cytrusowych, cukrem i kostkami lodu. [przypis edytorski]

co bronić porwali się woli — którzy wywołali powstanie, by bronić wolności. [przypis edytorski]

co by było po tym — co by z tego miało być; co by z tego miało wynikać. [przypis edytorski]

co bych rad widział (daw.) — co bym chętnie widział. [przypis edytorski]

coby dawać pozór (daw.) — żeby pilnować (czy nie idzie wicesekretariusz). [przypis edytorski]

coby (gw.) — żeby. [przypis edytorski]

co by kolwiek — cokolwiek by. [przypis edytorski]

cobykolwiek — dziś: cokolwiek by. [przypis edytorski]

co było odeszło (daw.) — forma daw. czasu zaprzeszłego; znaczenie: co odeszło (dawniej, przedtem). [przypis edytorski]

co był opowiadał — daw. czas zaprzeszły; dziś tylko: opowiadał (wcześniej). [przypis edytorski]

co był uczynił Zopirus, on zacny rycerz, rozmiłowawszy się pana swojego Dariusa, (…) urznąwszy sobie gębę i nos uciekł do Babilończyków (…) — Herodot, Dzieje III 151; mowa o oblężeniu zbuntowanego Babilonu przez perskiego króla Dariusza I Wielkiego (ok. 550–486 p.n.e.). [przypis edytorski]

co by na tym liście stało (starop.) — co jest napisane w tym liście. [przypis edytorski]

Co by robiła dziś Anglia, gdyby zamiast czterdziestu tysięcy marynarzy miała czterdzieści tysięcy mnichów? — w 1534 król Henryk VIII zerwał z papiestwem i ogłosił się głową Kościoła w Anglii, w latach 1546–41 rozwiązał klasztory w swoim królestwie, przejął ich dochody i sprzedał majątki; jego córka, Elżbieta I, kontynuowała politykę religijną ojca, w 1588 pokonała wielką flotę inwazyjną Hiszpanii, ówczesnej głównej potęgi morskiej i kolonialnej; wspierała handel zamorski i ekspansję kolonialną. Trwająca za życia Woltera wojna siedmioletnia (1756–1763) zakończyła się druzgocącym zwycięstwem Wielkiej Brytanii nad Francją i Hiszpanią i rozstrzygnęła zmagania francusko-brytyjskie o dominację w Ameryce Północnej i supremację na świecie: Wielka Brytania przejęła większość terytoriów kolonialnych Francji i zyskała światową dominację na morzach, oceanach i w koloniach. [przypis edytorski]

Cobyś był, Pietrze, mi dufał, co przejdziesz — to przeszedłbyś — konstrukcja z użyciem czasu zaprzeszłego, inaczej: „Gdybyś mi zaufał, że przejdziesz, wówczas przeszedłbyś”. [przypis edytorski]

coby — tu: żeby. [przypis edytorski]

coć było życiem — inaczej: co ci było życiem; co było dla ciebie życiem. [przypis edytorski]

coć — co ci (która ci). [przypis edytorski]

coć (daw.) — co ci. [przypis edytorski]

coć do sromoty i do moich rzeczy (starop.) — co ci do sromoty i do moich rzeczy; co cię obchodzą moja hańba i moje sprawy. [przypis edytorski]

coć (gw.) — co ci. [przypis edytorski]

coć — konstrukcja z partykułą „ci”, skróconą do „-ć”. [przypis edytorski]

coć mówił (daw.) — skrót od: co ci mówił. [przypis edytorski]

coć powiedzą — konstrukcja z partykułą -ci, skróconą do -ć; znaczenie: co ci powiedzą. [przypis edytorski]

coć powiem — co ci powiem. [przypis edytorski]

coć rzekę — co ci mówię. [przypis edytorski]

coć się podobała (starop., gw.) — skrót od: co ci się podobała; która ci się podobała. [przypis edytorski]

co-ć się roi — co ty sobie wyobrażasz. [przypis edytorski]

coć snem było — inaczej: co ci było snem; co było dla ciebie snem. [przypis edytorski]

coć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

coć (…) wadzi (starop.) — skrót od: co ci wadzi, co ci przeszkadza. [przypis edytorski]

Coccidae, pol.: misecznikowate (biol.) — rodzina owadów z nadrodziny czerwców. [przypis edytorski]

cochać się — czochrać, drapać, ocierać. [przypis edytorski]

cochać się — czochrać się, drapać się. [przypis edytorski]

cochać się (gw.) — ocierać się. [przypis edytorski]

co chcą to robią — możliwa poprawka: co chcą to robię [przypis edytorski]

Co chcesz — tu daw.: ile chcesz (jaką kwotę). [przypis edytorski]

cochenilla (z fr.) — dziś popr.: koszenila, naturalny ciemnoczerwony barwnik pozyskiwany z wysuszonych i zmielonych owadów, zwanych czerwcami kaktusowymi (Dactylopius coccus); tu w znaczeniu: owad, z którego wytwarza się ten barwnik. [przypis edytorski]

Cocher! Arretez! (fr.) — Woźnica! Zatrzymaj powóz! [przypis edytorski]

Cochet, Henri (1901–1987) — francuski tenisista, członek drużyny „czterech muszkieterów”, która zdominowała tę grę w l. 20. i 30. XX w. [przypis edytorski]

Cochet, Jean Benoît Désiré (1812–1875) — francuski archeolog, ksiądz katolicki; jeden z założycieli archeologii jako dyscypliny naukowej we Francji, pierwszy kurator Muzeum Starożytności w Rouen, autor ponad 150 książek i artykułów. [przypis edytorski]

cochmy naszczepili (starop.) — cośmy naszczepili; co naszczepiliśmy. [przypis edytorski]

Cochons! cochons! (fr.) — świnie, świnie. [przypis edytorski]

co chwila — tu: w każdej chwili. [przypis edytorski]

co ci ta o to (gw.) — po co masz wiedzieć, nie pytaj. [przypis edytorski]

coco — tu pot.: kokaina. [przypis edytorski]

coctail — dziś: koktajl. [przypis edytorski]

Cocteau, Jean (1889–1963) — francuski poeta, dramaturg, scenarzysta i reżyser, a także malarz i menedżer bokserski. [przypis edytorski]

Cocteau, Jean (1889–1963) — francuski poeta, pisarz, dramaturg, filmowiec i choreograf tworzący pod wpływem awangardowych kierunków w sztuce. [przypis edytorski]

Co czytałem umarłym — utwór odnosi się do akcji selekcyjnej w szopie (tj. przedsiębiorstwie) szczotkarzy, jaka miała miejsce 8 stycznia 1943 roku. [przypis edytorski]

coda — końcowa część utworu. [przypis edytorski]

coda (muz.) — końcowa część utworu, zwykle o szybszym w stosunku do całości tempie. [przypis edytorski]

co dawno o głupich królach poeta powiedział — Horacy, Delirant reges, plectuntur Achivi [Gdy królowie szaleją, płaczą Grecy — Red.WL]. [przypis edytorski]

coda — zakończenie kompozycji muzycznych zawierające zwięzłe powtórzenie głównych tematów. [przypis edytorski]

codicillum (łac.) — pismo na drewnianej tabliczce, tu: utwór szydzący z cezara; por. kodycyl jako dodatek do testamentu. [przypis edytorski]

Co dla innych ziarnkiem piasku jest, górą staje się dla nas — parafraza zdania z listu Elizy Orzeszkowej do Franciszka Rawity Gawrońskiego z 25 lipca 1881. [przypis edytorski]

co do joty — w najdrobniejszych szczegółach. [przypis edytorski]

co do joty — z największą dokładnością, w najdrobniejszych szczegółach; jota to jedna z liter alfabetu gr., mająca w istocie postać niewielkiej kreseczki: ι. [przypis edytorski]

Co do much tse-tse, te zabójcze są tylko dla zwierząt — wbrew temu, co pisze Sienkiewicz, muchy tse-tse są niebezpieczne dla ludzi: mogą przenosić na człowieka choroby zakaźne wywoływane przez pasożyty, m.in. śpiączkę afrykańską, która bez leczenia kończy się śmiercią. [przypis edytorski]

co (…) do takiego nędznego a zamieszanego przyrodzenia naszego przypada — co się odnosi do naszej biednej i chaotycznej natury. [przypis edytorski]