Przypisy

Cieszkowski, August (1814–1894) — herbu Dołęga, filozof, działacz społeczny, ekonomista, współtwórca mesjanizmu polskiego. [przypis edytorski]

Cieszkowski, August (1814–1894) — polski filozof, działacz społeczny, ekonomista, współtwórca mesjanizmu polskiego. [przypis edytorski]

Cieszkowski, August (1814–1894) — polski filozof, współtwórca Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Krytykował idealizm dialektyczny Hegla, ponieważ uważał, że zasadą bytu jest czyn, i że to on tworzy historię. Był przekonany o mesjanistycznym przeznaczeniu narodu polskiego, który miał wg niego przyczynić się do społecznej i moralnej przebudowy świata. Akcentował rolę kościoła katolickiego i zapowiadał nastąpienie epoki Ducha Świętego. [przypis edytorski]

Cieszkowski, Zyzio hr. — prawdopodobnie chodzi o hrabiego Zygmunta Cieszkowskiego, działacza kulturalnego, sekretarza Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie (w latach 1887–1894). [przypis edytorski]

cieszony (starop.) — tu: pocieszany. [przypis edytorski]

cieszyć (daw.) — tu: pocieszać. [przypis edytorski]

cieszyć kogoś (daw.) — tu: pocieszać kogoś. [przypis edytorski]

cieszyć kogoś — dziś: pocieszać. [przypis edytorski]

cieszyć kogo (starop.) — pocieszać kogo. [przypis edytorski]

cieszyć się Jopem a obietnicami Pańskimi, iż Pan Bóg wziął, Pan Bóg dać może i wszytko nagrodzić wedle wolej swojej — tj. cieszyć się jak Hiob, bohater biblijnej Księgi Hioba, ciężko doświadczony na skutek zakładu między Bogiem a diabłem zawartego w celu wypróbowania jego wiary. Skutkiem zakładu było zesłanie na Hioba trądu, śmierć jego rodziny i pozbawienie go bogactwa. Mimo namów przyjaciół, nie zwątpił w Boga, za co został nagrodzony późniejszym zdrowiem, nowymi dziećmi i ponownym bogactwem. [przypis edytorski]

cieszyć się (starop.) — tu: pocieszać się. [przypis edytorski]

cieszyć słowy (daw.) — pocieszać słowami. [przypis edytorski]

cieszyć (starop.) — pocieszać. [przypis edytorski]

cieszyć — tu: pocieszać. [przypis edytorski]

cieszyć we smutku — dziś: pocieszać w smutku. [przypis edytorski]

Cieszyło go to, że on, szlachcic, zajmując stanowisko handlowe, poświęcał swoje przesądy szlacheckie, przyczyniał się do postępu i brał udział w reformie kraju, szukającego nowych dróg do powiększenia ogólnej zamożności — wyraz światopoglądu pozytywistycznego. [przypis edytorski]

Cieszyn — w spisie treści wiersz występuje jako tęcza mundurów. [przypis edytorski]

ciewy (gw.) — a niech to; a to dopiero; też coś. [przypis edytorski]

ciewy (gw.) — a niech to. [przypis edytorski]

ciewy (gw.) — a to dopiero; też coś. [przypis edytorski]

ciewy (gw.) — też coś; a to dopiero. [przypis edytorski]

ciewy (gw.) — też coś. [przypis edytorski]

ciewy (gw.) — też coś, to dopiero (wykrzyknik, wyraz emocji). [przypis edytorski]

cigarillo (hiszp.) — papieros. [przypis edytorski]

cigarittas, popr.: cigarritas (hiszp.) — papierosy. [przypis edytorski]

cigęź a. cigęć — cień. [przypis edytorski]

cigęź a. cigęć (gw.) — cień. [przypis edytorski]

Ci-gît Piron, qui ne fut rien — Pas même académicien (fr.) — Tu spoczywa Piron, który nikim nie był, nawet członkiem Akademii Francuskiej [przypis edytorski]

Ci już do prawodawstwa należeć nie będą. Senatorowie wybieranymi być nie mogą, tylko przez samą szlachtę i z samej szlachty; urodzenia i oddzielne prawo do wszystkich w kraju godnośći; samej — te słowa usunięto w wydaniu z 1816 r. [przypis edytorski]

ciklopas — senovės graikų mitologijoje vienakis milžinas. [przypis edytorski]

ci, którzy dawniej z nim maszerowali w głąb kraju — mowa o 300 hoplitach dowodzonych przez Parrazyjczyka Kseniasa, towarzyszących Cyrusowi w wyprawie wspomnianej w ks. I, 1. [przypis edytorski]

ci, którzy świętych młodzianków za Herodowym ordynansem wycinali — wg Biblii, po usłyszeniu proroctwa Trzech Króli, że narodził się nowy król żydowski, król Herod kazał swoim żołnierzom zabić wszystkich małych chłopców; Maria i Józef uratowali wówczas nowonarodzonego Jezusa Chrystusa dzięki anielskiemu ostrzeżeniu i ucieczce do Egiptu. [przypis edytorski]

Cimarosa, Domenico (1749–1801) — kompozytor włoski z okresu klasycyzmu. [przypis edytorski]

Cimarosa, Domenico (1749–1801) — włoski kompozytor klasycystyczny. [przypis edytorski]

Cincinnati — miasto w Stanach Zjednoczonych, w stanie Ohio. [przypis edytorski]

cinda (jęz. wenecki) — pas, pasek. [przypis edytorski]

Cino da Pistoia (1270–1336 a. 1337) — pisarz i prawnik włoski, przyjaciel Guido Cavalcantiego i Dantego Alighieri, z którymi korespondował; jako poeta zaliczany do nurtu dolce stil nuovo. [przypis edytorski]

Cinq-Mars — Henri Coiffier de Ruzé, markiz de Cinq-Mars (1620–1642), faworyt Ludwika XIII Burbona, króla Francji, zorganizował spisek przeciwko kardynałowi Richelieu, został ujęty i ścięty. Plotkowano o jego romansie z Marią Ludwiką Gonzagą i o tym, jakoby ich nieślubną córką miała być dama dworu Marii Ludwiki, Maria Kazimiera d'Arquien, późniejsza żona Jana III Sobieskiego. [przypis edytorski]

Cinquo millreis! Tres!… Dois para persona! (port.) — Pięć milrejsów! Trzy!… Dwa za osobę! [przypis edytorski]

Cinti i Pasta — Laura Cinti-Damoreau , właśc. Laura Cinthie Montalant (1801–1863): francuska sopranistka, sławna z ról w operach Rossiniego; Giuditta Pasta (1797–1865): włoska sopranistka, znana z występów w Paryżu. [przypis edytorski]

ciocia Rosia — tu przen.: Rosja. [przypis edytorski]

ciocia Wikta — tu: brytyjska królowa Wiktoria (1819–1901) lub przen.: Wielka Brytania. [przypis edytorski]

ciołak a. ciołek (gw.) — cielę. [przypis edytorski]

ciołak (daw.) — ciołek, młody byk. [przypis edytorski]

ciołek (daw., gw.) — młody byczek. [przypis edytorski]

ciołek (daw., reg.) — cielak. [przypis edytorski]

ciołek (gw.) — cielak. [przypis edytorski]

Ciołek — herb Stanisława Augusta Poniatowskiego. [przypis edytorski]

ciołek — roczny byczek. [przypis edytorski]

Ciołek — rodzinny herb Poniatowskich. [przypis edytorski]

ciołek — wół. [przypis edytorski]

ciołka — krowa; por. ciołek, cielak. [przypis edytorski]

cios — blok kamienny. [przypis edytorski]

cios — ciosane kamienie. [przypis edytorski]

cios — ciosany głaz. [przypis edytorski]

Cioski — najwyższe wzniesienie przed Turbaczem od strony Łopusznej. [przypis edytorski]

cios — ociosany blok kamienny. [przypis edytorski]

cios — odpowiednio ociosany blok kamienny służący do wznoszenia budowli. [przypis edytorski]

ciosowy kamień — „cios” to duży blok kamienny, dekoracyjnie obrobiony z jednej strony. [przypis edytorski]

ciosowy (…) kamień — ociosany blok kamienny służący do wznoszenia budowli; też: cios. [przypis edytorski]

ciosy — dziś popr. forma N.lm: ciosami. [przypis edytorski]

ciosy — przekształcone górne siekacze słonia (nieprawidłowo nazywane popularnie kłami); ciekawą ich właściwością jest to, że rosną przez całe życie zwierzęcia; ciosy są wykorzystywane jako surowiec zwierzęcy zwany kość słoniowa. [przypis edytorski]

Ciotka Karola — farsa Thomasa Brandona z 1892 r. [przypis edytorski]

ci pod Teby idący w siedmioro — wg mitu siedmiu bohaterów, z polecenia Polinika wyruszyło przeciw Tebom, żeby pozbawić tronu Teoklesa, brata Polinika. [przypis edytorski]

Circe (mit. gr.) — bohaterka Odysei Homera, czarodziejka, która towarzyszy Odyseusza zmieniła w świnie; córka boga Heliosa i nimfy Perseidy. [przypis edytorski]

circenses (łac. circensis: cyrkowy, związany z igrzyskami) — igrzysk; fragment powiedzenia poety rzymskiego Juvenalisa, o prostych ludziach, którzy chcą od życia tylko chleba i igrzysk, panem et circenses. [przypis edytorski]

circenses (łac.) — igrzyska, walki gladiatorów. [przypis edytorski]

Circe (z łac.) a. Kirke (gr., mit. gr.) — bohaterka Odysei Homera, czarodziejka, która towarzyszy Odyseusza zmieniła w świnie. [przypis edytorski]

circoncellioni a. agoniści — członkowie ruchu społeczno-religijnego działającego w IV w. w Afryce płn., uważani za heretyckich ekstremistów chrześcijańskich; dążyli do zniesienia własności, uwolnienia niewolników, anulowania długów; zakłócali posiedzenia sądów, napadali na drogach żołnierzy i podróżnych, by ich sprowokować i ponieść śmierć męczeńską. [przypis edytorski]

circulus vitiosus — błędne koło; rodzaj błędu logicznego w rozumowaniu. [przypis edytorski]

circulus vitiosus (łac.) — błędne koło. [przypis edytorski]

circum circa (łac.) — wokoło, na wszystkie strony. [przypis edytorski]

cirpi (daw.) — dziś: cierpi. [przypis edytorski]

cirpieć (daw.) — dziś: cierpieć. [przypis edytorski]

cirpi (starop.) — dziś popr. forma 3.os.lp: cierpi. [przypis edytorski]

Cirque des Champs-Elysées — teatr na Polach Elizejskich w Paryżu, cieszący się powodzeniem do lat 80. XIX w., zburzony ok. roku 1900. [przypis edytorski]

cirrus — pierzasta biała chmura, mająca postać delikatnych pasemek. [przypis edytorski]

cirzpiąc (starop.) — forma imiesłowowa; dziś: cierpiąc. [przypis edytorski]

cirzpieć (starop.) — cierpieć. [przypis edytorski]

ciśnienie (starop. forma) — tu: rzut; por. cisnąć: rzucić. [przypis edytorski]

ciśniesz mnie — w oryg. niem. du thust mir weh; raczej: sprawiasz mi ból. [przypis edytorski]

cisak — koń cisawy, tj. o czerwonobrązowej sierści. [przypis edytorski]

Cisa — rzeka płynąca przez dzisiejsze terytoria Ukrainy, Węgier i Serbii, dopływ Dunaju. [przypis edytorski]

cisawy — czerwonobrunatna maść konia. [przypis edytorski]

cisawy — czerwonobrunatny. [przypis edytorski]

cisawy — kolor czerwonobrunatny, ciemny. [przypis edytorski]

cisawy — koń maści czerwonobrunatnej. [przypis edytorski]

cisawy — o koniu: maści (barwy) czerwonobrunatnej. [przypis edytorski]

Cisco — tu: niewielka osada kolejowa w Kalifornii, u podnóża gór Sierra Nevada, obecnie opuszczona. [przypis edytorski]

ciskać — rzucać; tu forma: pociskali, tj. porzucili, porozrzucali. [przypis edytorski]

cisnąć — rzucić. [przypis edytorski]

cisnąć — tu: wyciskać, przybijać. [przypis edytorski]

cisnął — dziś: ściskał. [przypis edytorski]

cisnie — dziś popr. pisownia: ciśnie. [przypis edytorski]

Cisowa Skała — pojedyncza skała w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej, widoczna z drogi Nowa Biała-Białka Tatrzańska. [przypis edytorski]

ci (starop., gw.) — tu: partykuła wzmacniająca. [przypis edytorski]

ci (starop.) — partykuła wzmacniająca. [przypis edytorski]

ci (starop.) — tu: partykuła wzmacniająca; otoż ci (…) stoję: oto (właśnie) stoję. [przypis edytorski]

cis — w muz. dźwięk C podwyższony o pół tonu; wziąć cis — zagrać lub zaśpiewać dźwięk cis. [przypis edytorski]

ciszczba (starop.) — ciżba; tłum. [przypis edytorski]