Przypisy

allegro sostenuto (muz.; wł.) — sposób wykonywania utworu w muzyce: żwawo, przedłużając. [przypis edytorski]

allegro — utwór muzyczny w szybkim tempie. [przypis edytorski]

allegro vivace (muz.) — w tempie bardzo szybkim. [przypis edytorski]

allegro (wł.) — dosł.: żywy, wesoły, radosny; muz.: szybkie tempo. [przypis edytorski]

alle Juden raus (niem.) — wszyscy Żydzi wyjść (dosł.: na zewnątrz; wulg.: wynocha). [przypis edytorski]

Allekta a. Alekto (mit. gr.) — jedna z Erynii; bogini nieubłaganego, niepohamowanego gniewu (jej imię znaczy tyle co: „niestrudzona”). [przypis edytorski]

Alleluja (rel., hebr. ‏הַלְלוּיָהּ‎: hallelujah, halelu-Jáh) — chwalcie Pana; zwrot używany w Biblii i w liturgii kościelnej. [przypis edytorski]

alleluja (z hebr.) — chwała Panu; słowo używane w Biblii Starego i Nowego Testamentu oraz modlitwach judaizmu i chrześcijaństwa. [przypis edytorski]

Allemany (niem. Alle Männer: wszyscy mężowie) — właśc. Alemanowie a. Alamanowie, związek plemion germańskich (Semnonów, Hermundurów, Markomanów i in.) utworzony w początkach III w. na obszarze wyznaczonym biegiem rzek: Men, Neckar, Ren i Dunaj; po raz pierwszy najechali zach. prowincje cesarstwa rzym. w 213 r. i zostali pokonani przez Karakallę; z czasem stali się stałym zagrożeniem dla Rzymu. [przypis edytorski]

Allenby, Edmund Henry Hynman (1861–1936) — jeden z najwybitniejszych dowódców armii brytyjskiej, marszałek polny; dowódca Egipskiego Korpusu Ekspedycyjnego w kampanii na płw. Synaj i w Palestynie podczas I wojny światowej, w l. 1917–1918 przeprowadził śmiałą kampanię na Bliskim Wschodzie, łączącą działania piechoty, kawalerii i lotnictwa, uznawany z tego powodu za prekursora taktyki Blitzkriegu (tj. wojny błyskawicznej). [przypis edytorski]

aller causer (fr.) — iść porozmawiać. [przypis edytorski]

Allerdings. Ja. Leider. (niem.) — oczywiście, tak, niestety. [przypis edytorski]

Alles ist schon verloren, verloren (niem.) — Wszystko już stracone, stracone. [przypis edytorski]

alles ist weg (niem.) — wszystko poszło precz. [przypis edytorski]

alles (niem.) — wszyscy. [przypis edytorski]

alles (niem.) — wszystko. [przypis edytorski]

alles (niem.) — wszystko. [przypis edytorski]

Alles Scheisse… Nimm den Dreck weg und schmeiss an die Seite (niem.) — Wszystko to gówno… Zabierz stąd to łajno i rzuć na bok. [przypis edytorski]

Alles verstehen (niem. zniekszt.) — zrozumiano. [przypis edytorski]

Alles war erlaubt (niem.) — Wszystko było dozwolone. [przypis edytorski]

alles wild! (niem.) — wszystko dzikie! [przypis edytorski]

Alles zerschmilzt in grosse Massen (niem.) — Wszystko roztapia się w wielkich masach. [przypis edytorski]

alle Wetter (niem.) — przekleństwo: do stu piorunów. [przypis edytorski]

Allez, allez, vite, vite! (fr.) — naprzód, naprzód, żywo, żywo! [przypis edytorski]

Allez, et dites bien à votre bonhomme… (fr.) — Idź pan i powiedz swojemu przyjacielowi — rozumie mnie pan? — że trzeba przełknąć tę pigułkę. [przypis edytorski]

allez! (fr.) — tu: naprzód; wykrzyknik poprzedzający wypicie łyku alkoholu. [przypis edytorski]

Allez plus vite, plus vite (fr.) — jedź szybciej, szybciej. [przypis edytorski]

Allgemeine Gratulationstheorie — ogólna teoria gratulacyjna. [przypis edytorski]

Allia — potok wpadający do Tybru 18 km od Rzymu. [przypis edytorski]

All is true (ang.) — Wszystko to prawda; pierwotny tytuł sztuki Shakespeare'a Henryk VIII. [przypis edytorski]

all-night (ang.) — całonocny. [przypis edytorski]

Allons, allons, Guedan… — Chodź, chodź, Guedan, co tu robisz, idź na pokład. [przypis edytorski]

allons enfant de la patrie, / le jour de gloire est arrivé (fr.) — chodźmy, dzieci ojczyzny, (oto) nadszedł dzień chwały. [przypis edytorski]

Allons, enfants de la [patrie] (fr.) — Naprzód, dzieci ojczyzny (początkowe słowa Marsylianki, pieśni rewolucyjnej, która z czasem stała się oficjalnym hymnem Francji). [przypis edytorski]

Allons enfants (…) (fr.) — naprzód, dzieci ojczyzny, nadszedł dzień chwały…; początkowe słowa Marsylianki, wzywającej do walki rewolucyjnej pieśni z 1792 r., która stała się następnie hymnem Francji. [przypis edytorski]

Allons (fr.) — Chodźmy. Idziemy. [przypis edytorski]

Allons! (fr.) — Chodźmy! [przypis edytorski]

allons (fr.: chodźmy) — tu: no dalej; naprzód. [przypis edytorski]

allons (fr.) — idźmy, chodźmy. [przypis edytorski]

allons, petit bourgeois (fr.) — chodźmy, drobnomieszczanie. [przypis edytorski]

allotria — psoty, figle (wyraz niemiecki z łacińską końcówką). [przypis edytorski]

all right (ang.) — dobrze, w porządku. [przypis edytorski]

all right (ang.) — w porządku; dobrze. [przypis edytorski]

all right (ang.) — w porządku. [przypis edytorski]

all right (ang.) — w porządku (tu: mają się dobrze). [przypis edytorski]

All right (ang.) — zgoda, w porządku. [przypis edytorski]

All that a man does is physiognomical of him (ang.) — wszystko, co człowiek czyni, jest jego fizjonomiczne. [przypis edytorski]

Allyscamps — antike Nekropole am Rand der Altstadt des südfranzösischen Arles. [przypis edytorski]

Almacks', właśc. Almack's Assembly Rooms — klub towarzyski w Londynie przy King Street w dzielnicy St. James, istniejący od 1765 do 1871, do którego przynależność uważano za potwierdzenie wysokiej rangi społecznej, jeden z pierwszych, którego członkami mogli być zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Był miejscem cotygodniowych balów, stwarzających okazje do znalezienia odpowiednich kandydatów i kandydatek do małżeństwa. O członkostwie w klubie decydował komitet najbardziej wpływowych pań londyńskiego towarzystwa. [przypis edytorski]

Alma Mater (łac., dosł.: matka karmicielka) — uroczysta nazwa nadawana uniwersytetom i innym szkołom wyższym od czasów średniowiecza. [przypis edytorski]

Alma Mater (łac., dosł. matka karmicielka) — uroczysta nazwa nadawana uniwersytetom i in. szkołom wyższym od czasów średniowiecza. [przypis edytorski]

Alma-matka — łac. alma mater, dosł. matka żywicielka, zwyczajowe określenie uniwersytetu (tu mowa o Akademii Krakowskiej). [przypis edytorski]

Almanach de Gotha — Almanach gotajski, rocznik informujący o europejskich rodach arystokratycznych, wydawany od r. 1763. [przypis edytorski]

Almanach Gotajski — Almanach de Gotha; rocznik genealogiczny zawierający informacje o europejskich rodach arystokratycznych, wydawany w latach 1763–1944 i od 1956 do dzisiaj. [przypis edytorski]

Almanach Gotajski — rocznik genealogiczny wydawany od 1763, zawierający informacje o europejskich rodach arystokratycznych. [przypis edytorski]

Almanach Gotajski — rocznik genealogiczny wydawany od 1763, zawierający informacje o europejskich rodach arystokratycznych. [przypis edytorski]

almanach — kalendarz zawierający dodatkowe informacje, między innymi przepowiednie. [przypis edytorski]

almanach — kalendarz zawierający dodatkowe informacje, zwłaszcza przepowiednie i tablice astronomiczne. [przypis edytorski]

Almanach Muz (fr. Almanach des Muses) — fr. czasopismo poetyckie założone w 1765; ukazywało się co roku, zawierało wybór najnowszej poezji, noty krytyczne i informacje o wydarzeniach literackich; publikowali w nim m.in. Wolter, Chamfort, Beaumarchais i Delille; podczas Rewolucji Francuskiej wydrukowano w nim Marsyliankę (1793); publikacji „Almanachu” zaprzestano w 1833. [przypis edytorski]

almanach — publikacja zawierająca artykuły z określonej dziedziny nauki lub sztuki. [przypis edytorski]

Almanach Whitakera — coroczna publikacja informacyjna wydawana w Wielkiej Brytanii od 1868, składająca się z haseł, list i tabel dotyczących różnych tematów współczesnych. [przypis edytorski]

almanach — wydawana periodycznie publikacja informacyjna, zawierająca zebrane artykuły i informacje dotyczące jakiejś dziedziny życia, nauki, sztuki itp. [przypis edytorski]

Almanzor — jeden z bohaterów mickiewiczowskiego Konrada Wallenroda, obrońca twierdzy Alpuhara przed szturmem Hiszpanów. [przypis edytorski]

Almanzor — żyjący na przełomie X i XI w. wódz i władca Al-Andalus (tj. zajmowanych przez muzułmanów terenów Półwyspu Iberyjskiego), prowadził walki z chrześcijańskimi królestwami hiszp.: Leonem, Kastylią, Barceloną (stolicę prowincji zdobył w 985 r.), Galicją (w 997 r. zdobył Santiago de Compostela) oraz Nawarrą; tytuł Al-Mansur bi-llah (Zwycięzcy z Woli Boskiej) przyjął w 981 r., pokonawszy wszystkich swych przeciwników pretendujących do władzy w kalifacie Kordoby. [przypis edytorski]

almaryjka (z łac. armarium) — szafka. [przypis edytorski]

Almaviva — hiszpański hrabia z komedii Pierre'a Beaumarchais'go: Cyrulik sewilski (1775) oraz Wesele Figara (1792); od jego imienia obszerny kolisty płaszcz męski bez rękawów nazywano almawiwą. [przypis edytorski]

almawiwa — kolisty płaszcz męski bez rękawów; od imienia operowego bohatera, hiszp. hr. Almavivy. [przypis edytorski]

almawiwa (z hiszp.) — rodzaj szala a. peleryny. [przypis edytorski]

almeja — tancerka na Wschodzie. [przypis edytorski]

,Almen se non poss’io' — (ital.) Wenn ich nicht dem Geliebten folgen kann (aus Metastasios ,Clemenza di Tito'). [przypis edytorski]

Almen se non poss'io (wł.) — Jeśli nie mogę, przynajmniej…, kompozycja Vincenza Belliniego do anonimowych słów. [przypis edytorski]

Almesbury — właśc. Amesbury: miasto w Anglii, w hrabstwie Wiltshire; w Amesbury istniał ufundowany w X w. klasztor, rozwiązany w 1539; w legendach arturiańskich, począwszy od średnioangielskiego poematu Morte Arthur z XIV w., w tym klasztorze mieszkała przez resztę życia królowa Ginewra po śmierci króla Artura. [przypis edytorski]

Almquist — być może chodzi o Carla Jonasa Lovego Ludviga Almquista (1793–1866), szwedzkiego poetę romantycznego, kompozytora, nauczyciela i podróżnika. [przypis edytorski]

Almus — książę węgierski, na którego przypadała dziedzicznie władza nad Chorwacją i Dalmacją, brat stryjeczny króla Kolomana; oślepiony potem z jego rozkazu. [przypis edytorski]

almužna — išmalda. [przypis edytorski]

aloes — uprawna roślina lecznicza, używana do balsamowania ciał zmarłych; poeta odwołuje się tu właśnie do tej praktyki „unieśmiertelniania”. [przypis edytorski]

alogistyczny — dziś raczej: alogiczny. [przypis edytorski]

alogon — tu: niedorzeczność; instynkty jako to co nie-logiczne. [przypis edytorski]

alors (fr.) — a więc. [przypis edytorski]

Alors, on est foutu (fr.) — No to mamy przerąbane. [przypis edytorski]

Alors tous les blessés, les souffrants, les vaincus (…) Vers bon Nirvana, où l'on ne reve plus… — fragm. Chanson de Nirvanâ (w: Adolphe Retté, Cloches en la nuit). [przypis edytorski]

alor (zniekszt fr. alors) — zatem, a więc. [przypis edytorski]

alpaka — lekka tkanina z wełny alpak, peruwiańskich zwierząt podobnych do lam, popularna od poł. XIX w., używana gł. do wyrobu mundurów i wierzchnich ubiorów męskich. [przypis edytorski]

alpakowy — zrobiony z wełny alpaki, czyli ssaka z rodziny wielbłądowatych. [przypis edytorski]

Alpar, Gitta, właśc. Kalisch, Regina (1903–1991) — urodzona na Węgrzech słynna śpiewaczka operowa i gwiazda operetki. W 1933 r. wyemigrowała z Niemiec. Od 1939 r. mieszkała w Stanach Zjednoczonych. [przypis edytorski]

al pari (wł.: na równi, na tym samym poziomie) — kurs walut zgodny z ich wartością nominalną. [przypis edytorski]

Alphonse de Lamartine (1790–1869) — fr. poeta i polityk. [przypis edytorski]

Alphonse de Lamartine (1790–1869) — fr. polityk i pisarz, tradycyjnie uważany za pierwszego twórcę fr. romantyzmu. [przypis edytorski]

Alpów (daw.) — dawna forma dopełniacza, dziś: Alp. [przypis edytorski]

Alpów — dziś popr. forma D.: Alp. [przypis edytorski]

Alpuhara (hiszp. Las Alpujarras) — górzysty region w płd. Hiszpanii (część Andaluzji), oddzielony od Morza Śródziemnego łańcuchem górskim Sierra de Contraviesa, zaś od Grenady i reszty Półwyspu Iberyjskiego potężnymi pasmami Sierra Nevada i Sierra Lújar; dzięki tej naturalnej izolacji w czasie rekonkwisty hiszp. (walk chrześcijan o wyparcie ludności muzułmańskiej z półwyspu trwających od VIII do XV w.) Alpuhara stanowiła ostatni bastion oporu Maurów, którzy jeszcze po upadku Grenady w 1492 r. schronili się przed prześladowaniami w górach i prowadzili walkę partyzancką aż do 1570 r. Mickiewicz, opisując zmagania Maurów z przeważającymi siłami rekonkwisty, najwyraźniej mylnie uważał Alpuharę za pojedynczą twierdzę. [przypis edytorski]

Alp — wywodzący się z mitologii germańskiej potwór, rodzaj wampira atakujący w pełni śpiących ludzi. [przypis edytorski]

Alpy — najwyższy łańcuch górski Europy, ciągnący się od Morza Śródziemnego po okolice Wiednia. [przypis edytorski]

Alpy — najwyższy łańcuch górski Europy, ciągnący się od Morza Śródziemnego w okolicy Savony po dolinę Dunaju w okolicach Wiednia. [przypis edytorski]

Alpy — najwyższy łańcuch górski Europy, ciągnący się od Savony do Wiednia. [przypis edytorski]

Alpy — najwyższy łańcuch górski Europy Zachodniej. [przypis edytorski]

Alpy — (niem.) Die Alpen, utwór poetycki Albrechta von Hallera (1708–1777), opublikowany w 1729 r. [przypis edytorski]

Alraszyd — właśc. Harun al-Raszid, władca muzułmański, bohater „Księgi z tysiąca i jednej nocy”. [przypis edytorski]

alrauna (z niem.) — korzeń mandragory. [przypis edytorski]

Alraune — niemiecki niemy film grozy z r. 1928 w reż. Henrika Galeena na motywach powieści Hannsa Heinza Ewersa; Brygitte Helm grała w nim tytułową rolę powstałej w wyniku eksperymentu pięknej, lecz bezdusznej kobiety. [przypis edytorski]