Przypisy

ogród — tu: park. [przypis edytorski]

Ogród Zoologiczny — tu: Tiergarten, park w śródmieściu Berlina. [przypis edytorski]

ogrójec — ogród, gaj. [przypis edytorski]

ogroda — ogrodzenie. [przypis edytorski]

ogroda (starop. forma) — dziś D.lp: (z) ogrodu. [przypis edytorski]

ogroda — tu: granica, mur graniczny, fortyfikacje. [przypis edytorski]

ogrodła — ogrodziła. [przypis edytorski]

ogrodowizna (daw.) — warzywa. [przypis edytorski]

ogrodowizny (daw.) — rośliny uprawne, rosnące w ogrodzie, tj. warzywniku; warzywa. [przypis edytorski]

ogrody Estery — scenografia III aktu tragedii Racine'a Estera przedstawia wspaniałe ogrody Estery. [przypis edytorski]

ogrody kensingtońskie — jeden z parków królewskich w dzielnicy City of Westminster. [przypis edytorski]

ogrody Tuilerii, właśc. Jardins des Tuileries — park w Paryżu, w pobliżu pałacu Louvre, jeden z najstarszych ogrodów francuskich. [przypis edytorski]

ogrody tuileryjskie — ogrody i istniejące do 1871 r. założenie pałacowe, położone między Luwrem a Sekwaną. [przypis edytorski]

ogrojec a. ogórec (daw.) — ogród. [przypis edytorski]

ogrojec a. ogrójec (daw.) — ogród. [przypis edytorski]

ogrojec (daw.) — ogród. [przypis edytorski]

ogrojec — ogród. [przypis edytorski]

ogromnej sumy: stu złotych — przedwojenne złote polskie miały wielokrotnie większą wartość od obecnych: przeciętne zarobki robotników wynosiły ok. 100–150 zł miesięcznie, a zarobki górników i nauczycieli szkoły podstawowej ok. 200 zł. [przypis edytorski]

ogromniem się przeląkł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, inaczej: ogromnie się przekląkłem. [przypis edytorski]

ogromny ciężar Niziny przesypie się na prawo — tu oznacza to, że tzw. Nizina, czyli niezdecydowane centrum Konwentu, poprze prawicę, czyli Dantona [przypis edytorski]

Ogygia — wyspa, na której mieszkała Kalypso. [przypis edytorski]

ohacić (daw.) — ogacić, tj. uszczelnić chałupę, by nie ulatniało się z niej ciepło. [przypis edytorski]

Oh, ce sont les enfants de la paroisse… (fr.) — Ach, to dzieci z parafii przygotowują swoją pieśń o Zmartwychwstaniu. [przypis edytorski]

Oh, c'est la langue du pays… — Och, to język miejscowy. [przypis edytorski]

Oh! cet incendiaire (fr.) — O! ten podpalacz (podżegacz). [przypis edytorski]

Oh ciel! Que c'est beau! (fr.) — Wielkie nieba! Jakie to piękne! [przypis edytorski]

Oh, comme c'est vrai, ce, que vous dites (fr.) — och, jakże prawdziwie mówisz. [przypis edytorski]

Oh dio (wł.) — Och, Boże. [przypis edytorski]

oh — dziś: och. [przypis edytorski]

ohé, les psychologues (fr.) — wykrzyknik: o, psycholodzy! [przypis edytorski]

Ohel Moed (hebr.) — zwany także Przybytkiem Mojżeszowym; skonstruowana na polecenie Mojżesza w czasie wędrówki Izraelitów z Egiptu do Ziemi Obiecanej pod górą Synaj, przenośna świątynia. Przełożonym przybytku był arcykapłan. Ohel Moed towarzyszył Izraelitom w wędrówce po pustyni i w podboju Kanaanu oraz w dalszych wędrówkach. Ostatecznie został złożony w zbudowanej przez Salomona Świątyni Jerozolimskiej. W Biblii hebrajskiej brak wzmianek o losach Ohel Moedu po zdobyciu i zburzeniu Jerozolimy przez Babilończyków w roku 586 p.n.e. [przypis edytorski]

ohel — niewielki kamienny, bądź drewniany grobowiec żydowski, najczęściej o kształcie prostopadłościanu przykryty dwuspadowym dachem, posiada drzwi, czasem okna. Ohele wznoszone są nad grobami wybitnych rabinów lub cadyków oraz ich męskich potomków. [przypis edytorski]

o herbiech — dziś popr. forma Msc.lm: o herbach. [przypis edytorski]

Oh, Her Got! Oh, liber Got (z niem.) — O, Panie Boże! O, miły Boże. [przypis edytorski]

Oh! Il a une âme vraiment gantée… (fr.) — on jest naprawdę wytworny z natury (dosł.: ma naprawdę duszę w rękawiczkach). [przypis edytorski]

Oh, i like Berlin. Kölnische Fischmarkt that's a wonderful place (ang. i niem.) — Och, lubię Berlin. Koloński targ rybny to wspaniałe miejsce. [przypis edytorski]

Oh, Madame est française? Non, monsieur (..) De Berne (fr.) — Och, pani jest Francuzką? — Nie, proszę pana, jestem Szwajcarką. — Z jakiego miasta, proszę pani? — Z Berna. [przypis edytorski]

Oh, mein Gott! Mein Gott! (niem.) — O, mój Boże! Mój Boże! [przypis edytorski]

Oh, mon Dieu, ayez donc pitié de mon âme (fr.) — O mój Boże, zmiłuj się nad moją duszą. [przypis edytorski]

ohm — pierwsza, „święta” sylaba wielu hinduistycznych modlitw i hymnów. [przypis edytorski]

Ohne Anstand — Fürwahr. [przypis edytorski]

Ohnet, Georges (1848–1918) — literat fr., wielbiciel prozy George Sand, przeciwstawiający się nurtowi nowoczesnego realizmu, niestroniący natomiast od melodramatyczno-romantycznych motywów, zyskał wielką popularność u współczesnych czytelników i czytelniczek; jego najbardziej poczytna powieść, Właściciel kuźnic (oryg. Le maître des forges), została przerobiona na sztukę teatralną i przez rok nie schodziła ze sceny. [przypis edytorski]

Ohnet, Georges (1848–1918) — literat fr., wielbiciel prozy George Sand, przeciwstawiający się nurtowi nowoczesnego realizmu, niestroniący natomiast od melodramatyczno-romantycznych motywów, zyskał wielką popularność u współczesnych czytelników i czytelniczek; jego najbardziej poczytna powieść, Właściciel kuźnic (oryg. Le maître des forges) została przerobiona na sztukę teatralną i przez rok nie schodziła ze sceny. [przypis edytorski]

Ohnet, Georges (1848–1918) — powieściopisarz i dramaturg francuski; jego powieść Właściciel kuźnic (Le mâitre de forges, 1882), melodramat w osadzony środowisku mieszczańskim, odniosła sukces we Francji i za granicą, powstała jej wersja sceniczna, była kilkukrotnie filmowana. [przypis edytorski]

Oh niente! (wł.) — Och, to nic! [przypis edytorski]

Oh! non, maman! (fr.) — O nie, mamo. [przypis edytorski]

Oh, nus? (fr.) — Och, nago? [przypis edytorski]

Oh, n'y pouvoir, n'y vouloir mourir, un peu (fr.) — fragm. z wiersza Paula Verlaine'a (1844–1896) Langueur („Niemoc”) właśc. zapis: O n'y vouloir, ô n'y pouvoir mourir un peu!; w tłum. Z. Przesmyckiego-Miriama: „O, nie chcieć, o i nie móc umrzeć chociaż nieco!”. [przypis edytorski]

Ohola i Oholiba (bibl.) — rozpustne, nierządne kobiety symbolizujące królestwa Judy i Izraela w Księdze Ezechiela (Ez 23); tkliwie były nastrojone dla koni i osłów (Ez 23, 20). [przypis edytorski]

Oh, quand reviendront les neiges d'autan (fr.) — O, kiedy wrócą zeszłoroczne śniegi. [przypis edytorski]

oh, quel abominable état (fr.) — och, co za obrzydliwy stan. [przypis edytorski]

Oh, qu'il est boche! (fr.) — Och, co za szkop! [przypis edytorski]

Ohrili Hüseyin Pasza — wezyr od marca do września 1621, z pochodzenia Albańczyk. [przypis edytorski]

ohyda — w oryginale: the horror!. [przypis edytorski]

ohydzać — dziś tylko w formie: zohydzać. [przypis edytorski]

ohydzić (daw.) — obmierzić, zohydzać; hańbić. [przypis edytorski]

ohydzić się — hańbić się. [przypis edytorski]

Oh, yes it's really a fine place (ang.) — O tak, to naprawdę ładne miejsce. [przypis edytorski]

,o i chłopu poradze (gw.) — jestem tak silna, jak mężczyzna. [przypis edytorski]

oidor (hiszp.) — sędzia wojskowy. [przypis edytorski]

Oileid — Ajas Lokryjczyk, nazywany też Ajasem Mniejszym. [przypis edytorski]

o ilem mógł (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: o ile mogłem. [przypis edytorski]

o ile sił mu stanie (daw.) — o ile sił mu starczy. [przypis edytorski]

o Indiach (…) kolebce (…) tej rasy, do której my należymy — autor ma na myśli pochodzenie Niemców i większości innych Europejczyków, którzy należą do ludów indoeuropejskich. Obecnie uważa się jednak, że ludy indoeuropejskie pochodzą ze stepów na płn. od M. Czarnego, przy czym w II tysiącleciu p.n.e. część z nich osiedliła się w Iranie i Indiach (Ariowie) oraz na Bliskim Wschodzie (Hetyci), natomiast Europę zajmowały odrębne fale migracji. [przypis edytorski]

oinologia — stworzony przez Balzaka dla żartu wyraz (od gr. oinos: wino): wiedza o winie. [przypis edytorski]

O inteligencji — fr. De l'intelligence, dzieło Hipolita Taine'a, w którym przedstawia on świat jako fantazję i złudzenie, uzasadniając te twierdzenia tym, że poza umysłem ludzkim nic w sposób obiektywny nie istnieje. Próbował również udowodnić, że podobną iluzją jest pojęcie „ja” jako wyodrębnionego, jednostkowego bytu. [przypis edytorski]

Oisin — po polsku znany również jako Osjan, mityczny irlandzki wojownik, bohater tzw. cyklu feniańskiego. [przypis edytorski]

O Italia, giardino del mondo (wł.) — O Italio, ogrodzie świata. [przypis edytorski]

O ja, das ist wunderschön (niem.) — O tak, to jest cudowne. [przypis edytorski]

O jadowite szaleństwo i śmiałość, jakoby w rzeczach pogańskich tak śmieli apelacyą wkładać! — Optat, Contra Parmenianum I, 25. Skarga zaczerpnął ten tekst z dzieła Baroniusza Annales ecclesiastici (t. 3). [przypis edytorski]

O ja, ganz nette Thiere! (niem.) — popr. Ganz nette Tiere; O tak, całkiem miłe zwierzęta. [przypis edytorski]

o jakich się filozofom nie śniło — ironiczna aluzja do słów Hamleta o dziwach na ziemi i w niebie z tragedii Shakespeare'a. [przypis edytorski]

O jakżeś piękna, przyjaciółko moja, o jakżeś piękna! — nawiązanie do Pieśni nad Pieśniami; por. np. PnP 1,15. [przypis edytorski]

O jakżeś piękna, przyjaciółko moja, o jakżeś piękna! — Pieśń nad pieśniami 4, 1 (słowa Oblubieńca do Oblubienicy). [przypis edytorski]

O jakże to wielka hojność Boga Ojca, jakże wielkie i godne podziwu jest szczęście człowieka! Dano mu mieć to, czego zapragnie i być tym, czym zechce. Zwierzęta, równocześnie ze swym przyjściem na świat, wynoszą ze sobą z łona matki to, czym mają być. Duchy najwyższe albo od samego początku, albo nieco później, stały się tym, czym są i pozostaną przez całą wieczność. Natomiast rodzącemu się człowiekowi dał Ojciec wszelkiego rodzaju nasiona i zarodki wszelkiego rodzaju życia, które zaś z nich uprawiać będzie, te dojrzeją i owoc swój w nim wydadzą. Jeśli zarodki wegetatywne, stanie się rośliną, jeśli zmysłowe — zwierzęciem będzie, jeśli racjonalne — stanie się istotą niebiańską. A jeśli intelektualne — wówczas aniołem będzie i synem bożym; jeśli zaś z losu żadnego ze stworzeń niezadowolony, zwróci się ku centrum swojej jedności, stanie się jednym duchem wraz z duchem bożym i w samotnej niedostępności Ojca, który jest nad wszystkim, wszystkich przewyższy. (Giovanni Pico della Mirandola, fragm. Mowy o godności człowieka, tłum. Zdzisław Kalita [w:] Filozofia włoskiego Odrodzenia. Wybrane teksty z historii filozofii, Warszawa 1967, s. 140 i n.).

[przypis edytorski]

O ja, mein Schatz, aber zur grösseren Sicherheit, haben Sie Geld bei sich (niem.) — O tak, mój skarbie, ale dla większego bezpieczeństwa, czy ma pani ze sobą pieniądze? [przypis edytorski]

ojca naszego, króla Borsa z Ganisu — Lionel i Bors młodszy, rycerze Okrągłego Stołu, byli synami Borsa starszego, króla Ganisu, wcześniej nazwanego Borsem z Galii. [przypis edytorski]

ojca samej pani Tetmajerowej — chodzi o Romualda Lisickiego (1752–1832). [przypis edytorski]

ojca w swoich widokach zawiedzionego — ojca, którego zawiodły jego przewidywania. [przypis edytorski]

ojce — dziś popr. forma B. l mn.: ojców. [przypis edytorski]

ojce — dziś popr. forma M.lm: ojcowie. [przypis edytorski]

Ojcem bowiem mi jesteś i bratem, i matką czcigodną — Homer, Iliada VI 429–430 (Andromacha do swego męża Hektora; parafraza). [przypis edytorski]

ojce — M. lm. od wyrazu: ojciec; dziś: ojcowie. [przypis edytorski]

ojce nasze (daw. forma) — dziś: ojcowie nasi. [przypis edytorski]

ojce nasze — dziś popr. B. lm: ojców naszych. [przypis edytorski]

ojciec beztroski (mit. rzym.) — Bachus, bóg płodności i wina (odpowiednik Dionizosa w mit. gr.); jednym z jego epitetów było określenie „rozwiązujący troski” (Lyaeus). [przypis edytorski]

ojciec bogów (mit. gr.) — Zeus, najważniejszy spośród bogów olimpijskich; bóg nieba i ziemi, władał piorunami. [przypis edytorski]

ojciec ciebie zabierze — dziś raczej: ojciec cię zabierze. [przypis edytorski]

ojciec Henryka IV — Antoine de Bourbon-Vendôme (1518–1562), król Nawarry (od 1555). [przypis edytorski]

Ojciec Kościoła — pisarz wczesnochrześcijański ważny dla ukształtowania się doktryny. Niektórzy z autorów chrześcijańskich z tej epoki nie są w dzisiejszych Kościołach zaliczani do tej grupy z uwagi odstąpienie od wyznania głównego nurtu, np. Tertulian, mimo że apologeci chrześcijańscy powoływali się i nadal powołują na niektóre z ich wypowiedzi. [przypis edytorski]

ojciec królowej Bietki — Henryk VIII (1491–1577), wprowadził w Anglii reformację, aby uniezależnić się od papiestwa i uzyskać rozwód z pierwszą żoną, która nie mogła dać mu syna. Królowa Elżbieta (tu w zdr. Bietka) była owocem drugiego małżeństwa Henryka. [przypis edytorski]

ojciec Menou — popr.: Menoux, Joseph de (1695–1766), francuski jezuita, kapelan Stanisława Leszczyńskiego. [przypis edytorski]

ojciec mój, bogaty Poliktor — Hermes oszukuje Priama co do swojego pochodzenia i przekonuje go, że jest jednym z Myrmidonów, poddanych Peleusa, towarzyszy Achillesa. [przypis edytorski]

ojciec niebian i król ludzi — Jo­wisz. [przypis edytorski]

ojciec nieśmiertelnych, co piorunem włada — Zeus. [przypis edytorski]

ojciec promotor — w Monachomachii występuje „promotor różańcowy”, czyli zakonnik opiekujący się kółkiem różańcowym. [przypis edytorski]

Ojciec rodziny — Le Père de famille (1758), pięcioaktowy dramat mieszczański prozą napisany przez Diderota, druga po Synu naturalnym sztuka tego gatunku w teatrze francuskim. [przypis edytorski]

Ojciec — sztuka Augusta Strindberga z 1887 r., opisująca walkę między małżonkami o zasady wychowania córki, zakończony szaleństwem i śmiercią tytułowego ojca. [przypis edytorski]

ojciec tej Natalki, co z tobą rozmawiała, jest polityczny i siedzi pod ziemią w fortecy — mowa o więźniu politycznym, czyli człowieku uwięzionym za działalność polityczną, a nie jako złodziej czy zabójca. [przypis edytorski]

Ojciec — tu: Zeus; ojciec bogów, w tym Hefajstosa. [przypis edytorski]