Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | czeski | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | holenderski | ironicznie | łacina, łacińskie | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7803 przypisów.
chaty były (…) wybielone — w dawnych czasach bielono wewnętrzne jak i zewnętrzne ściany chałup wapnem. Miało to na celu wydłużenie trwałości drewna oraz ozdabiało budynek. [przypis edytorski]
Chaucer, Geoffrey (1340?–1400) — pierwszy wielki poeta angielski. Najpopularniejszym i najlepszym jego utworem są Canterbury Tales (Opowieści kanterberyjskie). [przypis tłumacza]
Chaucer, Geoffrey (1343–1400) — najwybitniejszy poeta angielski epoki średniowiecza, zwany „ojcem poezji angielskiej”; autor m.in. romansu wierszem Troilus i Kresyda (Troilus and Criseyde) oraz Opowieści kanterberyjskich (The Canterbury Tales). [przypis edytorski]
Chaucer, Geoffrey (ok. 1343–1400) — angielski poeta, filozof i dyplomata. [przypis edytorski]
chaud-froid (fr.) — sos z wywaru mięsnego z galaretą do pokrywania mięs na zimno; niekiedy także: danie mięsne z takim sosem. [przypis edytorski]
chauffeurs (fr.) — tak nazywano w okresie rewolucji 1789 r. bandytów, którzy, chcąc od swych ofiar wydobyć zeznania o ukrytych pieniądzach, przypiekali im stopy przy ognisku. [przypis redakcyjny]
Chaulieu (1639–1720) — poeta, przyjaciel książąt de Vendôme, naturalnych synów Henryka IV, i towarzysz ich wybryków. [przypis tłumacza]
Chaulieu, Guillaume Amfrye de (1639–1720) — francuski poeta-epikurejczyk, mistrz anakreontyków; gospodarz biesiad wielbicieli przyjemności w paryskim domu w Temple. [przypis edytorski]
Chaumigrem, Katon i Dariusz — tu: postacie sceniczne, bohaterowie dramatów Melchiora Grimma, Johanna Christopha Gottscheda oraz Friedricha Lebegotta. [przypis edytorski]
chawerim — towarzysze, określenie stosowane przez faryzeuszy. [przypis tłumacza]
Chawila — nazwa biblijnej szczęśliwej, dostatniej krainy położonej w bezpośredniej bliskości raju (por. Księga Rodzaju, 2, 10–12: „Z Edenu zaś wypływała rzeka, (…) dając początek czterem rzekom. (…) Piszon; jest to ta, która okrąża cały kraj Chawila, gdzie się znajduje złoto. A złoto owej krainy jest znakomite; tam jest także wonna żywica i kamień czerwony”. [przypis edytorski]
Chazaria — w VII w. terytorium między Morzem Czarnym a Kaspijskim zajmował Kaganat Chazarski, państwo, które w następnych wiekach znacznie zwiększyło swoje terytorium i stało się wieloetniczne i wielowyznaniowe. Władcy początkowo zostali zmuszeni przez Arabów do przyjęcia islamu, ale w IX w. przeszli na judaizm. W X w. państwo zostało stopniowo rozbite przez książąt kijowskich, a wielu wyznających judaizm Chazarów przeniosło się na Krym, inni rozproszyli się na zachodnich terytoriach powstającego imperium mongolskiego. [przypis edytorski]
chazarnik — tu: odstępca, nieczysty; jedzący wieprzowinę. [przypis edytorski]
Chazarowie — lud koczowniczy pochodzenia tureckiego, żyjący w średniowieczu z pasterstwa i wypraw łupieskich na terenach Kaukazu i Krymu. [przypis edytorski]
Chazarowie — lud koczowniczy pochodzenia tureckiego, zamieszkiwali tereny położone na płn.-zach. od Morza Kaspijskiego, w VII–X w. tworzyli dominujące w regionie państwo, kaganat chazarski. [przypis edytorski]
chazarski — od nazwy Chazarów, potomków koczowniczego ludu przybyłego z głębi Azji i zamieszkującego w VI w. n.e. ziemie położone na północ od Morza Czarnego i Kaspijskiego (step pontyjsko-kaspijski), zajmującego się pasterstwem i handlem, ale nie gardzącego również wypadami łupieskimi; ich państwo, Kaganat Chazarski, zamieszkiwali również Alanowie, Goci, Bułgarzy, Madziarowie, Pieczyngowie, Rusowie i in., panowała tu tolerancja religijna i wielowyznaniowość; na początku IX w. władca (kagan) oraz możnowładcy z jego otoczenia przyjęli judaizm, mając na celu centralizację władzy i ujednolicenie państwa, jednakże wywołało to bunt arystokracji w prowincjach oddalonych od stolicy (Itil, położonej w pobliżu dzisiejszego Astrachania) oraz wieloletnie walki na tle polityczno-religijnym, które wykorzystały sąsiednie plemiona i państwa; ostatecznie Chazarowie zostali pokonani przez książąt kijowskich Światosława i Włodzimierza Wielkiego, ich miasta zostały zburzone, a oni sami ulegli rozproszeniu; za spadkobierców tradycji kulturalnej Chazarów uważają się Karaici (a. Karaimi), jednakże o ile teza o ciągłości etnicznej między Chazarami a Żydami krymskimi pozostaje niezakwestionowana, o tyle pod względem religijnym zachodzi zasadnicza różnica: Chazarowie wyznawali judaizm rabiniczny, zantagonizowany z judaizmem karaimskim (a. karaicki), odrzucającym Talmud. [przypis edytorski]
chazki — Posłaniec. [przypis autorski]
chcąc dał na urząd — umyślnie. [przypis redakcyjny]
chcącemu nie dzieje się krzywda (łac. volenti non fit iniuria) — maksyma prawna sformułowana przez rzymskiego prawnika Ulpiana (II/III w.). [przypis edytorski]
chcąc im przysporzyć (…) bogactwa — widocznie zdobywca otrzymywał pewien udział w łupie. [przypis tłumacza]
chcąc osoby postawić w zalecie — sens: chcąc pochwalić osoby. [przypis edytorski]
chcąc się (…) udać za mężną (starop. konstrukcja) — chcąc udać, że jest mężna; chcąc wydać się mężną. [przypis edytorski]
chcąc stanąć przed naszym zgromadzeniem — wojsko jako całość stanowi demokratyczną gminę. [przypis tłumacza]
chcąc (starop.) — tu: umyślnie. [przypis edytorski]
chcący (daw.) — forma imiesłowowa odpowiadająca dzisiejszemu imiesłowowi przysł. współczesnemu: chcąc. [przypis edytorski]
chcąc zostać sprzymierzeńcami Lacedemończyków, zatrzymując mury warowne i Pireus — czyli, innymi słowy, chcą uznać hegemonię Sparty, a zachować swą niezależność, której gwarancją są długie mury i obwarowany port Pireus. [przypis tłumacza]
chcąli — chcą z partykułą -li. [przypis edytorski]
chcę, byś nieustannie bawił tylko przy niej — Molier pamięta, by tym komicznym rysem farsowego rogacza złagodzić wrażenie tragizmu, które powiało na chwilę przez scenę. Tak samo bluźnierstwo Tartufa: „Wola niebios we wszystkim” złagodzone będzie komicznym wrażeniem wykrzyknika Orgona: „Biedaczek”, który jest niby echem sceny z I-go aktu. Widzieliśmy właśnie „biedaczka” przy robocie! [przypis tłumacza]
chcęć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]
Chcę go mieć cierpianym — chcę, aby znosić jego obecność. [przypis edytorski]
Chcę mówić z Cehmeną — Alcest powziął postanowienie ucieczki od świata i po ostatnich zapewnieniach Celimeny wierzy naiwnie, że ona podąży za nim. [przypis tłumacza]
Chcę rozwiązać się (…) i być z Jezusem Chrystusem — Biblia, Flp 1:23. [przypis tłumacza]
chcę się Kloryndą udać (starop.) — chcę udać [że jestem] Kloryndą. [przypis edytorski]
chcę — tak w druku, prawdopodobnie zamiast: chcą. [przypis edytorski]
Chcę wierzyć, że nic złego pod tym się nie skrywa — Pani Pernelle przemawia tu znamiennym językiem dewotek. [przypis tłumacza]
chce (…) być opróżnion — chce być opróżniony; podobnie jak w całym tekście, mamy tu do czynienia ze świadomą stylizacją języka: poprzez archaizację form gramatycznych, stosowanie szyku przestawnego itp. uzyskane zostało uwznioślenie stylu wypowiedzi. [przypis edytorski]
chcećli bydź rówien (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli chce być ci równy. [przypis edytorski]
chceć ubespieczyć (starop.) — chce ci ubezpieczyć. [przypis edytorski]
chcecieli — czy chcecie (daw. forma czasownika z partykułą -li). [przypis edytorski]
chcecieli — inaczej: czy chcecie. [przypis edytorski]
chcecieli ujrzeć (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -li; znaczenie: jeśli chcecie ujrzeć. [przypis edytorski]
chce, jak Czarniecki,/ Umierając, swe żegnać rynsztunki — Pomysł żegnania się z koniem, towarzyszem bojów, przejęty, zdaje się, z Niemcewicza dumy o Czarnieckim, w której poeta za Kochowskim wprowadził podobną wzruszającą scenę żegnania się wodza z ulubionym rumakiem. [przypis redakcyjny]
chceli — czasownik chce z partykułą wzmacniającą -li. [przypis edytorski]
chceli — daw. konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli chce. [przypis edytorski]
chcem — dziś popr.: chcę. [przypis edytorski]
chcem (starop. forma) — chcę. [przypis edytorski]
chcemyli (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli chcemy. [przypis edytorski]
Chce na gardle pokarać tego ze setników swoich, co Pompejusza zamordował — w rzeczywistości Antoniusz może nawet sam wydał rozkaz zgładzenia Sekstusa, który schronił był się do Azji, ażeby uniknąć pościgu Cezara, bo ten nie śmiał zapuszczać się w kraje będące pod zarządem Antoniusza. Ale wedle Appiana Pompejusz prowadził politykę bardzo dwulicową: zapewniał triumwira o swej przyjaźni, a równocześnie porozumiewał się z Partami i zbierał wojsko. Po kilku utarczkach dostał się w ręce Titiusa, oficera Antoniusza, a ten kazał go w Milecie udusić. Być może, iż taką instrukcję dał mu na swoją rękę Plankus, naczelny wódz triumwira w prowincji Azji, ale nie jest wykluczone, że Antoniusz umyślnie rzecz tak urządził, aby zachować pozory. [przypis tłumacza]
chce od współczesnych zaginąć — chce zginąć z powodu a. z ręki współczesnych. [przypis edytorski]
chce ograniczyć w prawach obywatelskich — w razie zasądzenia na grzywnę przechodzącą zdolność płatniczą skazanego stawał się skazany dłużnikiem państwowym i nie mógł wykonywać praw obywatela. [przypis tłumacza]
chce (starop.) — dziś popr. forma 1.os. lp: chcę. [przypis edytorski]
chcesz aby z oka brata twego pręt wyrzucono — por. Mt 7, 3. [przypis edytorski]
Chcesz, bym prosił tego pana o napisanie rozbioru greckiej książeczki — tj. Irydiona. [przypis redakcyjny]
Chcesz coś jeszcze? — zwykły naówczas zwrot na odchodnym. Odpowiadano krótko (często samym gestem): „nic”, ale u Plauta następuje najczęściej obszerniejsza komiczna odpowiedź. [przypis tłumacza]
chceszli (daw.) — czy chcesz (czasownik z partykułą pytajną -li) [przypis edytorski]
chceszli (daw.) — czy chcesz; tu: jeśli zechcesz. [przypis edytorski]
chceszli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li; tu w znaczeniu: jeśli chcesz. [przypis edytorski]
chceszli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy chcesz. [przypis edytorski]
chceszli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy chcesz. [przypis edytorski]
chceszli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeżeli chcesz, czy chcesz. [przypis edytorski]
chceszli (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -li; znaczenie: jeśli chcesz. [przypis edytorski]
chcesz-li — dziś popr. pisownia: chceszli; tj. czy chcesz. [przypis edytorski]
chceszli — konstrukcja z partykułą -li o funkcji pytajnej; znaczenie: czy chcesz. [przypis edytorski]
chceszli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy chcesz. [przypis edytorski]
chceszli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy chcesz. [przypis edytorski]
chceszli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy chcesz. [przypis edytorski]
chceszli — konstrukcja z partykułą pytającą -li; inaczej: czy chcesz. [przypis edytorski]
chceszli — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -li; znaczenie: czy chcesz. [przypis edytorski]
chceszli mię (…) wziąć (starop. forma) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli chcesz mnie wziąć. [przypis edytorski]
chceszli (…) spróbować (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli chcesz spróbować. [przypis edytorski]
chcesz li (starop. forma) — jeśli chcesz. [przypis edytorski]
chceszli (starop. forma) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli chcesz. [przypis edytorski]
chcesz li> (starop.) — konstrukcja z partykułą pytajną li; inaczej: jeśli chcesz. [przypis edytorski]
chceszli (…) strzelić (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy chcesz strzelić. [przypis edytorski]
chceszli wiedzieć (daw.) — konstrukcja z partykułą -li w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy chcesz wiedzieć. [przypis edytorski]
chcesz li wiedzieć (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; inaczej: jeśli chcesz wiedzieć. [przypis edytorski]
Chcesz pewnie tabliczek? Mam je, rylec także — w starożytności zapiski prowadzono rylcem na poręcznych drewnianych tabliczkach pokrytych po jednej stronie woskiem. [przypis edytorski]
Chcesz wiedzieć, czym byłby nasz kraj odzyskany w trzydziestym pierwszym roku? Powiem ci: Hiszpany — dwa pierwsze wersy wiersza Juliusza Słowackiego z nieco zmienioną końcówką, w oryginale: „to patrz na Hiszpany”. [przypis edytorski]
chceszże — czy chcesz. [przypis edytorski]
chceszże — inaczej: czy chcesz. [przypis edytorski]
chceszże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy chcesz. [przypis edytorski]
chceszże — konstrukcja z partykułą; znaczenie: czy chcesz. [przypis edytorski]
chceszże zatłuc — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika oraz partykułą „że”; znaczenie: czy chcesz zatłuc. [przypis edytorski]
Chcesz (…) zdolny. — Jest to owa stanowcza rozmowa, do której gotował się Alcest w I akcie. Obfity materiał do niej znalazł zapewne Molier w swoim domowym pożyciu, gdyż dla tego geniusza komedii wszystko było materiałem twórczym, nawet własne najkrwawsze bóle. Osobliwej zaprawy nadaje tej scenie okoliczność, iż w czasie wystawienia Mizantropa stosunki między małżeństwem były tak naprężone, że rozmawiali z sobą jedynie na scenie. Jak wspomniałem, Molier grał Alcesta, żona jego Armanda, Celimenę. [przypis tłumacza]
chceta (gw.) — chcecie. [przypis edytorski]
Chciała, by Bóg jej takiego dał męża — wiersz może także znaczyć: Chciała, by Bóg ją takim mężem stworzył. [przypis tłumacza]
chciałaż byś — czy byś chciała. [przypis edytorski]
chciałażbyś — konstrukcja z partykułą -ż-; znaczenie: czy chciałabyś. [przypis edytorski]
chciałbych (…) pytać (starop.) — chciałbym zapytać. [przypis edytorski]
chciałbych (starop. forma) — 1.os. trybu przypuszcz.; dziś popr.: chciałbym. [przypis edytorski]
chciał był — daw. forma czasu zaprzeszłego; dziś: chciał (wcześniej). [przypis edytorski]
Chciałbym choć raz w życiu być „dobroczyńcą ludzkości” bezpośrednio i może mi się to uda, o ile myśl moja o groźności małych pozornie truciznek codziennego życia zostanie należycie zrozumiana, a prośby o wglądnięcie w zakamary własnych niemytych dusz wysłuchane — na zarzut pewnej „działaczki”, że nie pora babrać się w psychologicznych subtelnostkach, gdy dom się pali lub trzeba ratować tonących, odpowiem: właściwie dom się pali i toniemy od samego tzw. „zarania” ludzkości. A rzeczy, o których mówię, ważne są w każdym ustroju społecznym; wymienione świństewka mogą zatruć życie w dowolnie doskonałej strukturze społeczeństwa. [przypis autorski]
Chciałbym słyszeć… — Plautus każe Palestriononowi przeegzaminować obie kobiety, głównie ze względu na publiczność, by ta jak najdokładniej była zorientowana w całym pomyśle podejścia. [przypis tłumacza]
Chciałbym teraz treściwie raz jeszcze przejść jego zalety… — wielu uczonych odmawia Ksenofontowi autorstwa tego ustępu, sądząc, że rozdział X stanowi odpowiedni koniec pochwalnej mowy. [przypis tłumacza]
chciałbym wiedzieć, że i dawanie dobrych rad wyjdzie na korzyść dobremu doradcy — stronnictwo rozwagi było ciągle jeszcze przemożne. [przypis tłumacza]
Chciał Drapigraca schwycić go za nogę — Widzimy tu, że głównym typem piekła jest bezrząd, czyli anarchia. Naczelnik szatanów Jeżobroda, którego poeta ironicznie nazywa dekurionem, kapitanem, nie może utrzymać grozą swojego urzędu żadnego porządku między swymi podwładnymi. [przypis redakcyjny]
Chciałem wystawić go zakochanego… — Juliusz Kleiner, Juliusz Słowacki, wyd. III, Lwów 1924, t. I, str 30. [przypis redakcyjny]
chciałeśże — konstrukcja z partykułą -że, pełniącą funkcję wzmacniającą i pytajną; inaczej: czy chciałeś. [przypis edytorski]
chciał krzyczeć, więcem mu taką maleńką poduszeczkę (…) w mordę wetknęła — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: chciał krzyczeć, więc mu taką maleńką poduszeczkę (…) w mordę wetknęłam. [przypis edytorski]
chciał na siebie sądu natychmiast, zaraz po podniesieniu przeciw niemu obwinienia o bluźnierstwo… — na krótko przed wyruszeniem floty na Sycylię pod wodzą Alkibiadesa i Nikiasza, połamano jednej nocy w Atenach wszystkie hermy (posągi Hermesa). To świętokradztwo wywołało postrach i oburzenie. Posądzano Alkibiadesa o współudział w tym czynie i podniosły się oskarżenia, że szydzi z misteriów eleuzyńskich, naśladując je po pijanemu. Podsycali oburzenie jego polityczni rywale z demokracji, chcąc pozbyć się zdolniejszego współzawodnika. Alkibiades żądał procesu natychmiast, ale nikt z przeciwników nie wystąpił; oskarżono go zaocznie, gdy odpłynął. Rządowy okręt „Salamina” miał go z rozkazu ludu ateńskiego sprowadzić z powrotem z Sycylii do Aten. Tymczasem w drodze Alkibiades uciekł do Sparty. Skazano go zaocznie i imię jego wyklęto. [przypis tłumacza]
