Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 470 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 14908 przypisów.
sykofancyja — sykofancja; umiejętność przypodobania się, pochlebstwo. [przypis edytorski]
sykofanta a. sykofant (z gr.) — donosiciel w staroż. Atenach. [przypis edytorski]
sykofant ( gr.) — oszczerca, donosiciel. [przypis redakcyjny]
sykofant — obłudnik; sykofantę bierze: przyjmuje postać obłudnika. [przypis redakcyjny]
sykofant — sykofantami zwano w Atenach w V w. przed Chr. ludzi, którzy dla zysku zawodowo uprawiali donosicielstwo. Stanowili oni prawdziwą plagę dla bogatych, albowiem ci musieli się im opłacać, bojąc się wplątania w proces, jeszcze kosztowniejszy, a czasem i niebezpieczny. Niebezpiecznym mógł być proces dla takiego arystokraty jak Charmides, którego demokratyczna prawomyślność zawsze musiała być podejrzana. [przypis tłumacza]
sykofant — sykofantami zwano w Atenach w V w. przed Chr. ludzi, którzy dla zysku zawodowo uprawiali donosicielstwo. Stanowili oni prawdziwą plagę dla bogatych, albowiem ci musieli się im opłacać, bojąc się wplątania w proces, jeszcze kosztowniejszy, a czasem i niebezpieczny. [przypis tłumacza]
sykofantyzm — donosicielstwo. [przypis edytorski]
sykofant (z gr. Συκοφάντης, dosł.: wskazujący figi) — zawodowy donosiciel w starożytnych Atenach. [przypis edytorski]
sykomancja — wróżenie z liści figowych. [przypis tłumacza]
sykomora — drzewo z rodziny figowych. [przypis edytorski]
sykomor — gatunek drzewa figowego. [przypis autorski]
sykomorów — dziś popr.: sykomor; sykomora — jeden z gatunków figowca, drzewo powszechne w Egipcie, Palestynie i Syrii. Z trwałego i lekkiego drewna wyrabiano skrzynie, trumny i inne cenne sprzęty. Owoce jadalne, ale mniej smaczne niż owoce figowca pospolitego. [przypis edytorski]
Sykstus Beckmesser i Hans Sachs — postacie z opery Wagnera Śpiewacy norymberscy (1868), o rywalizacji w miejskim turnieju śpiewaczym, w którym nagrodą jest ręka córki złotnika. [przypis edytorski]
Sykstus IV, właśc. Francesco della Rovere (1414–1484) — papież (od 1471), franciszkanin; mecenas sztuki (Kaplica Sykstyńska); wsławiony nepotyzmem oraz przyznaniem w 1478 Ferdynandowi Aragońskiemu i Izabeli Kastylijskiej prawa do mianowania inkwizytorów (początek inkwizycji hiszpańskiej). [przypis edytorski]
Sykstus Piąty — papież w latach 1585–1590, zreformował kościół katolicki. [przypis edytorski]
Sykstus V chciał poniekąd wskrzesić oskarżenie publiczne — Sykstus V nakazał, iż mąż, który nie przyjdzie doń ze skargą o wyuzdanie żony, będzie ukarany śmiercią. [przypis autorski]
Sykstyńska Kaplica — papieska kaplica w Pałacu Watykańskim, wybudowana w XV w. z fundacji papieża Sykstusa IV, słynna przede wszystkim z fresków zdobiących jej sklepienie, namalowanych przez Michała Anioła. [przypis edytorski]
sykulska góra — sycylijska, Etna. [przypis redakcyjny]
Sykulska góra — wulkan sycylijski; zapewne Etna, najbardziej znany wulkan na Sycylii, aktywny od 550 tys. lat. [przypis edytorski]
sykulskie — sycylijskie. [przypis edytorski]
sykulski — tu: sycylijski; przym. od nazwy plemienia Sykulów (łac.: Siculi), zamieszkującego wsch. Sycylię przed kolonizacją fenicką i grecką (pozostałe dwa plemiona mieszkańców ówczesnej Sycylii to Elymianie i Sykanowie). [przypis edytorski]
Sylas — Silas Marner, powieść George Elliost (1861). [przypis redakcyjny]
syleni (mit. gr.) — towarzysze Dionizosa, boga wegetacji i wina, przedstawiani jako brodaci mężczyźni z końskimi uszami, kopytami i ogonem. [przypis edytorski]
syleni (mit. gr.) — towarzysze Dionizosa, boga wegetacji i wina, przedstawiani początkowo jako brodaci mężczyźni z końskimi uszami, kopytami i ogonem; w epoce klasycznej sylenów wyobrażano jako łysych starców z grubymi wargami, płaskim zadartym nosem i ludzkimi nogami; na czele sylenów stał Sylen, stary mądry wychowawca Dionizosa. [przypis edytorski]
syleni (mit. gr.) — towarzysze Dionizosa, boga wegetacji i wina, przedstawiani początkowo jako brodaci mężczyźni z końskimi uszami, kopytami i ogonem; w epoce klasycznej sylenów wyobrażano jako łysych starców z grubymi wargami, płaskim zadartym nosem i ludzkimi nogami; na czele sylenów stał Sylen, stary mądry wychowawca Dionizosa. Do wydrążonej figurki sylena, w której przechowywano posążki bogów, o brzydkiej powierzchowności skrywającej wewnętrzne piękno porównuje Sokratesa Alkibiades w Uczcie Platona. [przypis edytorski]
Sylen (mit. gr.) — bóg przyrody, często przedstawiany jako towarzysz Dionizosa, boga wina. [przypis edytorski]
Sylen (mit. gr.) — mądry wychowawca i towarzysz Dionizosa, boga wegetacji i wina; przedstawiany jako tłustawy mężczyzna z końskimi uszami, nogami i ogonem, często nadużywający wina. [przypis edytorski]
Sylen (mit. gr.) — mądry wychowawca i towarzysz Dionizosa, boga wegetacji i wina; w epoce klasycznej wyobrażany jako łysy starzec z grubymi wargami i płaskim zadartym nosem, często nadużywający wina; stał na czele orszaku lubieżnych satyrów. [przypis edytorski]
Sylen (mit. gr.) — towarzysz boga Dionizosa, przedstawiany jako tłustawy mężczyzna z końskimi uszami, nogami i ogonem. [przypis edytorski]
Sylen (mit. gr.) — towarzysz boga wegetacji i wina Dionizosa, przedstawiany jako tłustawy mężczyzna z końskimi uszami, nogami i ogonem. Wirgiliuszowego Sylena, co (…) rozprawiał o bogach Olimpu wobec naiwnych sycylijskich pastuszków: w wierszu rzym. poety Wergiliusza (Eklogi, VI). [przypis edytorski]
Sylen (mit. gr.) — towarzysz boga wegetacji i wina Dionizosa, przedstawiany jako tłustawy mężczyzna z końskimi uszami, nogami i ogonem, często nadużywający wina. [przypis edytorski]
Sylen (mit. gr.) — w mitologii greckiej jedno z bóstw przyrody. [przypis edytorski]
sylenów w dramacie satyrowym — w dramacie satyrowym występował chór przedstawiający satyrów i stąd ta nazwa, niemająca nic wspólnego z łacińską satyrą. Przodownikiem chóru był Sylen, wychowawca Bakchosa, zwany „ojcem satyrów”. Treść dramatu jest wesoła. Dawano ten dramat po przedstawieniu trzech tragedii. [przypis tłumacza]
Sylen — stary, opasły satyr, nauczyciel, wychowawca i towarzysz Bachusa. [przypis redakcyjny]
Sylenus (łac.), Sylen (mit. gr.) — mądry wychowawca i towarzysz Dionizosa, boga wegetacji i wina; przedstawiany jako opasły starzec z końskimi uszami, nogami i ogonem, często nadużywający wina; stał na czele orszaku lubieżnych satyrów. [przypis edytorski]
Sylen — w mit. gr. bożek przyrody o postaci starca z końskimi uszami i ogonem. [przypis edytorski]
Sylen — wychowawca i nieodstępny towarzysz Bachusa, starzec rzadko kiedy trzeźwy. [przypis redakcyjny]
Syleny (mit. gr.) — demony przyrody (zbliżone do satyrów); należą do orszaku Dionizosa; przypisywano im zamiłowanie w pieśniach i grze na flecie. [przypis redakcyjny]
sylf — duch powietrzny. [przypis edytorski]
sylf — duch żywiołu powietrza. [przypis edytorski]
Sylfida — Delfina Potocka. [przypis redakcyjny]
sylfida — dziewczyna zamieniona po śmierci w żeńską odmianę sylfa (czyli ducha powietrza wg w średniowiecznych legend); przen. pełna wdzięku i gracji kobieta, często: tancerka. Postać ta stała się bardzo popularna w okresie romantyzmu po paryskiej premierze w 1832 r. baletu Sylfida z librettem Adolphe'a Nourrita na podst. opowiadania Ch. Norgiera Trilby ou le Lutin d'Agail (Chochlik z Agryll), muzyką Jeana Schneitzhöffera i choreografią Filippo Taglioniego. [przypis redakcyjny]
Sylfida — główna bohaterka romantycznego baletu Sylfida (1832), pełna wdzięku i gracji dziewczyna zamieniona po śmierci w żeńską odmianę sylfa (czyli ducha powietrza wg średniowiecznych legend). [przypis edytorski]
sylfida — tu: smukła, delikatna kobieta. [przypis edytorski]
sylfida — żeńska postać sylfa, tj. ducha uosabiającego żywioł powietrza; przen. kobieta smukła, delikatna, pełna wdzięku. [przypis edytorski]
sylfida — żeńska postać sylfa, tj. duszka uosabiającego żywioł powietrza; przen. kobieta smukła, delikatna, pełna wdzięku. [przypis edytorski]
sylfida — żeński duch powietrza. [przypis edytorski]
Sylfidy — neoromantyczny balet do muzyki Fryderyka Chopina z choreografią Michaiła Fokina, wystawiony pierwotnie w 1907 w Petersburgu jako Chopiniana; tytuł Sylfidy został mu nadany przez Siergieja Diagilewa, kiedy jego słynny zespół Baletów Rosyjskich wprowadził go do swojego repertuaru podczas występów w Paryżu w 1909. [przypis edytorski]
sylf — mitologiczny duch powietrza. [przypis edytorski]
Sylf — niewidzialny duch będący uosobieniem żywiołu powietrza; opowieści o sylfach mają źródło w średniowiecznym opisie tych istot autorstwa Paracelsusa. [przypis edytorski]
sylf — średniowieczny duch powietrza o czystej duszy. [przypis edytorski]
sylf — w średniowieczu: duch powietrza, uosobienie żywiołu powietrza (u Paracelsusa). [przypis edytorski]
sylfy — duchy powietrza. [przypis edytorski]
sylfy, salamandry, elfy, gnomy i gnomidy rodzą się z duszą śmiertelną jak ich ciało i że zyskują nieśmiertelność w obcowaniu z magami — zdanie to zawarte w małej książce księdza Montfaucon de Villars Książę Gabalis, czyli rozmowy o naukach tajemnych, podług zasad starożytnych magów i uczonych kabalistów. Istnieje kilka jej edycji; wspominam tylko amsterdamską (u Jakuba Le Jeune 1700), która ma część drugą, niezawartą w edycji oryginalnej. [przypis autorski]
Sylistria — miasto w płn.-wsch. Bułgarii. [przypis edytorski]
syllogizm — wniosek. [przypis redakcyjny]
sylogizm — rozumowanie przeprowadzone zgodnie z zasadami logiki. [przypis edytorski]
sylogizm — schemat rozumowania logicznego, wyprowadzający wniosek z dwóch przesłanek; tu: rozumowanie. [przypis edytorski]
sylogizm — schemat rozumowania logicznego wyprowadzający wniosek z dwóch przesłanek; tu: rozumowanie. [przypis edytorski]
sylogizm — schemat wnioskowania logicznego zbudowany z dwóch przesłanek i wniosku. [przypis edytorski]
sylogizm — schemat wnioskowania logicznego zbudowany z dwóch przesłanek i wniosku; tu: rozumowanie. [przypis edytorski]
sylogizm — schemat wnioskowania na podstawie dwóch przesłanek, które zawierają wspólny element, a każdy element wniosku zawarty jest w dokładnie jednej przesłance. [przypis edytorski]
sylogizm — schemat wnioskowania pośredniego złożonego z dwóch przesłanek i wynikającego z nich wniosku. [przypis edytorski]
sylogizmu według form, które mądrzy ludzie (…) w dowcipnym epigrammacie opisali — [przypis autorski]
sylogizm — wniosek. [przypis redakcyjny]
sylogizm — wnioskowanie pośrednie polegające na wyprowadzeniu nowego sądu, zw. wnioskiem, z dwóch innych sądów, zw. przesłankami. [przypis redakcyjny]
sylogizm — wnioskowanie (wyprowadzenie nowego sądu, zwanego wnioskiem, z dwóch innych sądów, zwanych przesłankami). [przypis redakcyjny]
sylur (geol.) — trzeci okres ery paleozoicznej, ok. 445–420 mln lat temu. [przypis edytorski]
sylwan (mit. rzym.) — bożek leśny w postaci pół-człowieka, pół-zwierzęcia. [przypis edytorski]
Sylwanus — również filozof. Inni wymienieni są nieznani. [przypis tłumacza]
Sylwester Bonnard — główny bohater powieści Anatola France'a Zbrodnia Sylwestra Bonnard (1881): historyk i filolog, żyjący wśród książek. [przypis edytorski]
Sylwester II — Gerbert z Aurillac, papież w l. 999–1003. [przypis edytorski]
Sylwester I (zm. 335) — papież w latach 314–335, święty katolicki. [przypis edytorski]
Sylwester — papież św. Sylwester I, któremu cesarz Konstantyn miał darować Rzym i okolicę. [przypis redakcyjny]
sylwetki — portrety lub inne obrazy wykonywane przez odrysowywanie cienia głowy bądź postac, szczególnie popularne w latach 1775–1785; w Dreźnie specjalizował się w nich malarz nadworny J.E. Schenau. [przypis edytorski]
Sylwiusz, Franciszek — profesor teologii w Cambray. [przypis tłumacza]
symara — długi, powłóczysty strój wierzchni, noszony w dawnych czasach przez kobiety, niektórych urzędników itp. [przypis edytorski]
symara — rodzaj długiej sukni; płótno, w które na Wschodzie owijają ciała zmarłych. [przypis redakcyjny]
Symbirsk — dzisiejszy Uljanowsk nad Wołgą. [przypis redakcyjny]
Symbirsk — ob. Uljanowsk (od 1924), miasto w płd.-zach. Rosji nad Wołgą, ok. 900 km na wsch. od Moskwy; w XIX w. stolica guberni. [przypis edytorski]
symbola amicitiae (łac.) — znaki przyjaźni. [przypis redakcyjny]
symboliści czy dekadenci (to na jedno wychodzi) — W. Zagórski, Dekadentyzm i symbolizm w poezji, „Słowo” 1896, nr 12. [przypis autorski]
symbolizmie, zazwyczaj bardzo szeroko rozumianym przez badaczy amerykańskich — por. np. E. Wilson, Axel's Castle, New York 1931. [przypis autorski]
Symbolizm i wyrazy pochodne służyły prezentacji francuskiej, a potem i belgijskiej szkoły poetyckiej — zob. A. Lange, Symbolizm. Dodatek do „Przeglądu Tygodniowego” 1887, I półrocze, s. 280–283; E. Przewóski, Symbolizm, „Głos” 1891, nr 13; tenże, Rozwój i dążenia symbolizmu (Charles Morice), „Biblioteka Warszawska” 1892, t. III; Z. Przesmycki, Maurycy Maeterlinck, „Świat” 1891; tenże, Wstęp do: M. Maeterlinck Wybór pism dramatycznych, Warszawa 1894. [przypis autorski]
symbol jerozolimski — credo, wyznanie wiary w formule wg tradycji przyjętej w Jerozolimie. [przypis edytorski]
[symbol] jest pewną metodą przedstawiania twórczości duszy w dziełach sztuki — J. Żuławski, Szkice literackie, Warszawa 1913, s. 125. [przypis autorski]
symbolów — dziś popr. forma D. lm: symboli. [przypis edytorski]
symbolów — dziś raczej: symboli. [przypis edytorski]
symbolum (łac.) — godło. [przypis redakcyjny]
symbolum (łac.) — znak, symbol. [przypis edytorski]
symbol — w poetyce okresu Młodej Polski za symbol uważano obraz wyrażający trudne do jednoznacznego sprecyzowania znaczenia, intensywnie za to oddziałujący na nastrój. [przypis edytorski]
symbol wspólnego spisku wszystkich ludzi — technika tego symbolu na wzór słynnej sceny z Peera Gynta. Inne wpływy: Gulliwer Swifta, dzieła Poego. W tytule nawet echo z Poego (Tajemniczy zgon Marii Roget). A chociaż Poe'owskiego Gordona Pyma nie znałem jeszcze wówczas, gdym pisał Marię Dunin, mimo to uważam mój rysunek kopalni Dzwonu oraz rysunek B.W.D. wprawdzie nie za naśladownictwo szczegółu o tajemniczych podziemiach z Gordona Pyma, ale za coś więcej niż przypadkowe podobieństwo: za przykład tego psychicznego objawu, iż można się mimo woli tak przejąć czyimiś pomysłami, że potem oryginalnie wytwarza się pomysły te same albo pasujące doskonale do tego samego genre'u. I w Pałubie jest jeden wpływek z Poego: mianowicie najogólniejszy schemat fabuły przypomina jego nowelę pt. Morella. [przypis autorski]
Symchat Tora (Symchas Tojre) — dosł. „radość Tory”; święto przypadające w ósmym dniu święta Sukot, związane z odczytywaniem Pięcioksięgu Mojżeszowego, którego rozdziały w ciągu całego roku odczytuje się podczas nabożeństw w świątyniach w sobotę i święta. W to święto wierzący przy śpiewie nabożnych pieśni obnoszą rodały [przyp. tłum: rodały — pięcioksięgi przeznaczone do celów rytualnych, spisane na sklejonych arkuszach pergaminu. Arkusze te owija się na ozdobnych drewnianych drążkach, następnie przywdziewa się je w ozdobne haftowane pelerynki i przechowuje w świątyniach, w specjalnie do tego celu przeznaczonej szafie, zwanej aron-kojdesz (święta szafa, arka).] wokół ambon w świątyniach. [przypis tłumacza]
Symchat Tora (Symchas Tojre) — dosł. „radość Tory”; święto przypadające w ósmym dniu święta Sukot, związane z odczytywaniem Pięcioksięgu Mojżeszowego, którego rozdziały w ciągu całego roku odczytuje się podczas nabożeństw w świątyniach w sobotę i święta. W to święto wierzący przy śpiewie nabożnych pieśni obnosząobnoszą rodały [przyp. tłum: rodały — pięcioksięgi przeznaczone do celów rytualnych, spisane na sklejonych arkuszach pergaminu. Arkusze te owija się na ozdobnych drewnianych drążkach, następnie przywdziewa się je w ozdobne haftowane pelerynki i przechowuje w świątyniach, w specjalnie do tego celu przeznaczonej szafie, zwanej aron-kojdesz (święta szafa, arka).] wokół ambon w świątyniach. [przypis tłumacza]
Symchat Tora (Symchas Tojre) — święto związane z zakończeniem rocznego cyklu czytania Tory, obchodzone ostatniego dnia Sukot. [przypis tłumacza]
Symetejon a. Symaethus — rzeka we wsch. Sycylii (dziś Giaretta). [przypis edytorski]
symetrią — porządek, równomierność, [przypis redakcyjny]
symetria — tu: równość, podobieństwo. [przypis redakcyjny]
(…) symetryczności (…) — [Komentarz autora z Uwag.] Rolę symetryczności w błędach myślowych poznałem jeszcze wówczas, kiedy udzielając lekcji matematyki wciąż spotykałem się z tym, że moi uczniowie pewne zadania algebraiczne rozwiązywali bez troski o ich treść, kierując się tylko poczuciem symetrii np. [przypis autorski]
symfonalik (starop.) — narzędzie muzyczne. [przypis redakcyjny]
