Przypisy

zacząłem był — daw. konstrukcja czasu zaprzeszłego; znaczenie: zacząłem wcześniej, uprzednio (w stosunku do czynności wyrażonej zwykłym czasem przeszłym). [przypis edytorski]

zaczął już było — daw. konstrukcja, czas zaprzeszły o znaczeniu: wcześniej zaczął (zanim nastąpiło coś innego). [przypis edytorski]

zaczął pisać historię wojny sukcesyjnej hiszpańskiej — esej historyczny, który nie został dokończony. [przypis edytorski]

zaczął (…) pytać o żonie i o dziecku — dziś: zaczął pytać o żonę i dziecko. [przypis edytorski]

zaczadzić się — umrzeć od zatrucia czadem, czyli tlenkiem węgla, który wydziela się, kiedy coś się pali przy małej zawartości tlenu, np. w niewywietrzonym pomieszczeniu. W czasach, kiedy powstała książka o Maciusiu, większość domów (i pałaców) była ogrzewana piecami, w których palił się węgiel lub drewno. [przypis edytorski]

za czarna na świetne pochwały — w oryg. wyraźniejsza gra słów: too brown for a fair praise, gdzie fair może oznaczać blond, jasny lub rzetelny, słuszny; w czasach Szekspira za piękne uważano tylko blondynki o jasnej skórze. [przypis edytorski]

Zaczarowana Grota — po ang. Pleasant Isle of Aves, Wyspa Rajskich Ptaków a. Cudowna Ptasia Wyspa, cytat z wiersza Charlesa Kingsleya The Last Buccaneer, opisującego wyspę Isla Aves na Morzu Karaibskim. [przypis edytorski]

za czasem (daw.) — z czasem, po jakimś czasie. [przypis edytorski]

za czasów Mikołaja — tzn. za cara Mikołaja I Romanowa, który panował w Cesarstwie Rosyjskim w latach 1825–1855. [przypis edytorski]

Za czasów niemieckich — tj. podczas okupacji Warszawy przez wojska niemieckie w czasie I wojny światowej, od 5 sierpnia 1915 do listopada 1918. [przypis edytorski]

zacz (daw.) — za co. [przypis edytorski]

Zaczęła się była — daw. forma czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: zaczęła się… (w przeszłości). [przypis edytorski]

zaczęto mordować się wzajem — aluzja do politycznego procesu i skazania na śmierć Dantona. [przypis edytorski]

zaczembyście (…) wytrykali — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: zaczem wytrykalibyście; zanim wytrykalibyście. [przypis edytorski]

zaczem (daw.) — dlatego, skutkiem tego. [przypis edytorski]

zaczem (daw., gw.) — po czym, następnie. [przypis edytorski]

zaczem (daw.) — po czym, a następnie. [przypis edytorski]

zaczem (daw.) — po czym, następnie. [przypis edytorski]

zaczem (daw.) — po czym. [przypis edytorski]

zaczem (daw.) — potem, następnie. [przypis edytorski]

zaczem (daw.) — tu: po czym, następnie. [przypis edytorski]

zaczem (daw.) — tu: zanim. [przypis edytorski]

zaczem (daw.) — więc, w związku z czym. [przypis edytorski]

zaczem (daw.) — w związku z czym. [przypis edytorski]

zaczem (daw.) — w związku z czym, wobec czego. [przypis edytorski]

zaczem (daw.) — zanim. [przypis edytorski]

zaczem (daw.) — zatem, przeto. [przypis edytorski]

zaczem — dziś: potem. [przypis edytorski]

zaczem — po czym, następnie. [przypis edytorski]

zaczem — po czym, następnie; więc. [przypis edytorski]

zaczem — po czym. [przypis edytorski]

Za czemś minionem, za czemś dalekiem — dziś poprawnie: Za czymś minionym, za czymś dalekim. [przypis edytorski]

zaczem (starop. forma) — po czym, w wyniku czego. [przypis edytorski]

zaczem (starop.) — po czym; następnie. [przypis edytorski]

zaczem (starop.) — po czym. [przypis edytorski]

zaczem (starop.) — po czym; tu: w wyniku czego. [przypis edytorski]

zaczem — tu: zanim. [przypis edytorski]

zaczem — więc, a następnie. [przypis edytorski]

zaczem — zanim. [przypis edytorski]

zaczena (gw.) — zaczęła. [przypis edytorski]

zaczepiać — tu: atakować. [przypis edytorski]

zaczerw — czerw, robak. [przypis edytorski]

zaczerwieć (daw.) — tu: być zaatakowanym przez czerwie; zrobaczywieć. [przypis edytorski]

zaczinszczik (ros.) — podżegacz. [przypis edytorski]

zaczniecie rewolucją — dziś popr.: zaczniecie rewolucję. [przypis edytorski]

zacztą (styarop. forma) — zaczytają. [przypis edytorski]

zacz — tu: czy, czyż. [przypis edytorski]

za czym (daw.) — po czym; następnie. [przypis edytorski]

za czym (daw.) — po czym, następnie. [przypis edytorski]

za czym (daw.) — po czym, następnie; tu: w związku z czym, więc. [przypis edytorski]

za czym (daw.) — po czym, następnie; więc. [przypis edytorski]

za czym (daw.) — po czym. [przypis edytorski]

za czym (daw.) — po czym; więc, zatem, wobec tego. [przypis edytorski]

za czym (daw.) — więc, zatem, wobec tego. [przypis edytorski]

za czym — tu: po czym; następnie. [przypis edytorski]

za czym — w związku z czym; dlatego. [przypis edytorski]

zaczynając od armeńskiego miasta Sivas, dążąc dalej przez Erzerum i Bajazyd ku granicy Persji — wszystkie te trzy miasta uznawano dawniej za leżące w Armenii, krainie, która w minionych okresach historycznych obejmowała znacznie większe terytorium, niż zajmuje współczesna Republika Armenii. Pod koniec XIX w. płn.-wsch. część państwa osmańskiego tworzyło tzw. „sześć prowincji”, w których najliczniejszą grupą ludności byli Ormianie, począwszy od Sivas na zachodzie, aż po Erzurum i Vas na wschodzie; również obecnie trzy wymienione przez autorkę miasta znajdują się na terytorium Turcji, ale struktura ludności zmieniła się wskutek prześladowań na tle religijnym i narodowościowym. [przypis edytorski]

zaczynają z wolna przeglądać — tu: stają się widoczne. [przypis edytorski]

zaczynały wchodzić w stan niepewności — tj. zaczynały stanowić niepewny interes. [przypis edytorski]

Zaczyna się różowa chwila — w spisie treści wiersz figuruje jako różowa chwila. [przypis edytorski]

zaczynszczyk (ros.) — podżegacz. [przypis edytorski]

zaczynszczyk (ros. зачинщик) — ten, który zaczyna coś (zwykle nieakceptowalnego); podżegacz, prowodyr. [przypis edytorski]

zaczże stanie pożyteczne — co warta będzie rzecz pożyteczna. [przypis edytorski]

zadać (daw.) — tu: zagrać, położyć. [przypis edytorski]

zadać komuś bobu — dać komuś nauczkę, dokuczyć komuś. [przypis edytorski]

zadać łgarstwo — zarzucić kłamstwo. [przypis edytorski]

zadać zdradę — zarzucić zdradę. [przypis edytorski]

zada corny kawy z czytryną (gwar.) — tu: nałoży zwiększony podatek. [przypis edytorski]

zadaczki (ros.) — zadania. [przypis edytorski]

zadacznik — zbiór zadań, od zadaczki (ros.), czyli zadania. [przypis edytorski]

zadacznik (z ros.) — zbiór zadań. [przypis edytorski]

zadaje — uderza. [przypis edytorski]

zadana turecką szablą na twarzy obraza — mowa o cięciach widocznych na obrazie Matki Boskiej Częstochowskiej. [przypis edytorski]

zadanie (daw.) — urok, zły czar. [przypis edytorski]

zadano mu — tu: zarzucono mu. [przypis edytorski]

zadatki — tu ogólnie: zapłata. [przypis edytorski]

zadawać łża — zadawać kłam; oskarżać o kłamstwo; por. łżeć: kłamać. [przypis edytorski]

zadawać — tu: zarzucać. [przypis edytorski]

zadawa (daw.) — dziś popr. forma 3 os. lp: zadaje. [przypis edytorski]

zadawałli — konstrukcja z partykułą -li o funkcji pytajnej; znaczenie: czy zadawał. [przypis edytorski]

zadawalać — dziś popr.: zadowalać. [przypis edytorski]

zadawalał — dziś popr. forma 3 os. lp cz.przesz.: zadowalał. [przypis edytorski]

zadawalniać (daw.) — dziś popr.: zadowalać. [przypis edytorski]

zadawalniać (daw.) — dziś: zadowalać. [przypis edytorski]

zadawalniać (daw.) — zadowalać. [przypis edytorski]

zadawalniać — dziś popr.: zadowalać. [przypis edytorski]

zadawalniać (gw.) — dziś popr.: zadowalać. [przypis edytorski]

zadawalniać się — dziś popr.: zadowalać się. [przypis edytorski]

zadawalniać się — dziś: zadowalać się. [przypis edytorski]

zadawalnia (daw.) — dziś popr.: zadowala. [przypis edytorski]

zadawalniająco (daw.) — dziś popr.: zadowalająco. [przypis edytorski]

zadawalniany — dziś popr.: zadowalający. [przypis edytorski]

zadekretować (daw., z łac.) — rozstrzygnąć, orzec. [przypis edytorski]

zadeliberowany (daw., gw.) — zamyślony. [przypis edytorski]

zadenuncjować — poinformować władze o czyimś niezgodnym z prawem postępowaniu. [przypis edytorski]

zadenuncjować — złożyć na kogoś donos, potajemnie poinformować władze o czyimś niezgodnym z prawem postępowaniu. [przypis edytorski]

zadenuncjować — złożyć władzom poufne doniesienie o działaniu niezgodnym z prawem. [przypis edytorski]

zadławić — tu: udusić. [przypis edytorski]

zadławiony — uduszony. [przypis edytorski]

zadma — wydma. [przypis edytorski]