Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 470 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159187 przypisów.
sceny naśladowcze układał dramatycznie — „Dramatycznie”, tj. tak, że były całością w sobie skończoną. [przypis tłumacza]
sceny — [tu:] przedstawienia teatralne. [przypis redakcyjny]
Sceny z życia Cyganerii — powieść Henriego Murgera z 1851 roku, opowiadająca o losach francuskiej cyganerii artystycznej. [przypis edytorski]
Sceny z życia Cyganerii — powieść Henriego Murgera z 1851 r., opowiadająca o losach paryskiej cyganerii artystycznej. [przypis edytorski]
Scepon (gw.) — Szczepan. [przypis edytorski]
sceptra (starop. forma) — sceptru (tj. berła). [przypis edytorski]
sceptr — berło królewskie; tu przenośnie: władza. [przypis edytorski]
sceptr (daw.) — berło, symbol władzy. [przypis edytorski]
sceptrum a. sceptr (starop., z łac.) — berło. [przypis edytorski]
sceptrum (łac.) — berło. [przypis edytorski]
sceptrum (starop.) — berło. [przypis edytorski]
sceptrum (starop.; z łac.) — berło. [przypis edytorski]
sceptycyzm (filozof.) — pogląd filozoficzny, wywodzący się ze starożytnej Grecji, ktory podważa pełną wiarygodność ludzkiego poznania. [przypis edytorski]
sceptycyzm metody a. sceptycyzm metodologiczny — kwestionowanie poszczególnych twierdzeń w celu ich potwierdzenia lub obalenia, które ma prowadzić do znalezienia tych, które są pewne i mogą posłużyć za fundament do budowania systemu. Taką metodą posługiwał się Kartezjusz w swojej Rozprawie o metodzie (zob. Kartezjusz). [przypis edytorski]
sceptycznie — powątpiewająco, niedowierzająco. [przypis edytorski]
sceptyk Słonimskiego — jak zauważył Tomasz Szarota, Sobański cytuje tu komedię Antoniego Słonimskiego Rodzina, której premiera odbyła się w Warszawie w 1933 r. Tekst był opublikowany w „Wiadomościach Literackich” (1934, nr 13). [przypis edytorski]
sceptyzm — dziś popr.: sceptycyzm. [przypis edytorski]
Scewola — Mucius Scaevola bohater z legendarnej historii rzymskiej, wybrał się do obozu nieprzyjacielskiego zabić wroga ojczyzny, Porsenę; schwytany, włożył rękę do ognia na znak, że się gróźb Porseny nie lęka. [przypis redakcyjny]
Scewola — Mucjusz Scewola, Rzymianin, wobec króla Etrusków Porseny Rzym oblegającego, dobrowolnie palił prawą rękę na ogniu, że ta przez pomyłkę zamiast króla, jego sekretarza zabiła. [przypis redakcyjny]
Scewola — właśc. Gaius Mucius Cordus; legendarny bohater rzymski, który został wysłany, by zamordować króla etruskiego Porsennę oblegającego ze swą armią Rzym w 508 p.n.e.; gdy został jednak schwytany w obozie wroga, włożył rękę w ogień, by dowieść, że nie straszne mu tortury ani śmierć; takie męstwo przekonało Porsennę, by puścić wolno zamachowca; nosił on odtąd z chlubą przydomek Scaevola, tzn. Mańkut. [przypis edytorski]
Scewola — właśc. Gaius Mucius Cordus; legendarny bohater rzymski, który został wysłany, by zamordować króla etruskiego Porsennę oblegającego ze swą armią Rzym w 508 p.n.e.; gdy został jednak schwytany w obozie wroga, włożył rękę w ogień, by dowieść, że nie straszne mu tortury ani śmierć; takie męstwo przekonało Porsennę, by puścić wolno zamachowca; nosił on odtąd z chlubą przydomek Scaevola, tzn. Mańkut. [przypis edytorski]
schaben und scharren — knausern und Geld zusammenkratzen. [przypis edytorski]
Schacht, Hjalmar (1877–1970) — ekonomista niemiecki, w latach 1933–1939 prezes Banku Rzeszy. Sądzony w procesie norymberskim, uniewinniony. [przypis edytorski]
Schade dass die Natur (…) zum Schelmen der Stoff (niem.) — Szkoda, że natura stworzyła z ciebie tylko jednego człowieka, ponieważ materiał był na godnego mężczyznę i na hultaja (epigram nr 20, pt. Prorok, ze zbioru epigramatów satyrycznych Xenien, napisanego w 1796 wspólnie przez Johanna Wolfganga Goethego oraz jego przyjaciela Friedricha Schillera). [przypis edytorski]
schadenfreuda, właśc. Schadenfreude (niem.) — przyjemność czerpana z cudzego niepowodzenia. [przypis edytorski]
Schadenfreude (niem.) — radość z cudzej krzywdy (termin z psychoanalizy Freuda). [przypis edytorski]
Schadenfreude (niem.) — radość z niepowodzeń innych. [przypis edytorski]
Schadenfreude (niem.) — złośliwa radość z cudzej szkody. [przypis redakcyjny]
schadzka — tu: zgromadzenie. [przypis edytorski]
schadzka — umówiona spotkanie; randka. [przypis redakcyjny]
Schaffner (niem.) — konduktor. [przypis edytorski]
Scharf, Ludwig (1864–1939) — poeta, pisarz i tłumacz niem., skrajny naturalista, otwarcie głoszący ateizm, autor Lieder eines Menschen (1892). [przypis edytorski]
Scharlachküpe — Färbekessel. [przypis edytorski]
schauderhafte Geschichten (niem.) — okropne historie; opowieści takie, że ciarki przechodzą. [przypis edytorski]
Schauen's, dass Sie weiter kommen (niem.) — Zobaczymy, co pan wskórasz. [przypis edytorski]
Schauen Sie mal, Doktor! (niem.) — Proszę spojrzeć, panie doktorze! [przypis edytorski]
Schaukal, Richard von (1874–1942) — poeta morawsko-austriacki. [przypis edytorski]
scheda — całość lub część dziedziczonego majątku. [przypis edytorski]
scheda — dziedzictwo. [przypis edytorski]
scheda — dziedzictwo, spadek; tu: Italia uważana przez Eneasza za spadek po przodkach. [przypis edytorski]
scheda — odziedziczony majątek, szczególnie ziemia; spadek. [przypis edytorski]
scheda — spadek, odziedziczony majątek. [przypis edytorski]
scheda — spadek. [przypis edytorski]
Scheerbart, Paweł (1863–1915) — niemiecki pisarz modernistyczny; autor fantastycznych opowiadań, w których humor graniczy z groteską. [przypis edytorski]
Scheffer, Ary (1795–1858) — francuski malarz pochodzenia holenderskiego. [przypis edytorski]
Scheffer, Ary (1795–1858) — malarz francuski pochodzenia holenderskiego. [przypis edytorski]
Scheffer, Ary (1795–1858) — malarz francuski, przedstawiciel romantyzmu, autor obrazów ilustrujących dzieła Goethego, portrecista. [przypis edytorski]
Scheffer, Ary (1795–1858) — malarz francuski, przedstawiciel romantyzmu, autor obrazów ilustrujących dzieła Goethego, portrecista. [przypis edytorski]
scheiba (z niem.) — tu: płytka metalowa z otworem, podkładana pod główkę śruby lub pod nakrętkę. [przypis edytorski]
Scheideman, Philipp (1865–1939) — niemiecki polityk, członek partii SPD, kanclerz. [przypis edytorski]
Schein, Erscheinung, Wahrscheinlichkeit — w wyrazach: Schein, Erscheinung, Wahrscheinlichkeit, wspólnym pierwiastkiem jest: schein; stąd wynikło u Kanta zestawienie ich z sobą i wyróżnienie. Po polsku nie podobna mi było oddać tego wyrazowego powinowactwa; musiałem więc uprzytomnić je czytelnikowi przez podanie słów niemieckich w nawiasach. [przypis redakcyjny]
Scheinproblem (niem.) — pseudo-problem, problem pozorny. [przypis edytorski]
schełtany (daw.) — rozchwiany, obluzowany. [przypis edytorski]
Schelling, Caroline (1763–1809) — niemiecka intelektualistka, pisarka i tłumaczka epoki romantyzmu, uważana za muzę różnych romantycznych poetów i myślicieli; urodzona jako Caroline Michaelis, nazwisko Böhmer nosiła po pierwszym mężu (zm. w 1788); podczas wojny z rewolucyjną Francją schroniła się w domu G. Forstera (1793), z którym po odejściu jego żony pozostawała w związku; następnie wyszła za mąż za A. W. Schlegela (1796), a po rozwodzie z nim za F. Schellinga (1803). [przypis edytorski]
Schelling, Friedrich (1775–1854) — filozof niemiecki. [przypis edytorski]
Schelling, Friedrich (1775–1854) — niemiecki filozof, inicjator romantyzmu. Był (podobnie jak Fichte i Hegel) jednym z najważniejszych przedstawicieli idealizmu niemieckiego, nurtu filozoficznego, według którego myśl (duch) jest pierwotna wobec materii i nadaje jej kształt. Czynnik empiryczny był przez idealistów lekceważony, co spowodowało w tym okresie gruntowny rozłam między niemiecką filozofią a nauką. [przypis edytorski]
Schelling, Friedrich (1775–1854) — niemiecki filozof, przedstawiciel idealizmu. [przypis edytorski]
Schelling, Friedrich Wilhelm (1775–1854) — filozof niem., inicjator romantyzmu; był (podobnie jak Fichte i Hegel) jednym z najważniejszych przedstawicieli idealizmu niemieckiego, nurtu filozoficznego, według którego myśl (duch) jest pierwotna wobec materii i nadaje jej kształt; czynnik empiryczny był przez idealistów lekceważony, co spowodowało w tym okresie gruntowny rozłam między niemiecką filozofią a nauką. [przypis edytorski]
Schelling, Friedrich Wilhelm (1775–1854) — niemiecki filozof, inicjator romantyzmu. Był (podobnie jak Fichte i Hegel) jednym z najważniejszych przedstawicieli idealizmu niemieckiego, nurtu filozoficznego, według którego myśl (duch) jest pierwotna wobec materii i nadaje jej kształt. Czynnik empiryczny był przez idealistów lekceważony, co spowodowało w tym okresie gruntowny rozłam między niemiecką filozofią a nauką. [przypis edytorski]
Schelling, Friedrich Wilhelm (1775–1854) — niemiecki filozof, jeden z głównych przedstawicieli klasycznego idealizmu niemieckiego, inicjator romantyzmu. [przypis edytorski]
Schelling, Friedrich Wilhelm (1775–1854) — słynny filozof romantyzmu niemieckiego; renesans jego doktryn przeżywała bohema niemiecka. [przypis edytorski]
Schelling, Friedrich Wilhelm Joseph (1775–1854) — niemiecki filozof, jeden z najważniejszych przedstawicieli idealizmu niemieckiego. [przypis edytorski]
Schelling, Friedrich Wilhelm Joseph von (1775–1854) — niemiecki filozof, wybitny reprezentant klasycznego idealizmu. Chodzi prawdopodobnie o książkę Kuno Fischera Friedrich Wilhelm Joseph Schelling (Volume 6 di Son: Geschichte der neuern Philosophie, Bassermann, 1872). [przypis edytorski]
Schelm — hier: Schlucker. [przypis edytorski]
Schematem przyczyny i przyczynowości rzeczy w ogóle jest czynnik realny, po którym, jeżeli go się dowolnie stwierdzi — „Prosty fakt uznania (stwierdzenia) realności Kant przyjmuje jako dowolny; przynajmniej może być dowolnym, przypuszczalnym. Narzuca mi się coś jako fakt realny czy to w świadomości samej w sobie, czy tez jako coś działającego na świadomość. Skąd pochodzi to uznanie faktu realności, tego Kant tu nie bada, lecz chce tylko stwierdzić, że skoro przyjmujemy coś realnego, to zawsze coś z niego wynika; i widzi w tym właśnie ogólny schemat przyczynowości. Czy samo uznanie czegoś realnego już się opiera na przyczynowości, to może kwestią; bo realność może się bezpośrednio narzucać, a dopiero gdy ją uznajemy, postulujemy (setzen), zaczyna się działanie kategorii przyczynowości. W samej rzeczy bez uznania czegoś istniejącego przyczynowość nie miałaby przedmiotu, do którego by się odnosiła. Prawda, że uznanie realności jako realności już jest faktycznie objawem wnioskowania z wrażenia podmiotowego o rzeczywistości czegoś, wywołującego to wrażenie, a więc opiera się już na przyczynowości, jako realnym związku między zjawiskami; Kant pozostaje i tutaj w zakresie subiektywizmu” (Objaśnienie prof. H. Struvego w liście do tłumacza z 27 marca 1903 r.). [przypis redakcyjny]
schemat (gr. σχῆμα: kształt, postawa; przen. figura retoryczna a. gramatyczna np. wyrzutnia, zamiennia itp.) — jako wyraz techniczny filozofii transcendentalnej został wprowadzony przez Kanta. Objaśnienie jego znajdzie czytelnik w samym tekście. U nas Trentowski schemata, jako jeden z przejawów metafizycznej jedni, nazwał łęczami (Myślini II, 443), tak je objaśniając: „Łęcz jest układem rzeczy wedle jakiego a priori wymyślonego wzorca. Ołęcz, schematissimus, jest ciągłym i monotonnym samych łęczów następstwem. Łęcz i ołęcz otrzymują nazwę swą stąd, że łączą wszystko w spekulacyjną jedność, że sadowią naszego ducha na łęku dowolnej jakiej idei”. [przypis redakcyjny]
Schergen — Gerichtsdiener. [przypis edytorski]
Scherr, Johannes (1817–1886) — niemiecki historyk i pisarz. [przypis edytorski]
Scherz, Ironie und tiefere Bedeutung (niem.) — żart, ironia i głębsze znaczenie. [przypis edytorski]
scherzo (muz.) — utwór instrumentalny o trójdzielnej budowie i szybkim tempie. [przypis edytorski]
scherzo — utwór instrumentalny o trójdzielnej budowie i szybkim tempie. [przypis edytorski]
Schicht — warszawskie przedsiębiorstwo, produkujące m.in. mydło. [przypis edytorski]
Schicksal (niem.) — przeznaczenie. [przypis edytorski]
Schillera i Goethego — Friedrich Schiller (1759–1805): czołowy niemiecki poeta, filozof i dramatopisarz, przyjaciel Goethego; Johann Wolfgang Goethe (1749–1832): jeden z najwybitniejszych autorów niemieckich, poeta, dramaturg, prozaik. [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich (1759–1805) — czołowy niemiecki poeta, dramatopisarz, teoretyk sztuki; przyjaciel Goethego; początkowo przedstawiciel preromantycznego nurtu burzy i naporu (niem. Sturm und Drang), później tworzył w stylu klasycznym. [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich (1759–1805) — czołowy niemiecki poeta, dramatopisarz, teoretyk sztuki; przyjaciel Goethego; początkowo przedstawiciel preromantycznego nurtu burzy i naporu (niem. Sturm und Drang), później tworzył w stylu klasycznym; znany z dramatu historycznego (np. Dziewica Orleańska) i romantycznych ballad (np. Rękawiczka), a także z Ody do radości (1785). [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich (1759–1805) — czołowy niemiecki poeta, dramatopisarz, teoretyk sztuki. [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich (1759–1805) — czołowy niemiecki poeta, filozof i dramatopisarz, przyjaciel Goethego. [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich (1759–1805) — czołowy niemiecki poeta, filozof i dramatopisarz, przyjaciel Goethego. [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich (1759–1805) — czołowy niemiecki poeta, teoretyk sztuki; starożytna historia przyjaźni wystawionej na próbę stanowi treść jego ballady Rękojmia (1799). [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich (1759–1805) — czołowy niem. poeta, filozof i dramatopisarz, przyjaciel Goethego. [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich (1759–1805) — niemiecki poeta, filozof, historyk, estetyk i dramaturg. [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich (1759–1805) — niemiecki poeta, filozof, historyk, estetyk, teoretyk teatru i dramaturg. [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich (1759–1805) — niemiecki poeta, pisarz, historyk i filozof. [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich (1759–1805) — poeta, teoretyk sztuki; początkowo przedstawiciel preromantycznego nurtu burzy i naporu (niem. Sturm und Drang), później tworzył w stylu klasycznym; wraz z Goethem założył teatr w Weimarze; tworzył dramaty romantyczne i historyczne, ballady, wiersze i poematy, a także prace z zakresu historii, teorii sztuki i estetyki; najważniejsze jego dzieła to: Zbójcy (Die Räuber, 1781), Intryga i miłość (1783), Sprzysiężenie Fieska w Genui (1784), poemat Oda do radości (1786, muzykę do niej skomponował Beethoven; obecnie jest to hymn Unii Europejskiej); Don Carlos (1787–88); trylogia o Wallensteinie i wojnie trzydziestoletniej (Obóz Wallensteina, Dwaj Pikkolominowie, Śmierć Wallensteina; 1799); Maria Stuart (1800); Dziewica Orleańska (1801); Oblubienica z Messyny (1803) i Wilhelm Tell (1803–1804). [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich (1759–1805) — poeta, teoretyk sztuki; początkowo przedstawiciel preromantycznego nurtu burzy i naporu (niem. Sturm und Drang), później tworzył w stylu klasycznym; wraz z Goethem założył teatr w Weimarze; tworzył dramaty romantyczne i historyczne, ballady, wiersze i poematy, a także prace z zakresu historii, teorii sztuki i estetyki; najważniejsze dzieła Schillera to: Zbójcy (Die Räuber, 1781), Intryga i miłość (1783), Sprzysiężenie Fieska w Genui (1784), poemat Oda do radości (1786, muzykę do niej skomponował Beethoven; obecnie jest hymn Unii Europejskiej); Don Carlos (1787–88); Trylogia o Wallensteinie i wojnie trzydziestoletniej (Obóz Wallensteina, Dwaj Pikkolominowie, Śmierć Wallensteina; 1799); Maria Stuart (1800); Dziewica Orleańska (1801); Oblubienica z Messyny (1803) i Wilhelm Tell (1803–1804); Adam Mickiewicz przełożył jego balladę Rękawiczka. [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich (1759–1805) — poeta, teoretyk sztuki; początkowo przedstawiciel preromantycznego nurtu burzy i naporu (niem. Sturm und Drang), później tworzył w stylu klasycznym; wraz z Goethem założył teatr w Weimarze; tworzył dramaty romantyczne i historyczne, ballady, wiersze i poematy, a także prace z zakresu historii, teorii sztuki i estetyki. [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich (1759–1805) — poeta, teoretyk sztuki; początkowo przedstawiciel preromantycznego nurtu burzy i naporu (niem. Sturm und Drang), później tworzył w stylu klasycznym; wraz z Goethem założył teatr w Weimarze; tworzył dramaty romantyczne i historyczne, ballady, wiersze i poematy, a także prace z zakresu historii, teorii sztuki i estetyki; do jego poematu pt. Oda do radości (1786) muzykę skomponował Ludvig van Beethoven; obecnie jest to hymn Unii Europejskiej. [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich von (1759–1805) — niemiecki poeta, filozof, historyk, estetyk, teoretyk teatru i dramaturg. [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich von (1759–1805) — niemiecki poeta, filozof, historyk i dramaturg, autor Ody do radości. [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich, von (1759–1805) — niemiecki poeta romantyczny, przedstawiciel nurtu Sturm und Drang. [przypis edytorski]
Schiller, Friedrich von (1759–1805) — poeta, teoretyk sztuki, wraz z Goethem największy klasyk niemiecki; początkowo przedstawiciel preromantycznego nurtu burzy i naporu, później tworzył w stylu klasycznym; znany z dramatu historycznego (np. Dziewica Orleańska z 1801) i romantycznych ballad (np. Rękawiczka), a także z Ody do radości (1785). [przypis edytorski]
Schiller, Johann Christoph Friedrich von (1759–1805) — niemiecki poeta i filozof okresu romantyzmu, autor m.in. Ody do radości. [przypis edytorski]
Schiller, Leon (1887–1954) — reżyser, autor scenariuszy, krytyk i teoretyk teatru. [przypis edytorski]
Schillinger, Josef (1908–1943) — niemiecki SS-Oberscharführer w obozie koncentracyjnym Auschwitz. [przypis edytorski]
Schilling, Oskar — właściciel szopu (przedsiębiorstwa produkującego w getcie na potrzeby niemieckie) przy ul. Nowolipie. [przypis edytorski]
Schimele (z niem. schimmel) — pleśniowy; siwek. [przypis edytorski]
schimmel (niem.) — koń siwek. [przypis edytorski]
Schiocchi senza vergogna! Somari! (wł.) — głupcy bez wstydu, osły. [przypis edytorski]
Schirach, Baldur von (1907–1974) — przywódca Hitlerjugend (organizacji młodzieży nazistowskiej), następnie gauleiter Wiednia. [przypis edytorski]
