Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 453 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | celtycki | chemiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | medyczne | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | polski
Znaleziono 10279 przypisów.
wermut — wino aromatyzowane ziołami. [przypis edytorski]
Werner Krauss (1884–1959) — niemiecki aktor teatralny i filmowy, jedna z gwiazd kina lat 20. XX w.; od lat 30. aktywnie popierał nazizm, został mianowany aktorem państwowym, grał w antysemickich filmach propagandowych. [przypis edytorski]
Werner von Tettingen — wielki szpitalnik zakonu krzyżackiego, uciekając spod Grunwaldu, ocalił życie. [przypis edytorski]
Werner, Zacharias (1768–1823) — niemiecki poeta i dramaturg mistyczno-romantyczny. [przypis edytorski]
Wer nie sein Brot mit Tränen ass, Wer nie die kummervollen Nächte… (niem.) — pierwsze wersy Pieśni harfiarza J. W. Goethego: Kto nigdy swojego chleba nie jadł ze łzami, kto nigdy w smutne noce… [przypis edytorski]
werniks — substancja na bazie żywicy, którą pokrywa się powierzchnię obrazów olejnych. [przypis edytorski]
werniks — substancja na bazie żywicy, którą pokrywa się powierzchnię obrazów olejnych; tu przen.: połysk. [przypis edytorski]
werniks — substancja na bazie żywicy, którą pokrywa się powierzchnię obrazu. [przypis edytorski]
werniks — substancja na bazie żywicy stosowana w malarstwie jako szlachetny lakier. [przypis edytorski]
Wernyhora — legendarna (lub na pół legendarna) postać Kozaka-wróżbity, którego przepowiednie miały się spełnić w drugiej połowie XVIII i w początkach XIX wieku. [przypis edytorski]
Wernyhora — legendarny śpiewak i wróżbita kozacki z XVIII w., wieścił rozbiory i odrodzenie Polski. [przypis edytorski]
Wernyhora — lirnik kozacki z XVIII w., który przepowiedział rozbiory Rzeczypospolitej, a następnie jej odrodzenie się. [przypis edytorski]
Wernyhora — por. objaśnienie „Dekoracji” na pocz. aktu I. Charakterystyczne jest tu pojawienie się Wernyhory jako „Polaka”, więc w stroju „polskim”, zapewne szlacheckim, wita wszakże Gospodarza na sposób ukraiński: sława. [przypis redakcyjny]
Wernyhora — postać z ludowej legendy, wędrowny lirnik kozacki z XVIII wieku, który przepowiadał losy Polski. [przypis edytorski]
Wernyhora — ukraiński wędrowny lirnik żyjący w XVIII w., postać na poły legendarna; polscy romantycy (Goszczyński, Słowacki i in.) upowszechnili przekonanie, że w swoich wieszczych przepowiedniach przewidział on upadek Rzeczpospolitej i przepowiedział jej dalsze losy. [przypis edytorski]
Wernyhora — Zarówno ten jak i poprzedni [Spowiedź księdza; red. WL] opis są ściśle autentyczne. [przypis autorski]
weronal — środek nasenny z grupy barbituranów; produkowany od 1903, obecnie wycofany ze względu na własności uzależniające, rozwój tolerancji i łatwość przedawkowania w ilości prowadzącej do śmierci. [przypis edytorski]
Weronika — według tradycji chrześcijańskiej mieszkanka Jerozolimy, która prowadzonemu na ukrzyżowanie Jezusowi otarła twarz; na chuście którą to zrobiła zostało jego odbicie. [przypis edytorski]
Weronik — użyto tu na zasadzie „poetyckiej licencji” (licentia poetica) liczby mnogiej; w aluzji tej chodzi o świętą Weronikę, która podała niosącemu krzyż Jezusowi chustę do otarcia twarzy; na chuście odbiło się jego oblicze. [przypis edytorski]
Weronka — Weronika da Gambara, małżonka hrabiego Giberto Corregio, jedna z pierwszych poetek włoskich. [przypis redakcyjny]
Werres — Gaius Verres (ok. 119—ok. 43 p. n. e.) jako wysoki urzędnik w Rzymie i prowincjach rzymskich zasłynął z nadużyć i gwałtów; „[…] przeciw niemu o zdzierstwa stawał Cicero imieniem miast i obywatelów Sycylii, oracje, które miał, powszechnym nazwiskiem mianują się Verrinae”. (Zbiór potrzebn. wiad.) [przypis redakcyjny]
… — wers 523 usunięty przez cenzurę w pierwszym wydaniu i nieprzywrócony przez poetę w następnych. [przypis edytorski]
wersalczycy — wierne rządowi wojska, krwawo tłumiące Komunę Paryską. [przypis edytorski]
wersalczycy — wojska wierne rządowi Thiersa, rezydującemu w Wersalu. [przypis edytorski]
Wersal i Tuilerie — pałace królów francuskich. [przypis edytorski]
wersalizm (neol.) — wersalskość (rzad.), odznaczanie się wytwornymi, dworskimi manierami; tu ironicznie, gdyż major Płut był aroganckim snobem. [przypis edytorski]
wersal — przen. miejsce, gdzie wymagane jest kulturalne zachowanie (od nazwy pałacu królewskiego królów francuskich). [przypis edytorski]
Wersal — wspaniały pałac i park pod Paryżem, z epoki Ludwika XIV, stanowił do r. 1789 rezydencję królów fr.; od czasów Ludwika Filipa znajduje się tam muzeum historyczne. [przypis redakcyjny]
Wersal — wspaniały zespół pałacowy z kompleksem ogrodowo-parkowym, powstały pod Paryżem z polecenia Ludwika XIV; do 1789 stanowił rezydencję królów francuskich; od czasów Ludwika Filipa znajduje się tam muzeum historyczne. [przypis edytorski]
Wersal — wspaniały zespół pałacowy z kompleksem ogrodowo-parkowym, powstały pod Paryżem z polecenia Ludwika XIV; od 1682 do 1789 stanowił rezydencję królów francuskich. [przypis edytorski]
wersja ekstra — tytuł dolny; zaczynając od niego, wiersz czyta się od dołu do góry. [przypis edytorski]
Wersja II — wersja otwierająca maszynopis tomiku (Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, nr 226 273), na którego pierwszej stronie znajduje się dedykacja, datująca zbiór na 11 lutego 1943 i co więcej nawiązująca do tego właśnie wiersza. W porównaniu z wersją pierwszą z 18 stycznia 1943, autor zmienił sposób zapisu, upodobniając go do praktyk przedstawicieli awangardy („schodki” wzorowane na poezji Majakowskiego, wersaliki przywodzące na myśl tytuły prasowe). Na tle zasadniczo tradycyjnej poetyki Szlengla jest to decyzja wyjątkowa, podyktowana najpewniej względami emocjonalnymi i próbą nadania utworowi bardziej gwałtownego wyrazu. Awangardowa z ducha jest również technika montażu, czyniąca wiersz zderzeniem różnych scen, oraz odwołanie do reklamy niemieckich papierosów. Przyjęty tu sposób zapisu wiersza odwołuje się bezpośrednio do formy maszynopisu z ŻIH, jednak z powodu ograniczeń technicznych nie odtwarza jednej jego osobliwej właściwości: inaczej niż w większości maszynopisów Szlengla, lewa krawędź wiersza była pofalowana za sprawą dodawania zmiennej liczby spacji. [przypis edytorski]
wersja intro — wiersz ma trzy tytuły, w spisie treści książki pojawiają się wszystkie. Czytać go można na trzy sposoby: od pierwszego wersu do ostatniego, od ostatniego wersu do pierwszego, a także od środka (po kolei coraz bardziej zewnętrzne wersy z górnej i dolnej całostki): soliloquium colloqium/ tu słowa ścielą się/ komunikanty słów/ tu głód się kładzie pomiędzy wargami/ językiem do cna zjadłam siebie itd. [przypis edytorski]
Wersy 61–65 przypominają balladę Goethego Der Fischer. [przypis redakcyjny]
wersy 949–1104 — podług dzieła dr. T. Zielińskiego, Gliederung der altattischen Komödie. [przypis tłumacza]
werszok — właśc. werszek; daw. ros. miara długości, wynosząca ok. 4,5 cm. [przypis edytorski]
werteby — dziś: wertepy. [przypis edytorski]
wertep — tu: szopka. [przypis edytorski]
wertepy (daw.) — wyboje. [przypis edytorski]
Werter — bohater powieści epistolarnej Goethego Cierpienia młodego Wertera: nieszczęśliwie zakochany w zaręczonej kobiecie, po ślubie ukochanej popełnia samobójstwo. [przypis edytorski]
Werter — bohater powieści J.W. Goethego Cierpienia młodego Wertera, romantyczny kochanek, samobójca. [przypis edytorski]
Werterfassung (niem.) — służba pomocnicza SS, gromadząca mienie po pomordowanych Żydach. [przypis edytorski]
Werter — główny bohater Cierpień młodego Wertera (1774) Goethego. [przypis edytorski]
Werter przerywa tu opowiadanie rozmowy z Albertem i zwraca się wprost do Wilhelma. [przypis redakcyjny]
werteryzm — przeżywanie miłości tak, jak bohater Cierpień młodego Wertera J. W. Goethego. [przypis edytorski]
wertheimowski zatrzask — produkt słynnego austriackiego przedsiębiorstwa Wertheim. [przypis edytorski]
wertować — przeglądać książkę, przewracając kartki. [przypis edytorski]
wertować — przeglądać, obracając kartki. [przypis edytorski]
wertować — przeglądać, przewracając kartki. [przypis edytorski]
Wertumnus (mit. rzym.) — bóg przemian, pór roku i dojrzewania plonów. [przypis edytorski]
Wertumnus (mit. rzym.; z łac. verto: odwracać) — bóstwo wszelkiej przemiany; opiekun przyrody, zwł. drzew owocowych. [przypis edytorski]
werwena a. werbena — roślina ogrodowa. [przypis edytorski]
werwena (daw.) — dziś popr.: werbena; tu: werbena cytrynowa (lippia trójlistna), roślina o cytrusowym aromacie, używana do sporządzania napojów orzeźwiających, herbatek, a także jako przyprawa, uprawiana m.in. w płd. Francji. [przypis edytorski]
werwena (daw.) — woda toaletowa z werbeny, rośliny o pachnących liściach i kwiatach. [przypis edytorski]
werwena — właść. werbena; roślina o pachnących liściach i kwiatach. [przypis edytorski]
Wer? Wer ist Max Reger? Auch Jude? Schweinerei! Das Judentum ist überall, an diese ganze Erde kreuz und quer (niem.) — O kim? Kim jest Max Reger? Też Żydem? Draństwo! Żydostwo jest wszędzie, na całej tej ziemi wszerz i wzdłuż. [przypis edytorski]
weryfikować (daw., z łac.) — sprawdzać. [przypis edytorski]
weryfikować się (z łac.) — sprawdzać się. [przypis redakcyjny]
weryfikować — sprawdzać. [przypis redakcyjny]
weryfikować — sprawdzić. [przypis redakcyjny]
weryfikować (z łac.) — sprawdzić. [przypis edytorski]
Werytus, Antoni, właśc. Skrzynecki Antoni (1853–1923) — pisarz, autor dzieł: Wierzę w Boga: Opowieść z niedawnych czasów Antoniego Werytusa (1896), Skarby jasnogórskie: opowieść zeszłowieczna (1907). [przypis edytorski]
we śkle (starop. forma) — w szkle. [przypis edytorski]
weśli (starop. forma) — dziś popr.: weszli. [przypis edytorski]
we śnieli to (daw.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy to we śnie (jest, dzieje się). [przypis edytorski]
we śpiączki (starop.) — śpiącego. [przypis redakcyjny]
we środek (reg.) — dziś popr.: w środek. [przypis edytorski]
we środku — dziś popr.: w środku. [przypis edytorski]
we środku — dzś popr.: w środku. [przypis edytorski]
we środku (reg.) — dziś popr.: w środku. [przypis edytorski]
we środku (reg. pot.) — dziś popr.: w środku. [przypis edytorski]
we śrzodku — w środku. [przypis edytorski]
Weselą się córki syońskie z króla swego — Ps 47, 12. [przypis edytorski]
wesela, obłoczyny, profesje — trochę przesady: wesele było jedno, obłóczyn zaś i profesji trzy: Barbara i Marianna (młodsza) zostały bernardynkami w klasztorze św. Józefa w Krakowie, Aleksandra koletką na Stradomiu, a czwarta, Marianna (najstarsza) jeszcze za życia ojca wstąpiła do klasztoru św. Józefa i została przez niego wyposażona; wszystkie cztery miały posagi, ubezpieczone na Smogorzewie. [przypis redakcyjny]
weseléj — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]
wesele (daw.) — radość. [przypis edytorski]
Wesele — dramat autorstwa Stanisława Wyspiańskiego, którego akcja toczy się w trakcie wesela w bronowickiej chacie. [przypis edytorski]
Wesele Figara — opera komiczna z 1786, z muzyką Wolfganga Amadeusza Mozarta i librettem Lorenza Da Ponte na podstawie sztuki Pierre'a Beaumarchais'go. [przypis edytorski]
Wesele Figara — pełen tytuł: Szalony dzień, czyli wesele Figara; komedia Pierre'a Beaumarchais'go z 1784 roku. [przypis edytorski]
wesele Jana Zamoyskiego z Gryzeldą — huczne, kilkudniowe uroczystości weselne zorganizowane w Krakowie z okazji zaślubin kanclerza Jana Zamoyskiego z bratanicą królewską Gryzeldą Batory (12 czerwca 1583), opisywane przez historyków jako najwspanialsze wesele w historii Polski. [przypis edytorski]
wesele królewskie (…) w Częstochowej — 28 lutego. [przypis redakcyjny]
Wesele — tytuł dramatu Stanisława Wyspiańskiego (1869–1907) z 1901 r., jedno z najważniejszych dzieł epoki Młodej Polski. [przypis edytorski]
weselić — dziś popr.: weselić się. [przypis edytorski]
weselić — rozweselać. [przypis edytorski]
Wesel — miasto u ujścia rzeki Lippe do Renu, ob. w zach. Niemczech; w XVI w. ważne centrum handlowe. [przypis edytorski]
weselne… gody — wesele. [przypis edytorski]
Wesen des Christenthums — pol.: O istocie chrześcijaństwa, książka niem. filozofa Ludwiga Feuerbacha (1804–1872), wyd. w 1841, zawierająca krytykę religii; uważana za najważniejsze dzieło tego autora. [przypis edytorski]
we sforze (daw.) — w zgodzie. [przypis redakcyjny]
wesół — dawna, krótka forma przymiotnika w r.m.: wesoły. [przypis edytorski]
wesół (daw.) — wesoły. [przypis edytorski]
wesół — dziś: wesoły. [przypis edytorski]
wesół i zdrów (daw.) — dawne, krótkie formy przymiotników w r.m.: wesoły i zdrowy. [przypis edytorski]
wesołach — wyd. lwowskie ma: weselach. [przypis redakcyjny]
wesoła śmierć, kiedy się umiera ze sztywną kusią — Wedle gadek ludowych trafia się to po śmierci ludziom, którzy za życia obcowali cieleśnie z mniszką. [przypis tłumacza]
wesołe grasowanie Oli (…), gdzie była i poza. (…) Naśladował (…) własne dawne usposobienie — [Komentarz autora z Uwag.] Każdy naśladuje sam siebie po pewnych doświadczeniach, bo w swojej skórze każdemu najlepiej i najwygodniej. O tym naśladowaniu własnego charakteru wypowiada dobre uwagi Schopenhauer w głównym swym dziele, w księdze IV, § 55. [przypis autorski]
wesołem — daw. forma, pozostawiona ze względu na rym; dziś popr. forma Msc. lp.: wesołym. [przypis edytorski]
Wesołów — wieś w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim. [przypis edytorski]
wesołuch — skrzypek. [przypis autorski]
Wesoły jestem, wesoły — list pisany do Adama Chmiela [historyk sztuki, żył w latach 1865–1934 — red. WL.] z Bad-Hall [uzdrowiska w Austrii — red. WL.] w sierpniu 1905; nazajutrz po śmierci poety ogłoszony w „Czasie”. Wiersz ten przesłał Wyspiański A. Chmielowi w odpowiedzi na zapytanie o zdrowie. [przypis redakcyjny]
Wespazjanowe sestercje rzymskie zapachu nie mają — nawiązanie do przypisywanej cesarzowi Wespazjanowi sentencji „Pecunia non olet”, oznaczającej, że nie jest ważne źródło zarobku, ale sam zarobek. [przypis edytorski]
