Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | czeski | dopełniacz | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 9314 przypisów.
mówny — rozmowny. [przypis edytorski]
Mów, twoją duszę gdzie żądza unosi — Jak św. Piotr i św. Jakub pytali poetę o wiarę i nadzieję, podobnie tu św. Jan pyta go o trzecią cnotę teologiczną, o miłość. [przypis redakcyjny]
mówże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
mówże — znaczenie: mów zatem, mów koniecznie (daw. konstrukcja z partykułą -że). [przypis edytorski]
móżdżek (anat.) — część mózgu odpowiedzialna za koordynację ruchów. [przypis edytorski]
mózgowiec (starop.) — szaleniec. [przypis tłumacza]
Mózg to materializm w zakresie wiedzy (…) uszczęśliwić człowieka przez kolektywizm pracy — S. Przybyszewski, Na drogach duszy, s. 28. [przypis autorski]
Mózg wchłonął w siebie doświadczenie wieków (…) jest najboleśniejszą tresurą ducha — Z. Leser, Neurastenicy w literaturze. I. Stanisław Przybyszewski, Lwów 1900, s. 6. [przypis autorski]
Moabici — lud semicki zamieszkujący położoną na wschód od Morza Martwego krainę Moab. [przypis edytorski]
Moabici — lud zamieszkujący starożytną krainę na wschodnim brzegu Morza Martwego; podbity przez Izraelitów pod wodzą króla Dawida. Wg tradycji biblijnej lud Moabitów wywodzi się od potomków Lota i jego starszej córki (Rdz 19,37). [przypis edytorski]
Moabici — starożytny lud zamieszkujący Moab, krainę nad Morzem Martwym. [przypis edytorski]
Moabit — tak nazywano więzienie, które mieściło się w berlińskiej dzielnicy Moabit. [przypis edytorski]
Moabit — więzienie w Berlinie. [przypis edytorski]
Moab — starożytna kraina położona na wschodnim brzegu Morza Martwego zamieszkiwana przez lud Moabitów, podbita przez Izraelitów pod wodzą króla Dawida. Wg tradycji biblijnej lud Moabitów wywodzi się od potomków Lota i jego starszej córki (Rdz 19,37). [przypis edytorski]
Moab — starsza córka, która była bardziej bezwstydna, nazwała syna Moab, od hebr. מֵאָב (meaw) 'z ojca', młodsza zaś bardziej skromna, nazwała syna powściągliwie Ben Ami od hebr. בֶּן עַמִּי 'syn mojego ludu', zob. Raszi do 19:37. [przypis edytorski]
mob (ang.) — tłum, tłuszcza. [przypis edytorski]
mobed — stan kapłański w starożytnej Persji. [przypis redakcyjny]
Mobilis in mobili (łac) — ruchome w ruchomym. [przypis edytorski]
Mobil — rzeka uchodząca do Zat. Meksykańskiej ok. 100 km na zach. od zatoki Pensacola i 400 km od Florydy. [przypis edytorski]
mob (z ang.) — motłoch, tłuszcza, hałastra. [przypis edytorski]
mocą przyczyny zewnętrznej w zestawieniu z naszą — „Comparata” rozumie Lantzenberg (przekł. fr.) nie, jak inni: w porównaniu, lecz: „en composition” = łącznie, objaśniając, że nie chodzi o porównanie, lecz o wypadkową sił. Autor chce chyba więcej powiedzieć, mianowicie że stan bierny polega na przewadze przyczyny zewnętrznej w porównaniu z wewnętrzną, o którym też jest mowa w Dow. Tw. 15 i w Dow. Tw. 33 (Lantzenberg mówi tu: w porównaniu), jak w Przyp. do Tw. 55 Cz. III. Tw. 6 posuwa się dalej. Jednakże za rozumieniem Lantzenberga przemawia to, że w cytowanych przez autora miejscach nie ma mowy o porównaniu, a gdy o nie chodzi, jak w Dow. Tw. 15. autor cytuje Tw. 3. Dlatego bierzemy obydwa znaczenia. Por. też Przedm. do Cz. V pod koniec i Przyp. do Tw. 20 Cz. V w środku. [przypis redakcyjny]
mocą — siłą; tu: przemocą, na siłę. [przypis edytorski]
mocą tej decyzji projekt uposażenia włościan puszczony został w odwłokę (…) — Stanisław Barzykowski Historia powstania listopadowego, III, s. 272. [przypis redakcyjny]
mocanie — daw. skrót od zwrotu grzecznościowego: mości panie, waszmość panie. [przypis edytorski]
mocarstwowcy — chodzi o środowiska młodych konserwatystów popierających Piłsudskiego i jego obóz polityczny, skupione wokół Związku Pracy Mocarstwowej, pisma „Myśl Mocarstwowa” i „Bunt Młodych”. Odwoływali się do idei Polski Jagiellońskiej. [przypis edytorski]
mocarstwy — dziś popr. forma N. lm: mocarstwami. [przypis edytorski]
mocarze — hebr. גִבֹּרִים (giborim): 'mocarze', tu w negatywnym znaczeniu jako «buntujący się przeciwko Bogu», zob. Raszi do 6:4. [przypis tradycyjny]
mocarzyć kogo — utwierdzać kogo w sile, dawać komu moc. [przypis edytorski]
moc — bardzo dużo. [przypis edytorski]
Moc Boga Israela —«Nie oznacza to, że ołtarz został nazwany „Bóg Israela” […] lecz: Ten, który jest Mocą, czyli Bóg, on jest moim Bogiem, a moje imię to: Israel», zob. Raszi do 33:20. [przypis edytorski]
moccoletti a. moccoli — z wł.: świece; z okazji ostatniego dnia karnawału odbywała się świąteczna gra polegająca na wzajemnym zdmuchiwaniu świec (wygrywała osoba, której najdłużej udało się utrzymać swój płomień). [przypis edytorski]
moc (daw., gw.) — mnóstwo, bardzo dużo. [przypis edytorski]
moc (daw., gw.) — tu: mnóstwo, bardzo dużo. [przypis edytorski]
mocen (daw., gw.) — zdolny; mający moc, zdolność czynienia czegoś. [przypis edytorski]
mocen (daw., gw.) — zdolny; mający moc, zdolność czynienia czegoś. [przypis edytorski]
mocen (daw.) — zdolny; mający moc, zdolność czynienia czegoś. [przypis edytorski]
mocen jest (daw.) — jest w stanie. [przypis edytorski]
mocen — ma moc, siłę. [przypis redakcyjny]
Moch (gw.) — Rosjanin. [przypis edytorski]
Mochnacki, Maurycy (1803–1834) — działacz i publicysta polit., teoretyk romantyzmu polskiego, uczestnik i kronikarz powstania listopadowego. [przypis edytorski]
Mochnacki, Maurycy (1803–1834) — działacz polityczny, uczestnik powstania listopadowego, autor książki Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831; teoretyk romantyzmu, swoje przemyślenia na ten temat zawarł w dziele O duchu i źródłach poezji w Polszcze; pianista. [przypis edytorski]
Mochnacki, Maurycy (1803–1834) — działacz polityczny, uczestnik powstania listopadowego, autor książki Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831; teoretyk romantyzmu, swoje przemyślenia na ten temat zawarł w dziele O duchu i źródłach poezji w Polszcze; pianista. [przypis edytorski]
Mochnacki, Maurycy (1803–1834) — pianista, działacz polityczny, uczestnik powstania listopadowego, autor książki Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831; teoretyk romantyzmu, swoje przemyślenia na ten temat zawarł w dziele O duchu i źródłach poezji w Polszcze. [przypis edytorski]
Mochnacki, Maurycy (1803–1834) — polski działacz i publicysta polityczny, pianista, uczestnik i kronikarz powstania listopadowego. [przypis edytorski]
Mochnacki, Maurycy (1804–1834) — wybitny krytyk literacki i publicysta, przedstawiciel romantyzmu, członek Sprzysiężenia Piotra Wysockiego i uczestnik powstania listopadowego; po jego wypadku znalazł się na emigracji, gdzie dalej publikował, zmarł z przyczyn naturalnych (najprawdopodobniej wskutek wylewu) w Auxerre we Francji. Autor m.in. prac: O duchu i źródłach poezji w Polszcze (1825), O literaturze polskiej w wieku dziewiętnastym (1830), Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831 (wyd. Paryż 1834). [przypis edytorski]
mocium panie (daw.) — zniekształcona forma grzecznościowego „miłościwy panie”. [przypis edytorski]
moc i wola narodu: ta jego władza, która chce prawa, i ta, która prawu nadaje skuteczność, czyli władza prawodawcza i wykonawcza; w Rousseau Umowie społecznej zasada ta sama. [przypis redakcyjny]
mocją — [złożył] odwołanie. [przypis redakcyjny]
Moc, jaką miała dłoń Ananijasza — Ananiasz przyłożeniem ręki uleczył św. Pawła ze ślepoty (Patrz: Dzieje Apostolskie, rozdz. 9). [przypis redakcyjny]
moc, mądrość (…) drogi otworzyły — Najpierw przyjście na świat Zbawiciela otworzyło drogę z ziemi do nieba. [przypis redakcyjny]
mocna pastylka — trucizna. [przypis edytorski]
mocnić (starop.) — wzmacniać; tu 3.os.lm, mocnili: umacniali (przekopy i wieże). [przypis edytorski]
Mocnić — umacniać. [przypis redakcyjny]
mocnić — wzmacniać. [przypis edytorski]
mocnić — wzmacniać. [przypis redakcyjny]
mocnie — dziś popr.: mocno. [przypis edytorski]
mocniej namieszaj wina — Homer, Iliada IX 203. [przypis tłumacza]
mocniejszem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: mocniejszym. [przypis edytorski]
mocnoś podejrzan (daw.) — jesteś mocno podejrzany. [przypis edytorski]
Mocny pani ma kaszel — Elmira kaszle kilkakrotnie jakby wzywała Orgona, by położył koniec tej scenie, ale ten jest tak ogłupiony swoim Tartufem, iż jeszcze mu widać za mało. [przypis tłumacza]
mocować się — walczyć tak, jak walczą z sobą zapaśnicy. [przypis redakcyjny]
mocował się (…) jak Jakub z Aniołem — Jakub, biblijny patriarcha z Księgi Rodzaju, syn Izaaka i Rebeki, walczył z tajemniczą nadludzką istotą (Bogiem lub aniołem), która wyłamała mu biodro, ale go nie zwyciężyła (Rdz 32, 25–29). [przypis edytorski]
Mocquet, Jean (1576–ok. 1617) — francuski podróżnik i aptekarz królewski; odbył sześć długich podróży morskich i podjął próbę opłynięcia Ziemi, najprawdopodobniej w celu zebrania okazów roślin i zwierząt dla króla Henryka IV. [przypis edytorski]
moc robotnika — dziś popr.: moc (tj. mnóstwo) robotników. [przypis edytorski]
moc swoję (daw.) — dziś popr. forma: moc swoją. [przypis edytorski]
moc — tu: bardzo dużo. [przypis edytorski]
moc — tu: dużo, mnóstwo. [przypis edytorski]
moc — tu: mnóstwo, bardzo dużo. [przypis edytorski]
moc umysłu nad wzruszeniami polega: 1) na poznaniu samych wzruszeń (…) — Baensch (przekł. niem.) zauważył, że brak tu jeszcze jednego środka, mianowicie podanego w Tw. 6. Appuhn (przekł. fr.) objaśnia to opuszczenie tym, że autor miał stale na myśli ten środek i przepoił nim pozostałe. [przypis redakcyjny]
mocy czterystu koni — dawniej moc wyrażano w koniach mechanicznych (KM), jednostce wymyślonej w celu porównania mocy maszyn parowych z koniem. Jeden koń mechaniczny to ok. 735 watów. [przypis edytorski]
mocy (starop. forma) — dziś B.lm r.ż.: moce. [przypis edytorski]
mocże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy moc. [przypis edytorski]
moczar a. moczary — teren podmokły, bagnisty. [przypis edytorski]
moczar — bagnisty teren. [przypis edytorski]
moczar — podmokły, bagienny teren. [przypis edytorski]
Moczulski, Leszek Aleksander (1938–2017) — poeta, współtwórca Teatru STU, autor tekstów piosenek m. in. Marka Grechuty i zespołu Skaldowie. [przypis edytorski]
moda zabieszczadna — moda zagórska, węgierska; rozbój. [przypis redakcyjny]
Modeein — w Talmudzie: Modi'im, por. Starożytności, XII, VI, 1. [przypis tłumacza]
modeł — dziś popr. forma D. lm: modłów. [przypis edytorski]
modelów — dziś popr. forma M. lm. dla znaczenia niemęskoos. ('wzór'): modeli. [przypis edytorski]
modelowy — tu w znaczeniu wzorowej piękności. [przypis redakcyjny]
model symbolizmu konstruowany jest bardzo rygorystycznie — np. A. Sandauer, Poeci trzech pokoleń (1955), Warszawa 1962, s. 161; M. Głowiński: Poetyka Tuwima a polska tradycja literacka, Warszawa 1962, s. 77; J. Sławiński w recenzji Szkiców literackich Leśmiana, oprac. Jacek Trznadel, „Pamiętnik Literacki” 1962, z. 1; J. Nowakowski, Symbolizm i dramaturgia Wyspiańskiego, „Pamiętnik Literacki” 1962, z. 4. W najnowszych jednak pracach, opublikowanych już po napisaniu tej rozprawy (M. Podraza-Kwiatkowska, Zagadnienie polskiego symbolizmu, „Ruch Literacki” 1966, nr 1; J. Kwiatkowski, U podstaw liryki Leopolda Staffa, Warszawa 1966, s. 57–73) powraca symbolizm jako jeden z głównych kierunków literackich Młodej Polski. [przypis autorski]
model — tu ogólnie: wzór. [przypis edytorski]
modelusz — sposób. [przypis redakcyjny]
Modena — miasto i gmina w płn. Włoszech, w regionie Emilia-Romania. [przypis edytorski]
moderacja (z łac.) — powściągliwość. [przypis edytorski]
moderacja (z łac.) — umiarkowanie, wstrzemięźliwość. [przypis edytorski]
moderat — człowiek umiarkowany, powściągliwy; por. wł.: moderato: umiarkowanie (o tempie wykonywania utworu). [przypis redakcyjny]
moderatem — wstrzemięźliwcem, skromnisiem. [przypis redakcyjny]
moderato (muz., z wł.) — tempo wykonywania utworu w muzyce: umiarkowanie. [przypis edytorski]
moderne (fr.) — nowoczesny. [przypis edytorski]
moderne (fr.) — nowoczesny. [przypis edytorski]
Modernizm bowiem wyzyskuje przede wszystkim epitet liryczny — podkreśla to również Sławińska w cytowanej pracy; destruktywną rolę przymiotnika u Przybyszewskiego doskonale ukazał T. Żeleński: Ludzie żywi, Warszawa 1929, s. 3–25 (Blaski i nędze mowy polskiej). [przypis autorski]
Modernizm bywał nieraz nazywany neoromantyzmem. (…) Chmielowski potrafił dobrze ukazać (…) zbieżności między tymi prądami — P. Chmielowski, Najnowsze prądy w poezji polskiej, s. 3–28. [przypis autorski]
Modernizm jest etykietką, którą przylepiano i do Böcklina, (…) i do pospolitych pornografów — L. Krzywicki, O sztuce i nie sztuce. Luźne uwagi profana, „Prawda” 1899, nr 15. [przypis autorski]
modernizm jest pojęciem „nieokreślenie szerokim” — L. Belmont, W kwestii „młodych”, „Głos” 1903, nr 8. [przypis autorski]
modernizm katolicki — nurt w filozofii i teologii przełomu XIX i XX w., głoszący m. in. historyczny, więc zmienny charakter dogmatów Kościoła katolickiego; stanowisko to potępił papież Pius X. [przypis edytorski]
Modernizm polski natomiast zacieśniony został przez Kazimierza Wykę (…) do „wcześniejszej, przygotowawczej fazy twórczości pokolenia Młodej Polski (…) związanej (…) z przesyceniem (…) liryzmem i symboliką — K. Wyka, Modernizm polski, Kraków 1959, s. 3. [przypis autorski]
modernizm, pomimo całej swobody, liczy się więcej niżeli romantyzm z naturą i prawdą obiektywną: bada, obserwuje i analizuje — I. Matuszewski, Słowacki i nowa sztuka (modernizm), Warszawa 1911, t. II, s. 157. [przypis autorski]
modernizm poza tym, że oznacza pewne objawy sztuki równoczesne, jest pojęciem negatywnym (…) wspólności ni podobieństwa pomiędzy nimi — J. Żuławski, Znaczenie symbolizmu w sztuce, s. 69. Po latach dołączył się do tych głosów S. Przybyszewski (Szlakiem duszy polskiej, Poznań 1917, s. 10): „Nieszczęsne i ostatecznie bezsensowne określenie, które niemiecki pisarz, człowiek niezwykłego talentu, olbrzymiej rzutkości, namiętny »wywrotowiec«, Hermann Bahr, był ukuł dla nowych prądów na wzór literackich szkół francuskich dla Niemiec: »die Moderne« w przeciwstawieniu stęchłemu zabarwieniu niemieckiej literatury w »Gartenlaube« — posłużyło teraz polskiej krytyce, by usiłowania garstki ludzi w Polsce, pragnących nawiązać zerwaną nić myśli polskiej i »dotknąć się duszy«, ochrzcić i ośmieszyć tą pokraczną nazwą »modernizmu«”. [przypis autorski]
