Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | rzymski | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7509 przypisów.
astrofil (z gr.) — miłośnik gwiazd. [przypis redakcyjny]
astrolabia własc. astrolabium — dawny przyrząd do wyznaczania pozycji na ziemi względem ciał niebieskich. [przypis redakcyjny]
astrolabium — dawny przyrząd astronomiczny służący do wyznaczania pozycji gwiazd. [przypis edytorski]
astronomii — zgodnie z melodią wiersza wyraz ten powinien być czytany jako pięciosylabowy: as-tro-no-mi-i. [przypis edytorski]
astrosoma (gr.) — ciało astralne. [przypis edytorski]
as — tu: drobna moneta rzymska. [przypis edytorski]
Astulf — właśc. Aistulf, król longobardzki, pokonany przez Pipina; „potomka jego”, tj. syna, Dezyderiusa, wziął Karol Wielki do niewoli. [przypis redakcyjny]
Asturgia — Asturia, kraina w północnej Hiszpanii nad Zatoką Biskajską. [przypis redakcyjny]
astur palumbarius — niekad nesotus žudytojas, jau nesakysim vilkas, bet tigras paukščių sviete. [przypis edytorski]
Astyages — ostatni władca państwa Medów, panował 585–550 p.n.e.. [przypis edytorski]
Astyages w Medii umarł — Ksenofont przekształca historię w celu moralno-wychowawczym. Astyages nie umarł jako król Medii, lecz stracił władzę w 550 r. przed Chr. na rzecz Cyrusa, który, objąwszy w 558 r. tron w Persji, podniósł bunt przeciwko dziadkowi; wojsko medyjskie przeszło na stronę Cyrusa. Z Astyagesem obszedł się zwycięzca łaskawie; kazał mu mieszkać w Hyrkanii (kraj nad Morzem Kaspijskim). [przypis tłumacza]
Astydamasa Alkmeon — Astydamas, siostrzeniec Ajschylosa, jeden z najpłodniejszych tragediopisarzy, z którego dzieł nic się nie dochowało, wystąpił około roku 390 p.n.e., o tragedii jego Alkmeon nic nie wiemy. Alkmeon zabił matkę swoją Eryfilę. [przypis tłumacza]
Astyjanaks — imię znaczące: obrońca miasta. [przypis edytorski]
asumpt (daw.) — powód, zachęta. [przypis edytorski]
asumpt (łac.) — pretekst. [przypis edytorski]
asumpt — pobudka, zachęta. [przypis edytorski]
asumpt — początek, zachęta. [przypis edytorski]
asumpt — powód do czegoś, tu: biorąc sobie za powód kolor skóry zapaśnika. [przypis edytorski]
asumpt (przest.) — impuls, pobudka, powód do czegoś; pretekst. [przypis edytorski]
asumpt (przest.) — impuls, pobudka. [przypis edytorski]
asumpt (przest.) — powód; zachęta. [przypis edytorski]
asumpt (przest.) — powód, zachęta. [przypis edytorski]
asumpt — zachęta, powód. [przypis edytorski]
Aswerus — jeden z królów perskich, znany z księgi Estery. Historycy uważają go za Kserksesa (486–465); Aman pragnął zgubić Żydów, po udaremnieniu jego planów powiesił się. [przypis redakcyjny]
Aswerusowa żona — postać z biblijnej Księgi Estery, żona króla perskiego, która odmówiła przyjścia przed oblicze męża, gdy ten ją wezwał; za nieposłuszeństwo król ukarał ją rozwodem; jej następczynią została Estera. [przypis edytorski]
asygnacją — [z] poleceniem pisemnym. [przypis redakcyjny]
asygnacja — tu: piśmienne zlecenie, upoważniające do podjęcia pieniędzy. [przypis redakcyjny]
asygnacja (z łac.) — dokument, pisemne zlecenie wydania pieniędzy lub innych świadczeń. [przypis edytorski]
asygnacyjne pieniądze — pieniądze papierowe, banknoty. [przypis edytorski]
asygnata (daw.) — pieniądz papierowy; banknot. [przypis edytorski]
asygnata kasowa — tu: pisemne zlecenie upoważniające do podjęcia pieniędzy w kasie. [przypis edytorski]
asygnata — tu: banknot. [przypis edytorski]
asygnatka, właśc. asygnata — dokument w formie kwitu kasowego będący dowodem dokonanych wpłat lub wypłat. [przypis edytorski]
Asyle de nuit (fr.) — schronienie nocne. [przypis edytorski]
Asyle de nuit (frz.) — Übernachtungsstätte für Arme und Obdachlose. [przypis edytorski]
asylum (łac.) — azyl, schronienie. [przypis edytorski]
asylum (łac.) — miejsce schronienia, kryjówka. [przypis edytorski]
asylum (łac.) — schronienie. [przypis redakcyjny]
asylum (z łac.) — azyl. [przypis edytorski]
asymilacja — przyswajanie; w biologii proces, dzięki któremu żyjące organizmy przyjmują pokarmy i przetwarzają je na część własnej substancji stałej lub płynnej. [przypis autorski]
asymptota (z gr. niestykająca się) — jest to linia prosta, dążąca do zetknięcia się z linią krzywą, ciągnącą się w nieskończoność, lecz niemogąca jej dosięgnąć; tak że można ja uważać za styczną do linii krzywej w odległości nieskończenie wielkiej; stąd nazwano ją u nas ledwo-nie-styczną. [przypis redakcyjny]
asymptotyczny — zbliżający się coraz bardziej do czegoś, ale niemogący tego nigdy dosięgnąć. [przypis edytorski]
As You Like It (ang.) — Jak wam się podoba, sztuka Williama Shakespeare'a. [przypis edytorski]
Asyryjczykowie — dziś popr.: Asyryjczycy. [przypis edytorski]
asyryjski — odnoszący się do Asyryjczyków, semickiego ludu, który w XXI w. p.n.e. utworzył w północnej Mezopotamii (ob. płn. Irak) państwo (Asyrię), istniejące do 612 p.n.e. [przypis edytorski]
asystencja (daw.) — asysta, grupa osób towarzyszących komuś; straż. [przypis edytorski]
asystencja (daw.) — asysta; straż towarzysząca. [przypis edytorski]
asystencja (daw.) — asystowanie, towarzyszenie komuś; asysta, grupa osób towarzyszących komuś, w szczególności występujących jako uroczysty orszak podczas jakiejś ceremonii. [przypis edytorski]
asystencja (daw.) — asystowanie, towarzyszenie komuś. [przypis edytorski]
asystencja (daw.) — grupa ludzi towarzyszących; świta, orszak. [przypis edytorski]
asystencja (daw.) — otoczenie, straż. [przypis redakcyjny]
asystencja (daw.) — towarzystwo. [przypis edytorski]
asystencja — dwór, służba. [przypis redakcyjny]
asystencja — tu: orszak zbrojny. [przypis redakcyjny]
asystent — tu: dworzanin, członek świty. [przypis redakcyjny]
Aszanci, dziś popr.: Aszantowie a. Aszanti — grupa plemion zamieszkujących obecną Ghanę w Afryce Zachodniej. [przypis edytorski]
Aszanti, Aszantowie a. Asante — lud afrykański zamieszkujący Ghanę, Togo i Wybrzeże Kości Słoniowej; na pocz. XVIII w. stworzyli imperium w Afryce Zachodniej; toczyli walki z sąsiednimi królestwami i plemionami, pokonali Brytyjczyków w pierwszych dwóch z czterech wojen (1823–1896). [przypis edytorski]
Aszanti, Aszantowie a. Asante — lud afrykański zamieszkujący Ghanę, Togo i Wybrzeże Kości Słoniowej, razem z m.in. Adansi, Akwamu, Assini, Fanti i Denkira należący do grupy Akan; na pocz. XVIII w. stworzyli imperium w Afryce Zachodniej; toczyli walki z sąsiednimi królestwami i plemionami, pokonali Brytyjczyków w pierwszych dwóch z czterech wojen (1823–1896). [przypis edytorski]
A szczo, ja ne skazała! (ukr.) — A co, nie powiedziałam. [przypis edytorski]
A szczo? Ne kazały (ukr.) — a co, nie mówiłyśmy. [przypis redakcyjny]
Asz esu, pone! — (to) ja jestem, panie! [przypis autorski]
Asz esu, pone — (to) ja jestem, panie. [przypis edytorski]
a szlechter, dummer, ferszoltener bube, alejdyk geher, szganet (jid.) — zły, głupi, przeklęty chłopiec, próżniak. [przypis edytorski]
Aszmenims kardo tuoj, pervėres širdį…. — Nėra tad dyvo [dyvas — nuostabus dalykas, keistenybė. red. WL.], kad prūsai ir jų broliai lietuviai kryžiokų neapkentė, kuri neapykanta, galima sakyti, buvo įgimta jų charakteriui. Stabmeldiškais laikais, o net ir krikščioniškais, laidojant lietuvį ar prūsą, raudotojai giedodavo: eik, vargše, iš vargų šios pasaulės į laimingesnį gyvenimą, kur kraujageriai vokiečiaineviešpatus tau, tiktai tu jiesiems. Apie ką liudija Bielskis ir Strijkovskis. Iki šio laiko Prūsų Lietuvoje labai užgautum kaimietį, jei jį pavadintum vokiečiu. [przypis autorski]
aszpez — kucharz. [przypis autorski]
Asztaroth (hebr. lm), właśc. Asztarte (mit.) — zachodniosemicka (fenicka, kananejska i syryjska) bogini płodności, miłości, seksu i wojny, odpowiednik mezopotamskiej Isztar. Wg Herodota (Dzieje I, 199) w Babilonie istniał zwyczaj, że każda kobieta raz w życiu musiała siąść przez świątynią bogini i oddać się za symboliczną, dowolną kwotę pierwszemu obcemu mężczyźnie, który jej to zaproponuje. Świadectwo Herodota bywa kwestionowane, ponadto taki zwyczaj nie musiał występować w Syrii. [przypis edytorski]
A szto mospan! tieper kapitulujesz (znieksz. ros./rus./pol.) — A co, mospanie, teraz kapitulujesz. [przypis edytorski]
Aszwa (z litew.) — klacz. [przypis autorski]
Aszynow, Mikołaj Iwanowicz (1856–1902) — rosyjski poszukiwacz przygód. Wraz z grupą innych 150 Kozaków popłynął do Afryki i 7 stycznia 1889 założył nad zatoką Tadżura niewielką osadę, którą nazwał Nową Moskwą i ogłosił częścią Imperium Rosyjskiego. Jego działania zaskoczyły zarówno Rosjan, jak i Francuzów. Wskutek nacisków francuskiej dyplomacji władze rosyjskie zdystansowały się od niego. 5 lutego osada została zbombardowana przez francuskie okręty z pobliskiej kolonii w Obock, a jej mieszkańcy schwytani i deportowani do Rosji, gdzie skazano ich za piractwo. [przypis edytorski]
Atabapo, Río Atabapo — lewy dopływ Orinoko w jej górnym biegu, rzeka ta wyznacza dziś granicę między Wenezuelą a Kolumbią; nazwa dziś raczej nieodm.: płynąć Atabapo. [przypis edytorski]
atagan — jatagan; rodzaj broni białej pochodzenia wschodniego. [przypis edytorski]
Atagan jest to długi sztylet, który Turcy obok pistoletów na pasie zawieszają. Pochwy atagana są pospolicie z metalu, często ze srebra, a u bogatych wyzłacane lub szczerozłote. [przypis autorski]
a tak — a więc. [przypis redakcyjny]
A tak cię tymi księgami daruję — słowa zacytowane przez Piotra Statoriusa-Stojeńskiego w gramatyce świadczą, że utwór powstał przed lipcem 1567. [przypis redakcyjny]
A taki breszesz i breszesz (ukr.) — No właśnie kłamiesz i kłamiesz. [przypis edytorski]
atakiem praskim — w wyd. 1830: „atakiem pruskim (zapewne pragskim)”. [przypis edytorski]
A taki i tego kiedyściś matka (…) kołychała (gw.) — A jednak i tego kiedyś matka kołysała. [przypis edytorski]
Ataki na Wyspiańskiego, Żeromskiego, często nieudolne, często świadomie złośliwe (…) w poglądach na sztukę i w samej twórczości zajdą znowu jakieś zmiany — Z pism I. Matuszewskiego. III. Słowacki i nowa sztuka, s. 329. [przypis autorski]
ataksja (z gr.) — zaburzenie koordynacji ruchowej. [przypis edytorski]
A tak stała postanowiona — w wyd. BN w oprac. J. Krzyżanowskiego: „A tak taka postanowiona”. [przypis edytorski]
a tak — tu: więc. [przypis redakcyjny]
Atalanta — bohaterka niedościgniona w biegu, zabijała z tyłu włócznią każdego zalotnika, który ją w biegu wyprzedził (gdyż taki był warunek pozyskania jej ręki). Hippomenes wziął się na sposób i wyrzucał podczas biegu złote jabłka, które Atalanta zbierała i przez to dała się prześcignąć. [przypis redakcyjny]
Atalanta (mit. gr.) — królewna porzucona przez ojca, który chciał mieć tylko męskich potomków; sławna łowczyni i biegaczka; niechętna małżeństwu, kandydatom na męża stawiała warunek, by ją zwyciężyli w biegach; udało się to dopiero Hippomenesowi, ponieważ Atalanta dała mu się wyprzedzić. [przypis edytorski]
Atalanta (mit. gr.) — królewna porzucona przez ojca, który chciał mieć tylko męskich potomków; sławna łowczyni i biegaczka; niechętna małżeństwu, kandydatom na męża stawiała warunek, by ją zwyciężyli w biegach; udało się to dopiero Hippomenesowi, ponieważ Atalanta dała mu się wyprzedzić; bieg Atalanty: niezwykle szybki bieg. [przypis edytorski]
Atalanta (mit. gr.) — królewna, sławna łowczyni i biegaczka; niechętna małżeństwu, kandydatom na męża stawiała warunek, by zwyciężyli ją w biegach, zaś przegrywających zabijała; pokonał ją dopiero Hippomenes, ponieważ Atalanta dała mu się wyprzedzić, zbierając rzucane przez niego złote jabłka. [przypis edytorski]
Atalanta (mit.gr.) — słynąca ze swej umiejętności szybkiego biegania; łowczyni, podopieczna Artemidy. [przypis edytorski]
At a later date, I hope to work out certain historical hypotheses with regard to migrations and cultural strata in Eastern New Guinea. A considerable number of independent indices seem to corroborate certain simple hypotheses as to the stratification of the various cultural elements. [przypis redakcyjny]
Atalia — tu: tytuł sztuki Racine'a. [przypis edytorski]
ataman — dowódca wojsk kozackich. [przypis edytorski]
ataman koszowy — wybierany przez specjalną radę kozaków naczelnik kosza, czyli obozu kozackiego. [przypis edytorski]
ataman — kozacki przywódca. [przypis edytorski]
ataman kurzeniowy — dowódca kurzenia: oddziału kozackiego. [przypis edytorski]
ataman (z tur. tatar.) — kozacki przywódca. [przypis edytorski]
Atameni — atsimeni. [przypis edytorski]
atameni — atsimeni. [przypis edytorski]
At amżiu amżiunujes! — Na wieki wieków. [przypis edytorski]
Atana (mit. gr.) — starogrecka bogini-matka, wspominana na kreteńskich tabliczkach, często błędnie identyfikowana z dziewiczą Ateną. [przypis edytorski]
Atanazy Aleksandryjski (ok.296–373) — teolog, biskup Aleksandrii, święty chrześcijański; w pismach apologetycznych polemizował z arianizmem, zwalczał go też na soborze nicejskim; kilkakrotnie skazywany przez cesarzy rzymskich na wygnanie z Aleksandrii; autor Żywota św. Antoniego, z którego pochodzi większość szczegółów dotyczących życia tego świętego. [przypis edytorski]
Atanazy Aleksandryjski (ok. 296–373) — teolog, biskup Aleksandrii, święty chrześcijański; w pismach apologetycznych polemizował z arianizmem, zwalczał go też na soborze nicejskim. [przypis edytorski]
Atanazy Aleksandryjski (ok.296–373) — teolog, biskup Aleksandrii, święty chrześcijański; w pismach apologetycznych polemizował z arianizmem, zwalczał go też na soborze nicejskim. [przypis edytorski]
