Przypisy

Hymen (mit. gr.) — bóg małżeństwa oraz obrządku zaślubin. [przypis edytorski]

Hymen (mit. gr.) — bóg małżeństwa, patronujący obrządkowi zaślubin, a także pieśniom weselnym. [przypis edytorski]

Hymen (mit. gr.) — bóg małżeństwa, patronujący obrządkowi zaślubin. [przypis edytorski]

Hymen (mit. gr.) — bóg małżeństwa, syn Apollona. [przypis edytorski]

Hymen (mit. gr.) — bóg zaślubin i małżeństwa; przen.: małżeństwo. [przypis edytorski]

Hymen (mit. gr.) — bóg zaślubin i małżeństwa. [przypis edytorski]

Hymen (mit. gr.) — bóg zaślubin, przedstawiany z pochodnią. [przypis edytorski]

Hymen (mit. gr.) — bóg zaślubin, także pieśń ślubna. [przypis edytorski]

Hymen (mit. gr) — patron małżeństwa i uroczystości weselnych; palono mu ofiarne ognie, aby zapewnić pomyślność i szczęście związku małżeńskiego. [przypis edytorski]

hymen — przen.: ślub, wesele; w mit. gr. Hymen to bóg zaślubin i małżeństwa. [przypis edytorski]

hymen — tu: płomień zapalany podczas uroczystości zaślubin. [przypis edytorski]

hymen — tu: pochodnia zapalana podczas uroczystości zaślubin, od gr. boga Hymena, patrona zaślubin i małżeństwa. [przypis edytorski]

hymenu pochodnie — ceremonia ślubna. [przypis edytorski]

hymen (z gr.) — wesele. [przypis edytorski]

Hymet — góra na płn.-wsch. od Aten. [przypis edytorski]

Hymetos — pasmo górskie na wschód od Aten. [przypis edytorski]

Hymet — pasmo górskie na płd.-wsch. od Aten. [przypis edytorski]

Hymet — pasmo górskie w Attyce, na płd.-wsch. od Aten, między górą Brilessos i Zatoką Sarońską, słynące z doskonałego miodu. [przypis edytorski]

Hymet — pasmo górskie w Attyce, na płd-wsch. od Aten. [przypis edytorski]

hymn Ambrożego a. hymn ambrozjański — starożytne pieśni łacińskie, stworzone i wprowadzone do liturgii przez św. Ambrożego (340–397), arcybiskupa Mediolanu, świętego Kościoła katolickiego i prawosławnego. [przypis edytorski]

hymn book (ang.) — śpiewnik religijny. [przypis edytorski]

hymny eoniczne — Kasprowicz nawiązuje tu albo do eonu jako największej jednostki formalnej w dziejach ziemi, którą dopiero dzieli się na ery (wyróżnia się trzy eony: archaik, proterozoik, fanerozoik), albo do gnostyckiej kosmogonii (historii powstania świata), w której kolejne eony są emanacjami boskimi, coraz dalszymi od rdzenia boskiej istoty i doprowadzającymi w końcu do stworzenia świata (przez upadek tego, co boskie, w materię). Hymny eoniczne w każdym z tych rozumień odnoszą się do odległych dziejów świata, epoki jego powstawania. [przypis edytorski]

hymny wedyckie a. Rigweda — najstarszy zabytek literatury indoaryjskiej (część tekstów jest datowana na XV w. p.n.e.), zbiór 1028 hymnów wchodzący w skład Wed, hinduskich świętych ksiąg. Utwory mają charakter pochwalny, służyły przede wszystkim do celów kapłańskich, takich jak zaproszenie bóstw do wzięcia udziału w ofierze. Można w nich znaleźć liczne odniesienia natury religijnej i kulturowej, a także zaczątki rozważań filozoficznych. Powoływanie się Brzozowskiego na hymny wedyckie i Upaniszady jest śladem silnej fascynacji orientem, która była wspólna dla całej kultury okresu Młodej Polski. [przypis edytorski]

Hypatia z Aleksandrii (ok. 370–415) — aleksandryjska matematyczka, astronomka, filozofka neoplatońska; brutalnie zamordowana przez tłum chrześcijan, zwolenników biskupa Cyryla. [przypis edytorski]

Hypatia z Aleksandrii (ok. 370–415) — aleksandryjska matematyczka, astronomka, filozofka neoplatońska; brutalnie zamordowana przez tłum chrześcijan, zwolenników biskupa Cyryla. [przypis edytorski]

hype — podekscytowanie czymś; mieć na coś hypa: być czymś podekscytowanym, emocjonować się czymś. [przypis edytorski]

Hyperborea (mit. gr.) — kraina na północy, położona za siedzibą Boreasza, boga wiatru północnego; jej mieszkańcy, Hiperborejczycy, mieli prowadzić beztroskie i szczęśliwe życie, wolne od cierpień i chorób. [przypis edytorski]

Hyperia — z gr. „wysoki kraj”, baśniowa kraina o nieokreślonej lokalizacji. [przypis edytorski]

Hyperion (mit. gr.) — ojciec Heliosa (Słońca), Selene (Księżyca) i Eos (Jutrzenki); wcielenie męskiego piękna, światłości (przez to niekiedy utożsamiany z Apollinem). [przypis edytorski]

hyperoxyd — nadtlenek. [przypis edytorski]

hypocaustum (łac.) — w starożytnych domach centralne ogrzewanie powietrzem krążącym w przewodach podłogowych i ściennych. [przypis edytorski]

hypogeum (łac.) — podziemie. [przypis edytorski]

hypogryfując (neol.) — imiesłów utworzony od rzecz. hipogryf, tj. pegaz, połączenie orła i konia; hipogryf występuje w Orlandzie Szalonym Ariosta. [przypis edytorski]

hypokorystyczny — zdrabniający. [przypis edytorski]

hyracotheria (łac. Hyracotherium) — daleki przodek konia. [przypis edytorski]

Hyrkania — kraina hist. obejmująca ziemie na płd.-wsch. od Morza Kaspijskiego, w ob. płn. Iranie, w starożytności stanowiące satrapię (prowincję) perską; w literaturze łacińskiej i u Szekspira często wymieniana jako odległe miejsce, gdzie żyją krwiożercze tygrysy. [przypis edytorski]

Hyrkania — region i satrapia w staroż. Persji, położony na płd.-wsch. wybrzeżu Morza Kaspijskiego (staroż. Morza Hyrkańskiego); w mit. pers. uważana za krainę stworzoną przez Ahura Mazdę (a. Ormuzda; boga-stworzyciela, będącego ucieleśnieniem dobra, walczącego ze złem uosobionym w bogu Arymanie); dziś: ziemie wchodzące w skład Turkmenistanu i Iranu. [przypis edytorski]

Hyrkania — staroż. kraina i satrapia w staroż. Persji, położona na płd.-wsch. wybrzeżu Morza Kaspijskiego (staroż. Morza Hyrkańskiego). [przypis edytorski]

Hyrkan — imię staroż. władców i arcykapłanów Judei: Jana Hyrkana I (II w. p.n.e.) oraz jego wnuka Jana Hyrkana II (I w. p.n.e.). [przypis edytorski]

Hyspa, Vincent (1865–1938) — aktor filmowy i piosenkarz fr., muzykę do niektórych jego piosenek napisał Erik Satie. [przypis edytorski]

Hythe, Sandgate, Folkstone — miejscowości położone wzdłuż wybrzeża przy drodze do Dover. [przypis edytorski]

hyź a. hyś (pot.) — bzik, nieszkodliwe wariactwo, lekkie zaburzenie rozumu; występuje tylko w wyrażeniu mieć hyzia. [przypis edytorski]

hyzop — niewielka roślina zielna, zawierająca silne olejki eteryczne. W starożytności używana jako środek leczniczy oraz w rytuałach oczyszczenia, dziś głównie jako przyprawa kuchenna. [przypis edytorski]

hyzop — roślina lecznicza lub przyprawa. [przypis edytorski]

hyzop — roślina (półkrzew), z którego olejek używany był przez staroż. Żydów w oczyszczających obrzędach rytualnych. [przypis edytorski]

hyzop — ziele służące jako lek wykrztuśny, przyprawa lub ozdoba; w staroż. Izraelu używane w obrzędach oczyszczenia. [przypis edytorski]

ἡ δεισιδαιμονία καθάπερ πατρὶ τῷ τυφῷ πείθεται — przypisywane Sokratesowi (Jan Stobaeus, Sermones, XXII). [przypis edytorski]

ἡ κοινὴ διάλεκτος, he koine dialektos (gr.: wspólny dialekt) — krótko: koine, określenie powszechnej formy języka greckiego używanej w okresie poklasycznym, od początków epoki hellenistycznej do czasów późnoantycznych (ok. 300 p.n.e. – 300 n.e.); we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego koine służyła jako środek komunikacji między różnojęzycznymi grupami ludzi i stanowiła nieoficjalny, drugi po łacinie język cesarstwa rzymskiego; w koine powstała większość greckiej literatury pięknej i naukowej tego okresu, a także Septuaginta (grecki przekładu Biblii hebrajskiej z III w. p.n.e.) i większość pism wczesnochrześcijańskich, w tym księgi Nowego Testamentu oraz późniejsze pisma teologiczne. [przypis edytorski]

Iabiang — ang. Yabiang, dziś: Abo, prawy dopływ rzeki Wouri (daw.: Rzeki Kameruńskiej). [przypis edytorski]

Iako Egipską rozgrzeszył Maryię — św. Maria Egipcjanka (ok. 344–ok. 421), prostytutka, która pod wpływem pielgrzymki do grobu Chrystusa przemieniła się w mieszkającą na pustyni pokutnicę. [przypis edytorski]

iakokolwiek — dziś popr.: jakkolwiek. [przypis edytorski]

iambus (łac.) — jamb: staroż. miara wiersza (stopa), złożona z dwóch sylab, krótkiej i długiej. [przypis edytorski]

I am much tired (ang.) — jestem bardzo zmęczony. [przypis edytorski]

I am, whom the name is written over the water (ang.) — „Jestem tym, którego imię zapisane jest na wodzie”; prawdopodobnie ostatnie słowa Johna Keatsa, sentencja wyryta na jego grobie. [przypis edytorski]

Ianiculum — wzgórze w Rzymie, na prawym brzegu Tybru. [przypis edytorski]

i ani go okiem — i znika; i nie widać go. [przypis edytorski]

i ani się biedak nie domyśla — dziś popr.: i ani się biedak domyśla. [przypis edytorski]

ianitor (łac.) — odźwierny. [przypis edytorski]

I Apostoł miecza się królewskiego bać każe — por. Rz 13, 4. [przypis edytorski]

I. Archibald Niemiły — w wersji angielskiej ten rozdział figuruje jako trzeci (więcej informacji w nocie redakcyjnej). [przypis edytorski]

I Armia Wojska Polskiego — armia gen Berlinga, utworzona 29 lipca 1944 na mocy dekretu Krajowej Rady Narodowej z sił polowych I Armii Polskiej w ZSRR sformowanej 16 marca 1944, operacyjnie podporządkowana dowódcom frontów Armii Czerwonej, szlak bojowy zakończyła w maju 1945 wyjściem na brzeg Łaby i szturmem części swoich oddziałów na Berlin. [przypis edytorski]

Iasius — brat Dardana, miał z nim ciągnąć do wyspy Samotraki. [przypis edytorski]

ibbur — w pewnych odłamach mistyki żydowskiej słowo to oznacza w uproszczeniu wzmocnienie duszy żyjącego człowieka przez tymczasowo łączącą się z nią inną sprawiedliwą duszę przebywającą poza ciałem. Zwykle wynika to z potrzeby spełnienia przez duszę bezcielesną jakiejś misji. [przypis edytorski]

I będziecie jako wdowa osierociała, wy, coście drugie narody rządzili. I będziecie ku pośmiechu i urąganiu nieprzyjaciołom swoim — por. Lm 1, 1 i 7. [przypis edytorski]

I będzie wam złość wasza jako mur porysowany wysoki, który, gdy się nie spodziejecie, upadnie. I jako garncarska flasza, mocno uderzona… — Iz 30, 13–14. [przypis edytorski]

I beg your pardon (ang.) — proszę wybaczyć; bardzo przepraszam. [przypis edytorski]

ibercjerek (z niem. Überzieher) — lekkie palto. [przypis edytorski]

Iberowie — nieznanego pochodzenia lud, zamieszkujący w starożytności południowe i wschodnie wybrzeże Półwyspu Iberyjskiego; w III w. p.n.e. podbici na krótko przez Kartagińczyków, następnie przez Rzymian. [przypis edytorski]

iberski — dziś popr.: iberyjski, przym. od: Iberia, staroż. nazwa dzisiejszej Hiszpanii. [przypis edytorski]

Iberyjczycy — mieszkańcy prowincji rzymskiej położonej na terenach dzisiejszej Hiszpanii. [przypis edytorski]

Ibid. — skrót od łac. ibidem: tamże. [przypis edytorski]

Ibikos (VI w. p.n.e.) — grecki poeta liryczny, autor pieśni chóralnych i liryków erotycznych. [przypis edytorski]

Ibilis — nazwa diabła u muzułmanów. [przypis edytorski]

Ibir-Sybir — Syberia. [przypis edytorski]

ibis — gatunek dużego ptaka z rzędu pelikanowych. [przypis edytorski]

ibis — ptak brodzący, czczony w starożytnym Egipcie. [przypis edytorski]

ibis — ptak brodzący o długim, wygiętym dziobie, czczony w starożytnym Egipcie. [przypis edytorski]

ibis — ptak o długich nogach i dziobie, z rodziny pelikanowatych; jego nazwa może być pochodzenia egipskiego. [przypis edytorski]

…i błagał wszystkich Achajów, dwóch zaś Atrydów najbardziej… — Iliada I 15–16. [przypis edytorski]

Iblis — przywódca zbuntowanych dżinnów, odpowiednik szatana. [przypis edytorski]

Ibn Adhari, właśc. Ibn Idhari (XIII–XIV w.) — marokański historyk, autor dzieła Al-Bayan al-Mughrib (1312), kroniki muzułmańskiej Afryki Płn. i Płw. Iberyjskiego. [przypis edytorski]

I bolsz nie hreszy (białorus.) — i nie grzesz więcej. [przypis edytorski]

Ibrahim Pasza (1789–1848) — egipski wódz i polityk, syn wicekróla Egiptu Muhammada Alego; jako dowódca armii egipskiej zwyciężył wahhabitów, podbił Sudan; w 1824 mianowany przez sułtana namiestnikiem Morei (Peloponezu); w lipcu 1824 przybył do Grecji z 63 okrętami, setką okrętów transportowych i 16.000 żołnierzy; tłumił powstanie greckie ze szczególnym okrucieństwem. [przypis edytorski]

Ibsen, Henrik (1828–1906) — dramatopisarz norweski. [przypis edytorski]

Ibsen, Henrik (1828–1906) — norweski dramatopisarz, autor sztuk romantycznych (Peer Gynt), realistycznych (Nora), w ostatnich dramatach nawiązujący do symbolizmu. [przypis edytorski]

Ibsen, Henrik (1828–1906) — norweski dramatopisarz, reżyser, dyrektor teatru, autor m.in. dramatów Dzika kaczka, Nora czyli dom lalki, Peer Gynt. [przypis edytorski]

Ibsen, Henrik (1828–1906) — norweski dramaturg, czołowy przedstawiciel nurtu krycznorealistycznego w Skandynawii; jego Komedia miłości z 1862 wywołała skandal ze strony mieszczaństwa. [przypis edytorski]

Ibsen, Henrik (1828–1906) — wybitny dramaturg norweski, krytyk społeczeństwa mieszczańskiego; autor m.in. dramatów Dzika kaczka, Nora, czyli dom lalki. [przypis edytorski]

Ibsen, Henrik (1828–1906) — wybitny dramaturg norweski, krytyk społeczeństwa mieszczańskiego. [przypis edytorski]

Ibsen, Henrik Johan (1828–1906) — dramaturg norweski. [przypis edytorski]

Ibsen, Henryk (1828–1906) — dramaturg norweski, początkowo tworzący utwory oparte na motywach historycznych, legendach i sagach skandynawskich, później podjął tematykę społeczno-obyczajową w duchu realizmu i naturalizmu; autor m.in. dramatów Nora czyli dom lalki oraz Dzika kaczka. [przypis edytorski]

Ibsen, Henryk (1828–1906) — dramaturg norweski, początkowo tworzący utwory oparte na motywach historycznych, legendach i sagach skandynawskich, później podjął tematykę społeczno-obyczajową w duchu realizmu i naturalizmu (Nora czyli dom lalki 1879, Dzika kaczka 1884, Brand 1865). [przypis edytorski]

Ibsen, Henryk (1828–1906) — dramaturg norweski, początkowo tworzący utwory oparte na motywach historycznych, legendach i sagach skandynawskich (Grób Hunów 1850, Peer Gynt 1867); następnie podjął tematykę społeczno-obyczajową w duchu realizmu i naturalizmu, w późnej twórczości wprowadzał do swych sztuk elementy symbolizmu; od 1857 r. kierował Norweskim Teatrem Kristiania, później przebywał na emigracji we Włoszech i w Niemczech, zmarł w Christianii, będącej dziś dzielnicą Oslo; oprócz wymienionych, do najbardziej znanych jego dzieł należą dramaty Nora czyli dom lalki (1879) i Dzika kaczka (1884). [przypis edytorski]

Ibsen, Henryk (1828–1906) — dramaturg norweski. Początkowo tworzył utwory oparte na motywach historycznych, legendach i sagach skandynawskich, później podjął tematykę społeczno-obyczajową w duchu realizmu i naturalizmu oraz symbolizmu. Dzieła: Grób Hunów, Nora czyli dom lalki, Dzika kaczka. [przypis edytorski]

Ibsen, Henryk (1828–1906) — dramaturg norweski. Początkowo tworzył utwory oparte na motywach historycznych, legendach i sagach skandynawskich, później podjął tematykę społeczno-obyczajową w duchu realizmu i naturalizmu oraz symbolizmu. Dzieła: Grób Hunów, Nora czyli dom lalki, Dzika kaczka, Kobieta morska. [przypis edytorski]

Ibsen, Henryk (1828–1906) — norweski dramatopisarz, reżyser, dyrektor teatru, autor m.in. dramatów Dzika kaczka, Nora czyli dom lalki, Peer Gynt. [przypis edytorski]

Ibsen, Henryk (1828–1906) — wybitny dramaturg norweski, krytyk społeczeństwa mieszczańskiego; autor m.in. dramatów Nora czyli dom lalki (1879), Upiory (1881), Dzika kaczka (1884). [przypis edytorski]

I była chwila ciszy. I powietrze stało głuche, milczące, jakby z trwogi oniemiało — Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, ks. X, w. 12. [przypis edytorski]

i by lampa (…) zagaśnie — tu: i niby lampa (…) zagaśnie. [przypis edytorski]

i całe owo dziesięcioro praw bożych — w tym miejscu na marginesie poniższego wywodu znajduje się adnotacja: „Prawa Tablic”. [przypis edytorski]