Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | techniczny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 6547 przypisów.
Tatarzy — nazwa ludności jednego z plemion mongolskich. [przypis edytorski]
Tatarzy — nazwa ludów tureckich; w XV–XVII wieku Tatarzy najeżdżali tereny należące wówczas do Polski, rabowali bogactwa i uprowadzali mieszkańców. [przypis edytorski]
Tatarzyn (daw.) — Tatar. [przypis edytorski]
Tatarzyn — król tatarski, Mandrykard. [przypis redakcyjny]
Tatarzy też chcieli zrobić powstanie (…) z Polakami umówili, że razem zrobią powstanie (…) zaczęły się u nich prześladowania, rewizje i aresztowania — mowa o tzw. spisku kazańskim, zawiązanym w marcu 1863 przez polskich oficerów i członków tajnego rosyjskiego stowarzyszenia rewolucyjnego Ziemia i Wola w celu wzniecenia powstania chłopskiego na środkowym Powołżu; miało ono objąć gubernię kazańską, poszerzyć się na tereny Dolnej Wołgi, Ural, Don, a następnie połączyć się z powstaniem w Polsce; w maju spisek został wykryty, a jego uczestnicy straceni lub skazani na zesłanie. [przypis edytorski]
Tatarzy — tu: grupa plemion koczowniczych żyjących w średniowieczu na terenach Mongolii, siłą podporządkowanych przez Czyngis-chana. W Polsce od XIII do XVIII w. nazwa ta oznaczała koczowniczych najeźdźców ze wschodu (początkowo byli nimi Mongołowie, później Tatarzy Krymscy). [przypis edytorski]
Tatarzy — tu: Mongołowie; w ściślejszym znaczeniu: grupa plemion koczowniczych żyjących w średniowieczu na terenach Mongolii, siłą podporządkowanych przez Czyngis-chana. W Polsce od XIII do XVIII w. nazwa ta oznaczała koczowniczych najeźdźców ze wschodu (początkowo byli nimi Mongołowie, później Tatarzy Krymscy). [przypis edytorski]
Tater — dziś popr.: Tatr. [przypis edytorski]
tatersal (przestarz.) — ujeżdżalnia koni; od nazwiska Richarda Tattersalla (1724–1795), który jako pierwszy założył wypożyczalnię i przechowalnię koni połączoną ze szkołą jazdy oraz organizował aukcje koni rasowych. [przypis edytorski]
Tathāgata — chiń. rulai, jap. nyorai. Jeden z tytułów Buddy i najczęściej używany tytuł przez historycznego Buddę w odniesieniu do siebie samego. Najczęstszym tłumaczeniem tego określenia jest „Ten, który odszedł (tatha-gata)” bądź „Ten, który przybył (tatha-agata)”, zakładając, iż historyczny Budda był jedynie jednym z wielu buddów, którzy pojawili się przed nim oraz wielu, którzy pojawią się w przyszłości. [przypis tłumacza]
Tatrów — dziś popr. forma D.: Tatr. [przypis edytorski]
Tatrów — dziś popr. forma: Tatr. [przypis edytorski]
Tatry — najwyższe pasmo górskie w łańcuchu Karpat. [przypis edytorski]
Tatry — najwyższe pasmo w łańcuchu Karpat, znajdujące się obecnie na terenie Polski i Słowacji. [przypis edytorski]
Tatry — tu ogólnie: góry. [przypis redakcyjny]
Tatry — w znaczeniu ogólnym: góry. [przypis redakcyjny]
tattooing salons (ang.) — salony tatuażu. [przypis edytorski]
Tat twam asi (sanskr.) — ty jesteś owym; jedna z najsławniejszych tzw. wielkich wypowiedzi (mahawakja) zawartych w Upaniszadach, wyrażająca jedną z podstawowych tez indyjskiej filozofii: jaźń jest identyczna z brahmanem, jedyną, niezmienną rzeczywistością, podstawą i źródłem wszystkich zjawisk. [przypis edytorski]
ta — tu: ale, tylko. [przypis edytorski]
tatuś (…) jest wojskowy — dziś popr. forma z orzecznikiem w N.: tatuś jest wojskowym. [przypis edytorski]
tatuś — w późn. wyd. zweryfikowano tłumaczenie na dosadniejsze: rajfur. [przypis edytorski]
Tatwami — popr. Tat twam asi (sanskr.): ty jesteś owym; jedna z najsławniejszych tzw. wielkich wypowiedzi (mahawakja) zawartych w Upaniszadach, wyrażająca jedną z podstawowych tez indyjskiej filozofii: jaźń jest identyczna z brahmanem, jedyną, niezmienną rzeczywistością, podstawą i źródłem wszystkich zjawisk. [przypis edytorski]
ta twarda teologia przerażała mnie niekiedy — teologia jansenistów była oparta na doktrynie zepsucia natury ludzkiej oraz niezbędności łaski Bożej do przezwyciężenia pokus i osiągnięcia zbawiania, przy czym łaską Bóg obdarowuje tylko wybranych przez siebie, pozostałych potępia. Zwalczający jansenizm jezuici posługiwali się odmienną doktryną o łasce (molinizm): Bóg oferuje swoją łaskę każdemu, zaś aktem wolnej woli można ją przyjąć lub odrzucić. [przypis edytorski]
ta (ukr.) — i; jak również. [przypis edytorski]
ta (ukr.) — i; również. [przypis edytorski]
Taumastes — Niektórzy komentatorowie dopatrują się w Taumaście osoby Tomasza Morusa, który w owym czasie odwiedził Paryż. [przypis tłumacza]
Taunay, Alfredo Maria Adriano d'Escragnolle (1843–1899) — hrabia Taunay, brazylijski pisarz oraz polityk. [przypis edytorski]
Taurea Jubeliusz (…) — Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu od założenia miasta, XXVI, 15. [przypis tłumacza]
Tauriskus nie pochodził z Rodu, tylko z Trallesu — [por.] Winkelmann, Historia sztuki, II, s. 353; Plinius, lib. XXXVI, sect. 4, p. 729, l. 17. [przypis redakcyjny]
Taurus — pasmo górskie w Azji Mniejszej. [przypis redakcyjny]
Taurus, właśc. Tytus Statiliusz Taurus (I w. p.n.e.) — rzymski generał, konsul; początkowo stronnik Marka Antoniusza, przez którego został wybrany na konsula dokooptowanego (37 p.n.e.); wysłany przez Antoniusza z flotą, aby pomóc Oktawianowi w wojnie przeciwko Sekstusowi Pompejuszowi, następnie towarzyszył Oktawianowi w wyprawie do Dalmacji; po wybuchu wojny opowiedział się po stronie Oktawiana, w bitwie pod Akcjum dowodził jego siłami lądowymi; konsul roku 26 p.n.e. [przypis edytorski]
taurycki a. taurydzki — krymski (od staroż. nazwy Krymu: Tauryda). [przypis edytorski]
Tauryda — staroż. nazwa Krymu. [przypis edytorski]
Tausendschlüssel (niem.) — klucz tysiąckrotny, klucz otwierający tysiąc zamków. [przypis edytorski]
Tausend Teufel (niem.) — tysiąc diabłów. [przypis edytorski]
tautologia — pleonazm, wyrażenie składające się z wyrazów znaczących to samo. [przypis edytorski]
tautologia (z gr.) — oznacza niepotrzebne określanie jednego i tego samego pojęcia za pomocą kilku słów. [przypis tłumacza]
Tavastsjerna, Karl August (1860–1898) — fiński pisarz i poeta, tworzący po szwedzku, przedstawiciel realizmu. [przypis edytorski]
Taverne Olympia — popularny nocny lokal przy paryskiej sali music-hallowej Olympia. [przypis edytorski]
Tavernier i Chardin — autorzy głośnego współcześnie [w czasach Montesquieu; Red. WL] dzieła o Persji i innych krajach Wschodu. [przypis tłumacza]
Tawań — wyspa na Dniestrze. [przypis edytorski]
Ta wieczna perła (…) przyjęła nas w siebie jak woda — Poeta jak promień w wodę w księżycu utonął, bynajmniej nie rozdzielając swoim ciałem ciała księżycowego, kiedy według zwyczajnych praw natury ciało jedno w drugim w tej samej przestrzeni zmieścić się nie może. Jak to jest prawdopodobne, trudno zrozumieć. Najlepiej na to odpowiedzieć słowami św. Pawła, który mówi: „A znam takiego człowieka, który był zachwycon do raju; jeżeli w ciele, jeżeli prócz ciała, nie wiem, Bóg wie!”. Ten stan świętego zachwycenia w duchu wzmacnia w ludziach czystego i pokornego serca pociąg do oglądania oblicza bożego, w którym głęboko tajemnicze połączenie się natury boskiej z ludzką, bez wzajemnego ich wykluczania się, stanie się nam jasnym i bez dowodu, jak na razie każde pierwotne pojęcie samo przez siebie. [przypis redakcyjny]
ta Wielka Rada jest równie liczna jak nasza Rada Ogólna w Genewie — każdy zapisany w Złotej Księdze szlachty był członkiem Wielkiej Rady, o ile ukończył 25 lat życia. — W Genewie w skład Rady Ogólnej wchodzili wszyscy obywatele i mieszczanie. W XVIII w. liczba ich nie przekraczała 1600 osób. [przypis tłumacza]
Ta wyspa, żeglująca w otchłani — to chmura! — z wierzchołka gór, wyniesionych nad krainę obłoków, jeżeli spojrzymy na chmury, płynące ponad morzem, zdaje się, że leżą na wodzie w kształcie wielkich wysp białych. Ciekawy ten fenomen oglądałem z Czatyrdahu. [przypis autorski]
Taxil, Leo, właśc. Gabriel Antoine Jogand-Pages (1854–1907) — fr. pisarz i dziennikarz, znany ze swych poglądów antyklerykalnych, autor m.in. La Bible amusante („Biblia na wesoło”), La Vie de Jesus („Życie Jezusa”), w których Taxil w tonie satyrycznym wskazuje niekonsekwencje, błędy i fałszywe wierzenia religijne, a także innych pism (niekiedy pisanych w duecie z innym autorem), w których ukazuje dostojników kościoła katolickiego jako wykorzystujących swą władzę do praktyk w guście Markiza de Sade (m.in.Les Débauches d'un confesseur, Les Pornographes sacrés: la confession et les confesseurs, Les Maîtresses du Pape); Diana Vaughan była postacią zmistyfikowaną przez Taxila. [przypis edytorski]
taya (…) essenten (…) trovander — wszystkie te słowa są w istocie hurońskie. [przypis autorski]
Tayassu pecari (biol.) — pekari białobrody, jedyny przedstawiciel rodzaju Tayassu, jednego z czterech rodzajów, na jakie dzieli się rodzina pekariowców (Tayassuidae). [przypis edytorski]
Taylor, Frederick Winslow (1856–1915) — amer. inżynier, twórca tzw. tayloryzmu, metody organizacji pracy, której celem jest maksymalna intensyfikacja produkcji dzięki efektywnemu wykorzystaniu czasu (podział procesu technologicznego na czynności proste, wyeliminowanie nawyków powodujących przestoje w pracy). Dla unormowania systemu kontroli pracy Taylor wprowadził metodę chronometrażu, czyli pomiaru czasu pracy przy pomocy sekundomierzy i postulował, by wynagrodzenie robotnika zależało od realizacji normy; przy wyśrubowaniu norm jest to system prowadzący do wyzysku robotników. [przypis edytorski]
Taylor, Mary (1817–1893) — angielska orędowniczka praw kobiet. [przypis edytorski]
tażbir a. tazbir (starop.) — cienkusz, podpiwek. [przypis redakcyjny]
taż (gw.) — toż. [przypis edytorski]
Taż mu baba, też koła — przysłowie: to samo. [przypis redakcyjny]
taż — ta że; ta sama. [przypis edytorski]
Ta zaś familia, która w szlachcie słabszą stronę miała — mowa o polityce Czartoryskich. [przypis redakcyjny]
Tazos — wyspa przy trackim wybrzeżu. [przypis tłumacza]
tbc (med.) — skrót od łac. tuberculosis: gruźlica. [przypis edytorski]
T. Burek, Zamiast powieści, Warszawa 1972, s. 295. [przypis autorski]
tchaïkhaneh — dosłownie: dom herbaciany. [przypis autorski]
tchawka — narząd oddechowy występujący u części stawonogów; tu: aparat szparkowy rośliny, organ służący do wymiany gazowej między tkankami rośliny a atmosferą. [przypis edytorski]
Tchem moim brzydziła się żona moja… — Hi 19, 17 [biblijna Księga Hioba w przekładzie ks. Jakuba Wujka]. [przypis autorski]
tchnąć (gw.) — tknąć. [przypis edytorski]
tchnąć (starop.) — ciężko oddychać, dychać. [przypis redakcyjny]
tchnąć (starop.) — tu: oddychać. [przypis edytorski]
tchnąć — tu: cechować się. [przypis edytorski]
tchnąć — wywołać w kimś. [przypis edytorski]
tchnie (daw.) — słabo [od]dycha. [przypis redakcyjny]
tchnienie (starop.) — ciężki, dychawiczny oddech. [przypis edytorski]
tchnieszli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy tchniesz. [przypis edytorski]
tchniny — chodzi o tahinę (hebr. tchina) a. tahini: bliskowschodnią pastę z prażonych zmielonych ziaren sezamu, jeden z podstawowych składników kuchni izraelskiej, podawaną z płaskim pszennym plackiem lub jako dodatek do rozmaitych potraw. [przypis edytorski]
tchórstwo — tchórzostwo. [przypis edytorski]
tchórzów — dziś popr. forma D. lm: tchórzy. [przypis edytorski]
Tchórz w skórze lwiej, zająwszy legowisko cudze, na moim mści się panu — Ajgistos, syn Tyestesa. Jest on w tragedii zawsze przedstawiany jako tchórz (por. Sofoklesa Elektra), gdyż mści się za pomocą niewiasty, Klitajmestry. [przypis redakcyjny]
tchu dostać nie móc — dziś popr. raczej: nie móc tchu złapać. [przypis edytorski]
tchu niewiele (…) stanie — tchu niewiele pozostaje. [przypis edytorski]
tczą (daw. forma) — tkają. [przypis redakcyjny]
tęć bych ja podparła (starop.) — tę podparłabym; podparłabym ją. [przypis edytorski]
tęć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]
tęchnąć (daw.) — tracić obrzęk. [przypis edytorski]
tę, co umie kochać — zam.: tę którą umie kochać. Poeta nie zauważył widocznie dwuznaczności. [przypis redakcyjny]
tęczany — dziś popr.: tęczowy. [przypis edytorski]
Tęcza — polskie czasopismo kulturalno-społeczne, wyd. w latach 1927–1939 w Poznaniu, jedna z nielicznych kolorowych gazet w międzywojennej Polsce. [przypis edytorski]
tęczować (daw.) — mienić się barwami tęczy. [przypis edytorski]
tęczowe mosty czułości nad pustką — można odnieść to zdanie do postaci Irydiona, którego imię pochodzi od Iris (mit. gr.): tęcza; posłanka bogów. Irydion (tytułowy bohater dramatu Zygmunta Krasińskiego) miał być uosobieniem myśli, że miłość ojczyzny przynosi zbawienie. Również następna wzmianka o „malowankach częstochowskich” nawiązuje do stylu poezji patriotycznej Krasińskiego, mianowicie Psalmów przyszłości. [przypis edytorski]
tęczowie — dziś: tęczowo. [przypis edytorski]
tę daję prowincję (hanc tibi impero provinciam) — provincia oznacza pierwotnie „zakres działania”, przyznawany komuś przez władzę (np. przez naczelnego wodza, przez senat). [przypis tłumacza]
tę drugą — tak dla wyrazistości; w oryginale eam: ją. [przypis tłumacza]
tęga (gw.) — ciężkość, duszność. [przypis autorski]
tęga (gw.) — siła; tu: duszność. [przypis edytorski]
tęgi (daw.) — mocny, dzielny, dobry w swojej dziedzinie. [przypis edytorski]
tęgiem — dziś popr. forma N.lm.: tęgim. [przypis edytorski]
tęgi — mocny, dzielny, dobry w swojej dziedzinie. [przypis edytorski]
tęgi — mocny; o dużym nasileniu; tu: szybki. [przypis edytorski]
tęgi — mocny. [przypis edytorski]
tęgi — mocny, silny; masywny. [przypis edytorski]
tęgi — silny, mocny. [przypis edytorski]
tęgi (starop.) — wielki. [przypis redakcyjny]
tęgi — tu: dobry w swojej dziedzinie. [przypis edytorski]
tęgi — tu: dzielny. [przypis edytorski]
tęgi — tu: gruby, mocny. [przypis edytorski]
tęgi — tu: mocny; o dużym nasileniu. [przypis edytorski]
