Przypisy

manifest z 22 stycznia — manifest opublikowany 22 stycznia 1863 r. przez Komitet Centralny Narodowy, ogłaszający wybuch powstania styczniowego, uwłaszczenie chłopów oraz zniesienie pańszczyzny. Manifest przekształcił Komitet Centralny w Tymczasowy Rząd Narodowy. Jego autorką była Maria Ilnicka. [przypis edytorski]

manikur — dziś popr.: manicure, manikiur. [przypis edytorski]

manikury — dziś popr.: manicure, manikiur. [przypis edytorski]

manilski — pochodzący z Manili, stolicy Filipin. [przypis edytorski]

Manin, Daniele (1804–1857) — patriota, mąż stanu, najważniejszy działacz na rzecz Zjednoczenia Włoch w Wenecji. [przypis edytorski]

maniok — tropikalna roślina uprawna, której bulwy można przerobić na mączkę. [przypis edytorski]

Maniowy — wieś w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim. [przypis edytorski]

manipuł (z łac.) — jednostka wojskowa, kompania (60–120 ludzi). [przypis edytorski]

manipularz — przepaska tego samego koloru, co ornat i stuła, którą kapłan zawiesza na przedramieniu lewej ręki. [przypis edytorski]

manipularz — rodzaj krótkiej stuły. [przypis edytorski]

Man ist so alt, wie eine Kuh,/ Und lernt man immer was dazu (niem., przysł.) — Człowiek jest stary jak krowa, a wciąż się czegoś uczy. [przypis edytorski]

Manitowie — lm od Manitu a. Manitou: w wierzeniach Indian z plemion algonkińskich duchowa siła przenikająca całą przyrodę. [przypis edytorski]

maniwelka (z fr. manivelle) — rączka, korba. [przypis edytorski]

mankament — defekt, wada. [przypis edytorski]

manko (hand., z wł. mancamento: brak, błąd) — niedobór pieniędzy w kasie a. towaru w sklepie lub magazynie wykryty przy porównaniu stanu rzeczywistego ze stanem rachunkowym. [przypis edytorski]

Manlijusz — właśc. Marcus Manlius Capitolinus (żył w IV w. p.n.e.), rzymski bohater, który w 390 r. p.n.e. w czasie najazdu Brennusa jako pierwszy został obudzony gęganiem poświęconych Junonie gęsi chowanych na Kapitolu, podniósł alarm i czynnie, dając przykład innym, wystąpił przeciw nacierającym na Rzym Galom. [przypis edytorski]

Manlius z Francuzem — Liwiusz, Decades, ks. 7. [przypis edytorski]

Manliusz Kapitoliński , fr. Manlius Capitolinus — tragedia Antoine'a de La Fosse (1653–1708) z roku 1698. [przypis edytorski]

Mannah — dziś popr.: Mano, rzeka w zach. Afryce, na pograniczu Liberii i Sierra Leone. [przypis edytorski]

manna — jadalne grudki słodkiego soku wydzielanego na powierzchni uszkodzonych pędów krzewów i drzew, szczególnie tamaryszkowych z Bliskiego Wschodu. [przypis edytorski]

Mannanan — syn Lira, również bóstwo morza. [przypis edytorski]

manna — pokarm, który został zesłany Izraelitom przez Boga, w trakcie podróży przez pustynię po ucieczce z Egiptu (Wj 16,15). Manna miała postać drobnych ziaren leżących na ziemi (Wj 16,14). [przypis edytorski]

manna sycyliska — słodka substancja pozyskiwana z pni jesionów mannowych, rosnących często na Sycylii, ale hodowanych w całej Europie. [przypis edytorski]

manna — w Biblii: jedzenie, które Bóg zesłał Żydom wędrującym przez Pustynię do Ziemi Obiecanej; tu: coś pysznego. [przypis edytorski]

manna — w Biblii: pokarm, który został zesłany Izraelitom przez Boga w trakcie ich wędrówki przez pustynię po ucieczce z Egiptu (Wj 16,14–15; Lb 11,7–9). [przypis edytorski]

mannlicher — karabin (od nazwiska austriackiego inżyniera Ferdinanda Mannlichera, konstruktora broni palnej). [przypis edytorski]

Mannlicher — karabin (od nazwiska austriackiego inżyniera Ferdinanda Mannlichera, konstruktora broni palnej). [przypis edytorski]

Mann, Thomas (1875–1955) — jeden z najwybitniejszych prozaików niemieckich XX w., laureat literackiej Nagrody Nobla (1929); jego najlepsze i najsłynniejsze dzieło to powieść Czarodziejska góra (1924). [przypis edytorski]

Mann, Tomasz (1875–1955) — niemiecki prozaik, laureat Nagrody Nobla w roku 1929, autor m. in powieści Czarodziejska góra (1924) i Doktor Faustus (1947). [przypis edytorski]

Mann, Tomasz (1875–1955) — niemiecki prozaik, laureat Nagrody Nobla w roku 1929, autor m. in powieści Czarodziejska góra (1924) i Doktor Faustus (1947). [przypis edytorski]

Mann, Tomasz (1875–1955) — niemiecki prozaik, laureat Nagrody Nobla w roku 1929, autor m.in powieści Czarodziejska góra (1924)i Doktor Faustus (1947). [przypis edytorski]

Manolescu, Georges (1871–1908) — rumuński złodziej hotelowy, oszust matrymonialny i hochsztapler. Syn podprefekta, jako trzynastolatek zrejterował z armii rum., by udać się do Wiednia i Paryża; tam po raz pierwszy został przyłapany i skazany za kradzież w hotelu. Ułaskawiony w 1889 r., pojechał do Rumunii, a następnie do Ameryki. Wróciwszy do Europy w 1897 r., został ponownie skazany za kradzież w Nicei. Po zwolnieniu z więzienia przybył do Genui, gdzie podając się za księcia Lahovary poślubił niem. hrabinę Angelikę Wilding von Königsbrück. Zamieszkał wraz z rodziną (w 1899 r. urodziła mu się córka) w Lindau nad Jeziorem Bodeńskim, ale wkrótce opuścił rodzinę i wyjechał do Lucerny, gdzie ponownie został aresztowany i skazany. Od grudnia 1900 r. do stycznia 1901 r. zamieszkiwał berlińskie hotele, oddając się z powodzeniem swojemu procederowi. 15 stycznia 1901 r. został aresztowany w Genui. Proces przed sądem karnym w Berlinie wzbudził ogromne zainteresowanie opinii publicznej i przysporzył Manolescu wielkiej popularności, a wydane w 1905 r. wspomnienia pt. Książę złodziei przyniosły spory zarobek. Ostatecznie został przez sąd uznany za niepoczytalnego, uniewinniony i umieszczony w szpitalu psychiatrycznym w Dalldorf. Historia Manolescu stała się inspiracją dla Thomasa Manna przy pisaniu powieści Wyznania oszusta Feliksa Krulla, a także kanwą dla scenariuszy kilku filmów (m.in. komedii Złote sidła w reż. Ernsta Lubitscha z 1932 r.). [przypis edytorski]

manometr — przyrząd do pomiaru ciśnienia gazów i cieczy. [przypis edytorski]

ma non Dio (wł.) — ale nie Bóg. [przypis edytorski]

Manon Lascaut — bohaterka powieści Antoine'a Prévosta Historia kawalera des Grieux i Manon Lescaut (1731), obiekt namiętnej miłości, ale też prowodyrka różnych nieszczęśliwych, a niekiedy też nieuczciwych przedsięwzięć. [przypis edytorski]

Manon Lescaut — właśc.: Historia kawalera des Grieux i Manon Lescaut, powieść Antoine'a Prévosta wyd. w 1731, poświęcona problemowi namiętności. [przypis edytorski]

Manor House — obszar północnego Londynu bezpośrednio graniczący z parkiem Finsbury. [przypis edytorski]

manowce — bezdroża, opuszczone miejsca. [przypis edytorski]

manowce — kręte, błędne drogi; bezdroża. [przypis edytorski]

manowcy — dziś popr. forma N. lm: manowcami. [przypis edytorski]

manowiec — bezdroże. [przypis edytorski]

manque (fr.) — w grze: wycofanie stawki. [przypis edytorski]

mansarda — facjata, mieszkanie lub pokój na poddaszu, z oknem wychodzącym z dachu i nakrytym własnym daszkiem. [przypis edytorski]

mansarda — rodzaj dachu załamującego się tak, by było pod nim więcej przestrzeni bądź pomieszczenie bezpośrednio pod takim dachem. [przypis edytorski]

mansarda — tu: pomieszczenie na poddaszu. [przypis edytorski]

Mansard, François (1598–1666) — francuski architekt epoki baroku; spopularyzował typ dachu na jego cześć nazwany mansardowym. [przypis edytorski]

Mansfeld, Ernst von — właśc. Piotr Ernest II von Mansfeld-Friedeburg (ok. 1580–1626), niemiecki dowódca najemników w czasach wojny trzydziestoletniej, walczący po stronie protestanckiej. [przypis edytorski]

Mansfield a. Mansvelt, Edward (XVII w.) — holenderski korsarz, aktywny w l. 1659–1666, uznawany za nieformalnego przywódcę Bractwa Wybrzeża; jako pierwszy zorganizował najazdy na dużą skalę przeciwko hiszpańskim osadom; po jego śmierci przywództwo przejął jego protegowany i zastępca, Henry Morgan. [przypis edytorski]

Mansion House — rezydencja Lorda Mayora Londynu. [przypis edytorski]

mansjonarz — kapłan katolicki niższej rangi, zobowiązany przebywać w określonym miejscu (zwykle przy parafii, bazylice a. katedrze). [przypis edytorski]

Man spricht davon. Es fällt mir schwer das zu glauben (niem.) — Stamtąd coś mówi. Z trudem przychodzi mi w to uwierzyć. [przypis edytorski]

manszesterowy (daw.) — przym. od: manszester: rodzaj tkaniny bawełnianej (od ang. miasta Manchester). [przypis edytorski]

manszet (daw.) — mankiet. [przypis edytorski]

manszet — mankiet, zakończenie rękawa wzmocnione dodatkowym paskiem tkaniny. [przypis edytorski]

Mansztejn, Siergiej Andrejewicz (1861–1934) — ros. filolog klasyczny. [przypis edytorski]

manta (hiszp.) — noszony przez mężczyzn sukienny pled, służący jako okrycie pleców, przerzucany przez ramię lub zarzucany na głowę, określany również jako chusta lub szal, będący elementem hiszpańskiego stroju ludowego. [przypis edytorski]

Mantegna, Andrea (ok. 1430–1506) — włoski malarz i rytownik, prekursor miedziorytu. [przypis edytorski]

Mantegna, Andrea (ok. 1431–1506) — włoski malarz i rytownik; autor m.in. trzech obrazów ukazujących męczeństwo św. Sebastiana, przywiązanego do kolumny i przeszytego strzałami: na dwóch z nich, znajdujących się w muzeach w Wiedniu i w Luwrze, na dalekim planie artysta umieścił położone na wzgórzu miasto. [przypis edytorski]

mantelzaczek a. mantelzak (daw.) — tobołek podróżny. [przypis edytorski]

mantelzak — wojskowy worek na płaszcz, mocowany u siodła. [przypis edytorski]

mantelzak — worek troczony z tyłu siodła, zwykle służący do przewożenia płaszcza. [przypis edytorski]

mantelzak (z niem. Mantelsack: worek na płaszcz) — worek mocowany przy siodle, służący do przewożenia towarów. [przypis edytorski]

mantelzak (z niem.) — tłumok podróżny, tobołek. [przypis edytorski]

mantelzak (z niem.) — tłumok, tobół podróżny. [przypis edytorski]

mantelzak (z niem.) — tobołek podróżny, zawiniątko. [przypis edytorski]

mantelzak (z niem.) — torba podróżna. [przypis edytorski]

Mantes — miasto nad Sekwaną, w XI w. w granicach księstwa Normandii; w 1067 r. podczas walk o Mantes z królem Francji zginął Wilhelm Zdobywca. [przypis edytorski]

mantilla (hiszp.) — rodzaj peleryny. [przypis edytorski]

Mantinea — staroż. miasto we wsch. Arkadii, w środkowej części Peloponezu. Niedaleko Mantinei znajdowała się świątynia czczonej przez Arkadyjczyków Artemidy o przydomku Hymnia (hymniczna), gdzie zapewne Diotyma była kapłanką. [przypis edytorski]

mantolet kanoniczny — jedwabna peleryna. [przypis edytorski]

Manto (mit. gr.) — zwykle uznawana jest za córkę tebańskiego wróża Tejrezjasza. [przypis edytorski]

Manton — marka gładkolufowych strzelb skałkowych produkowanych przez londyńską spółkę braci Josepha i Johna Mantonów na przełomie XVIII i XIX w. [przypis edytorski]

mantyka (gr.) — sztuka przepowiadania przyszłości, wróżbiarstwo. [przypis edytorski]

mantyka — wróżbiarstwo. [przypis edytorski]

mantyka (z gr. mantiké) — sztuka przepowiadania przyszłości, wróżbiarstwo. [przypis edytorski]

mantyka — zrzęda. [przypis edytorski]