Przypisy

królestwo — tu: król i królowa. [przypis edytorski]

królestwo — tu: para królewska; król i królowa. [przypis edytorski]

królestwy (daw.) — dziś popr. forma N. lm: królestwami. [przypis edytorski]

królewiątko — tak określano szczególnie bogatych i wpływowych magnatów, dla podkreślenia, że są niewiele mniej potężni od króla. [przypis edytorski]

Królewiak — mieszkaniec Królestwa Kongresowego. [przypis edytorski]

królewica (starop. forma) — królewicza. [przypis edytorski]

królewic (daw.) — dziś: królewicz. [przypis edytorski]

królewic (daw.) — syn króla. [przypis edytorski]

królewice (starop. forma) — dziś W.lp: królewiczu. [przypis edytorski]

królewicowa (daw.) — żona królewica; królewic (daw.): syn króla. [przypis edytorski]

królewic (starop. forma) — królewicz. [przypis edytorski]

królewic — syn króla (por. wojewodzic: syn wojewody itp.); dziś: królewicz. [przypis edytorski]

królewicze — dziś popr. forma: królewiczów. [przypis edytorski]

królewicze — królewiczu. [przypis edytorski]

królewicz na idajskiej górze (mit. gr.) — Ganimedes, syn króla Trosa. [przypis edytorski]

królewicz — Władysław IV Waza (1595–1648), najstarszy syn Zygmunta III, brał udział w wojnach moskiewskich i w wyprawie chocimskiej, król Polski od 1632 roku, tytularny król Szwecji i car Rosji. [przypis edytorski]

Królewiec — historyczne miasto pruskie, obecnie Kaliningrad w Rosji. Znany jest powszechnie fakt, że mieszkający w Królewcu Immanuel Kant prawie nigdy nie opuszczał tego miejsca. [przypis edytorski]

królewiecka — tj. tu: Kantowska. [przypis edytorski]

królewna rumiana — w alchemii mianem „młodej królowej” określano tzw. „dziewiczą ziemię”, z której powstawać miały wszystkie minerały. [przypis edytorski]

królewnéj — dziś popr. forma D. lp: królewny. [przypis edytorski]

królewne — dziś M.lm: królewny. [przypis edytorski]

królewnej — dziś popr. forma D.lp: królewny. [przypis edytorski]

królewski chłopiec — tu: syn Eneasza, Askaniusz (Jul). [przypis edytorski]

królewszczyzna (daw.) — dobra ziemskie należące do króla. [przypis edytorski]

królewszczyzna (daw.) — własność państwowa oddawana w dzierżawę w ręce prywatne. [przypis edytorski]

królewszczyzna — własność ziemska należąca w średniowieczu do króla, a od XVI w. do skarbu państwowego. [przypis edytorski]

Król Francji, który się nie mści za księcia Orleanu — król Ludwik Filip I, który po objęciu tronu w 1830 oświadczył, że nie będzie się mścić za prześladowania, których w czasach Restauracji, kiedy nosił tytuł księcia Orleanu. [przypis edytorski]

Król Henryk, pomny wielkich zasług rodu Zborowskich względem swej osoby czasu elekcji, wydał na Samuela wyrok łagodny — Samuel Zborowski nie zastosował się do wyroku banicji, w 1584 r. wjechał na teren Polski, został aresztowany i stracony. [przypis edytorski]

król Hieronim — Hieronim Bonaparte (1784–1860), młodszy brat Napoleona I, w l. 1807–1813 król nowo utworzonego Królestwa Westfalii. [przypis edytorski]

król hiszpański — Alfons XIII (1886–1941), król Hiszpanii do 1931. [przypis edytorski]

Król Hyrkanii — Hyrkan IV, jeden z bohaterów dramatu Witkacego Mątwa, czyli Hyrkaniczny światopogląd. Sztuka w jednym akcie (1922 r.). [przypis edytorski]

królik amerykański, właśc. królak, Sylvilagus (biol.) — rodzaj ssaków z rodziny zającowatych, występujących w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej. [przypis edytorski]

Królikowski, Ludwik (1799–1878/1881) — publicysta i poeta, myśliciel religijny, wydawca i redaktor „Polski Chrystusowej” (rocznik, wyd. 1843, 1844, 1846), na łamach której propagował mesjanistyczną wizję przyszłego, religijnie uzasadnianego komunizmu, równoważnego z zaistnieniem Królestwa Bożego na Ziemi; autor m.in. publikacji: Westchnienie pobożne za dynastią Czartoryskich w Polsce (1840), Pochwała rodu gęsiego wypowiedziana przed obliczem Bożem ku przestrodze i zbudowaniu braci szukających zbawienia wiecznego swojej ojczyzny (1862), Zbawienie ojczyzny hasłem naszem! (1865). [przypis edytorski]

Królikowski, Ludwik (1799–ok. 1879) — polski filozof, działacz społeczny i publicysta; przedstawiciel polskiego mesjanizmu i religijnie uzasadnianego komunizmu; wydawca i redaktor rocznika „Polska Chrystusowa”. [przypis edytorski]

królik — tu: lokalny władca, król małego państewka. [przypis edytorski]

królik — w oryginale jest wren, czyli strzyżyk. [przypis edytorski]

królik — zdr. król. [przypis edytorski]

król Jagiełło — Władysław II Jagiełło, (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem. [przypis edytorski]

król Jan a. Jan II Dobry (1319–1364) — król Francji od 1350 r. z dynastii Walezjuszów. [przypis edytorski]

król Karol zwyciężył pod Benewentem Manfreda — mowa o bitwie pod Benewentem, która miała miejsce 26 lutego 1266 r.; w jej wyniku Karol Andegaweński przejął władzę nad Sycylią. [przypis edytorski]

Król, który siedzi na stolicy sądu, rozprasza wszytko złe wejrzenim swoim — Prz 20, 8. [przypis edytorski]

król kurkowy — tytuł uzyskiwany przez najlepszego strzelca w corocznych konkursach stowarzyszenia myśliwskiego, w których celem była tarcza z kurkiem, czyli kogutem. [przypis edytorski]

Król Lear — tragedia Williama Shakespeare’a, prawdopodobnie napisana w roku 1605. [przypis edytorski]

król Lear — tytułowy bohater tragedii Szekspira, stary, szalony władca niepotrafiący przekazać władzy innym. [przypis edytorski]

Król Lir — tragedia Williama Shakespeare'a (1564–1616), prawdopodobnie powstała w roku 1605. [przypis edytorski]

król Mieczysław — Mieszko I (zm. 992), książę Polski, pierwszy jej władca chrześcijański. [przypis edytorski]

król nad króle a książę nad książęta — Bóg. [przypis edytorski]

król neapolitański — Joachim Murat (1767–1815), wybitny dowódca francuski okresu wojen rewolucyjnej Francji i wojen napoleońskich; od 1796 adiutant napoleona Bonapartego, od 1799 generał dywizji, w 1800 poślubił siostrę Bonapartego; od 1804 marszałek Francji; w 1808 stłumił antyfrancuski opór w Hiszpanii, dzięki czemu został królem Neapolu jako Joachim-Napoleon (1808–1815). [przypis edytorski]

król niebian i ziemi (…) żary mnie dotknął swojemi — Jowisz poraził piorunem Anchizesa i dotknął do kalectwem, ponieważ Anchizes nie umiał zachować dyskrecji i zdradził tajemnicę, że to bogini Wenera obdarzyła go synem Eneaszem. [przypis edytorski]

Król, ojciec chłopków — Piast Kołodziej. [przypis edytorski]

Król olch a. Król elfów — najsłynniejsza ballada Goethego, napisana w 1782, opisująca śmierć dziecka z rąk nadprzyrodzonej istoty, tytułowego króla. [przypis edytorski]

królową polską — mowa o królowej Jadwidze. [przypis edytorski]

królowa Alfaraonita córka Batii — w Biblii nie jest wymieniona z imienia ani królowa, ani jej mąż, faraon. [przypis edytorski]

królowa Dydo — Dydona (a. Elissa), według Eneidy Wergiliusza legendarna założycielka Kartaginy i jej pierwsza królowa; poetycki przydomek łac. Dido, Didona (wędrowniczka) nadał jej Wergiliusz. [przypis edytorski]

królowa francuska… Buckingham — odniesienie do rzekomego romansu pomiędzy żoną Ludwika XIII, królową Anną Austriaczką (1601-1666), a Georgem Villiers, księciem Buckingham (1592–1629), fikcji literackiej z powieści Trzej muszkieterowie Aleksandra Dumasa. [przypis edytorski]

królowa hiszpańska zmarła w Rzymie — Maria Ludwika Parmeńska, żona Karola IV, który schronił się w Rzymie po tym, jak Napoleon pozbawił go tronu w 1808 r. [przypis edytorski]

„Królowa i Cesarz” — imperium brytyjskim rządziła wówczas królowa Wiktoria, zaś cesarstwem rosyjskim Mikołaj I. [przypis edytorski]

królowa Kinga (1234–1292) — córka króla Węgier Beli IV, żona polskiego władcy, Bolesława V Wstydliwego, święta Kościoła katolickiego. (Formalnie Kinga była księżną, nie królową). [przypis edytorski]

królowa — Ludwika Maria Gonzaga de Nevers (1611–1667), księżniczka mantuańska, królowa Polski, żona dwóch polskich królów: Władysława IV i Jana II Kazimierza. [przypis edytorski]

królowa Mab — wróżka a. czarownica z folkloru angielskiego, wywodzona z mitologii celtyckiej (por. także: królowa Medb, władczyni królestwa Conaught w Irlandii); psotna i kapryśna, niekiedy złośliwa, męczy ludzi we śnie, z czasem zastąpiona przez Tytanię (w Śnie nocy letniej Shakespeare'a); jej imię z walijskiego znaczy „dziecko”; w literaturze po raz pierwszy pojawia się w dramacie Shakespeare'a Romeo i Julia, jest tytułową bohaterką poematu romantycznego poety Percy'ego Bysshe Shelleya. [przypis edytorski]

Królowa Mab — zbiór pieśni Shelleya, opublikowany w 1813 r. [przypis edytorski]

królowa — Maria Antonina Maria Antonina (1755–1793), królowa Francji jako żona Ludwika XVI. [przypis edytorski]

królowa Neapolu — Maria Zofia Bawarska (1841–1925), bawarska księżniczka, żona Franciszka II, ostatniego króla (od 1859) Królestwa Obojga Sycylii, włączonego w 1861 do Królestwa Włoch. [przypis edytorski]

królowa Nikotris — popr.: Nitokris, legendarna pierwsza kobieta na tronie starożytnego Egiptu, ostatni władca VI dynastii. Barwną historię o Nitokris przekazał Herodot (Dzieje, II, 100), zaś Maneton uważał, że zbudowała trzecią z największych piramid w Gizie. Współcześnie jej istnienie poddaje się w wątpliwość. [przypis edytorski]

Królowa przedmieścia — wodewil Konstantego Krumłowskiego z 1898 roku. [przypis edytorski]

królowa Saba (bibl., XI w. p.n.e.) — własc. królowa Saby, przedmuzułmańskiego państwa na Półwyspie Arabskim, znana z Biblii pod imieniem Makeda; złożyła wizytę królowi izraelskiemu Salomonowi. [przypis edytorski]

królowa Saby — wg Biblii władczyni położonego daleko na południu królestwa Saby, która usłyszawszy o mądrości i bogactwach izraelskiego króla Salomona, przybyła do niego, aby go poznać. [przypis edytorski]

królowa Saby — władczyni jednego z największych królestw przedmuzułmańskich położonych na Bliskim Wschodzie o nazwie Saba (lub Szeba); obecne tereny Jemenu. Pierwszą znaną królową Saby była Makeda, wg tradycji etjopskiej (lub Bilkis, wg tradycji arabskiej, lub Nikalue, wg tradycji rzymskiej); żyła ona w czasach współczesnych królowi Salomonowi. [przypis edytorski]

Królowa Saby znała mądrość Salomona i przyszła go kusić… — 1 Krl 10:1 („Królowa Saby usłyszała o sławie Salomona i przybyła, by przez zagadki poddać go próbie”). [przypis edytorski]

królowa szwedzka — Zofia Wilhelmina Nassau (1836–1913), królowa Szwecji i Norwegii (od 1873). [przypis edytorski]

królowa Wiktoria (1819–1901) — królowa Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii – rządziła nim przez 63 lata. [przypis edytorski]

królowa Wiktoria, właśc. Aleksandryna Wiktoria (1819–1901) — królowa Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii przez 63 lata (od 1837), najdłużej panujący monarcha Wielkiej Brytanii do czasów Elżbiety II; okres jej panowania jest nazywany epoką wiktoriańską. [przypis edytorski]

królowa, żona Augusta III — Maria Józefa Habsburżanka (1699–1757) królowa Polski, żona króla polskiego i elektora saskiego Augusta III Sasa, siostra cesarzowej Marii Amalii Habsburg; była katoliczką i porzucenie luteranizmu na rzecz katolicyzmu było warunkiem jej ślubu z synem Augusta II Mocnego, Fryderykiem Augustem; do małżeństwa doszło w 1719 r., Józefa została koronowana wraz z mężem w styczniu 1734 r.; była żarliwą popleczniczką jezuitów w Polsce. [przypis edytorski]

królowę (daw.) — dziś popr. forma B. lp: królową. [przypis edytorski]

królowę — dziś popr. forma B.lm: królową. [przypis edytorski]

królowę — dziś popr. forma B. lp: królową. [przypis edytorski]

królowę — dziś popr. forma B. lp.: królową. [przypis edytorski]

królowę — dziś popr. forma B.lp: królową. [przypis edytorski]

królowę — dziś popr. forma B.lp r.ż.: królową. [przypis edytorski]

królowę — dziś popr. forma: królową. [przypis edytorski]

królowéj — forma z „e” pochylonym, wymawianym jako „i” lub „y”, pozostawiona bez uwspółcześnienia dla rymu. [przypis edytorski]

Królowie spocząć chcieli (…) miłości — w późn. wyd. tłumaczenie poprawiono: „Królowie spocząć chcieli, darmo marząc,/ By choć pół twojej otrzymać miłości. [przypis edytorski]

Królowie — w wydaniu z 1816 r.: Jedynowładni królowie. [przypis edytorski]

Królowo Polski! Królowo Aniołów! — kwestia nawiązująca do Hymnu Zygmunta Krasińskiego. [przypis edytorski]

królowy — dziś popr. forma D.lp.: królowej. [przypis edytorski]

król, pięknogłosy pieśniarz Izraela — Dawid (1040–970 p.n.e.), król Izraela w latach ok. 1010–970 p.n.e., znany w tradycji biblijnej m.in. z talentów muzycznych. [przypis edytorski]

król podziemia (mit. gr.) — Hades, władca świata podziemnego (świata zmarłych), bogactw ukrytych w ziemi. Budzący strach, ale sprawiedliwy bóg, brat Zeusa i Posejdona. [przypis edytorski]

Król Ramazes zmarły u szczytu sławy — imię Ramzes nosiło jedenastu królów Egiptu, w tym Ramzes II, jeden z najwybitniejszych i najdłużej żyjących władców starożytnego Egiptu. Ramzes II przez niektórych uczonych pierwszej poł. XIX był utożsamiany z opisywanym przez staroż. greckich historyków, Herodota i Diodora Sycylijskiego, legendarnym królem Sezostrisem, który u szczytu potęgi utracił wzrok i z tego powodu popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

król Rusinów — Jarosław Mądry, syn Włodzimierza Wielkiego; jego siostrą była Przedsława. [przypis edytorski]

król Rusi — teść Bolesława Krzywoustego, ojciec Zbysławy, Świętopełk. [przypis edytorski]

król Salomon (ok. 1000-931 p.n.e.) — postać biblijna, król Izraela, żyjący znacznie później niż Mojżesz. [przypis edytorski]

król Salomon — zmarły ok 925 r. p.n.e. król Izraela, znany ze swojej mądrości i sprawiedliwości. [przypis edytorski]

król saski jako Wielki Książę Warszawski — Fryderyk August I (1750–1827): książę elektor Saksonii (1763–1806), król Saksonii (1806–1827), książę warszawski (1807–1815); początkowo sojusznik Prus, w 1806 przeszedł na stronę Napoleona, podpisał traktat pokojowy z Francją, na mocy którego Saksonia stała się królestwem; objął tron polski na postawie Konstytucji Księstwa Warszawskiego z 22 lipca 1807, wg której korona księstwa przysługiwała królowi saskiemu oraz jego potomkom i następcom. [przypis edytorski]

Król siedząc na stolicy sądów swoich, rozprasza wszytko złe samym wejrzenim swoim — Prz 20, 8 (rozprasza wszytko złe samym wejrzenim swoim, tj. rozstrzyga o winie i niewinności). [przypis edytorski]

Król Stali — Andrew Carnegie (1835–1919), amerykański przemysłowiec szkockiego pochodzenia, właściciel stalowni; w swoich czasach uważany za największego bogacza na świecie. [przypis edytorski]

Król — sztuka Caillaveta i Flersa z 1908 r. [przypis edytorski]

król tenże — Koloman. [przypis edytorski]

Król trybem swym żył sławnie, wzbogacony nędzarz ducha wyzionął — w innym tłum.: „Król wzrósł w sławę, a wzbogacony biedak odszedł”. [przypis edytorski]

król — tu: królik. [przypis edytorski]

Królu powszechny, prawdziwy pokoju Zbawienia mego, jest nadzieja w tobie — możliwy jest również inny podział składniowy: Królu powszechny, prawdziwy pokoju, zbawienia mego jest nadzieja w Tobie. [przypis edytorski]