Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geografia, geograficzny | grecki | gwara, gwarowe | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | norweski | polski | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | wojskowy | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3506 przypisów.
Ikosameron, fr. Icosameron ou Histoire d'Edouard et d'Elisabeth — obszerna powieść utopijna Casanovy o podróży dwójki rodzeństwa do wnętrza Ziemi, zamieszkiwanego przez lud Megamikrów; wydana w 1788, z powodu ogromnej objętości (1800 stron) nie znalazła odbiorców i popadła w zapomnienie aż do roku 1921, mimo że antycypowany przez nią gatunek fantastycznej podróży do „zagubionego świata”, stał się bardzo popularny w drugiej połowie XIX w. dzięki autorom takim jak Jules Verne, H. Rider Haggard i Arthur Conan Doyle. [przypis edytorski]
i kożuchy, i karmazyny — i chłopi, i magnaci; i biedni, i bogaci. [przypis edytorski]
i kroku — tu: ani na krok. [przypis edytorski]
I krwią swych panów namioty pomoczył (starop.) — [chodzi o] panów, [tj.] właścicieli namiotów. [przypis redakcyjny]
ikry — łydki; w rękopisie: iskrach. [przypis redakcyjny]
Iksion — król Lapitów w Tesalii, chciał uwieść Junonę; za karę w Hadesie został wpleciony w płonące koło. [przypis edytorski]
Iksion (mit. gr.) — król Lapitów w Tesalii, strącony do Tartaru i wpleciony w wiecznie obracające się koło ogniste (względnie: koło obracające się między niebem a ziemią, odmierzające czas); winę Iksjona można określić jako sprzeniewierzenie się swemu dobroczyńcy, a także prawom wzajemności oraz instytucjom gościnności i małżeństwa. Iksjon poślubił Diję, ale nie chciał zapłacić za nią wiana, więc zabił swego teścia Dejoneusa; oczyszczony przez samego Zeusa z winy zabójstwa krewnego i dopuszczony do biesiad z bogami, okazał niewdzięczność i nieumiarkowanie, targnąwszy się na cześć Hery. Zeus sprawił jednak, że uległ złudzeniu i połączył się z chmurą, Nefele, która przybrała postać Hery, a z tego związku zrodził się pierwszy Centaur; następnie niepoprawny niegodziwiec został przykładnie ukarany; koło Iksjona, tj. niekończące się męczarnie. [przypis edytorski]
Iksjon (mit. gr.) — król Lapitów; pierwszy człowiek, który zabił swojego krewnego, skazany za to na męki w Hadesie. [przypis edytorski]
Iksjon (mit. gr.) — król Lapitów w Tesalii, strącony do Tartaru i wpleciony w płonące, obracające się nieustannie koło; wsławiony jako pierwszy zabójca własnego krewnego (teścia Ejonousa, z tej winy oczyścił go sam Zeus) oraz jako śmiałek, który zakochał się w Herze, małżonce Zeusa i próbował ją uwieść, za co został ukarany; koło Iksjona: niekończąca się męczarnia. [przypis edytorski]
Iksjon (mit. gr.) — król Lapitów w Tesalii, wsławiony jako pierwszy zabójca własnego krewnego oraz jako śmiałek, który zakochał się w Herze, małżonce Zeusa, i próbował ją uwieść, za co został ukarany strąceniem do Tartaru i przykuciem do wiecznie obracającego się, płonącego koła. [przypis edytorski]
Iksjon (mit. gr.) — król Lapitów w Tesalii, wsławiony jako pierwszy zabójca własnego krewnego (teścia Dejoneusa, z tej winy oczyścił go sam Zeus) oraz jako śmiałek, który zakochał się w Herze, małżonce Zeusa, i próbował ją uwieść, za co został ukarany strąceniem do Tartaru i przykuciem do wiecznie obracającego się, płonącego koła. [przypis edytorski]
Iksjon (mit. gr.) — król mitycznych Lapitów, pierwszy człowiek, który zabił swojego krewnego (Dejoneusa, będącego jednocześnie jego teściem); z tej zmazy został jednak oczyszczony przez Zeusa. [przypis edytorski]
Iksjon, Tantal, Danaidy, Syzyf (mit. gr.) — osoby, które za popełnione za życia zbrodnie ponosiły męczarnie w Tartarze, najmroczniejszej części podziemnej krainy zmarłych; Iksjon: pierwszy człowiek, który zabił swojego krewnego, został za karę przykuty do wiecznie obracającego się, płonącego koła; Tantal: który zabił swego syna i jego ciało podał bogom na uczcie, by wypróbować ich wszechwiedzę, za karę stał zanurzony w wodzie, z owocami nad głową, nie mógł jednak dosięgnąć jednego ani drugiego, zaspokoić pragnienia ani głodu, zaś nad jego głową chwiał się głaz, grożąc zmiażdżeniem; Danaidy: córki króla Danaosa, za zamordowanie w noc poślubną swoich mężów zostały skazane na napełnianie beczki bez dna wodą, noszoną w sitach; Syzyf: przebiegły założyciel i król Koryntu, który zdradził sekret Zeusa, a następnie podstępnie uwięził posłanego po niego Tanatosa (Śmierć), za co został skazany na wtaczanie na górę kamienia, który zawsze stacza się na dół tuż przed osiągnięciem szczytu. [przypis edytorski]
Iksyjon (mit. gr.) — właśc. Iksjon, za zabicie krewnego przykuty w Tartarze do płonącego koła. [przypis edytorski]
Iksyjon, Tytyjus — Iksjon za znieważenie Junony został wtrącony do Tartaru, gdzie cierpi męki przywiązany do koła ognistego; Totyos, mityczny olbrzym, prześladowca Latony, pokonany przez jej dzieci, Apollina i Dianę odbywa okrutną karę w Hadesie: dwa sępy wyżerają mu wątrobę, która wciąż odrasta. [przypis redakcyjny]
Iksy — nawiązanie do grupy recenzentów teatralnych o klasycystycznych przekonaniach, działającej w Warszawie w latach 1815–1819; wszyscy jej członkowie podpisywali swoje publikacje znakiem X. [przypis edytorski]
I które mieli z sobą dary, Dzieciątku dają za ofiary — inwersja: i dają Dzieciątku dary, które mieli ze sobą. [przypis edytorski]
Ikwa — rzeka na Wołyniu, w zach. części Ukrainy, prawy dopływ Styru. [przypis edytorski]
ił — drobnoziarnista skała osadowa. [przypis edytorski]
Iłłakowiczówna, Kazimiera (1892–1983) — poetka, tłumaczka, przed wojną związana towarzysko ze skamandrytami. [przypis edytorski]
ił — miękka skała osadowa złożona z bardzo drobnych ziarenek, podobna do gliny. [przypis edytorski]
Iłowajski, Dmitrij (1832–1920) — rosyjski historyk, autor szkolnych podręczników obowiązujących w Królestwie Polskim, fałszujących historię Polski i wykorzystywanych jako narzędzie rusyfikacji. [przypis edytorski]
iłowajszczyzna — propaganda prorosyjska podobna do stosowanej przez Dmitrija Iłowajskiego (1832–1920), rosyjskiego historyka, autora obowiązujących w Królestwie Polskim podręczników szkolnych i akademickich, gloryfikujących imperialną Rosję i usprawiedliwiających rozbiory Polski, za główną przyczynę upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów uznających wrodzoną skłonność Polaków do anarchii. [przypis edytorski]
iłu — geniusz. [przypis edytorski]
il 27. Ottobre 1665 — data roku wypis. tylko na karcie adresowej. [przypis redakcyjny]
ilacją — [forma B.lp r.ż. od ilacja;] wniosek ustny do sądu; w dzisiejszym prawie: żądanie jednostronne. [przypis redakcyjny]
il bat la campagne (fr.) — on odchodzi od tematu; bredzi. [przypis edytorski]
il corrige la fortune (fr.) — poprawia los. [przypis edytorski]
il crévera dans l'instant (fr.) — on za chwilę pęknie. [przypis edytorski]
il deserto e la tomba (wł.) — pustynia i grób. [przypis edytorski]
Il Duce (wł.: Wódz) — Benito Mussolini (1883–1945): włoski polityk, założyciel i przywódca ruchu faszystowskiego; w 1922 dokonał zamachu stanu i stanął na czele rządu; od 1925 dyktator Włoch; podpisał traktaty laterańskie regulujące stosunki Włoch z Watykanem (1929); prowadził agresywną politykę zagraniczną: dokonał podboju Etiopii (1935–1936), udzielał wojskowego wsparcia gen. Franco podczas wojny domowej w Hiszpanii (1936–1939), zawiązał sojusz z Niemcami (tzw. Oś Rzym–Berlin, 1936), zaanektował Albanię (1939), usiłował zdobyć Grecję i Egipt; po wylądowaniu aliantów na Sycylii w 1943 odsunięty od władzy, utworzył satelickie względem Niemiec, marionetkowe państwo z rządem rezydującym w płn. Włoszech w Salò; schwytany przez komunistycznych partyzantów w 1945 i rozstrzelany. [przypis edytorski]
ile a. ile że (daw.) — ponieważ. [przypis edytorski]
ile braci — popr.: ilu braci. [przypis edytorski]
ile czas znosił (starop.) — na ile czas pozwalał. [przypis redakcyjny]
ile (daw.) — tu: jeśli. [przypis edytorski]
ile (daw.) — tu: ponieważ. [przypis edytorski]
Ile de France — francuska nazwa wyspy Mauritius (ok. 900 km na wschód od Madagaskaru), funkcjonująca w okresie, kiedy stanowiła zamorskie terytorium francuskie (1715–1810), do czasu przejęcia przez Brytyjczyków. [przypis edytorski]
ile — dziś popr.: co. [przypis edytorski]
ile go stawało (starop.) — ile da rady; ile mu starczy sił itp. [przypis edytorski]
ile grochów — dziś raczej: ile ziarnek grochu. [przypis edytorski]
ile koń wystarczy — właśc.: ile koń wyskoczy; możliwie najszybciej. [przypis edytorski]
ilekroć razy — błąd logiczny (kontaminacja); popr.: ilekroć a. ile razy. [przypis edytorski]
ilekroć razy — dziś popr.: ile razy a. ilekroć. [przypis edytorski]
ilekroć razy stosunek podwojony wzrasta lub maleje… — stosunek podwojony jest według Beaulavona wynikiem pomnożenia dwóch równych stosunków, z których każdy nazywa się stosunkiem pojedynczym. A zatem , ponieważ zaś , więc w wyniku otrzyma się . Wykładnikiem stosunku będzie zatem ( wyrażone liczbą ludności wyznaczy siłę rządu). [przypis tłumacza]
ilekroć zastanawiam się nad rządami, zawsze w badaniach mych znajduję nowe powody miłowania rządu mego kraju! — hołd złożony Genewie: jej ustrój najbliższy jest ideałowi prawności, wyłożonemu w Umowie. [przypis tłumacza]
ilekrotnie — dziś: ilekroć. [przypis edytorski]
Ile nauka jej zgodna z mym słowem — Tu poeta najwyraźniej objawia zdanie, że filozofia o tyle jest godną tego nazwania, ile jest zgodną ze znaczeniem pierwotnym swojego źródłosłowu; to jest miłością mądrości, jaka się zamyka w słowie bożym. [przypis redakcyjny]
ile — niż. [przypis redakcyjny]
Ile od świtu (…) zawsze igrająca — Przez sferę, którą porównywa do dziecka ciągle igrającego, poeta według owoczesnych pojęć astronomicznych wyobraża całą budowę nieba ze wszystkimi ciałami niebieskimi. Poetyczne wyrażenie początkowych sześciu wierszy tej pieśni w treściwej prozie dałoby się tak wyrazić: do zachodu słońca jeszcze zostawało dnia trzy godziny. [przypis redakcyjny]
ile — o ile. [przypis edytorski]
I lepiej być miastu bez murów, rzekł jeden, niżli bez praw — być może nawiązanie do słów Heraklita z Efezu: „Lud powinien walczyć w obronie prawa, tak jak w obronie murów miasta” (Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów IX 1.2). [przypis edytorski]
Ile płacisz drób? — dziś: ile płacisz za drób? [przypis edytorski]
ile przełożony — ponieważ był przełożonym. [przypis edytorski]
ile roków (gw., daw.) — ile lat. [przypis autorski]
ileś bronił — dziś raczej: ile broniłeś. [przypis edytorski]
Iles Britanniques (fr.) — wyspy brytyjskie. [przypis redakcyjny]
il est au courant (fr.) — jest na bieżąco. [przypis edytorski]
Il est avec le ciel des accommodements (fr.) — Z niebem można się porozumieć; parafraza słów ze sztuki Moliera Świętoszek (akt IV, scena 5): Le ciel défend, de vrai, certains contentements; Mais on trouve avec lui des accommodements (Jest w takim czynie niby dla nieba rzecz zdrożna, ale porozumienie z nim wynaleźć można; tłum. Kazimierz Zalewski). [przypis edytorski]
Il est beau, n'est-ce pas? (fr.) — Jest piękny, nieprawdaż? [przypis edytorski]
Il est cocu, le chef de gare (fr.) — Naczelnik stacji jest rogaczem; słowa fr. piosenki, powiedzonko do dziś popularne we Francji. W 1925 r. ukazała się komedia o tym tytule, której autorami byli André Mouëzy-Éon i Nicolas Nancey. [przypis edytorski]
il est correct (fr.) — on jest w porządku. [przypis edytorski]
Il est içi — ma foi (fr.) — On tu jest, a to dopiero. [przypis edytorski]
il est indigne des grands coeurs de repandre le trouble, qu'ils ressentent (fr.) — jest niegodziwością wielkich serc szerzyć wśród innych niepokój, który same odczuwają (Clotilde de Vaux). [przypis edytorski]
il est mourru par désespoir — umarł z rozpaczy (błąd w formie czasownikowej, powinno być: il est mort w passé composé a. il mourut w passé simple). [przypis edytorski]
ile stóp pchlich jesteś ode mnie oddalony? Przecie, jak mówią, takimi pomiarami się zajmujesz — docinki Syrakuzańczyka opierają się na komedii Arystofanesa pt. Chmury (w. 145), ośmieszającej Sokratesa. Przedstawiono ją w teatrze w 423 r., a zatem w roku 420, kiedy uczta nasza się odbywa, mogły dowcipy odnoszące się do Sokratesa być jeszcze w pamięci i krążyć między ludem. Ksenofont podczas przedstawienia komedii był jeszcze dzieckiem, znał ją tylko z lektury. [przypis tłumacza]
Il est permis de violer l'histoire à la condition de lui faire un enfant (fr.) — Można gwałcić historię pod warunkiem, że się ją obdarzy dzieckiem. [przypis edytorski]
Il est très beau (fr.) — Jest bardzo piękny. [przypis edytorski]
ile to wart był talent złota — talent attycki wart był przeszło 5000 koron. [przypis tłumacza]
i lewy i prawy — i grzeszny i sprawiedliwy. [przypis redakcyjny]
Ilex paraguanensis (łac., bot.) — ostrokrzew paragwajski; jego potoczna hiszpańska nazwa to yerba mate, a portugalska erva-mate. [przypis edytorski]
ile że (daw.) — jako że, ponieważ. [przypis edytorski]
ile że (daw.) — jako że. [przypis edytorski]
ile że (daw.) — ponieważ. [przypis edytorski]
ile że — jako że, ponieważ. [przypis edytorski]
ile, że — jako że, ponieważ. [przypis edytorski]
ileżem razy musiał — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: ileż razy musiałem. [przypis edytorski]
ile że (przetarz.) — jako że, ponieważ. [przypis edytorski]
ile że wojna domowa jest największym nieszczęściem — W tym i w wielu poprzedzających ustępach mieszczą się aluzje do frondy, którą Francja przebyła i od której wiele ucierpiała. [przypis tłumacza]
ileż nieszczęść spadło na ostatniego księcia Burgundii (…) Czyliż rycina pieczęci nie była pierwszą (…) — por. Pamiętniki Filipa de Commines, V, 1; Plutarch, Życie Mariusza. [przypis tłumacza]
Ileż! niewinnych ofiar pomowionych o czary i inne występki poległo na stosach — dziś popr. wykrzyknik w środku zdania powinien być usunięty; tu: zostawiono ten rodzaj daw. zapisu oddającego stan emocjonalny osoby mówiącej. [przypis edytorski]
Ileż zwad (…) stworzyła na świecie wątpliwość co do znaczenia sylaby hoc — Montaigne ma tu na myśli kontrowersję katolików i protestantów w kwestii dogmatu transsubstancjacji. [przypis tłumacza]
il fallait faire bonne mine à mauvais jeu (fr.) — trzeba robić dobrą minę do złej gry. [przypis edytorski]
il fant profiter du moment (fr.) — trzeba wykorzystać moment. [przypis edytorski]
Il faut avoir des opinions. (fr.) — trzeba mieć swoje zdanie. [przypis edytorski]
il faut le défendre (fr.) — nie trzeba na to pozwalać. [przypis edytorski]
Il faut, que jeunesse se passe (fr.) — trzeba, aby młodość przeminęła. [przypis edytorski]
il faut que la jeunesse se passe (fr.) — młodość musi się wydarzyć, przejść; odpowiednik polskiego powiedzenia: młodość musi się wyszumieć. [przypis edytorski]
Il faut, qu'il aille au collège (fr.) — powinien iść do szkoły. [przypis edytorski]
Il faut qu'ils se contrebalancent (fr.) — muszą się równoważyć. [przypis edytorski]
il faut travailler (fr.) — tu: trzeba jechać. [przypis edytorski]
il faut tuer les passions (fr.) — trzeba zabić namiętności. [przypis edytorski]
il fo to prędr (zniekszt. fr. il faut prenre) — trzeba pojąć. [przypis edytorski]
il Gran Cancelliere di Lituania, il Maresciallo della corte… — mowa tu zapewne o Marszałku nadw. koronnym, którym był Jan Klemens Branicki (przypisywano mu wpływ na hetmana W. lit., Sapiehę). [przypis autorski]
Il Gran Maresciallo — Jan Sobieski. [przypis autorski]
iliackie (…) bitwy — przedstawienia walk podczas wojny trojańskiej; przymiotnik iliacki od: Iliada. [przypis edytorski]
iliacki — trojański; z Ilionu. [przypis edytorski]
Iliacos intra muros peccatur et extra (łac.) — Wewnątrz trojańskich murów błądzą i poza nimi (Horacy, Listy, I, 2, w. 16). [przypis edytorski]
Iliada — epopeja opiewająca wojnę Achajów (Greków) z Ilionem (Troją), jej autorstwo przypisuje się Homerowi (VIII w. p.n.e.). [przypis edytorski]
Iliada — epos Homera, w którym bohater, Achilles, odmawia udziału w walce. [przypis edytorski]
Iliada niechęci (odiorum Ilias) — zwrot przez Plauta zapewne z greckiego oryginału przejęty (Ίλιάς κακών Demostenesa), zawdzięcza swe powstanie motywowi gniewu Achillesa, który jest głównym wątkiem całej wielkiej epopei. Zwrotu tego (niewątpliwie pod wpływem Plauta) użył też Cicero: tanta malorum impendet Ilias (Att. VIII, 11, 3). Publiczność Plauta musiała widocznie już coś niecoś wiedzieć o epopei Homera. [przypis tłumacza]
