Przypisy

cichajta (gw.) — bądźcie cicho. [przypis edytorski]

cicha msza (rel.) — skromna msza czytana, bez muzyki. [przypis edytorski]

cichego (…) doktora — chodzi o doktora Fausta. Jest to bohater fikcyjny, postać stanowiąca sama w sobie niezwykle płodny motyw w sztuce. Faust to uczony (zarazem filozof, alchemik, przyrodnik), który, zgłębiwszy dostępną człowiekowi wiedzę, doznał rozczarowania, niedosytu i goryczy, co z kolei doprowadziło go do podpisania cyrografu z diabłem. W zamian za diabelską pomoc i usługi zapisał diabłu (występującemu pod imieniem Mefistofelesa) swą duszę. Najbardziej znanym opracowaniem tematu jest dramat Faust Johanna Wolfganga Goethego, cieszący się niebywałą popularnością w okresie romantyzmu. W romantyzmie poza ujęciami literackimi powstały również np. utwory muzyczne inspirowane historią Fausta, jak Symfonia Faustowska Liszta, kantata Berlioza Potępienie Fausta, czy opera Gounoda Faust. Wcześniej motyw podjął Christopher Marlowe (Tragiczna historia doktora Fausta 1588), a później m.in. Thomas Mann (Doktor Faustus 1947). Na wątkach faustowskich oparta jest również powieść Michaiła Bułhakowa Mistrz i Małgorzata. W polskiej literaturze motyw ten, nieco strywializowany, pojawia się w legendzie o panu Twardowskim oraz w balladzie Mickiewicza Pani Twardowska. [przypis edytorski]

cichej wsi litewskiej, kiedy reszta świata we łzach i krwi tonęła — Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, ks. I. [przypis edytorski]

Cicho, bo każdy się bał dowódcy — Iliada IV 431. [przypis edytorski]

cichocie (gw.) — bądźcie cicho. [przypis edytorski]

cichocie (gw.) — uciszcie się. [przypis edytorski]

cichojcie (gw.) — bądźcie cicho, milczcie. [przypis edytorski]

cichom tonąć począł — począłem cicho tonąć. [przypis edytorski]

cichoście (daw., gw.) — cichości (M.lm); cisze. [przypis edytorski]

cichymi kroki (daw.) — dziś popr. N.lm: cichymi krokami. [przypis edytorski]

cichymi kroki — dziś popr. forma N. lm: cichymi krokami. [przypis edytorski]

cicisbej (wł. cicisbeo, cavaliere servente) — przyjaciel domu adorujący panią domu. [przypis edytorski]

cicisbeo (wł.) — kawaler usługujący i towarzyszący pani domu z pozwoleniem jej męża. [przypis edytorski]

cicisbeo (z wł.) — kawaler wyznający miłość kobiecie zamężnej. [przypis edytorski]

cicisbeo (z wł.) — oficjalny kochanek zamężnej kobiety. [przypis edytorski]

cicis (cyces) — frędzle od chusty, element rytualnego stroju żydowskiego. [przypis edytorski]

cicit a. cyces — frędzle przymocowane do czterech rogów tałesu; element rytualnego stroju żydowskiego. [przypis edytorski]

cicit — (hebr.; z jid. cyces) frędzle przymocowane w czterech rogach talitu (tałesu). [przypis edytorski]

ci, co się już pożenili, jednego wyjąwszy — tzn. z wyjątkiem stryja Klaudiusza, który ożenił się z matką Hamleta, Gertrudą. [przypis edytorski]

ci-devant aristos (fr.) — byli arystokraci. [przypis edytorski]

ci-devant (fr.) — była, dawna, niegdysiejsza. [przypis edytorski]

ci-devant (fr.) — były, dawny. [przypis edytorski]

ci-devant (fr.) — były. [przypis edytorski]

ci-devant (fr.) — dawny, były a. z dawnych czasów (pierwotnie o szlachcie trzymającej się sposobu życia sprzed Rewolucji Francuskiej). [przypis edytorski]

ci-devant (fr.) — poprzedni, dawny. [przypis edytorski]

ci-devant jeunes hommes (fr.) — ci młodzi ludzie tutaj. [przypis edytorski]

cięg (gw.) — ciąg. [przypis edytorski]

cięgiem — ciągle. [przypis edytorski]

cięgiem (daw.) — ciągle. [przypis edytorski]

cięgiem (gw.) — ciągle, bezustannie. [przypis edytorski]

cięgiem (gw.) — ciągle, nieustannie. [przypis edytorski]

cięgiem (gw.) — ciągle. [przypis edytorski]

cięgiem (gw.) — ciągle. [przypis edytorski]

Cięgiem (gw.) — ciągle, wciąć. [przypis edytorski]

cięgiem (gw.,pot.) — ciągle, bez przerwy. [przypis edytorski]

cięgiem ino godos o tem (gw.) — ciągle tylko mówisz o tym. [przypis edytorski]

Cięglewicz, Edmund (1862–1928) — dziennikarz krakowski, tłumacz autorów starożytnych, taternik. [przypis edytorski]

cięgoty (gw.) — dreszcze. [przypis edytorski]

cię rozmachnie — pokropi cię wodą święconą. [przypis edytorski]

cięszki (starop. forma) — dziś: ciężki; tu: przyczyniający kłopotów, trudów. [przypis edytorski]

cięszki (starop. forma ort.) — dziś popr.: ciężki. [przypis edytorski]

ciężący — dziś popr. forma: ciążący. [przypis edytorski]

ciężą — dziś popr. forma: ciążą. [przypis edytorski]

ciężało — dziś popr.: ciążyło. [przypis edytorski]

ciężar spadł mi z piersi — fraz.; dziś popr. ciężar spadł mi z serca. [przypis edytorski]

Ciężką bo miał zimę — szyk przestawny: Bo ciężką miał zimę. [przypis edytorski]

ciężkie czaty (…) sprawiałem — pełniłem trudną wartę. [przypis edytorski]

ciężkiej zgryzoty, która może i woli tkwić za plecami jeźdźca — nawiązanie do słów ody rzym. poety Horacego (Pieśni III, 1): Za plecami jeźdźca siedzi czarna troska. [przypis edytorski]

ciężkie terminy — problemy. [przypis edytorski]

ciężki młot cyklopów (…) na Marsa wiecznotrwałą zbroję — zbroję Marsa, boga wojny w mit. rzym., wykuli w kuźni Hefajstosa, boskiego kowala, jego pomocnicy, cyklopi. [przypis edytorski]

ciężkim lub smutkiem nas dręcząc — szyk przestawny; inaczej: lub ciężkim smutkiem nas dręcząc. [przypis edytorski]

ciężko się widziało (starop.) — wydawało się [to] ciężkie (trudne). [przypis edytorski]

ciężkoż wam widzieć co równego — trudno wam będzie zobaczyć coś podobnego. [przypis edytorski]

ciężyć — dziś: ciążyć. [przypis edytorski]

ciężyć — dziś popr.: ciążyć. [przypis edytorski]

cięży (daw. forma) — dziś: ciąży. [przypis edytorski]

cięży — dziś popr.: ciąży. [przypis edytorski]

Ciebie — dziś popr.: Cię. [przypis edytorski]

ciebiem ujrzał — cię ujrzałem. [przypis edytorski]

ciebie też uwięzi — aluzja do wydarzeń z Odysei Homera, gdzie główny bohater uniknął czaru syren, zatykając załodze uszy woskiem, a samemu przywiązując się do masztu, by słyszeć ich śpiew. [przypis edytorski]

ciebzie (reg.) — ciebie (wymowa kurpiowska). [przypis edytorski]

cieciorka — samica cietrzewia. [przypis edytorski]

ciecza — dziś popr. forma M.lp: ciecz. [przypis edytorski]

cie (gw.) — cię, ciebie. [przypis edytorski]

cie (gw.) — cię. [przypis edytorski]

cie… (gw.) — wykrzyknienie: patrzcie, widzicie. [przypis edytorski]

Cie! (gw.) — (wykrzyknienie) Ty! [przypis edytorski]

ciejbe — niby, jakby, jak. [przypis edytorski]

cieką — dziś popr.: ciekną. [przypis edytorski]

ciekawam (daw.) — forma skrócona od: ciekawa jestem. [przypis edytorski]

ciekawam — dziś raczej: jestem ciekawa. [przypis edytorski]

ciekawam — forma skrócona; inaczej: ciekawa jestem. [przypis edytorski]

ciekawam — forma skrócona od: ciekawa jestem. [przypis edytorski]

ciekawam — skrócone od: ciekawa jestem. [przypis edytorski]

ciekawiec — dziś popr.: ciekawski. [przypis edytorski]

Ciekaw jestem, co ujrzę tam… — fragment norweskiej pieśni Over de høje fjælde (Nad wysokimi górami) z tekstem Bjørnstjerne Bjørnsona (1832–1910) i muzyką Mortena Eskesena (1826–1913); modyfikacja w przekładzie wprowadzona została dla zachowania liczby zgłosek zgodnej z oryginalnym wersem. [przypis edytorski]

ciekawości (daw.) — dziś: rzeczy ciekawe, warte zobaczenia, ciekawostki. [przypis edytorski]

ciekawym — forma skrócona; inaczej: ciekawy jestem. [przypis edytorski]

ciekawym — forma skrócona od: ciekawy jestem. [przypis edytorski]

ciekawym — skrócenie: ciekawy [jeste]m. [przypis edytorski]

ciekawym — skrócone od: ciekaw jestem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

ciekawym — skrócone od: ciekawy jestem. [przypis edytorski]

ciekawym — tu: ciekawy jestem. [przypis edytorski]

ciekawym — tu skrót od: ciekawy jestem. [przypis edytorski]

cieklina (neol.) — coś, co cieknie. [przypis edytorski]

Ciekuny — daw. wieś, dziś pole i pastwisko we wsi Juchnowiec Dolny, w pow. białostockim. [przypis edytorski]

cielątko — tu przen. głupiec. [przypis edytorski]

ciel brouillé (fr.) — zachmurzone niebo (także: niebo zagniewane). [przypis edytorski]

cielęce lata — wczesna młodość. [przypis edytorski]

cielęta liżą kogoś (reg.) — jest komuś zimno. [przypis edytorski]

ciel (fr.) — niebo. [przypis edytorski]

cielica (daw.) — jałówka (młoda krowa). [przypis edytorski]

Cielo! (hiszp.) — Niebiosa! [przypis edytorski]

ciemięga (daw.) — człowiek niezdarny, niedołęga. [przypis edytorski]

ciemięga (przestarz.) — człowiek niezdarny, niedołęga. [przypis edytorski]

ciemięga — uciemiężenie. [przypis edytorski]

ciemię — górna część czaszki. [przypis edytorski]

ciemięstwo — prześladowanie. [przypis edytorski]

ciemięstwo — ucisk, prześladowanie. [przypis edytorski]