Przypisy

Pelopidzi (mit. gr.) — potomkowie Pelopsa, syna Tantala, ród obłożony klątwą. Pelops jako dziecko został zabity przez ojca i podany na uczcie bogów, a następnie, na polecenie Zeusa, wskrzeszony przez Hermesa. Pelops zakochał się w Hippodamii, córce króla Ojnomaosa, który wymagał od ubiegających się o rękę dziewczyny, by wygrali z nim w wyścigu rydwanów, zaś w razie przegranej obcinał im głowy. Uczciwa wygrana była niemożliwa, gdyż rydwan Onomajosa ciągnęły nadzwyczajne rumaki podarowane mu przez Aresa. Pelops przekupił królewskiego woźnicę Myrtilosa obietnicą odstąpienia mu nocy poślubnej. Wygrawszy jednak wyścig i zdobywszy Hippodamię, zepchnął Myrtilosa do morza, by nie dać mu obiecanej nagrody. Tuż przed śmiercią Myrtilos przeklął cały ród Pelopsa. Klątwa stała się przyczyną wielu zbrodni w rodzie. Wnukiem Pelopsa był Agamemnon, naczelny wódz greckiej wyprawy pod Troję, po powrocie z wojny zamordowany przez żonę i jej kochanka, pomszczony przez swego syna Orestesa i córkę Elektrę (zob. Oresteja Ajschylosa). [przypis edytorski]

Peloponez — duży półwysep stanowiący południową część Grecji kontynentalnej. [przypis edytorski]

Pelopsa ów nieszczęsny sprzęg (mit. gr.) — zaprzęg skrzydlatych koni podarowany Pelopsowi przez Posejdona. [przypis edytorski]

Pelopsa ojciec (mit. gr.) — Tantal, król lidyjski, syn Zeusa, słynny ze swojego ogromnego bogactwa oraz ze strasznej kary, jaką nałożyli na niego bogowie. Z powodu swojego boskiego pochodzenia bywał zapraszany na uczty bogów; zdradzał ludziom boskie sekrety i żeby wypróbować wszechwiedzę bogów podał im na uczcie ciało swego syna, za co został strącony do Tartaru, gdzie cierpiał męki: pragnienie, stojąc w wodzie, która opadała, gdy się nachylał, oraz głód, nie mogąc dosięgnąć zwisających z drzewa owoców, zaś nad jego głową chwiał się głaz, grożąc zmiażdżeniem. [przypis edytorski]

Pelops (mit. gr.) — syn Tantala; jako dziecko został zabity przez ojca i podany na uczcie bogów, a następnie, na polecenie Zeusa, wskrzeszony przez Hermesa. [przypis edytorski]

Pelops (mit. gr.) — syn Tantala, jako dziecko został zabity przez ojca i podany na uczcie bogów, a następnie, na polecenie Zeusa, wskrzeszony przez Hermesa. Zjedzony przez boginię Demeter kawałek łopatki Pelopsa zastąpiono kością słoniową. [przypis edytorski]

Pelops (mit. gr.) — syn Tantala, zabity przez ojca, lecz przywrócony do życia przez bogów; od jego imienia miała pochodzić nazwa Peloponezu. [przypis edytorski]

Pelops — syn Tantala a wnuk Zeusa; od jego imienia miała pochodzić nazwa „Peloponez”. [przypis edytorski]

peltaści — lekkozbrojna piechota grecka, wyposażona w lekkie tarcze i oszczepy do rzucania. [przypis edytorski]

peltasta — staroż. lekkozbrojny wojownik grecki, uzbrojony we włócznię i małą, okrągłą tarczę (nazywaną po gr. pelte). [przypis edytorski]

Peluzjum — starożytne miasto w Egipcie, na wsch. skraju Delty Nilu. [przypis edytorski]

pemikan — suszone mięso; chude mięso upolowanych zwierząt (najczęściej bizonów, łosi lub jeleni) pokrojone w cienkie paski, rozdrobnione, wymieszane z bizonim łojem i kwaśnymi jagodami, po czym uformowane w wałki i zakonserwowane przez suszenie na słońcu; metoda takiego preparowania mięsa stosowana była powszechnie przez północnoamerykańskich Indian żyjących w rejonie Wielkich Jezior i Wielkich Równin. [przypis edytorski]

pempė — nedidelis sėjikų šeimos pelkių paukštis. [przypis edytorski]

penas — dab.: maistas. [przypis edytorski]

penaty — bóstwa domowe; tu również: opiekuńcze bóstwa całego ludu, narodu. [przypis edytorski]

penaty — bóstwa opiekuńcze domu, domowych zapasów, rodziny; czasem też: całego państwa. [przypis edytorski]

penaty i lary (mit. rzym.) — bóstwa opiekuńcze domu. [przypis edytorski]

penaty (mit. rzym.) — bóstwa opiekujące się domem. [przypis edytorski]

penaty (mit. rzym.) — bóstwa opiekuńcze domu, domowych zapasów, rodziny; czasem też całego państwa; również: lary i penaty. [przypis edytorski]

penaty (mit. rzym.) — domowe bóstwa opiekuńcze; tu żart.: dobytek. [przypis edytorski]

penaty — tu: bogowie opiekuńczy całego miasta. [przypis edytorski]

Pen Club — międzynarodowe zrzeszenie pisarzy stworzone w 1922 r. w Londynie przez Catherine Amy Dawson Scott. Polska filia została założona przez Stefana Żeromskiego. [przypis edytorski]

pendant (fr.) — uzupełnienie, dodatek; korespondencja, relacja zwrotna. [przypis edytorski]

pendant (fr.) — uzupełnienie, dodatek. [przypis edytorski]

pendant — odpowiednik lub uzupełnienie czegoś. [przypis edytorski]

pendant — odpowiednik lub uzupełnienie czegoś, tworzące razem z nim harmonijną całość. [przypis edytorski]

Pendasio, Federico (ok. 1525–1603) — profesor filozofii naturalnej w Padwie i Bolonii; jeden z najbardziej wpływowych popularyzatorów arystotelizmu i komentator prac Arystotelesa z zakresu fizyki oraz jego dzieła De Anima; te właśnie komentarze podejmowały trud pogodzenia z jednej strony wymagań bulli papieskiej Apostolici regiminis z 1513 r. (potępiającej postrzeganie duszy jako bytu śmiertelnego oraz ideę, że jeden duch ożywia wszystkie istoty ludzkie, a także nakazującej wszystkim profesorom filozofii uwzględnienie ustaleń teologii oraz prawa kanonicznego w tej kwestii), zaś z drugiej strony dążeń do innowacyjnych badań empirycznych nad ludzkim ciałem. Interpretacja Pendasiego dotycząca materialności intelektu zapoczątkowała badania nad ludzkim mózgiem, które doprowadziły wkrótce np. do odkryć związanych z budową nerwu optycznego dokonanych przez młodego anatoma Costanzo Varolio. [przypis edytorski]

pendent — pas zakładany przez ramię służący do noszenia szabli. [przypis edytorski]

pendent — pas zakładany przez ramię, służący do noszenia szabli. [przypis edytorski]

pendenty (z fr.) — dosł.: to, co wiszące; pasy, na których zawiesza szable. [przypis edytorski]

pendent (z łac.) — pas zakładany przez ramię służący do noszenia szabli. [przypis edytorski]

pendent (z łac.) — pas zakładany przez ramię, służący do noszenia szpady, szabli itp. [przypis edytorski]

Pends-toi, brave Crillon (fr.) — dosł.: powieś się, dzielny Crillon; słowa listu Henryka IV do jego przyjaciela kapitana Crillon, wykorzystane jako motto do Henriady Voltaire'a. [przypis edytorski]

Penejos — główna rzeka Tesalii, krainy w płn.-wsch. Grecji. [przypis edytorski]

Penejos — tu: bóstwo rzeczne. [przypis edytorski]

Penelej (mit. gr.) — właśc. Peneleos, wojownik achajski, wódz Beotów; należał do wyprawy Argonautów i był jednym z konkurentów Heleny, jednak nie zyskał jej względów; przybył na pomoc Agamemnonowi na czele floty beockiej złożonej z 12 okrętów; zginął pod Troją. [przypis edytorski]

Penelopa (mit. gr.) — opisana w Odysei żona Odyseusza, która czekała wiernie na męża przez 20 lat. [przypis edytorski]

Penelopa (mit. gr.) — opisana w Odysei żona Odyseusza, która czekała wiernie na męża przez 20 lat. [przypis edytorski]

Penelopa (mit. gr.) — opisana w Odysei żona Odyseusza, która czekała wiernie przez 20 lat na powrót męża spod Troi. [przypis edytorski]

Penelopa (mit. gr.) — opisana w Odysei żona Odyseusza, która przez 20 lat wiernie czekała na powrót męża z wojny trojańskiej. W tym czasie zwodziła ubiegających się o jej rękę zalotników, obiecując, że wyjdzie ponownie za mąż, gdy skończy tkać całun dla teścia, lecz każdej nocy pruła robioną w dzień tkaninę. [przypis edytorski]

Penelopa (mit. gr.) — opisana w Odysei żona Odyseusza, która przez 20 lat wiernie czekała na powrót męża z wojny trojańskiej. W tym czasie zwodziła ubiegających się o jej rękę zalotników, obiecując, że wyjdzie ponownie za mąż, gdy skończy tkać całun dla teścia, lecz każdej nocy pruła robioną w dzień tkaninę. [przypis edytorski]

Penelopa (mit. gr.) — wierna żona Odyseusza, czekająca na niego 20 lat. [przypis edytorski]

Penelopa (mit. gr.) — żona Odyseusza, matka Telemacha, wzór wiernej żony. [przypis edytorski]

Penelopa — opisywana w Odeysei Homera żona Odyseusza, znana z wierności. [przypis edytorski]

penelopa — rodzaj dużego ptaka grzebiącego, występującego w Ameryce Środkowej i Południowej. [przypis edytorski]

Penelopa — w mitologii greckiej żona Odyseusza, jednego z bohaterów wojny trojańskiej, która czekała wiele lat na powrót męża, tkając i prując szatę, by zwieść w ten sposób swoich zalotników (przyrzekła wybrać jednego z nich na męża, gdy ukończy pracę). [przypis edytorski]

Penina a. Peninna — jedna z żon Elkana. Urodziła dla Elkana dużo dzieci, ale to Annę, drugą swoją żonę kochał bardziej, mimo, że była bezpłodna (1Sm 1,2–5). [przypis edytorski]

Peninsular and Oriental Company, właśc. Peninsular and Oriental Steam Navigation Company — Towarzystwo Żeglugi Indyjskiej i Orientalnej, brytyjska spółka przewozowa założona w 1837, najstarsze i jedno z największych przedsiębiorstw transportu morskiego, operujące na M. Śródziemnym, na trasie do Indii, Dalekiego Wschodu i Australii. [przypis edytorski]

penitentiary (ang.) — zakład karny. [przypis edytorski]

penitentka — kobieta spowiadająca się. [przypis edytorski]

penitentka — w Kościele katolickim osoba przystępująca do spowiedzi. [przypis edytorski]

penitent — osoba przystępująca do spowiedzi. [przypis edytorski]

penitent — osoba spowiadająca się. [przypis edytorski]

peniuar — elegancka odmiana kobiecego stroju domowego. [przypis edytorski]

peniuar — elegancki, poranny kobiecy strój domowy. [przypis edytorski]

peniuar (fr. peignoir, od peigner: czesać) — luźny, obszerny strój kobiecy wykonany z cienkiego materiału, zdobny koronkami i falbankami; rodzaj koszuli nocnej; początkowo, w XVIII w., używany podczas toalety i zabiegów fryzjerskich. [przypis edytorski]

peniuar — poranny kobiecy strój domowy. [przypis edytorski]

peniuar — tu: pelerynka zarzucana na kark przy czesaniu włosów. [przypis edytorski]

Penn, William (1644–1718) — angielski kwakier, założyciel Pensylwanii. [przypis edytorski]

penny (ang.) — moneta o wartości jednego pensa. [przypis edytorski]

pens — drobna moneta angielska. [przypis edytorski]

pens — drobna moneta angielska, w tym okresie srebrna, ważąca ok. 0,7 grama. [przypis edytorski]

pens — drobna moneta brytyjska; dawniej brytyjski funt szterling był równy 20 szylingów, zaś szyling dzielił się na 12 pensów. [przypis edytorski]

pens — drobna moneta brytyjska. [przypis edytorski]

pens — drobna moneta w Anglii. [przypis edytorski]

pens — drobna moneta w Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]

penser (fr.) — myśleć; je pense (fr.) — myślę. [przypis edytorski]

pensez bien, comtesse (fr.) — proszę dobrze pomyśleć, hrabianko. [przypis edytorski]

pensiero dominante (wł.) — dominująca myśl. [przypis edytorski]

pensją — dziś popr. forma B. lp: pensję. [przypis edytorski]

pensją — dziś popr. forma B. lp: pensję; tj. rentę. [przypis edytorski]

pensja panien sakramentek warszawskich — renomowana prywatna szkoła dla dziewcząt z rodzin szlacheckich, prowadzona w klasztorze zakonu sakramentek przy Rynku Nowego Miasta; zamknięta przez władze carskie w 1865. [przypis edytorski]

pensja — prywatna szkoła żeńska, zwykle z internatem. [przypis edytorski]

pensja — tu: emerytura. [przypis edytorski]

pensja — tu: renta. [przypis edytorski]

pensje — pensjonarki, uczennice pensji dla dziewcząt; osoby niedoświadczone, niewinne. [przypis edytorski]

pensjonarka — uczennica pensji dla dziewcząt; osoba niedoświadczona, niewinna. [przypis edytorski]

pensjonarki — chodzi o pensjonariuszki. [przypis edytorski]

pensjonarz (daw.) — tu: osoba pobierająca pensję, wynagrodzenie. [przypis edytorski]

pensjonarz — pensjonariusz; osoba przebywająca w zakładzie wypoczynkowym, leczniczym a. karnym. [przypis edytorski]

pensjonować się — dziś: iść na emeryturę. [przypis edytorski]

pensjonowany — dziś: emerytowany. [przypis edytorski]

pens — najdrobniejsza moneta w dawnym angielskim systemie monetarnym; 12 pensów to szyling, 20 szylingów to funt. [przypis edytorski]

pens — najdrobniejsza moneta w dawnym angielskim systemie monetarnym. Dwanaście pensów to szyling (system angielski nie był systemem dziesiętnym). Pięć szylingów to korona. Dwadzieścia szylingów to funt. Gwinea to funt i jeden szyling, czyli dwadzieścia jeden szylingów. [przypis edytorski]

pensum (łac.) — praca, zadanie do wykonania w określonym czasie, zwykle jednego dnia. [przypis edytorski]

pensum (łac., przest.) — materiał do odrobienia, przyswojenia. [przypis edytorski]

pensum (łac.) — tu: ćwiczenie szkolne zadane do domu. [przypis edytorski]

pensum (łac.) — tu: obowiązek, zadanie. [przypis edytorski]

pensum — tu: zadanie domowe. [przypis edytorski]

pensum (z łac.) — określona (np. poprzez liczbę godzin roboczych) ilość dziennej pracy do wykonania. [przypis edytorski]

pensum (z łac.) — praca domowa; zadanie wyznaczone do wykonania. [przypis edytorski]

pensyj (daw.) — dziś forma D.lm raczej: pensji. [przypis edytorski]

pensyjka — tu: mała emerytura. [przypis edytorski]

pentagramma — dziś popr.: pentagram (z gr.), znak pięcioramiennej gwiazdy foremnej, od XIX w. uważany za symbol Szatana. [przypis edytorski]

pentagram — rysunek foremnej pięcioramiennej gwiazdy, w wielu kulturach uważany za symbol magiczny. [przypis edytorski]

pentagram — znak pięcioramiennej gwiazdy rysowanej jednym pociągnięciem, jako symbol Jezusa uznawany za obronę przed złymi duchami. [przypis edytorski]

pentakonarchos (gr.) — dowódca oddziału złożonego z pięćdziesięciu ludzi. [przypis edytorski]

pentakryny — rodzaj liliowców należących do szkarłupni. [przypis edytorski]

pentarka — dziś popr.: pantarka, perliczka: średniej wielkości ptak hodowlany o szaro-czarnym upierzeniu w białe cętki, pochodzący z Afryki. [przypis edytorski]

pentateuch (gr.) — pięcioksiąg. [przypis edytorski]