Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7662 przypisów.
Dżekuńcio (daw.) — polskie spieszczenie anglosaskiego imienia Jack (zdrobnienia od imienia Jonh), ze spolszczoną (dziś niepoprawną) pisownią i formantem słowotwórczym -uńcio, wyrażającym czułość i poufałość. [przypis edytorski]
dżemiat — wspólnota, parafia, ogół wiernych muzułmańskich. [przypis edytorski]
dżemper (z ang.) — rodzaj swetra. [przypis edytorski]
Dżems (daw.) — spolszczona (dziś niepoprawna) pisownia anglosaskiego imienia James. [przypis edytorski]
Dżems i Maria (w „Folwarku Primerose”) — imiona z tłum. pol. z XIX w.; w oryginale sztuki są to: James, dzierżawca folwarku, oraz Mary, jego wychowanica. [przypis edytorski]
Dżengishan — właśc. Czyngis-chan a. Dżyngis-chan (1162–1227), władca mongolski, twórca Imperium Mongolskiego; prowadził politykę podbojów (zajął m.in. północne Chiny); w 1223 r. w bitwie nad Kałką jego wojska pokonały siły ruskie sprzymierzone z Połowcami; do 1206 r. nosił imię Temudżyn. [przypis edytorski]
Dżengisno-chan, właśc. Czyngis-chan a. Temudżyn (ok. 1160–1227) — jeden z najwybitniejszych władców mongolskich. [przypis edytorski]
Dżengiz-chan, właśc. Czyngis Chan (zm. 1227) — twórca imperium mongolskiego. [przypis edytorski]
Dżennaty (arab. dżennet: ogród obsadzony drzewami) — raj, do którego wchodzą tylko prawowierni mahometanie. [przypis redakcyjny]
dżen-szeng — dziś popr.: żeń-szeń. [przypis edytorski]
dżentelmen a. (ang.) gentleman — mężczyzna elegancki, dobrze wychowany. [przypis edytorski]
dżereń — antylopa. [przypis redakcyjny]
dżetattura, jetattura, złe oko (mit.) — zabobon, wiara w to, że zazdrosny wzrok może zaszkodzić. [przypis edytorski]
dżet — błyszczący czarny kamień ozdobny, czarny paciorek. [przypis edytorski]
dżet — błyszczący czarny kamień ozdobny. [przypis edytorski]
dżet — drobny, czarny kawałek wypolerowanego węgla, używany jako ozdoba stroju. Zwykle w większych ilościach. [przypis edytorski]
dżet, jakim był ubrany przód okrywki — dziś raczej: jakim był przystrojony, ozdobiony. [przypis edytorski]
dżetowy — błyszcząco czarny; dżet — błyszczący czarny kamień ozdobny, czarny paciorek. [przypis edytorski]
dżetowy — błyszczący. [przypis edytorski]
dżgać — dziś popr.: dźgać. [przypis edytorski]
dżgnąć — dziś popr. pisownia: dźgnąć. [przypis edytorski]
Dżian ben Dżian (mit.) — w folklorze arabskim legendarny władca duchów, posiadacz tarczy o cudownych mocach, budowniczy piramid. [przypis edytorski]
dżinny (arab.) — według wierzeń mahometańskich, są to duchy mogące przybierać postać ludzką lub zwierzęcą. [przypis tłumacza]
dżin — w tradycji staroarabskiej i islamskiej: demon lub duch. [przypis edytorski]
dżin — w wierzeniach staroarabskich: istota ukształtowana z ognia lub powietrza, mogąca wpływać na ludzki los. [przypis edytorski]
dżokejka — rodzaj sztywnej czapki, zwykle używanej do jazdy konnej. [przypis edytorski]
dżokej (z ang.) — zawodowy jeździec biorący udział w wyścigach konnych. Fakt, że Hrabia tak nazywał swoich służących, potwierdza jedynie, jak bardzo hołdował angielskiej modzie. [przypis redakcyjny]
Dżon (daw.) — spolszczona (dziś niepoprawna) pisownia anglosaskiego imienia John. [przypis edytorski]
dżonka — niewielki drewniany statek żaglowy używany na Dalekim Wschodzie. [przypis edytorski]
dżonka — rodzaj azjatyckiej łodzi o prostokątnych żaglach. [przypis edytorski]
Dżulfa — dziś popr.: Dżolfa, miasto w płn.-zach. w Iranie, nad rzeką Araks, na granicy z Azerbejdżanem, gdzie po drugiej stronie rzeki rozciąga się miasto Culfa. [przypis edytorski]
dżuma benderska — epidemia dżumy, która wybuchła pod koniec XVIII w. w pobliżu miasta Bendery, we wsch. Mołdawii, i razem z rosyjskim wojskiem dotarła później aż do Moskwy, pustosząc prowincje imperium. [przypis edytorski]
dżuma — o wybuchu epidemii dżumy w okolicach Astrachania (miasto u ujścia Wołgi) przyniósł pierwszą wiadomość »Kurier Warszawski« z 7 stycznia 1879 r. [przypis redakcyjny]
dżuma w Londynie — wielka epidemia dżumy w Londynie w latach 1665–1666, podczas której zmarło ok. 100 tysięcy osób, jedna czwarta populacji miasta. [przypis edytorski]
Dżurdżistan — w jęz. arabskim dawne określenie Gruzji. [przypis edytorski]
dżygitaj (hist. biol.) — w oryginale tylko: hemionus; wg daw. klasyfikacji dżygitaj to „półosioł azjatycki”, Asinus hemionus, w odróżnieniu od kułana, czyli onagra, Asinus onager; w rzeczywistości są to podgatunki, turkmeński i mongolski, tego samego gatunku Equus hemionus. [przypis edytorski]
dżyn — dziś popr.: dżin a. gin, wódka o zapachu i smaku jałowca. [przypis edytorski]
Dżyngis-chan (1155-1167–1227) — chan Mongołów i założyciel imperium mongolskiego. [przypis edytorski]
Dżyngis-chan a. Czyngis-chan a. Temudżyn (1155 a. 1162–1227) — władca mongolski, twórca imperium mongolskiego. [przypis edytorski]
Dżyngis-chan okazał tak wielką wzgardę meczetom — Wchodząc do meczetu w Bucharze, porwał alkoran i rzucił go pod nogi swoich koni. [przypis redakcyjny]
Dzapatas — wyraz ten oznacza: wilk, dziś zwie się ta rzeka Zab-Ala (Wielki Zab). [przypis tłumacza]
dzara — urzędowy dokument mongolski, nadający prawo korzystania z koni pociągowych. [przypis redakcyjny]
Dzavelas, Kitsos, gr. Κίτσος Τζαβέλας (1800–1855) — jeden z [greckich] bohaterów walk o niepodległość; [w latach 1847–1848 premier Grecji]. [przypis redakcyjny]
dzbanarz (starop.) — pijak dzbanem spełniający [toasty]. [przypis redakcyjny]
dzbanu — dziś popr. C. lp: dzbanowi. [przypis edytorski]
dzban — w którym nosiły wodę Danaidy (Dziewki niebogi) skazane za zabicie mężów (zob. w. 31–32) na wieczne napełnianie beczki bez dna (czyli bani bezdennej z w. 27); w mit. gr. Danaidy czerpały wodę za pomocą sit. [przypis redakcyjny]
Dzbany — do rzeki, ale skorupy rozbitego dzbana, dokąd? — To znaczy, że całe dzbany nosi się do rzeki, żeby naczerpać wody. Tak samo widzący idą zobaczyć cesarza, ale dokąd idzie ślepiec? [przypis tłumacza]
dzekonas — diakonas. [przypis edytorski]
Dzeryd, jest to pocisk na końcu tępy. Jezdni muzułmańscy rzucają go z konia, bardzo silnie i trafnie; jest to ich ulubiona zabawa; nie wiem, czy można ją nazwać zabawą rycerską, bo najzręczniejsi Dzerydyści w Konstantynopolu są czarni rzezańcy. Pamiętam też Mameluka ze Smyrny, który w tym igrzysku Turków zwyciężał. [przypis autorski]
Dzeus a. częściej Zeus — najważniejszy spośród bogów olimpijskich; bóg nieba i ziemi, władał piorunami. [przypis edytorski]
Dzeus, częściej: Zeus — najważniejszy spośród bogów olimpijskich; bóg nieba i ziemi, władał piorunami. [przypis edytorski]
Dzeusu kaip ir iš dzūkiško — graikiškoje kalboje yra kitas žodis dėt Dievo, labiaus užnašus — θεύϛ. [przypis autorski]
Dzewsa Kasiosa — od góry Kasios (El-Katieh) [Dzews: Zeus, najważniejszy spośród bogów olimpijskich; bóg nieba i ziemi, władający piorunami]. [przypis tłumacza]
dzewus — dziewuchy. [przypis autorski]
dziąsł — dziś popr. forma D. lm: dziąseł. [przypis edytorski]
dziać (daw.) — nazywać, nadawać imię. [przypis edytorski]
dziać (daw.) — strzelać z łuku bądź z kuszy. [przypis edytorski]
dziać — dziś popr.: dziać się. [przypis edytorski]
dziać komu (starop.) — nadawać imię; nazywać. [przypis edytorski]
dziać — nadziewać na „drzewa” (kopie). [przypis redakcyjny]
dziać — nadziewać, przebijać. [przypis redakcyjny]
dziać się (daw.) — odziewać się. [przypis edytorski]
dziać (starop.) — nazywać. [przypis redakcyjny]
dziać — wytwarzać dzianiny. [przypis edytorski]
dziadak (gw.) — dziad, nędzarz, żebrak. [przypis edytorski]
dziadak (gw.) — nędzarz, żebrak. [przypis edytorski]
dziadak (pogard.) — żebrak, nędzarz. [przypis edytorski]
dziad bez jeża — wędrowni żebracy (dziadowie) przyczepiali sobie do kija, którym się podpierali, kolczastą skórkę jeża i taką bronią w razie potrzeby oganiali się od napastujących ich psów oraz wrogo nastawionych ludzi. [przypis edytorski]
dziad — chodzi o Czarnieckiego. [przypis edytorski]
Dziad — dom wychowawczy przy Szpitalu Dzieciątka Jezus. [przypis autorski]
dziadek — fikcyjny gracz zastępujący brakującego partnera w wiście lub brydżu. [przypis edytorski]
dziadek [Marka Aureliusza] Werus — Marcus Annius Verus (ok. 50–138 n.e.), trzykrotny konsul, prefekt Rzymu, przyjaciel cesarza Hadriana; adoptował Marka Aureliusza po śmierci jego ojca. [przypis edytorski]
dziadek — żołnierz dawno już służący w wojsku i nieformalny przełożony rekruta. [przypis edytorski]
Dziadkowi Werusowi itd. — należy rozumieć: winienem, zawdzięczam, przypisuję. [przypis tłumacza]
Dziad mój, szewc — w innym oprac. tegoż tłumaczenia dodano w tym miejscu nazwisko szewca: Marañon. [przypis edytorski]
dziadóm — dziś popr. forma C. lm: dziadom. [przypis edytorski]
Dziadów… święta — trzeci dzień Anthesteriów, poświęcony Hermesowi, w którym garnki napełnione potrawami ofiarowano duszom zmarłym; a zatem to, co nasze Dziady (Zaduszki), obchodzone jednak bardzo wesoło, pląsami i sobótką. [przypis tłumacza]
dziad odpustny — wędrowny żebrak. [przypis edytorski]
dziadowizna (reg.) — gromada dziadów, żebraków. [przypis edytorski]
dziadowska wiara — wiara dziadów, tj. przodków. [przypis edytorski]
dziadowski — należący do dziada (przodka), odziedziczony po nim. [przypis edytorski]
dziadowski — tu: odziedziczony po przodku, dziadku (tj. dziadzie, ponieważ daw. słowo to używane było najczęściej bez zdrobnienia). [przypis edytorski]
dziadowski — tu: zawarty przez dziada. [przypis edytorski]
dziad — tu: żebrak. [przypis edytorski]
dziad — tu: żebrak. [przypis edytorski]
Dziady — cykl dramatów romantycznych Adama Mickiewicza, na który składają się trzy luźno powiązane części, kolejno II, IV i III, oraz nieukończona część I (Dziady. Widowisko). W utworze znajdują się liczne wątki autobiograficzne, zawarte są w nim idee romantyzmu, także polskiego, związanego z walką narodowowyzwoleńczą z rosyjskim zaborcą. [przypis edytorski]
Dziady — cykl dramatów romantycznych Adama Mickiewicza, opublikowany w latach 1823–1860. [przypis edytorski]
Dziady — ludowy obrzęd żałobny. [przypis edytorski]
dziady, ojce (daw.) — dziś: dziadowie, ojcowie. [przypis edytorski]
dziady z Kalwaryje — Kalwaria Zebrzydowska, na południe od Krakowa, była słynnym miejscem odpustowym (15 sierpnia), gdzie też schodzili się liczni żebracy, dziadowie-lirnicy, korzystający z ogromnego nagromadzenia wiernych, nawet z odległych stron. [przypis redakcyjny]
Dziadzio — wiersz jest dostępny również w zbiorze Słówka w bibliotece Wolne Lektury. Red. WL. [przypis edytorski]
dziak (daw.) a. diak — pomocnik księdza w kościele prawosławnym, śpiewak liturgiczny i nauczyciel w szkółce parafialnej. [przypis edytorski]
dziakło — tu potwierdza dawniejszy nasz wywód z litewskiego dakłe. [przypis autorski]
działa, co sprawiły łaźnię króla Filipa armadzie — w 1588 r. król Hiszpanii, Filip II Habsburg (1527–1598), wysłał 130 okrętów przeciwko Anglii, chcąc wesprzeć angielskich katolików w walce z anglikanami. Okręty angielskie wyposażono właśnie w nowoczesne uzbrojenie: działa znajdowały się nie tylko na pokładzie, ale i w ładowniach, były mocowane systemem lin i bloczków i sprawniej obsługiwane. Opór Anglików oraz sztormy sprawiły, że do Hiszpanii wróciła zaledwie 1/3 Wielkiej Armady. [przypis edytorski]
działalność — tu: aktywność; skuteczność. W wydaniach z końca XVIII w.: dzielności. [przypis edytorski]
działalność — tu: czynność, aktywność; skuteczność. W wydaniach z końca XVIII w.: dzielności. [przypis edytorski]
działalność (tu i niżej) — w wyd. z 1790 r.: dzielność. [przypis edytorski]
działań — w wyd. z 1790 r.: dzielności. [przypis edytorski]
Działanie wspomnianego pierwiastka tłumaczy wszystko (…) włącznie do zadziwiających skutków, wywołanych przez choroby wyobraźni — Autor ulega tutaj skłonności, panującej w w. XVIII, kiedy przypuszczano, że istnieje w mózgu oznaczone miejsce (tzw. „mięsień mózgowy”), skąd biorą początek najważniejsze czynności duchowe. Jest to jak gdyby niewyraźny ślad „pierwiastka poruszającego”, jednocześnie zaś uzmysłowienie pewnej abstrakcji psychologicznej. Zresztą wiadomość o ἑνορμων zawdzięcza de la Mettrie zapewne nie tzw. „pismom Hipokratesa”, lecz Abrahamowi Kaau-Boerhaave'owi, siostrzeńcowi znakomitego mistrza lejdejskiego i autorowi dzieła Impetum faciens dictum Hippokrati (Lugd. Bat. 1745). Nerwy ruchowe i czuciowe, różniące się między sobą pod względem anatomicznym są, według tego badacza, czynnikami wszystkich przebiegów fizycznych i duchowych (actionem motus et sensus fieri per diversos nervos, distinctos plane neque unquam aut usquam confudendos). Czynnikiem życia nie jest jednak ani ciało, ani dusza, jeno trzeci, pośredniczący pierwiastek, mianowicie wspomniane impetum faciens, czyli ἑνορμων Hipokratesa. [przypis tłumacza]
dział asekurantem — należącym do osłony artylerii. [przypis redakcyjny]
