Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 452 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 6348 przypisów.
Morskiem Okiem — dziś popr.: Morskim Okiem. Zachowano pisownię tytułu z oryginalnego wydania. [przypis edytorski]
Morskie Oko — jezioro w Tatrach, położone w Dolinie Rybiego Potoku u podnóża Mięguszowieckich Szczytów. [przypis edytorski]
morski jeż — inaczej jeżowiec. [przypis edytorski]
morski polip (biol.) — tu: forma morfologiczna parzydełkowca lub meduzy. [przypis edytorski]
Morstina wymawia Morstin zamiast Morsztyn — osiadła w Krakowie w czasach Kazimierza Wielkiego rodzina Morrinsteinów od XVI w. posługiwała się w dokumentach spolszczoną wersją nazwiska: Morsztyn, którą w XIX w. zmieniono na Morstin. Jednym z jej znanych członków był Ludwik Hieronim Morstin (1886–1966), polski dramaturg, prozaik, poeta, przedstawiciel nurtu klasycystycznego, powstałego u schyłku Młodej Polski. [przypis edytorski]
morszczyna — woda morska. [przypis edytorski]
Morsztyn — nazwisko kilku poetów polskiego baroku: Jana Andrzeja (1621–1693), Zbigniewa (ok. 1625–1689), Hieronima (ok. 1581–ok. 1623) i Stanisława (ok. 1650–1725). [przypis edytorski]
Morsztyn (…) wnuk tego potentata morskiego, co niegdyś własnymi okrętami na własną rękę prowadził handel z Anglią i Hiszpanią — zapewne chodzi o potomka żyjącego w XV w. Jerzego Morsztyna, z bogatej mieszczańskiej rodziny krakowskiej, założyciela spółek handlujących suknem flandryjskim oraz członka rady starszych gildii kupieckiej. Także jego synowie, Stanisław i Jerzy do wyprawiali się do Flandrii i Anglii. [przypis edytorski]
Morsztyny — ród szlachecki herbu Leliwa związany z literaturą i polityką: Hieronim Morsztyn (1581–1623), Jan Andrzej Morsztyn (1621–1693), Krzysztof Morsztyn (zm. 1642), Stanisław Morsztyn (1650–1725), Zbigniew Morsztyn (1625–1689). [przypis edytorski]
Mort à calotins (fr.) — śmierć klechom. [przypis edytorski]
Mort de ma vie (fr.) — dosł. śmierć mego życia; na moje życie. [przypis edytorski]
Mort de ma vie! (fr.) — śmierć mojego życia. [przypis edytorski]
Morte al nemico (wł.) — śmierć nieprzyjacielowi. [przypis edytorski]
Mortemart — francuska rodzina znana z esprit des Mortemart, szczególnego rodzaju błyskotliwego humoru, uważanego za dziedziczny. [przypis edytorski]
Mortemart, Louis de Rochechouart de (1663–1688) — francuski książę, mąż Marie-Anne Colbert (1665–1750), córki Jean-Baptiste Colberta, ministra Ludwika XIV. [przypis edytorski]
Mortemartowie — fr. rodzina arystokratyczna, blisko związana z dworem królewskim. [przypis edytorski]
Mortier, Édouard (1768–1835) — francuski dowódca okresu wojen rewolucyjnej Francji i wojen napoleońskich, marszałek Francji za Napoleona I. [przypis edytorski]
mortis (łac.) — forma D.lp.: śmierci. [przypis edytorski]
Mortkowicz, Jakub (1876–1931) — księgarz, popularyzator czytelnictwa, wydawca m.in. polskich tłumaczeń Nietschego. Współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Księgarń Kolejowych RUCH. [przypis edytorski]
Morton — angielska miejscowość i parafia w hrabstwie Derbyshire. [przypis edytorski]
Morton, Józef (1911–1994) — pisarz i działacz ruchu ludowego, jednym z najczęściej poruszanych tematów w jego twórczości jest wieś. [przypis edytorski]
mortus — brak pieniędzy. [przypis edytorski]
mortusowy — bez pieniędzy. [przypis edytorski]
mortus (z łac. mortuus: martwy) — umarły, daw. gw.: nędza a. nędzarz. [przypis edytorski]
mortuus (łac.) — zabity; trup. [przypis edytorski]
Morusek Mochnacki — Maurycy Mochnacki (1804–1834), wybitny krytyk literacki i publicysta, uczestnik powstania listopadowego. [przypis edytorski]
Morus, Tomasz, właśc. Thomas More (1478–1535) — angielski myśliciel i polityk. [przypis edytorski]
Morus, Tomasz, właśc. Thomas More (1478–1535) — angielski myśliciel, pisarz i polityk, autor dzieła Utopia (1516), przedstawiającego fikcyjną wyspę z idealnym państwem i systemem społecznym. [przypis edytorski]
morweńscy bohaterowie — bohaterowie Morwenu, fikcyjnego szkockiego królestwa z III w. występującego w epickich, rzekomo starożytnych poematach celtyckich, opublikowanych po angielsku w latach 1760–73 przez poetę Jamesa Macphersona. Znane jako Pieśni Osjana, poematy te zrobiły wielkie wrażenie i stały się bardzo popularne w całej Europie; uważane za zabytki dawnej poezji, porównywane z utworami Homera, wywarły wielki wpływ na rozwój romantyzmu. [przypis edytorski]
morybund (z łac.) — ktoś mający wkrótce umrzeć. [przypis edytorski]
mory (daw.) — dreszcze. [przypis edytorski]
mory (daw.) — lm od: mór (zaraza, dżuma). [przypis edytorski]
moryskowie — muzułmańska ludność Płw. Iberyjskiego, która pozostała pod panowaniem królów katolickich i na pocz. XVI w. pod groźbą śmierci lub wygnania została zmuszona do przejścia na chrześcijaństwo. [przypis edytorski]
Morza Spokojne — dziś popr.: Morze Spokoju (łac. Mare Tranquillitatis), duża, ciemna, pokryta zastygłym bazaltem równina na Księżycu; dawni astronomowie ciemne obszary na tarczy Księżyca uważali za tereny pokryte wodą, dlatego nazywano je morzami, zatokami, bagnami i jeziorami; współcześnie nadal stosuje się dawne łacińskie nazwy tych formacji. [przypis edytorski]
morza szturmowaną wały — szturmowaną falami morza. [przypis edytorski]
morza tyrrheńskiego (starop. forma ort.) — dziś popr. Morza Tyrreńskiego. [przypis edytorski]
Morze Arabskie — morze w północno-zachodniej części Oceanu Indyjskiego. [przypis edytorski]
Morze Bałtyckie a. Bałtyk — morze śródlądowe w płn. Europie, połączone z Morzem Północnym. [przypis edytorski]
Morze Białe — tu: Bałtyk. [przypis edytorski]
Morze Czerwone — morze śródlądowe między Afryką a Półwyspem Arabskim. [przypis edytorski]
morze Galilejskie — jezioro Genezaret, obecnie położone na północy Izraela. [przypis edytorski]
Morze Genezaretańskie — jez. Genezaret a. Jezioro Tyberiadzkie, największe jezioro słodkowodne w Izraelu. Wg Biblii spomiędzy rybaków nad tym jeziorem Jezus powołał pierwszych apostołów. [przypis edytorski]
Morze Hyrkańskie — staroż. nazwa M. Kaspijskiego. [przypis edytorski]
Morze Irlandzkie — morze między wyspami Irlandią i Wielką Brytanią. [przypis edytorski]
Morze Irlandzkie — morze śródlądowe pomiędzy Irlandią i Wielką Brytanią. [przypis edytorski]
Morze Kantabryjskie — używana w Hiszpanii nazwa południowej części Zatoki Biskajskiej, położonej pomiędzy płn. wybrzeżem Płw. Iberyjskiego a płd.-zach. wybrzeżem Francji. [przypis edytorski]
Morze Lodowate — Ocean Arktyczny, najmniejszy ocean na Ziemi, rozciągający się wokół bieguna północnego w Arktyce, między kontynentem Eurazji a Ameryką Północną. [przypis edytorski]
Morze Lodowate — Ocean Arktyczny, rozciągający się wokół bieguna północnego, między kontynentem Eurazji a Ameryką Północną. [przypis edytorski]
morzem wyrzucony — dziś: wyrzucony przez morze. [przypis edytorski]
Morze, nasze morze, będziem ciebie wiernie strzec… — fragment pieśni hymnicznej Morze, nasze morze, znanej też pod tytułami Marynarka Wojenna i Chociaż każdy z nas jest młody. [przypis edytorski]
Morze Północne lub amfitrionowe (łac. ad mare septemtrionale vel amfitrionale) — Morze Bałtyckie; określenie Morze Amfitrionalne a. (dalej w tekście) Amfition pochodzi od autora Kroniki i opiera się na niejasnych skojarzeniach, może np. z Amfitrytą, boginią mórz. Tłumacz zaznacza, że: „W ogólności wody, morza, po łacinie zwane amphitrite, w średnich wiekach odnoszono tę nazwę do wód północnych”. Istotną wzmianką jest tu jeszcze epitet „północny” u Galla: Bolesława Krzywoustego zwie on „dux septentrionalis” („władca północny”): optyka autora Kroniki umiejscawia Polskę na północy, nie zaś na wschodzie, co daje wskazówki co do kraju jego pochodzenia lub kierunku, z którego do Polski przybył. [przypis edytorski]
morze rozwali wielką tamę koło Dymchurch i zaleje ich, jak zalało niegdyś Winchelsea — mowa o wielkiej powodzi, która w lutym 1287 r. zniszczyła południowe wybrzeża Anglii. Miasto Winchelsea zostało odbudowane na nowym, wyżej położonym miejscu. [przypis edytorski]
Morze Śpiące — dziś popr.: Bagno Snu (łac. Palus Somni), ciemny obszar na Księżycu, zaliczany do formacji określanych jako morze księżycowe, sąsiadujący z Morzem Spokoju (Mare Tranquillitatis). [przypis edytorski]
Morze Śródziemne — morze międzykontynentalne leżące pomiędzy Europą, Afryką i Azją. [przypis edytorski]
Morze Śródziemne — morze międzykontynentalne pomiędzy Europą, Afryką i Azją. [przypis edytorski]
Morze Senne — dziś popr.: Bagno Snu (łac. Palus Somni), ciemny, pokryty zastygłym bazaltem obszar na Księżycu; dawni astronomowie ciemne obszary na tarczy Księżyca uważali za tereny pokryte wodą, dlatego nazywano je morzami, zatokami, bagnami i jeziorami; współcześnie nadal stosuje się dawne łacińskie nazwy tych formacji. [przypis edytorski]
morzony (gw.) — znużony. [przypis edytorski]
morzuśmy zdrowia swego wierzyć śmieli (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika oraz szykiem przestawnym; inaczej: Morzu śmieliśmy [po]wierzyć swoje zdrowie (tj. tu: życie). [przypis edytorski]
morzyć — powodować śmierć, obumieranie. [przypis edytorski]
morzyć (starop.) — uśmiercać. [przypis edytorski]
morzyć (starop.) — zabijać. [przypis edytorski]
morzyć — uśmiercać, zabijać; tu: zaspokajać. [przypis edytorski]
mościa pani — popularny skrót od zwrotu grzecznościowego: miłościwa pani. [przypis edytorski]
mościa panno — dawny zwrot grzecznościowy, skrót od: miłościwa panno. [przypis edytorski]
Mości Książę (…) — List ten funkcjonował pod tytułem podającym jedynie inicjały adresata: Do Księcia A. C.. [przypis edytorski]
mości panie — w innej redakcji: señor kawalerze. [przypis edytorski]
mosan a. mospan (daw.) — mości pan; poufały tytuł grzecznościowy. [przypis edytorski]
mosanie (daw.) — forma grzecznościowa, skrót od: mości panie, wasza miłość panie. [przypis edytorski]
mosanie (daw., pot.) — mości panie. [przypis edytorski]
mosanie — skrócony zwrot grzecznościowy: waszmość panie, Wasza Miłość Panie. [przypis edytorski]
mosanie — skrót od: mości panie (miłościwy panie); starop. zwrot grzecznościowy. [przypis edytorski]
mos (gw.) — masz. [przypis edytorski]
mosiędzem (daw. forma) — dziś: mosiądzem. [przypis edytorski]
Mosiek — zdr. żydowskiego imienia Mojżesz, funkcjonowało jako pogardliwe określenie Żyda. [przypis edytorski]
moskal a. Moskal (daw., pogard.) — Rosjanin. [przypis edytorski]
Moskal (daw., pogard.) — Rosjanin; obywatel państwa moskiewskiego, szczególnie urzędnik a. żołnierz. [przypis edytorski]
Moskal (daw.) — Rosjanin. [przypis edytorski]
Moskale (pot., pogard.) — Rosjanie. [przypis edytorski]
Moskale Pragi dobyli i że się Warszawa Moskalom poddała — 4 listopada Rosjanie pod dowództwem gen. Aleksandra Suworowa zdobyli szturmem Pragę, po czym dokonali rzezi ludności cywilnej; następnego dnia skapitulowały wojska powstańcze broniące Warszawy. [przypis edytorski]
moskal (gw.) — tu: placek owsiany, wyrabiany na Podhalu. [przypis edytorski]
Moskal (pogard., daw.) — Rosjanin. [przypis edytorski]
Moskal (pogard.) — Rosjanin. [przypis edytorski]
Moskal poszedł w Turecczyznę — tj. na wojnę z Turcją; ostatnią z wojen rosyjsko-tureckich w momencie pisania tego wiersza była wojna toczona w latach 1828–1829. [przypis edytorski]
Moskal — Rosjanin; określenie o zabarwieniu pogardliwym, utworzone od nazwy stolicy Rosji, Moskwy. [przypis edytorski]
moskiewski — Dymitr Doński. [przypis edytorski]
moskiewskiem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: moskiewskim. [przypis edytorski]
moskiewskiem — daw. forma N. i Msc. przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: moskiewskim. [przypis edytorski]
moskiewskiemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: moskiewskimi. [przypis edytorski]
Moskito — inna wersja zapisu imienia: Moschito. [przypis edytorski]
moskito — meczet. [przypis edytorski]
Moskwa — tu przen.: Rosja. [przypis edytorski]
Moskwa — tu: Rosjanie. [przypis edytorski]
Moskwę — tu: jeńców moskiewskich. [przypis edytorski]
Moskwicz (daw., ros.) — dziś popr.: moskwianin, mieszkaniec Moskwy; tu przen. na określenie narodowości rosyjskiej. [przypis edytorski]
Moskwy — w wydaniu z 1816 r.: potężniejszego od siebie mocarstwa. [przypis edytorski]
moslemiński (daw.) — muzułmański. [przypis edytorski]
moslemina — muzułmanina. [przypis edytorski]
Mosoch vel Mesoch partem Asiae ad pontum accepit, ubi Moschitae, vel Moschovitae, et Moschici montes et finitima loca Capadociae etc — Mosoch lub Mesoch otrzymał część Azji aż do Pontu, gdzie [znajdują się] Moskowici oraz góry Moschijskie [w Kolchidzie] i najdalsze miejsca w Kapadocji. [przypis edytorski]
mospan (daw.) — forma grzecznościowa, skrót od: mości pan (miłościwy pan). [przypis edytorski]
mospan (daw.) — forma grzecznościowa, skrót od: mości pan (miłościwy pan), równoważna dzisiejszemu zwrotowi pan. [przypis edytorski]