Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 457 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7343 przypisów.
Basti (…) armenti (wł.) — „Niechaj pilot ograniczy się do mówienia o wiatrach, rolnik o wołach, wojownik o ranach, zaś pasterz o swych stadach (włoski przekład Propercjusza” [Elegiae], II, elegia 1, w. 43; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Bastiat, Frédéric (1801–1850) — francuski ekonomista wolnorynkowy, filozof i polityk. [przypis edytorski]
bastiony (z fr.) — narożne umocnienia wałów fortecznych, wieże fortyfikacyjne. [przypis redakcyjny]
bastonada — kara cielesna. [przypis edytorski]
bastonada (z franc.) — bicie kijami a. pałkami. [przypis edytorski]
Bastya — Bastia del Genivolo, szańce nad rzeką Zanniolo w płn. Włoszech. [przypis redakcyjny]
Bastya — Bastia del Genivolo, szańce nad rzeką Zanniolo w północnych Włoszech. [przypis redakcyjny]
Bastylia — dawna twierdza królewska, później służąca jako wiezienie; zdobyta na początku rewolucji francuskiej przez lud Paryża, 14 lipca 1789 roku, później zburzona. [przypis edytorski]
Bastylia — twierdza wybudowana w XIV wieku pod Paryżem, późniejsze więzienie; zdobyta na początku rewolucji francuskiej przez lud Paryża, 14 lipca 1789 roku, później zburzona. [przypis edytorski]
Bastylia — twierdza wybudowana w XIV wieku pod Paryżem, późniejsze więzienie. Zdobyta na początku rewolucji francuskiej przez lud Paryża, 14 lipca 1789 roku, później zburzona. [przypis edytorski]
Bastylia — zamek, wybudowany pod Paryżem w latach 1370–1383, pełniący potem rolę więzienia; 14 lipca 1789 r. twierdza została zdobyta i zburzona przez lud paryski, stając się symbolem rewolucji. [przypis edytorski]
basy (daw.) — cięgi, razy. [przypis edytorski]
basy (daw.) — lanie. [przypis edytorski]
basy — ślady na ciele od plag, cięgi. [przypis redakcyjny]
basza, aga — tureccy generałowie i pułkownicy. [przypis edytorski]
basza a. pasza — dostojnik w imperium osmańskim. [przypis edytorski]
basza a. pasza — wielkorządca, namiestnik, dowódca wojsk; tutaj poeta ma na myśli Mohameta Ali. [przypis redakcyjny]
basza a. pasza (z tur.) — generał w wojsku tur. (dziś tytuł grzecznościowy: pan). [przypis edytorski]
basza a. pasza (z tur.) — wielkorządca turecki. [przypis redakcyjny]
basza a. pasza (z tur.) — wysoki urzędnik turecki; pan. [przypis edytorski]
basza a. pasza (z tur.) — wysoki urzędnik turecki; pan. [przypis redakcyjny]
basza — dostojnik turecki. [przypis edytorski]
basza — tytuł dostojnika osmańskiego. [przypis edytorski]
basza — właść. pasza; tytuł dostojników cywilnych i wojskowych w Imperium Osmańskim. [przypis edytorski]
Baszkircewa, Maria Konstantinowna (1858–1884) — malarka i rzeźbiarka, pochodząca z rosyjskiej rodziny arystokratycznej, znana jako autorka pisanego po francusku dziennika, który został opublikowany po jej śmierci. [przypis edytorski]
Baszkircewa, Maria Konstantinowna (1858–1884) — malarka i rzeźbiarka, znana też jako autorka spisanego po francusku dziennika. [przypis edytorski]
Baszkiria — ziemia w zachodniej części Azji, w 1236 roku została podbita przez Tatarów i weszła w skład Złotej Ordy. [przypis edytorski]
Baszkirzy — naród pochodzenia tureckiego, zamieszkujący gł. Baszkirię, bliski kulturowo, językowo i etnicznie z sąsiednimi Tatarami; do przełomu XVIII i XIX w. koczowniczy naród pasterski, wraz z przybyciem osadników z Rosji zmuszeni do osiedlenia się. [przypis edytorski]
baszłyk — kaptur zaopatrzony w sznurki do wiązania go, popularny w carskiej Rosji. [przypis edytorski]
baszłyk — kaptur z długimi końcami do wiązania. [przypis tłumacza]
baszłyk — kaptur z filcu lub grubej tkaniny, z długimi końcami do wiązania wokół szyi lub pasa, noszony dawniej w Rosji. [przypis edytorski]
baszłyk — rodzaj kaptura. [przypis edytorski]
baszłyk (z tur.) — kaptur z końcami do wiązania dokoła szyi, używany w wojsku rosyjskim. [przypis edytorski]
baszłyk (z tur.) — rodzaj nakrycia głowy: wykonany z filcu a. grubego sukna kaptur z długimi końcami, które obwiązywano się dokoła szyi a. pasa; element ubioru żołnierzy armii ros. od XVIII w. [przypis edytorski]
baszta — kasztel; było ich dwa na większych okrętach, jeden na sztabie, drugi na rufie okrętu, w razie burzy rozrzucano je, ażeby ulżyć okrętom. [przypis redakcyjny]
baszty Świętej Trójcy — Kleiner przypomina, że tę wołyńską warownię widział Krasiński w r. 1825 „i w liście do Ojca z dnia 26 września 1825 opisał malowniczo, jak wynurza się z mgły jesiennej”. [przypis redakcyjny]
baszybuzuk (daw.) — hultaj, figlarz, zawadiaka; początkowo: żołnierz wojsk tureckich na przełomie XIX i XX wieku. [przypis edytorski]
baszybuzuk — tu: niesforne dziecko, niegrzeczna osoba. [przypis edytorski]
baszybuzuk — żołnierz nieregularnych wojsk tureckich w XIX i na początku XX w. [przypis edytorski]
baszybuzuk — żołnierz ochotniczych, nieregularnych wojsk tureckich w XIX i na pocz. XX w., powszechnie uchodzących za niekarne i łupieżcze; daw. przen.: hultaj. [przypis edytorski]
batalia — bitwa. [przypis edytorski]
batalia (z wł.) — tu: siła zbrojna. [przypis redakcyjny]
batalia (z wł.) — tu: siła zbrojna, wojsko. [przypis redakcyjny]
batalie — bitwy, walki. [przypis redakcyjny]
bataliej — dziś forma Msc. lp: batalii; batalia: bitwa. [przypis edytorski]
batalij — [daw. forma D.lm;] bitew. [przypis redakcyjny]
Batalion AK „Golski” — właściwie 3 Batalion Pancerny AK „Golski”, powstał na przełomie 1939-1940 roku, grupował żołnierzy ZWZ/AK, którzy przeszli przed wojną szkolenie w broni pancernej, dowódcą był kpt. Stefan Golędzinowski ps. „Golski”, od którego batalion przejął swój kryptonim. W powstaniu batalion walczył w Śródmieściu Południowym, walcząc m.in. o Politechnikę, następnie bronił rejonu Placu Zbawiciela. [przypis edytorski]
batalion „Sokół” 27 Dywizji Piechoty AK — 27 Wołyńska Dywizja Piechoty AK powstała w ramach Akcji „Burza” 15 stycznia 1944 roku na bazie oddziałów partyzanckich Okręgu Wołyń AK. Po mobilizacji osiągnęła maksymalny stan ok. 6500 ludzi. Współpracując z Armia Czerwoną, dywizja toczyła od lutego do lipca walki z UPA oraz z siłami niemieckimi. Rozbrojona przez Sowietów w dniach 25–26 lipca 1944 r. [przypis edytorski]
batalion — w oryg.: lochos; całość sił zbrojnych Sparty dzieliła się na 6 tzw. mor, po cztery lochy każda. [przypis edytorski]
Batanea i Auranitis — Batanea: Βαταναία, LXX Βάσαν, בָּשָׁן (Lb 21, 33); Auranitis: Αὐρανῖτις, חַוְרָן (Ez 47, 16 i 18), dziś Haurân, w klinach: ha-u-ra-ni. [przypis tłumacza]
batat — (po angielsku sweet potatoes), rodzaj słodkiego kartofla, zbliżony do jamsu. [przypis autorski]
batat — roślina uprawiana w strefie międzyzwrotnikowej, posiadająca jadalne, mączyste bulwy, nazywana też słodkim ziemniakiem. [przypis edytorski]
batat — roślina uprawna o bulwiastych, mączystych korzeniach, uprawiana w strefie tropikalnej. [przypis edytorski]
Batawia — dawna stolica Holenderskich Indii Wschodnich, ob. Dżakarta, stolica Indonezji; Batavia to także łacińska nazwa części Holandii, od plemienia Batawów. [przypis edytorski]
Batawia — dawna stolica Holenderskich Indii Wschodnich, ob. Dżakarta, stolica Indonezji. [przypis edytorski]
Batawia — dziś: Dżakarta, stolica Indonezji, wówczas główna siedziba holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej. [przypis edytorski]
Batawia — historyczny i geograficzny region u ujścia Renu w Holandii. [przypis edytorski]
batawscy niewolnicy — członkowie płn.-europ. plemienia Batawów, żołnierze pełniący funkcję straży przybocznej władców rzymskich. [przypis edytorski]
bat (daw.) — duża łódź do transportu towarów na wodach śródlądowych. [przypis edytorski]
bateau (fr.) — statek. [przypis edytorski]
baterią — dziś popr. forma B.lp: baterię. [przypis edytorski]
bateria — w ówczesnej armii 8 dział. [przypis redakcyjny]
Bateson, William (1861–1926) — angielski biolog, genetyk; badał determinację płci, popularyzował idee Mendla, wykazał, że prawa Mendla działają także w odniesieniu do zwierząt; jako pierwszy użył nazwy genetyka dla nauki o dziedziczności i zmienności (1906). [przypis edytorski]
Bathyscia (biol.) — rodzaj niewielkich chrząszczy z rodziny grzybinkowatych. [przypis edytorski]
Batia — imię córki faraona, z którą ożenił się Salomon nie jest wymienione w Biblii. [przypis edytorski]
batiar a. baciar (reg.) — ulicznik, łobuz. [przypis edytorski]
batiar a. baciar (reg.) — w gwarze lwowskiej: ulicznik, łobuz. [przypis edytorski]
batiar — andrus; [łobuziak; red. WL]. [przypis redakcyjny]
batiar (gw.) — określenie ulicznika, łobuza w gwarze lwowskiej. [przypis edytorski]
batiki — materiały barwione specjalną techniką tejże nazwy. [przypis redakcyjny]
Batistini, właśc. Jean-Baptiste Stuck (1680–1755) — francuski kompozytor i wiolonczelista pochodzenia włosko-niemieckiego, autor wielu oper i kantat. [przypis edytorski]
batiuszka (ros.) — ojczulek (o popie). [przypis redakcyjny]
batiuszka (ros.) — ojczulek. [przypis edytorski]
batka (ros.) — ojciec. [przypis edytorski]
bat'ka (ros.) — ojczulek. [przypis edytorski]
batka (z ukr.) — ojczulek; o przywódcy, wodzu. [przypis edytorski]
bat'ko pane (z ukr.) — ojcze panie. [przypis edytorski]
bat'ko (ukr.) — ojciec. [przypis edytorski]
bat'ko (ukr.) — ojciec. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
bat'ko (ukr.) — ojciec; tu: przywódca, zwierzchnik. [przypis edytorski]
bat'ku (ukr. батько: ojciec) — ojcze. [przypis edytorski]
bat'ku (ukr. батьку) — ojcze. [przypis edytorski]
bat'ku (ukr.) — ojcze. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Batów — Batów w województwie podolskim. Bitwa 1 i 2 czerwca 1652 roku. Marcin Kalinowski hetman z wielu innymi poległ, jeńców do 5000 w pień wycięto — ledwie zostawiono przy życiu. [przypis redakcyjny]
batog — mocny bat. [przypis edytorski]
Batoh — miejscowość w daw. województwie bracławskim na Ukrainie; niedaleko pod Ładyżynem poniósł klęskę Łużecki 18 lipca 1672 r. [przypis redakcyjny]
batohowskie — klęska pod Batohem 2 czerwca 1652 r. [przypis redakcyjny]
baton, duc, pair, cordon bleu (fr.) — buława, książę, par, niebieska wstęga [orderu]. [przypis edytorski]
batorówka — szabla husarska. [przypis edytorski]
batorówka — szabla. [przypis edytorski]
Batory, Stefan (1533–1586) — właśc. Istvan Bathory, książę Siedmiogrodu, od 1571 król Polski, a od 1576 wielki książę litewski; jeden z najwybitniejszych polskich królów elekcyjnych; m.in. oblegał Psków, co przyczyniło się do rozejmu, w wyniku którego car rosyjski Iwan IV Groźny został zmuszony do oddania Polsce Inflant. [przypis edytorski]
Batory, Stefan (1533–1586) — właśc. Istvan Bathory, książę Siedmiogrodu, od 1571 król Polski, a od 1576 wielki książę litewski; jeden z najwybitniejszych polskich królów elekcyjnych; m.in. oblegał Psków, co przyczyniło się do rozejmu, w wyniku którego car rosyjski Iwan IV Groźny został zmuszony do oddania Polsce Inflant; proszące o pokój poselstwo cara do Batorego ukazał J. Matejko na obrazie Stefan Batory pod Pskowem. [przypis edytorski]
Batory, Stefan (1533–1586) — właśc. Istvan Bathory, książę Siedmiogrodu, od 1571 król Polski, a od 1576 wielki książę litewski; poślubił Annę Jagiellonkę, córkę Zygmunta I Starego, ostatnią przedstawicielkę Piastów na polskim tronie. Jeden z najwybitniejszych polskich królów elekcyjnych. [przypis edytorski]
Władysław Bełza, Katechizm polskiego dziecka (zbiór), Do polskiego chłopięcia
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Władysław Bełza, Katechizm polskiego dziecka (zbiór), W podziemiach Wawelu
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
bat świstał w powietrzu i przybijał do ziemi — nadzorczynie w kobiecych obozach koncentracyjnych poza krótką bronią palną były wyposażone w baty, pejcze, kije, którymi okładały więźniarki za najmniejsze przewinienia lub bez powodu, torturując je w ten sposób, a niejednokrotnie mordując. Pierwszą osobą, którą zamordowano w Ravensbrück, była 16-letnia Romka z Austrii, zakatowana kijem za próbę ucieczki. [przypis edytorski]
Batszeba — jedna z żon Dawida, króla Izraela. Dawid zobaczył kąpiącą się Batszebę, uwiódł ją, mimo, że była żoną Uriasza Chetyty, jednego z najdzielniejszych żołnierzy Dawida. Kiedy okazało się, że Batszeba jest w ciąży, kazał Uriaszowi stanąć w pierwszym szeregu w czasie bitwy, by zginął. Po jego śmierci Dawid sprowadził wziął ją za żonę i sprowadził do swojego pałacu (2Sm 11,2–27). [przypis edytorski]
Battalos — nie wiadomo, czy Battalos znaczy jąkała, czy żmija, czy, co najprawdopodobniejsze: rozpustnik. [przypis tłumacza]
Batteux, Charles (1713–1780) — francuski filozof, znany zwłaszcza z pism z zakresu estetyki, członek Akademii Nauk; autor m.in. obszernego traktatu Principes de la littérature (Zasady literatury, 1774). [przypis edytorski]
Battistini, Mattia (1856–1928) — sławny włoski śpiewak, zwany królem barytonów, był częstym gościem w Warszawie na początku XX w. w czasie swoich licznych tournées po Rosji. [przypis edytorski]
Battistini, Mattia (1856–1928) — sławny wł. śpiewak operowy, baryton. [przypis edytorski]
Battistini, Mattia (1856–1928) — włoski śpiewak operowy, baryton. [przypis edytorski]
