Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 474 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Szacowany czas do końca: -
Tadeusz Boy-Żeleński, Słówka (zbiór), Krakowski jubileusz
Z podróży Lucjana Rydla na wschód → ← Nowa wiara

Spis treści

    1. Ojczyzna: 1
    2. Przemijanie: 1
    3. Śmiech: 1 2
    4. Święto: 1
    5. Uczta: 1

    Tadeusz Boy-ŻeleńskiSłówka (zbiór)Krakowski jubileusz

    1
    ŚmiechNie wiem, który to nasz przodek,
    W przydługi ponoś[1] karnawał,
    Gdy wyczerpał wszelki środek,
    Skąd wziąć jaki świeży kawał,
    5
    Wraz, po formy dążąc nowe,
    Chwycił kpiarstwa kaduceusz,
    Skrobnął się nim mocno w głowę
    I wymyślił — jubileusz.
    Przyjęła się ta zabawa,
    10
    Jako że w niej leży sposób,
    Co każdemu daje prawa
    Kpić z najszanowniejszych osób;
    PrzemijanieLecz, że wszystko mija w świecie,
    (Niech go jasny piorun trzaśnie!)
    15
    I zdarzyć się może przecie
    Że tradycja ta wygaśnie,
    Podam tu więc przepis cały,
    By wszedł do krakowskich kronik,
    Na ten jubel tak wspaniały,
    20
    Jak «rękawka» lub «lajkonik».
    Bierze się do tego celu
    Tęgiego, starego pryka;
    Sadza się go na fotelu
    I siarczyście go się tyka.
    25
    Odmiany wszak prawa znacie,
    Trudności nie będzie zatem;
    Więc: jubilat, jubilacie,
    Jubilata, z jubilatem…
    ŚmiechPubliczności zastęp liczny
    30
    Hurmem obsiada galerią,
    A cały ten obchód śliczny
    Sam pacjent bierze na serio.
    Wstaje rzędem człek niektóry,
    Kogo tam zaswędzi ozór,
    35
    I wygłasza srogie bzdury,
    W uroczysty dmąc je pozór.
    Brzmi powaga w każdem słowie,
    Choć od śmiechu drgają rzęsy:
    O, bo myśmy tu w Krakowie
    40
    Wszystko straszne sans rire pince'y[2].
    Reszta słucha, oczy mruży,
    Kpiąc po trosze sobie z pryka
    I z tego, który bajdurzy,
    I z tego, który to łyka.
    45
    «Z uwielbienia pełnym łonem
    Stawam tu, czcigodny panie,
    Z sercem… te… tak przepełnionem…
    Że mi ledwo tchu już stanie.
    Twe zasługi są tak duże,
    50
    Żeby trzeba, jakem szczery,
    Ryć… te… spiżem… na marmurze…
    (Po cichu: cztery litery).
    Twoje słowa mądre, wieszcze,
    Żyć w narodzie będą święcie,
    55
    I prawnuki nasze jeszcze,
    Mieć je będą… (cicho: w pięcie).
    Więc, gdy zasług jubilata
    Żaden czasu grom nie zetrze,
    Niech nam jeszcze długie lata…
    60
    (Po cichu: psuje powietrze…)»
    Coś tam jeszcze mówca bąka,
    Orkiestra kropi fanfarę,
    A jubilat głośno siąka,
    Łez rozkoszy roniąc parę.
    65
    Magnificus się podnosi:
    (Przypadkowo ginekolog)
    I znów z innej beczki głosi
    Lapidarny swój nekrolog.
    OjczyznaMyśli wątku nie rozprasza,
    70
    Ale skupia w treść ogólną:
    «Panie… ten… ojczyzna nasza…
    Jest nam wszystkim… matką wspólną…
    Ona poi nas swym mlekiem
    I karmi niby dziecinę,
    75
    Zanim stanie się człowiekiem…
    Przez swą… panie… pępowinę…
    Znak to niskiej, podłej duszy
    Narodowym to występkiem,
    Gdy kto związki — panie — skruszy
    80
    Z tym matczynym… panie… pępkiem…
    I choć wrogie siły czasem
    Sznur pępkowy… panie… przedrą…
    (Cóż u diabła z tym kutasem!
    Jak powiada stary Fredro…)»
    85
    Uczta, ŚwiętoEt caetera, et caetera,
    Jeden gada, drugi gada,
    «…Praca żmudna, ciężka, szczera…
    (Sam jubilat odpowiada.)
    I tak dalej, i tak dalej,
    90
    Coraz cieplej, coraz parniej,
    W końcu obiad w dużej sali,
    Barszczyk, łosoś, comber sarni,
    Znów podają «jubilata»
    W różnych sosach na patelni,
    95
    Znów się każdy głąb z nim brata,
    Kpiąc zeń coraz to bezczelniej,
    Aż wreszcie, dobrze gdzieś rano,
    Gdy wyssą wszystkie likwory,
    I każdy pałę zawianą,
    100
    A brzuch ma od śmiechu chory,
    Pacjenta odwożą do dom,
    Gdzie w pierzynie ciepłej legnie,
    Nim ku nowym takim godom
    Znowu latek dziesięć zbiegnie;
    105
    A ci szelmy krakowianie
    Dalej sobie łamią głowy,
    Komu by tu wyrżnąć — panie —
    Kawał «jubileuszowy».

    Przypisy

    [1]

    ponoś — tu: ponoć, podobno. [przypis edytorski]

    [2]

    sans rire pince, własc. pince sans rire (od fr. pincer: szczypać i sans rire: bez śmiechu) — [tu wym.: sã rir pęsy] rodzaj humoru, bliski ironii, polegający na wypowiadaniu twierdzeń przesadzonych, często w stylu czarnego humoru, z poważnym wyrazem twarzy. Może się wiązać z ośmieszeniem rozmówcy, jeśli ten nie zrozumie, że to żart. Określenie pince sans rire pochodzi od nazwy zabawy, opisanej w XVII w., w której prowadzący szczypał twarz „ofiary” palcami ubrudzonymi w sadzy do momentu, kiedy ktoś z obecnych nie wytrzymał i wybuchnął śmiechem na widok takiego „makijażu”; śmiejący się zajmował wówczas miejsce „ofiary”. [przypis edytorski]

    x