Footnotes

aby wygnać kijem pojedyncze twoje życie i nauczyć cię, co to jest być podwójnym człowiekiem, którym bez wątpienia zostaniesz, jeśli moja kuzynka nie będzie krótko cię trzymać — gra słów: Benedyk jako mężczyzna żonaty przestałby wieść życie w pojedynkę, z tego powodu byłby niejako człowiekiem podwójnym; ale zarazem, jeśli Beatrycze nie trzymałaby go krótko, stałby się niewiernym mężem, czyli człowiekiem prowadzącym podwójną grę (w oryg. double-dealer). [przypis edytorski]

abych (daw.) — abym. [przypis edytorski]

abych — daw. forma liczby podwójnej; znaczenie: abyśmy (we dwóch a. we dwoje). [przypis edytorski]

abych (daw., reg.) — abym. [przypis edytorski]

abych — dziś popr.: abym. [przypis edytorski]

abych (starop. forma) — abym. [przypis edytorski]

Abydos — egipskie Abdżu, miasto na zachodnim brzegu Nilu, 50 km na południe od dzisiejszego Sohag. Stolica 8. nomu Górnego Egiptu, z wielką nekropolią, zawierająca groby królewskie z czasów I i II dynastii. W egipskiej religii miejsce, w którym Izyda pochowała szczątki Ozyrysa, centrum misteriów ozyryjskich. W sformułowaniach religijnych wyrażenie „odejść do Abydos” było znaczyło „odejść do Krainy Zmarłych”. [przypis edytorski]

abym się spytał, dlaczego by tak słabe obicia dawano w tym kraiu? — dziś popr. zdanie to, jako twierdzące, powinno kończyć się kropką, a nie pytajnikiem; tu: zachowano przykład daw. interpunkcji. [przypis edytorski]

abyś się uniżał pod możną ręką Bożą, która składa mocarze z stolic a niskie wywyższa — Por. 1 P 5, 5-6. [przypis edytorski]

abyśmy cię uznali za tatusia — w późn. wyd. zweryfikowano tłumaczenie na dosadniejsze: „(…) za rajfura”. [przypis edytorski]

abyśmyć (…) śmieli (starop. konstrukcja) — skrót od: abyśmy ci śmieli [na to radzić]. [przypis edytorski]

abyśta (gw.) — obyście. [przypis edytorski]

Académie des Inscriptions — pełna nazwa: Académie des Inscriptions et Belles-Lettres francuskie towarzystwo naukowe (jedno z pięciu składających się na Instytut Francuski), założone w 1663 i zajmujące się naukami humanistycznymi. [przypis edytorski]

acan (daw.) — pot. skrót. od: waszmość pan. [przypis edytorski]

acan (daw.) — skrót od waćpan, waszmkość pan. [przypis edytorski]

acan (daw.) — skrót od „waszmość pan”. [przypis edytorski]

acan (daw.) — skrót od zwrotu grzecznościowego: waszmość pan. [przypis edytorski]

acan (daw.) — waćpan. [przypis edytorski]

acan — forma zwrotu grzecznościowego, skrót od: waszmość pan. [przypis edytorski]

acan — skrócona forma zwrotu grzecznościowego, od: waszmość pan. [przypis edytorski]

acan — zwrot grzecznościowy, skrót od: waszmość pan. [przypis edytorski]

acani (daw.) — skrót od: waszmość pani. [przypis edytorski]

Acanna (daw.) — panna.

acanna (daw.) — skrót od zwrotu grzecznościowego: miłościwa panna. [przypis edytorski]

acaństwo — państwo, panowie. [przypis edytorski]

accelerans (łac.) — przyspieszający. [przypis edytorski]

accepit fidem fabula (łac.) — opowieść zyskałą wiarę. [przypis edytorski]

account of the natives of Mailu in New Guinea — The Natives of Mailu Preliminary Results of the Robert Mond Research Work in British New Guinea. „Transactions of the Royal Society of South Australia”, vol. xxxix., 1915. [przypis edytorski]

accusativo (łac.) — w bierniku. [przypis edytorski]

Acer saccharinum (biol.) — klon cukrowy, drzewo występujące we wsch. części Ameryki Północnej; sok wypływający wiosną z jego naciętych pni zawiera kilka procent cukru, służy do wyrobu syropu klonowego. [przypis edytorski]

Acest a. Acestes (mit. gr.) — legendarny założyciel Segesty (a. Egesty) na Sycylii, syn boga-rzeki Krimisusa i Trojanki imieniem Egesta (a. Segesta); podczas wojny trojańskiej walczył wspierając rodaków swej matki, a następnie wrócił na Sycylię. Gościnnie przyjął tam Eneasza błąkającego się wraz z niedobitkami Trojan, więc wyrażając swą wdzięczność Eneasz wybudował dla niego miasto nazwane imieniem matki Acesta, Trojanki (innym miastem wzniesionym na Sycylii przez Eneasza na cześć gościnnego Elymusa miało być Elyme). [przypis edytorski]

Acestes — założyciel Segesty na Sycylii. [przypis edytorski]

acetabule — prawdopodobnie nazwa potoczna dla rodzaju Acetabularia (łac.); rodzaj jednokomórkowych, jednojądrzastych glonów morskich. [przypis edytorski]

Ach, das ist ganz egal (niem.) — Ach, to wszystko jedno. [przypis edytorski]

Ach, Gott (niem.) — Ach, Boże. [przypis edytorski]

Ach, Herr Jeh (niem.) — ach, Panie Jezu. [przypis edytorski]

Ach, kiedyż wykujem (…) — fragment utworu Kiedyż Mieczysława Romanowskiego (1834–1863), poległego w powstaniu styczniowym. [przypis edytorski]

Ach, powstancy (…) zajoncy — piosenka śpiewana przez żołnierzy rosyjskich ścigających powstańców 1863 r.; udirajut kak (ros.) — uciekają jak. [przypis edytorski]

Ach, sagen Sie, bitte, Herr Praesident… (niem.) — Niech mi pan powie, panie prezesie… [przypis edytorski]

Ach wo! (niem.) — ależ gdzie; gdzież tam. [przypis edytorski]

Achab pożąda winnicy Nabota — wg I Ks. Królewskiej król Achab chciał kupić winnicę Nabota lub zamienić ją na lepszą; gdy jednak Nabot nie zgodził się na propozycję, królowa Jezabel rozkazała go ukamienować. [przypis edytorski]

Achab z Niniwy właśc. Achab — siódmy król północnego królestwa Izraela, panował w latach 873–853 p.n.e., nie ma doniesień by pochodził z Niniwy. Przeszedł do historii, jako niegodziwiec, który odwrócił się od Boga żydowskiego na rzecz Baala (1Krl 16,29–33). [przypis edytorski]

Achaja — kraina w północno-zachodnim Peloponezie nad Zatoką Koryncką, ze stolicą w Mykenach; w rzeczywistości poematów Homera rządzili nią Atrydzi. [przypis edytorski]

Achaja — nazwa północnej cz. Peloponezu; Rzymianie nazywali tak całą Grecję. [przypis edytorski]

Achajczycy — mieszkańcy Achai, krainy w płn.-zach. części Płw. Peloponeskiego; tu raczej: członkowie Związku Achajskiego (ok. 281–147 p.n.e.), zrzeszającego państwa tego półwyspu. [przypis edytorski]

Achaje a. Achajowie — dawna epicka nazwa Greków. [przypis edytorski]

Achaje a. Achajowie — Grecy. [przypis edytorski]

Achaje — Grecy. [przypis edytorski]

Achajowie — Grecy. [przypis edytorski]

Achajowie — Grecy, walczyli przeciwko Trojanom. [przypis edytorski]

achajski — grecki. [przypis edytorski]

Achan a. Akan — syn Karmiego z pokolenia Judy (Joz 7,1). [przypis edytorski]

Acharn. — Acharnejczycy, komedia Arystofanesa, wystawiona w 425 p.n.e. [przypis edytorski]

Achaszwerosz — hebr. forma imienia króla perskiego Kserksesa I (486–465 p.n.e.), męża Estery, mowa jest o nim w biblijnych księgach: Księdze Estery i Księdze Ezdrasza; uosobienie mądrego, sprawiedliwego władcy; skazał na śmierć Hamana, swego najwyższego urzędnika, który planował zabić wszystkich Żydów w Persji, lecz wstawiennictwo królowej Estery u męża pokrzyżowało jego zamiary; na pamiątkę tych wydarzeń obchodzone jest radosne święto Purim. [przypis edytorski]

Achaszwerosz właśc. Kserkses I (łac. Aswerus) (519–465 p.n.e.) — władca perski z dynastii Achemenidów; w 480 r. p.n.e. wyruszył na wojnę z Grecją, pokonał Spartan pod Termopilami, spalił Ateny, następnie jego flota została rozbita pod Salaminą. Dalsze potyczki z Grecją kończyły się przeważnie przegraną Persów, jednak nie spowodowało to znacznych zmian terytorialnych. Zgodnie z Księgą Estery Kserkses I pojął za żonę Waszti, następnie się z nią rozwiódł i pojął za żonę Esterę (Est 1,19; Est 2,17); wedle źródeł historycznych żona Kserksesa miała na imię Amestris; nie jest rozstrzygnięte, czy Amestris i Estera, to jedna i ta sama osoba. [przypis edytorski]

Achaszwerosz właśc. Kserkses I, (łac. Aswerus) (519–465 p.n.e.) — władca perski z dynastii Achemenidów; w 480 r. p.n.e. wyruszył na wojnę z Grecją, pokonał Spartan pod Termopilami, spalił Ateny, następnie jego flota została rozbita pod Salaminą. Dalsze potyczki z Grecją kończyły się przeważnie przegraną Persów, jednak nie spowodowało to znacznych zmian terytorialnych. Zgodnie z Księgą Estery Kserkses I pojął za żonę Waszti, następnie się z nią rozwiódł i pojął za żonę Esterę (Est 1,19; Est 2,17); wedle źródeł historycznych żona Kserksesa miała na imię Amestris; nie jest rozstrzygnięte, czy Amestris i Estera, to jedna i ta sama osoba. [przypis edytorski]

Acheloos (mit. gr.) — bóg rzek i wszelkich wód słodkich; uosobienie rzeki Acheloos w środkowej Grecji, największej z rzek greckich. [przypis edytorski]

Acheron a. Acheront (mit. gr.) — jedna z rzek podziemnej krainy zmarłych. [przypis edytorski]

Acheron (mit. gr.) — rzeka opływająca świat podziemny, tj. Hades; tu: zaświaty, świat umarłych. [przypis edytorski]

Acheron (mit. gr.) — rzeka w Hadesie, krainie umarłych. [przypis edytorski]

Acheron (mit. gr.) — rzeka w podziemnej krainie umarłych, jej nazwa oznacza „płynący cierpieniem”. [przypis edytorski]

Acheront, Acheron — w greckiej mitologii jedna z rzek kraju zmarłych, Hadesu; Acheront to rzeka smutku. [przypis edytorski]

Acheront (mit. gr.) — jedna z rzek Hadesu. [przypis edytorski]