Przypisy

podobnemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: podobnymi. [przypis edytorski]

podobnemi — daw. forma N. i Ms. lm przymiotników rodzaju niemęskoosobowego; dziś dla obu rodzajów forma ujednolicona: podobnymi. [przypis edytorski]

podobni Bogom rozkutym z łańcuchów — nawiązanie do tytana Prometeusza, który podarował ludziom ogień, wykradziony bogom, za co Zeus przykuł go do skał Kaukazu, gdzie codziennie sęp wydziobywał mu wątrobę. [przypis edytorski]

podobnie czytamy u Schillera o Wallensteinie — chodzi trójaktowy dramat Trylogia o Wallensteinie i wojnie trzydziestoletniej Friedricha Schillera (1759–1805); historycznie pierwowzór tytułowej postaci, Albrecht Václav Eusebius z Valdštejna (1583–1634) był wodzem pochodzenia czeskiego, walczącym w obronie interesów cesarza Ferdynanda II Habsburga, na którego rozkaz został zamordowany. [przypis edytorski]

podobniej by (daw.) — lepiej by, stosowniej by. [przypis edytorski]

podobnie ratuje się Gasztold s. 230, w. 8 i n. — [autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; tu na odnośnej stronie znajduje się fragment rozdziału XII]: „(…) zaczął wątpić w swój talent malarski. Stało się to na wpół dla pozy (…)”. [przypis edytorski]

podobnież (przestarz.) — wzmocnione podobnie. [przypis edytorski]

podobnież — tu: podobnie (tj. również cicho). [przypis edytorski]

podobnież — tu: podobnie (tj. również lakonicznie). [przypis edytorski]

podobno (daw.) — pewnie, zapewne. [przypis edytorski]

podobno (daw.) — prawdopodobnie. [przypis edytorski]

podobno (daw.) — prawdopodobnie, zapewne. [przypis edytorski]

podobno (daw.) — tu: najwyraźniej, prawdopodobnie. [przypis edytorski]

podobno (daw.) — tu: najwyraźniej. [przypis edytorski]

po­dobno (daw.) — tu: prawdopodobnie. [przypis edytorski]

podobno (daw.) — tu: prawdopodobnie, zapewne. [przypis edytorski]

podobno (daw.) — zapewne, prawdopodobnie. [przypis edytorski]

podobnoś a. podobnoć (daw.) — podobno. [przypis edytorski]

podobność (daw.) — podobieństwo. [przypis edytorski]

podobno (starop.) — prawdopodobnie, pewnie. [przypis edytorski]

podobno (starop.) — prawdopodobnie. [przypis edytorski]

podobno (starop.) — prawdopodobnie; zapewne. [przypis edytorski]

podobno (starop.) — prawdopodobnie, zapewne. [przypis edytorski]

podobno (starop.) — tu: prawdopodobnie, zapewne. [przypis edytorski]

podobno — tu: podobnie; analogicznie. [przypis edytorski]

podobno — tu: prawdopodobnie, najwyraźniej. [przypis edytorski]

podobno — tu: prawdopodobnie. [przypis edytorski]

podobny (daw.) — możliwy. [przypis edytorski]

podoficery — dziś popr. forma M. lm: podoficerowie. [przypis edytorski]

podogonie — część ciała zwierzęcia znajdująca się pod ogonem; zad. [przypis edytorski]

podogonie przy kulbace — pasek przechodzący pod ogonem końskim, stabilizujący siodło. [przypis edytorski]

podołek — wgłębienie spódnicy lub fartucha u siedzącej kobiety. [przypis edytorski]

podołek — wgłębienie spódnicy u siedzącej kobiety. [przypis edytorski]

Pod Ołomuńcem Tatarzy pobici — wiosną 1241 r., po spustoszeniu Polski i wygranej bitwie pod Legnicą (9 kwietnia 1241), wojska tatarskie dowodzone przez Bajdara ruszyły w stronę Czech. Król Wacław I (1205–1253) starał się ich odeprzeć w okolicach Kłodzka, a następnie pokonał ich w bitwie pod Ołomuńcem. Po tej porażce Bajdar wycofał wojska i poprowadził je na południe, aby połączyć się z głównymi siłami. [przypis edytorski]

podolić (daw.) — zdołać. [przypis edytorski]

Podoliniec — miasto na słowackim Spiszu, dawniej znane z kolegium pijarów. [przypis edytorski]

po domie (daw.) — dziś Ms.lp: po domu. [przypis edytorski]

podonczas (daw.) — dziś: wówczas. [przypis edytorski]

podonczas (daw.) — wówczas. [przypis edytorski]

podor (daw.) — zaorana ziemia. [przypis edytorski]

podorówka — pole płytko zaorane po jesiennych zbiorach i w ten sposób przygotowane do wiosennej orki. [przypis edytorski]

podorożna (z ros.) — pozwolenie na przejazd; rodzaj wizy. [przypis edytorski]

podorywka — pole płytko zaorane zaraz po zbiorach i w ten sposób przygotowane do późniejszych prac przy uprawie. [przypis edytorski]

podostatek (daw.) — dostatek, obfitość; por. dziś: pod dostatkiem. [przypis edytorski]

podostatkiem — dziś: pod dostatkiem. [przypis edytorski]

podostatkiem — prawdopodobnie: pod dostatkiem, bądź neologizm nawiązujący do wyrazu: ostatek. [przypis edytorski]

podostatku (daw.) — wielu. [przypis edytorski]

podotąd — jak dotąd; dotąd; dotychczas. [przypis edytorski]

pod pana Puławskiego komendą — tj. podczas konfederacji barskiej. [przypis edytorski]

podpatrować (gw.) — podpatrywać. [przypis edytorski]

podpatry (neol.) — podpatrywanie, przyglądanie się. [przypis edytorski]

pod Philippi — w 42 r. p.n.e. w bitwie pod Filippi starła się armia republikańska pod wodzą Brutusa i Kasjusza, którzy wcześniej zorganizowali spisek, doprowadzając do zabicia Juliusza Cezara (jako tyrana) z armią obrońców cesarstwa dowodzoną przez Marka Antoniusza i Oktawiana (politycznego sprzymierzeńca i usynowionego spadkobiercę Cezara); gdy oczywiste stało się, że klęska jest nieuchronna, Brutus popełnił samobójstwo, przebijając się mieczem, zaś Kasjusz kazał się zabić niewolnikowi. [przypis edytorski]

podpiły (daw.) — dziś: podpity. [przypis edytorski]

podpiły (daw.) — podpity, pijany. [przypis edytorski]

podpisał Kupidyna — złożył podpis za Kupidyna, podejmując wyzwanie w jego imieniu. [przypis edytorski]

podpisek — sekretarz, niższy urzędnik kancelarii. [przypis edytorski]

Podpisywanie deklaracji — obraz autorstwa Johna Trumbulla, namalowany najprawdopodobniej w 1819; umieszczony na odwrotnej stronie banknotu dwudolarowego. [przypis edytorski]

podpłomyk — placek z mąki i wody. [przypis edytorski]

pod placki — chodzi o podkładanie papieru pod wypieki, by nie przywierały do blachy. [przypis edytorski]

podporucznik Stanisław Jordan Warzycki ps. „Jerzy Szumski” (1905–1944) — ziemianin, absolwent Wyższej Szkoły Handlowej, w powstaniu w stopniu podporucznika walczył jako dowódca plutonu i kompanii w batalionie „Miłosz”, następnie w Zgrupowaniu „Kryska”, zamordowany przez Niemców 23 września. [przypis edytorski]

podporucznik Tadeusz Jędrzejak ps. „Harley” (?–1944) — oficer baterii „Kuba”, uczestnik walk o Okęcie, poległ 1 sierpnia. [przypis edytorski]

podporucznik Zbigniew Jakubowski ps. „Słoń” (1920–1944) — oficer baterii „Kuba”, brat Romualda Jakubowskiego, poległ 1 sierpnia w natarciu na Okęcie. [przypis edytorski]

podpowiadacz — tu: sufler. [przypis edytorski]

podprefekt — wyższy urzędnik administracji lub policji, podlegający prefektowi. [przypis edytorski]

podprefekt — zastępca prefekta, sprawujący najwyższą władzę admninistracyjną. [przypis edytorski]

podprowadzała (…) było — daw. konstrukcja czasu zaprzeszłego; znaczenie: wcześniej podprowadzała. [przypis edytorski]

podrady — dostawy. [przypis edytorski]

podrady (z ros.) — dostawy dla wojska i instytucji państwowych. [przypis edytorski]

podrałować — pobiec. [przypis edytorski]

podraug — kartu. [przypis edytorski]

podrezy (daw.) — metalowe listwy, którymi podkuto płozy sań; tu zapewne: metalowe obręcze kół pojazdu. [przypis edytorski]

Podróż do księżyca — Histoire comique les États et Empires de la Lune (Historia komiczna państw i cesarstw Księżyca), powieść fantastyczna Cyrana de Bergerac, opublikowana po śmierci autora, w 1657; wyd. polskie pt. Tamten świat (1956). [przypis edytorski]

Podróże Guliwera — powieść Jonathana Swifta (1667–1745), napisana w 1726 roku. [przypis edytorski]

podróżeń — dziś: podróżny. [przypis edytorski]

Podróż naokoło Księżyca — powieść pt.: Autour de la Lune Juliusza Verne'a (1828–1905), fr. pisarza uważanego za jednego z prekursorów fantastyki naukowej. Po polsku ukazała się pod takim tytułem w 1870 r. [przypis edytorski]

Podróż po Egipcie — zapewne chodzi o książkę Voyage historique en Égypte… autorstwa Dominique Di Pietro, wydaną w 1818, jedną z licznych pozycji, jakie ukazały się we Francji po wyprawie Napoleona do Egiptu, której towarzyszyło wielu historyków, przyrodników i rysowników. [przypis edytorski]

Podróż w czasie — tytuł pierwszego polskiego wydania powieści fantastycznej The Time Machine (ang.: maszyna czasowa) Herberta George'a Wellsa z 1895 r., dziś znanej jako Wehikuł czasu. [przypis edytorski]

podrobnie (gw.) — szczegółowo. [przypis edytorski]

podrosłek a. podrostek — osoba zbliżająca się do dorosłości. [przypis edytorski]

Podrostek a. Młodzik — powieść Fiodora Dostojewskiego, opublikowana w 1875 roku. [przypis edytorski]

podroże (neol.) — odległość przemierzana po drodze a. wydarzenia mające miejsce po drodze. [przypis edytorski]

podrożny (neol.) — tu przydarzający się po drodze. [przypis edytorski]

po drugiej wojnie messyńskiej — właśc. meseńskiej; chodzi o trzecią wojnę meseńską (465–461 p.n.e.), będącą w istocie drugim nieudanym powstaniem Meseńczyków przeciw Sparcie. [przypis edytorski]

podruzgotam — dziś popr.: podruzgoczę. [przypis edytorski]

podrwić głową — źle coś obmyślić. [przypis edytorski]

podrygać — dziś: podrygiwać. [przypis edytorski]

podrygliwy — o melodii: skłaniający do podrygów, podskakiwania. [przypis edytorski]

podrywka (daw.) — podstęp. [przypis edytorski]

podrywka (daw., pot.) — podstęp. [przypis edytorski]

podrywka (daw.) — zasadzka. [przypis edytorski]

podrywka — zasadzka, podstęp. [przypis edytorski]

podrządny — podległy. [przypis edytorski]

podrzeźniać — dziś: przedrzeźniać. [przypis edytorski]

podrzucającemu — dziś: rzucającemu. [przypis edytorski]

pod ścisłym incognito — ukrywając swoją tożsamość. [przypis edytorski]

podściwy (daw., gw.) — poczciwy. [przypis edytorski]

podśmietanie — mieszanka kwaśnej śmietany i zsiadłego (kwaśnego) mleka. [przypis edytorski]

podśrebrzony — dziś popr.: posrebrzony. [przypis edytorski]

podsada (daw.) — zasadzka. [przypis edytorski]

podsadka (daw.) — zasadzka. [przypis edytorski]