Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7382 przypisów.
dyl — tu: belka drewniana. [przypis edytorski]
dyluwialny — pochodzący z okresu dyluwium, tj. plejstocenu, epoki wielkiego zlodowacenia. [przypis edytorski]
dyluwium — dawna nazwa plejstocenu, epoki geologicznej w starszym czwartorzędzie. [przypis edytorski]
dymać (pot.) — prędko iść a. biec; pędzić; uciekać. [przypis edytorski]
dyma (daw., pot.) — dymisja. [przypis edytorski]
dymensja (daw.) — wymiar. [przypis edytorski]
dymensja (z łac.) — wymiar. [przypis edytorski]
dymią czuby (fraz.) — o ludziach pijanych; inne postaci tego frazeologizmu: dymi się komuś z czuba; kurzy się z głów. [przypis edytorski]
Dymidecki — pułkownik królewski, zabity później pod Kamieńcem przez Turków, którzy głowę jego z triumfem nosili. [przypis redakcyjny]
dymienica — nabrzmiałość, guz. [przypis autorski]
dymisja — pozbawienie kogoś urzędu albo stanowiska pracy. [przypis edytorski]
dymisji, łysi, wisi — Słowacki, pochodzący z Kresów, wymawiał głoskę ś półmiękko, jak Ukraińcy i Rosjanie, dlatego te wyrazy w jego ustach się rymowały. [przypis edytorski]
Dymitr Iłowajski (1832–1920) — historyk rosyjski. [przypis edytorski]
Dymitr Samozwaniec (ok. 1581–1606) — car Rosji, osadzony na tronie z polską pomocą, rzekomo cudownie ocalony syn Iwana IV Groźnego. [przypis edytorski]
Dymitru — dziś popr. forma C. lp: Dymitrowi. [przypis edytorski]
Dymitr Wiśniowiecki Bajda (zm. 1563) — kniaź ukr., wódz kozacki, przywódca wielu wypraw łupieskich przeciwko Turkom i Tatarom. Uważany za jednego z założycieli Siczy Zaporoskiej, bohater kozackich pieśni. W 1563 próbował wpływać na wybór hospodara wołoskiego, wpadł w pułapkę i został przewieziony do Stambułu, a tam stracony. Według podań ludowych, powieszony na haku za żebro, wyrwał jednemu ze strażników łuk i jeszcze przez trzy dni strzelał do swoich oprawców, a nawet zranił samego sułtana. [przypis edytorski]
Dymitr Wiśniowiecki Bajda (zm. 1563) — kniaź ukr., wódz kozacki, przywódca wielu wypraw łupieskich przeciwko Turkom i Tatarom. Uważany za jednego z założycieli Siczy Zaporoskiej, bohater kozackich pieśni. W 1563 r. próbował wpływać na wybór hospodara wołoskiego, wpadł w pułapkę i został przewieziony do Stambułu, a tam stracony. Według podań ludowych, powieszony na haku za żebro, jeszcze przez trzy dni strzelał z łuku do swoich oprawców i nawet zranił samego sułtana. [przypis edytorski]
Dymitr, właśc. Dymitr Doński (1350–1389) — wielki książę moskiewski i włodzimierski, święty kościoła prawosławnego. [przypis edytorski]
Dymitr z Goraja kapryśnej dziewczynie… — scena uwieczniona na obrazie Matejki. Dymitr z Goraja powstrzymuje na nim Jadwigę przed wyważeniem drzwi toporem i ucieczką z Wilhelmem Habsburgiem, z którym była zaręczona zanim objęła tron Polski. [przypis edytorski]
Dymitr z Goraja — w XIV wieku marszałek wielki koronny; doradca Kazimierza III Wielkiego; opiekun młodej królowej Jadwigi. [przypis edytorski]
dymka — rodzaj tkaniny z bawełny, lnu lub konopi. [przypis edytorski]
dymka — tkanina bawełniana, czasem z dodatkiem lnu. [przypis edytorski]
dymna a. kurna chata — chata bez komina, w której dym wydostawał się przez dach. [przypis edytorski]
dymnik — malutkie okienko w dachu, które służy do wentylacji. [przypis edytorski]
dymnik — niewielkie okienko w dachu, odprowadzające dym z domów bez komina. [przypis edytorski]
dymnik — niewielkie okienko w dachu. [przypis edytorski]
dymnik — przewód a. otwór wentylacyjny. [przypis edytorski]
dymnik — w chatach bez komina otwór albo rura do odprowadzania dymu. [przypis edytorski]
dymokur — małe ognisko, mocno dymiące, dla odpędzania owadów. [przypis redakcyjny]
dymowe — opłata od każdego komina („dymu”) na dachu. Obowiązywała ona do lat 60. XIX wieku. [przypis edytorski]
dymowy — barchanowy. [przypis edytorski]
dym się dobywał (…) przez nieszczelny dach — jest to opis tzw. kurnej chaty. [przypis edytorski]
Dymsza, Adolf — właśc. Adolf Bagiński (1900–1975) aktor filmowy i komediowy. [przypis edytorski]
dym — tu: gospodarstwo. [przypis edytorski]
dymy — dziś popr. forma N.lm: dymami. [przypis edytorski]
dymy objął wielkiemi — otoczył się wielkimi dymami. [przypis edytorski]
dynamika — nauka o prawach ruchu i siłach poruszających. [przypis autorski]
dynamitard — rewolucjonista dokonujący zamachów za pomocą materiałów wybuchowych (dynamitu); określenie powstałe w 2. poł. w XIX w., kiedy pojawił się tego rodzaju terroryzm polityczny. [przypis edytorski]
dynamomaszyna a. dynamo (daw.) — prądnica: urządzenie przekształcające energię mechaniczną w energię elektryczną, działające dzięki zjawisku indukcji elektromagnetycznej. [przypis edytorski]
dynastia czternasta — panująca w Drugim Okresie Przejściowym przed przejęciem kontroli nad Deltą przez Hyksosów. Według części uczonych obejmująca królów rządzących Dolnym Egiptem równocześnie z władcami XIII dynastii (1802–1649 p.n.e.). [przypis edytorski]
Dynasy — teren ogrodu, gdzie założono w roku 1892 pierwszy w Warszawie tor kolarski. [przypis edytorski]
Dyndym — Dindymon, góra we Frygii, poświęcona kultowi Cybele. [przypis edytorski]
Dyngus, już Rejowy, jest dysymliacja z dingnus, por. Czantoryja na Śląsku, i Czartoryja — na przekór wszelkiemu poczuciu językowemu. Śmigus jeszcze w XVII w. był śmigurstem, np. w wierszach-gratulacjach w rękopisie krakowskim ks. Misjonarzy nr. 742, str. 278: Właszcza kiedy Smigursty różni przyjaciele Wzaiem sobie oddają; Muza szkolna za Smigurst niech odemnie WM. oddana; przy dzisiejszym Smigurście. Nie wadzi przypomnieć, że w dawnej naszej „mitologii” nawet tym późnym przybłędom niemieckim miejsca honorowego udzielano! [przypis autorski]
dyngus (z niem.) — śmigus, oblewanie wodą w poniedziałek wielkanocny. [przypis redakcyjny]
dyntoria — zniekształcona forma wyrazu: dintojra („koleżeński” sąd przestępczy). [przypis edytorski]
Dyoniz (mit. gr.) — właśc. Dionizos (rzym. Bachus) syn Zeusa i Semele, bóg wina i życiodajnych sił przyrody; ocalony przez ojca przed zemstą zdradzonej Hery, wychowany przez nimfy i satyrów. [przypis edytorski]
Dyonizyus, mistrz z króla — Dionizjusz Młodszy, tyran syrakuzański, pozbawiony władzy, miał być „mistrzem”, tj. nauczycielem w Koryncie. [przypis redakcyjny]
dyplomant — tu: absolwent, który uzyskał dyplom ukończenia uczelni. [przypis edytorski]
dyplomata — odznaczenia na piśmie, nadania przywileju, dawne akty urzędowe. [przypis redakcyjny]
dyplomatycznie — oględnie, ostrożnie. [przypis redakcyjny]
dyplomatyka (daw.) — dyplomacja; tu: korespondencja dyplomatyczna. [przypis edytorski]
dyplomatyzować — postępować dyplomatycznie, oględnie, ostrożnie. [przypis edytorski]
dyplom — tu: dokument stwierdzający pochodzenie szlacheckie. [przypis redakcyjny]
dyplom — w pierwodruku: dyplomata. [przypis redakcyjny]
dypsas (daw.) — wąż jadowity. [przypis redakcyjny]
dyptam — zw. też krzewem Mojżesza; krzewiasta bylina kwitnąca liliowo, kwiaty zebrane w groniasty kwiatostan na szczycie łodygi; liście po potarciu wydają silną cytrynową lub cynamonową woń, olejki eteryczne mają działanie drażniące (powodują poparzenia skóry i alergie), a przy wysokiej temperaturze powietrza może dojść do ich samozapłonu. [przypis redakcyjny]
dyrdać (gw.) — biec lub iść szybko drobnymi kroczkami. [przypis edytorski]
dyrdać (gw.) — iść. [przypis edytorski]
dyrdaczek, dyrdak — bieg drobnymi kroczkami, od dyrdać. [przypis edytorski]
dyrdem (daw.) — dziś: w dyrdy (pot.): prędko, żwawo. [przypis edytorski]
dyrekcja (daw.) — kierunek. [przypis edytorski]
dyrekcja (daw.) — tu: kierunek. [przypis edytorski]
dyrekcja — tu: kierunek, ukierunkowanie. [przypis edytorski]
dyrekcya — tu: kierunek. [przypis edytorski]
dyrekcyjny — związany z dyrekcją; tu: o samochodzie służbowym do dyspozycji dyrekcji. [przypis edytorski]
dyrektor (daw.) — korepetytor. [przypis edytorski]
Jędrzej Kitowicz, Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
dyrektor (daw.) — tu: korepetytor. [przypis edytorski]
dyrektor (daw.) — tu: nauczyciel domowy. [przypis edytorski]
dyrektorem teatrzyku — ten sam dyrektor teatru posłużył najwidoczniej za model Zoli w pierwszym rozdziale Nany. [przypis autorski]
Dyrektoriat — pięcioosobowy rząd Republiki Francuskiej ustanowiony w 1795, w czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej; także: okres działania tego rządu, tj. do zamachu stanu dokonanego przez Napoleona w 1799. [przypis edytorski]
dyrektor klasy — tu: wychowawca klasy. [przypis edytorski]
dyrektorowe — zapewne chodzi o opłaty na utrzymanie nauczyciela wiejskiego. [przypis edytorski]
dyrektorowie (daw.) — tu: korepetytorzy. [przypis edytorski]
dyrektor — tu: wychowawca klasy. [przypis edytorski]
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/26/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz udzielania licencji wieloterytorialnych dotyczących praw do utworów muzycznych do korzystania online na rynku wewnętrznym. [przypis autorski]
dysarmować (z łac.) — rozbroić. [przypis redakcyjny]
dyschromatop — osoba wadliwie widząca barwy. [przypis edytorski]
dyscyplina — karność. [przypis redakcyjny]
dyscyplina — krótki bat z rzemieniami [przypis edytorski]
dyscyplina — krótki bicz, narzędzie kary lub pokuty. [przypis edytorski]
dyscyplina — krótki bicz z kilkoma rzemieniami, narzędzie kary. [przypis edytorski]
dyscyplina — przyrząd (kilka rzemieni umocowanych do rękojeści) służący do wymierzania kar cielesnych. [przypis edytorski]
dyscyplina — tu: bicz o kilku rzemieniach. [przypis edytorski]
dyscyplina — tu: rózga. [przypis edytorski]
dyscyplinne razy — uderzenia dyscypliny, czyli bicza; chodzi tu o praktyki umartwiania się stosowane przez biczowników. [przypis edytorski]
dyscypuł (daw., z łac.) — uczeń. [przypis edytorski]
dyscypułom — uczniom. [przypis redakcyjny]
dyscypułowie (starop., z łac.) — uczniowie. [przypis redakcyjny]
dyscypuł (starop.) — uczeń. [przypis redakcyjny]
dyscypul (daw.) — od łac. discipulus, uczeń. [przypis edytorski]
dysekcja (z łac.) — operacja rozcięcia ciała w celu zbadania jego budowy; sekcja. [przypis edytorski]
dysekować (z łac.) — przeprowadzać sekcję, rozcinać ciało w celach badawczych; przen.: badać drobiazgowo. [przypis edytorski]
dysekować (z łac.) — robić dysekcję, przeprowadzać sekcję, rozcinać ciało w celach badawczych; badać drobiazgowo. [przypis edytorski]
dysenteria, dziś dyzenteria — czerwonka, krwawa biegunka. [przypis edytorski]
dysertacja (daw.) —rozumowanie, dyskusja, roztrząsanie jakiegoś problemu, badanie; dziś: rozprawa naukowa. [przypis edytorski]
dysertacja — rozprawa naukowa. [przypis edytorski]
dysertacja — rozprawa naukowa. [przypis edytorski]
dysertacja — rozprawa naukowa, tu w znaczeniu ironicznym. [przypis edytorski]
dysertacja — rozprawa. [przypis edytorski]
dysertacja (z łac. dissertatio) — daw. rozumowanie, dyskusja, roztrząsanie jakiegoś problemu, badanie; dziś: rozprawa naukowa. [przypis edytorski]
