Przypisy

oblężenie Metzu — oblężenie trwające od 19 sierpnia do 27 października 1870 r.; wielka klęska Francuzów podczas wojny francusko-pruskiej. [przypis edytorski]

oblężenie Missolungi (15 kwietnia 1825 – 10 kwietnia 1826) — oblężenie greckiego miasta Missolungi na Peloponezie, które miało miejsce podczas walk o niepodległość Grecji pomiędzy siłami Turków osmańskich a greckimi powstańcami. Oblężenie zakończyło się zdobyciem miasta przez Turków, samobójczą śmiercią wielu obrońców, którzy m.in. wysadzili się w powietrze w prochowni, i wymordowaniem pozostałych mieszkańców; młode kobiety i dzieci sprzedano niewolę. Bohaterska postawa obrońców oraz rzeź miasta poruszyły międzynarodową opinię publiczna, co skłoniło rządy mocarstw zachodnich do interwencji zbrojnej. [przypis edytorski]

oblężenie Suczawy (25 sierpnia–13 października 1653) — oblężenie twierdzy w Suczawie (w historycznej Mołdawii, w ob. Rumunii) podczas powstania Chmielnickiego, której przeciwko wojskom polsko-wołosko-mołdawskim broniły oddziały hospodara mołdawskiego Bazylego Lupu i sprzymierzonych z nim Kozaków zaporoskich pod wodzą zięcia hospodara, Tymosza (Tymofieja) Chmielnickiego, syna Bohdana Chmielnickiego; zakończone honorową kapitulacją oblężonych. [przypis edytorski]

obleciały (daw.) — zrujnowany, zniszczony. [przypis edytorski]

oblec (starop.) — otoczyć, osaczyć. [przypis edytorski]

oblec — założyć, ubrać. [przypis edytorski]

obleczenie (daw., gw.) — odzienie, ubranie. [przypis edytorski]

obleczenie (gw.) — ubranie. [przypis edytorski]

obleczenie — tu: poszewki pościelowe. [przypis edytorski]

obleczenie — tu: ubranie. [przypis edytorski]

obleczenie — ubranie. [przypis edytorski]

obleczony — ubrany. [przypis edytorski]

obleczy (starop.) — forma trybu rozkazującego; dziś: oblecz, przyodziej. [przypis edytorski]

oblegali Sewastopol — oblężeniem Sewastopola określa się okres od lądowania sprzymierzonych na Krymie we wrześniu 1854 do wycofania się armii rosyjskiej we wrześniu 1855. [przypis edytorski]

oblekać (przest.) — ubierać; tu: wyposażać. [przypis edytorski]

oblektament (daw., z łac. oblectamentum) — przyjemność, uciecha; rozrywka. [przypis edytorski]

oblepicha (ros. облепиха) — rokitnik pospolity (Hippophae rhamnoides), krzew o jadalnych, soczystych, kwaśnych owocach, bogatych w witaminę C. [przypis edytorski]

oblepły — dziś popr.: oblepiony. [przypis edytorski]

oblew (daw.) — zbiornik wodny, woda otaczająca ziemię. [przypis edytorski]

obleżeńcy (starop.) — oblężeni. [przypis edytorski]

obleżeni (starop.) — oblężeni. [przypis edytorski]

obleżony (starop.) — oblężony. [przypis edytorski]

oblicznie (daw.) — osobiście. [przypis edytorski]

oblicznie (daw.) — we własnej osobie. [przypis edytorski]

oblicznie (starop.) — tu: w sposób widzialny; osobiście, ukazując oblicze. [przypis edytorski]

obliczność Pańska (daw.) — oblicze Pańskie. [przypis edytorski]

obliczów — dziś popr. D.lm: oblicz. [przypis edytorski]

obligacja — papier wartościowy uprawniający posiadacza do otrzymywania stałego dochodu od przedsiębiorstwa, które ten papier wydało. [przypis edytorski]

obligatto a. obligato (wł., muz.) — obowiązkowy; termin w zapisie utworu muzycznego wskazujący głos lub instrument obligatoryjny podczas wykonania utworu, czyli taki, którego nie można pominąć ani zastąpić innym. [przypis edytorski]

oblig (daw.) — zobowiązanie, dług. [przypis edytorski]

oblig (daw.) — zobowiązanie. [przypis edytorski]

oblig (daw.) — zobowiązanie, zwłaszcza na piśmie. [przypis edytorski]

oblige (fr.) — zobowiązuje; obliguje. [przypis edytorski]

obligować się — zobowiązywać się. [przypis edytorski]

obligować (z łac.) — prosić o coś. [przypis edytorski]

obligowany (daw.) — zobowiązany; tu: zmuszony do wdzięczności lub posłuszeństwa. [przypis edytorski]

oblig — pisemne uznanie długu. [przypis edytorski]

oblig — skrypt dłużny: wystawiane przez dłużnika pisemne potwierdzenie długu. [przypis edytorski]

oblig — weksel, zobowiązanie finansowe, pisemne uznanie długu. [przypis edytorski]

oblig — zobowiązanie; por. czas. zobligować kogo. [przypis edytorski]

oblig — zobowiązanie. [przypis edytorski]

Oblubienica morza — dramat Henrika Ibsena z 1888 r. [przypis edytorski]

oblubienica z Lammermooru — ironiczne nawiązanie do powieści Waltera Scotta Narzeczona z Lammermoor, traktującej o romantycznej miłości. [przypis edytorski]

obluzować (daw.) — zluzować, zastąpić przez kogoś. [przypis edytorski]

obluzowan (daw.) — zluzowany (daw. krótka forma przym.), zastąpiony przez kogoś. [przypis edytorski]

obmierzić (daw.) — obrzydzić. [przypis edytorski]

obmierzić — obrzydzić. [przypis edytorski]

obmierzły — budzący obrzydzenie. [przypis edytorski]

obmierzły — budzący wstręt lub niechęć. [przypis edytorski]

obmierzły (czyt.: obmier-zły) — wstrętny. [przypis edytorski]

obmierzły (daw.) — budzący wstręt. [przypis edytorski]

obmierzły — wstrętny. [przypis edytorski]

obmierzły — wzbudzający obrzydzenie. [przypis edytorski]

obmierzle — okropnie, obrzydliwie. [przypis edytorski]

obmierznąć (daw.) — zacząć w kimś budzić wstręt. [przypis edytorski]

obmierznąć — zacząć budzić obrzydzenie. [przypis edytorski]

obmówiska (przestarz.) — dziś: obmowy. [przypis edytorski]

obmotywać — owijać. [przypis edytorski]

obmycie — ceremonia mająca na celu zmycie z siebie win. [przypis edytorski]

obmyślił (…) wieczerzą — dziś B.lp r.ż.: wieczerzę. [przypis edytorski]

obnażył się ze wszystkiego — tj. oddał wszystko, co miał. [przypis edytorski]

obnosiły go baby — obgadywały go (…). [przypis edytorski]

obódwu — dziś popr.: obydwu. [przypis edytorski]

obój — instrument dęty drewniany. [przypis edytorski]

obórek a szop (daw.) — konstrukcja z „a” w funkcji spójnika łącznego, dziś: obórek i szop. [przypis edytorski]

obówie — dziś popr. pisownia: obuwie. [przypis edytorski]

obóz na Majdanku — KL Lublin, nazywany także Majdankiem lub obozem na Majdanku, działający w l. 1941–1944 nazistowski obóz pracy dla jeńców wojennych, następnie obóz koncentracyjny, a od 1942 także obóz śmierci. Na Majdanku więziono łącznie ok. 130 tysięcy osób.

W początkowym okresie, poza więźniami radzieckimi, kierowani tu byli Żydzi i Polacy z Lublina i okolic oraz więźniowie z innych obozów, skazani np. za sabotaż, udział w ruchu oporu czy pomoc partyzantom, z czasem także z łapanek.

Od wiosny 1942 r. na Majdanek zaczęły przyjeżdżać liczne transporty Żydów, głównie ze Słowacji, a także Protektoratu Czech i Moraw, Niemiec oraz z Lubelszczyzny, zaś od wiosny 1943 r. z likwidowanych gett: warszawskiego i białostockiego.

Osoby żydowskie były początkowo kierowane do pracy ponad siły, której ostatecznym celem było uśmiercenie więźniów. Stosowano także różne formy mordowania: topienie, wieszanie, bicie i zastrzyki fenolu w serce. Najwięcej osób straciło jednak życie w wyniku rozstrzeliwań oraz w komorach gazowych, które uruchomiono jesienią 1942 r. Ostatnim elementem „Akcji Reinhardt”, czyli planu ostatecznej likwidacji ludności żydowskiej z terenu Generalnej Guberni i Okręgu Białostockiego, była masowa egzekucja, która odbyła się 3 i 4 listopada 1943 r. W ciągu jednego dnia wymordowano wówczas ok. 18 tys. Żydów z Majdanka oraz innych obozów na terenie Lublina (a także 25 tys. w innych miejscowościach). Akcja ta o kryptonimie „Erntefest” (niem. Dożynki) była największą jednostkową egzekucją przeprowadzoną w czasie drugiej wojny światowej w obozach koncentracyjnych.

Od 1943. na Majdanek był obozem przejściowym dla ludności wiejskiej z Białorusi i z Zamojszczyzny, z którego wysyłano ich do innych obozów, kierowano na przymusowe roboty do Rzeszy lub zwalniano.

Pozostali przy życiu więźniowie obozu na Majdanku (szacuje się, że było to kilkanaście tysięcy osób) od wiosny 1944 r., gdy od Wschodu nadciągał już front, byli wywożeni pociągami do innych obozów koncentracyjnych.

KL Lublin został wyzwolony 23 lipca 1944 roku przez Armię Czerwoną, w obozie przebywało wówczas ok. tysiąca więźniów.

[przypis edytorski]

Obóz Wielkiej Polski — faszyzująca, masowa organizacja polityczna, założona przez Romana Dmowskiego w r. 1926. Rozwiązana za działalność antypaństwową w r. 1933. [przypis edytorski]

O! boćwino! — boćwina a. botwina, tj. zupa z młodych liści buraczanych, była potrawą tak charakterystyczną dla Litwy, że w innych częściach kraju przezywano Litwinów (Polaków litewskich) boćwinkami; Słowacki nawiązuje tu ironicznie do opisów kulinarnych z „Pana Tadeusza”. [przypis edytorski]

Obock — miasto portowe w ob. Dżibuti, położone nad zatoką Tadżura w pobliżu miejsca, gdzie otwiera się ona na Zatokę Adeńską; po otwarciu Kanału Sueskiego stanowiło w XIX w. najważniejszy ośrodek posiadłości francuskich na drodze morskiej wiodącej z Europy do Indii. [przypis edytorski]

obocześnie (daw.) — jednocześnie. [przypis edytorski]

oboczesny (daw.) — jednoczesny. [przypis edytorski]

oboczyć (gw.) — zobaczyć. [przypis edytorski]

O bodajby ziemia w posadach swych drżała, ilekroć się święty z gęsią parzy — F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, Mowy Zaratustry: O dziecku i o małżeństwie, tłum. W. Berent. [przypis edytorski]

Obodryci a. Obodrzyce — plemię zachodniosłowiańskie stojące na czele Związku Obodrzyckiego, w skład którego wchodzili również Połabianie, Warnowie, Wagrowie, Drzewianie, Smolicy i Linianie. [przypis edytorski]

Obodryci — grupa plemion słowiańskich należąca do Słowian połabskich. [przypis edytorski]

o Bodze (daw.) — dziś forma Msc.lp: o bogu. [przypis edytorski]

o Bodze (daw.) — dziś Msc.lp: o bogu. [przypis edytorski]

oboich — dziś popr. forma: obu. [przypis edytorski]

oboja strona (daw) — obie strony. [przypis edytorski]

obojczyk (daw.) — ozdobny kołnierz. [przypis edytorski]

obojczyk — tu: część ubioru księży katolickich noszona na piersiach, służąca do przypinania kołnierzyka; niekiedy także: ta część razem z kołnierzykiem. [przypis edytorski]

obojej niebeśpieczności (starop.) — daw. liczba podwójna; dziś: obu niebezpieczeństwom. [przypis edytorski]

obojej płci (daw.) — dziś: obojga płci. [przypis edytorski]

obojej płci — dziś: obojga płci. [przypis edytorski]

obojej strony (daw.) — dziś: obu stron. [przypis edytorski]

oboje księstwo — Janusz I Mazowiecki i Anna Danuta. [przypis edytorski]

oboje księstwo — Ziemowit IV i Aleksandra Olgierdówna. [przypis edytorski]

obojeście nader młodzi — forma skrócona; inaczej: oboje jesteście nader młodzi. [przypis edytorski]

obojeśmy czuli — inaczej: oboje czuliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

obojeśmy niedoświadczeni — forma skrócona; inaczej: oboje jesteśmy niedoświadczeni. [przypis edytorski]

obojeśmy widzieli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: oboje widzieliśmy. [przypis edytorski]

oboje — tu popr. forma B. l.mos.: obydwu, obu (popycha obydwu; jako że mowa o dwóch chłopcach). [przypis edytorski]

oboje — tu popr. forma M. l.mos.: obaj (jako że mowa o dwóch chłopcach). [przypis edytorski]

obojga praw — prawa kościelnego (kanonicznego) i świeckiego. [przypis edytorski]

obojgu — tu popr. forma C. l.mos.: obu a. obydwu a. obydwom a. obydwóm (jako że mowa o dwóch chłopcach). [przypis edytorski]

obok posągu synów Kypselosa (…) w Olimpii — w oryginale: „obok wotum Kypselidów…”. Kypselosowi z Koryntu (zm. 627 p.n.e.) wg legendy przy narodzinach wyrocznia zapowiedziała obalenie rządów dynastii Bakchiadów, toteż postanowili zgładzić dziecko. Matka ukryła go w skrzyni, dzięki czemu ocalał, obalił Bakchiadów i sam objął władzę jako tyran Koryntu (w 657). Jego synowie, Kypselidzi, jako dar dziękczynny ofiarowali świątyni Hery w Olimpii skrzynię Kypselosa, bogato zdobioną kością słoniową i złotem (Pauzaniasz, Wędrówki po Helladzie V 17), być może razem z własnymi darami. [przypis edytorski]

obok Zygmunta — obok kolumny Zygmunta, pomnika króla Zygmunta III Wazy na placu Zamkowym w Warszawie. [przypis edytorski]

obol — drobna moneta grecka. [przypis edytorski]

obol — drobna moneta w staroż. Grecji. [przypis edytorski]