Przypisy

kosy (daw.) — warkocze. [przypis edytorski]

kosy — krzywy a. zezowaty. [przypis edytorski]

Kosynier — uczestnik powstania kościuszkowskiego z 1794 r. [przypis edytorski]

kosy — (o oczach) skośny, krzywy bądź zezowaty. [przypis edytorski]

kosy — pochyły, ukośny. [przypis edytorski]

kosy — skośny a. zezowaty. [przypis edytorski]

kosy — skośny, z ukosa. [przypis edytorski]

kosy (tu daw.) — warkocze; Żemajtys znowu kosy zaplatała — Żmudź (personifikacja krainy jako młodej dziewczyny) znowu była szczęśliwa. [przypis edytorski]

kosy — tu: spode łba. [przypis edytorski]

koszałka (daw.) — wiklinowy koszyk z przykrywką, służący zwykle do noszenia jedzenia. [przypis edytorski]

koszarny — dziś: koszarowy; taki jak w koszarach, tj. budynkach, w których stacjonuje wojsko. [przypis edytorski]

koszary kadeckie — budynek położony opodal Pałacu Kazimierzowskiego w Warszawie (wówczas stanowiącego gł. siedzibę Szkoły Rycerskiej założonej przez króla Stanisława Augusta, obecnie znajdującego się w obrębie kampusu głównego Uniwersytetu Warszawskiego), wzniesiony w 1781 r. pod kierunkiem majora Stanisława Zawadzkiego, w l. 1777–1795 pełniącego urząd architekta wojsk koronnych. [przypis edytorski]

koszary — tu: zagrody dla zwierząt. [przypis edytorski]

koszatka — drobny gryzoń z rodziny popielicowatych. [przypis edytorski]

koszatka — drobny gryzoń z rodziny popielicowatych. [przypis edytorski]

koszatka — gatunek nadrzewnego gryzonia o nocnym trybie życia. [przypis edytorski]

koszatki — gryzonie znane z tego, że od października do kwietnia zapadają w sen zimowy. [przypis edytorski]

kosz (daw.) — odmowa na propozycję zawarcia związku. [przypis edytorski]

koszenila — kwas karminowy, organiczny związek chemiczny, naturalny ciemnoczerwony, niezwykle trwały barwnik pozyskiwany z wysuszonych, zmielonych owadów, zwanych czerwcami kaktusowymi (Dactylopius coccus), żyjących w Meksyku. [przypis edytorski]

koszenila — naturalny ciemnoczerwony barwnik pozyskiwany z wysuszonych i zmielonych owadów z Ameryki Środkowej, zwanych czerwcami kaktusowymi. [przypis edytorski]

koszenilowy — czerwony (od nazwy barwnika). [przypis edytorski]

koszer, koszerny (z hebr. dosł.: właściwy) — określenie rodzajów pokarmów dozwolonych do spożycia przez prawo żydowskie (halachę) oraz warunków, w jakich powinny być przechowywane i spożywane; zasady te wywodzą się z Tory, zostały uściślone w Talmudzie. [przypis edytorski]

koszerny (hebr. dosł.: właściwy) — przymiotnik określający rodzaje pokarmów dozwolonych do spożycia przez prawo żydowskie (halachę) oraz warunki w jakich powinny być przechowywane i spożywane. Zasady te wywodzą się z Tory, zostały uściślone w Misznie i Talmudzie. [przypis edytorski]

koszerny — w religii żydowskiej: nadający się do spożycia zgodnie z żydowskimi przepisami religijnymi. [przypis edytorski]

kosz (hist.) — tatarski lub kozacki obóz; oddział wojska. [przypis edytorski]

kosz — kozacki lub tatarski oddział wojska lub obóz warowny takiego oddziału. [przypis edytorski]

koszlawo — dziś popr.: koślawo. [przypis edytorski]

koszlawy — dziś: koślawy; krzywy, niezgrabny. [przypis edytorski]

koszlawy — dziś popr.: koślawy. [przypis edytorski]

koszlawy — koślawy. [przypis edytorski]

kosz — oprawa rękojeści broni białej (pałasze, szable, szpady) w postaci gęsto splecionych ze sobą kabłąków i obłęków tworzących osłonę dla dłoni. [przypis edytorski]

koszowy — ataman koszowy, dowódca kosza, tj. oddziału kozackiego. [przypis edytorski]

koszowy — ataman koszowy rządził na Zaporożu w czasie pokoju, miał też obowiązek przygotować Sicz do wojny; kosz — obóz kozacki. [przypis edytorski]

koszta położyć (daw.) — ponieść koszty. [przypis edytorski]

kosz — tatarski obóz wojskowy. [przypis edytorski]

kosztować — tu: smakować, próbować smaku. [przypis edytorski]

koszt portoryjny — opłata za posłańca. [przypis edytorski]

kosz — tu prawdop.: obóz. [przypis edytorski]

kosztur a. kostur — kij używany do podpierania się, często krzywy i sękaty. [przypis edytorski]

kosztur (daw.) — narzędzie do sadzenia drzewek, por. kostur. [przypis edytorski]

kosztur — dziś: kostur; kij służący do podpierania się. [przypis edytorski]

kosztur — dziś popr.: kostur, tj. kij, laska. [przypis edytorski]

kosztur — kij podróżny, laska. [przypis edytorski]

koszula Nessusa (mit. gr.) — suknia, którą Dejanira dostała od umierającego centaura Nessosa, gdy założył ją Herkules, zaczęła się palić, powodując śmierć. [przypis edytorski]

koszulka — tu: kolczuga. [przypis edytorski]

Koszyce — historyczne miasto węgierskie, obecnie znajdujące się na Słowacji. [przypis edytorski]

Koszyce (węg. Kassa, niem. Kaschau) — miasto, niegdyś węgierskie, obecnie na Słowacji. [przypis edytorski]

koszyk (daw.) a. kosz — tu: odmowa w odniesieniu do propozycji małżeństwa. [przypis edytorski]

koszyki — dziś popr. forma N. lm: koszykami. [przypis edytorski]

koszykowe (daw.) — przywłaszczona przez kogoś część pieniędzy, jakie otrzymał na zrobienie zakupów. [przypis edytorski]

kota (geogr.) — punkt wysokościowy na mapie. [przypis edytorski]

kotalok — zniekszt.: katalog. [przypis edytorski]

kotara — ciężka, gruba zasłona. [przypis edytorski]

kotara (starop.) — z tatarskiego kotarha: namiot z derek. [przypis edytorski]

kotara — zasłona. [przypis edytorski]

Kotarbiński, Józef (1849–1928) — pisarz, krytyk teatralny, aktor filmowy i teatralny; w latach 1899–1905 dyrektor teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. [przypis edytorski]

Kotarbiński, Józef (1849–1928) — warszawski aktor i reżyser, wykładowca dykcji i deklamacji w szkole dramatycznej, autor studiów z dziedziny krytyki literackiej, redaktor czasopisma „Kolce”, w którym pierwotnie ukazywały się zawarte w niniejszej książce felietony Janusza Korczaka. [przypis edytorski]

Kotarbiński, Tadeusz (1886–1981) — filozof, zajmujący się głównie logiką i etyką, aforysta. [przypis edytorski]

Kotarbiński, Tadeusz (1886–1981) — pol. filozof, logik i etyk, przedstawiciel szkoły lwowsko-warszawskiej; twórca reizmu (materialistycznej, a właśc. fizykalnej koncepcji filoz.); drogą analizy semantycznej pojęć filoz. wyprowadził system konkretyzmu (będącego odmianą materialistycznego monizmu). Znany jako współtwórca prakseologii, teorii sprawnego działania. [przypis edytorski]

Kotarbiński, Tadeusz (1886–1981) — pol. filozof, logik i etyk, przedstawiciel szkoły lwowsko-warszawskiej; twórca reizmu (materialistycznej, a właśc. fizykalnej koncepcji filoz.); drogą analizy semantycznej pojęć filoz. wyprowadził system konkretyzmu (będącego odmianą materialistycznego monizmu); znany jako współtwórca prakseologii, teorii sprawnego działania. [przypis edytorski]

kotarh a. kotarz (daw.) — namiot. [przypis edytorski]

kota — tu: potoczne określenie monety. [przypis edytorski]

kota — zająca. [przypis edytorski]

kotczy (daw.) — powóz, kareta. [przypis edytorski]

kotek śwarny — zwinny zajączek. [przypis edytorski]

koteria — grupa osób popierających się wzajemnie w celu osiągnięcia korzyści. [przypis edytorski]

koteria — grupa wzajemnie popierających się osób, działająca w określonym celu. [przypis edytorski]

kotew — kotwica. [przypis edytorski]

kotew (starop.) — kotwica. [przypis edytorski]

kotiuha (ukr. dial.) — pies. [przypis edytorski]

kotki (gw.) — bazie. [przypis edytorski]

kotłowina (daw.) — kotlina. [przypis edytorski]

kotlarnia — zakład produkujący kotły. [przypis edytorski]

kotlas (zniekszt. fr.) — francuskie słowo coutelas w niektórych regionach tropikalnej Afryki i na Karaibach (podobnie jak pochodzące od niego angielskie cutlass) oznacza maczetę: długi, szeroki nóż używany do wyrąbywania ścieżek w tropikalnej dżungli oraz ścinania trzciny cukrowej na plantacjach; por. kordelas: długi nóż myśliwski, służący do oprawiania upolowanej zwierzyny oraz jako element uzbrojenia marynarzy. [przypis edytorski]

kotlik (gw.) — kociołek. [przypis edytorski]

kotowi — dziś popr.: kotu. [przypis edytorski]

Kotsis, Aleksander (1836–1877) — malarz polski, chętnie podejmujący tematy ludowe. [przypis edytorski]

Kot, Stanisław (1885–1975) — polski historyk, działacz ruchu ludowego, polityk; w 1939 minister spraw wewnętrznych emigracyjnego rządu gen. Sikorskiego, ambasador w ZSRR (1941–1942), minister stanu na Bliskim Wschodzie (1942–1943), minister informacji (1943–1944). [przypis edytorski]

kot — tu: zając. [przypis edytorski]

kot — tu: zając, szarak. [przypis edytorski]

kotuch (daw.) — zagroda na ptaki domowe, kojec. [przypis edytorski]

koturn argijski — koturn z Argos, miasta w Grecji, położonego na Peloponezie, w Argolidzie; koturny w staroż. Grecji noszone były przez aktorów. [przypis edytorski]

koturn — obuwie o podwyższonej podeszwie, stosowane w starożytnym teatrze do podwyższania aktorów. [przypis edytorski]

koturny — obuwie o podwyższonej podeszwie; koturny w staroż. Grecji noszone były przez aktorów podczas przedstawień. [przypis edytorski]

koturny — obuwie o podwyższonej podeszwie; koturny w staroż. Grecji noszone były przez aktorów, stąd przen.: podniosłość, patos. [przypis edytorski]

kot — w gwarze myśliwskiej: zając. [przypis edytorski]

kotwica zawozowa a. kotwica zawoźna — stosunkowo lekka kotwica służąca do ściągania statku z mielizny. [przypis edytorski]

koty igrawają — drą koty, zadzierają z kimś; kłócą się. [przypis edytorski]

kotylion (fr. cotillon) — przypinana do piersi ozdoba naśladująca order, mająca formę rozetki lub bukieciku, używana podczas zabawy tanecznej zwanej również kotylionem. Pary jednakowych kotylionów są rozdzielane między tancerzy i tancerki, posiadacze jednakowych kotylionów mają odnaleźć się na sali i tańczyć w parze. [przypis edytorski]

kotylion — ozdoba, przypinana na bal; taniec z figurami, w którym uczestniczą pary z takimi samymi ozdobami. [przypis edytorski]

kotylion — ozdoba przypinana uczestnikom balu; osoby z takimi samymi kotylionami miały ze sobą tańczyć. [przypis edytorski]

kotylion — przypinana do piersi ozdoba naśladująca order, mająca formę rozetki lub bukieciku, używana podczas zabawy tanecznej zwanej również kotylionem. Pary jednakowych kotylionów są rozdzielane między tancerzy i tancerki, posiadacze jednakowych kotylionów mają odnaleźć się na sali i tańczyć w parze. [przypis edytorski]

kotylion — rozetka ze wstążki przypinana do stroju; tu: wianuszek. [przypis edytorski]

Kotyora — staroż. miasto greckie na płd. wybrzeżu M. Czarnego; ob. Ordu w płn. Turcji. [przypis edytorski]

Kotzebue, August Friedrich Ferdinand von (1761–1819) — pisarz i dramaturg niem., autor komedii sentymentalnych popularnych w epoce w Niemczech oraz bardziej znanej awanturniczej sztuki o losach Maurycego Beniowskiego Graf Benjowsky oder die Verschwörung auf Kamtschatka (Hrabia Beniowski, czyli spisek na Kamczatce; 1795); August Kotzebue był konsulem generalnym Rosji; zginął w wyniku zamachu z ręki studenta teologii Karla Ludwiga Sanda, który czyn swój tłumaczył przekonaniem, że jego ofiara była rosyjskim szpiegiem. [przypis edytorski]

kować (daw.) — dziś: kuć, wykuwać. [przypis edytorski]

kować (daw.) — kuć; przykować: przykuć. [przypis edytorski]

kować (daw.) — kuć. [przypis edytorski]

kować (daw.) — kuć; tu: zakuć w kajdany, zniewolić. [przypis edytorski]

kować — dziś: kuć; wykuwać. [przypis edytorski]