Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 466 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | niemiecki | poetyckie | potocznie | przestarzałe | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski
Według języka: wszystkie | français | lietuvių | polski
Znaleziono 1065 przypisów.
bezpieczny — tu: pozbawiony trosk. [przypis redakcyjny]
bezpieczny — tu: wolny od obaw, nie podlegający strachowi. [przypis redakcyjny]
Bezpłatny kraju sędzia — w dawnej Polsce sędzia nie pobierał żadnego wynagrodzenia. [przypis redakcyjny]
bez podziału — tzn. Wojewoda nie dzielił rozpaczy syna, a Wacław zapału pychy ojca. [przypis redakcyjny]
bezpodzielnie (poet.) — niepodzielnie. [przypis redakcyjny]
Bez przerwy mnóstwo much i os kąsało — Jak tu żądła owadów, tak za życia ciągle ich bodły i gryzły małe i niskie namiętnostki. [przypis redakcyjny]
bezprzysadnie — bez przesady, w sposób nieprzerysowany. [przypis redakcyjny]
bez regresu (z łac.) — nieodwołalnie. [przypis redakcyjny]
bez respektu — bez względu, bez [zwracania] uwagi. [przypis redakcyjny]
bez srebrnego i złotego klucza — [Złoty klucz to symbol duchownej godności i władzy powierzonej przez Boga papieżowi, srebrny klucz to symbol teologii; red. WL] O dwóch tych kluczach Kościoła, patrz przypisek w pieśni IX Czyśćca. [przypis redakcyjny]
bezszmernie (neol.) — bez szmeru, bezszelestnie. [przypis redakcyjny]
bez twego spomnienia — to znów może znaczyć, albo: bez wspomnienia o tobie, albo: bez twojej pamięci o mnie. [przypis redakcyjny]
bez wici — bez uprzedzenia. [przypis redakcyjny]
bezwierny (daw.) — wiarołomny. [przypis redakcyjny]
bezwstydność (impudentia), która w rzeczywistości nie jest wzruszeniem, jak wykażę we właściwym miejscu — Autor nie wraca już do tego. [przypis redakcyjny]
bezwzględną wolność — ta pierwsza część niniejszego 3-go rozdziału odnosi się w ogóle do naszej rozprawy, a w szczególności do jej V-go ustępu. [przypis redakcyjny]
„Bezwzględnie też godne uwagi i zastanowienia są wyniki tzw. „psychicznych badań” i szczególniej wreszcie dzieło Myersa Osoba ludzka. Zdaje się, że trzeba raz na zawsze przestać lekceważyć telepatię i tego rodzaju zjawiska. Rezultat osiągnięty daje przynajmniej jedno: uniemożliwia jakąkolwiek assocjonistyczną, intelektualistyczną, mechaniczną psychologię.
Wzmiankę o Myersie spotkamy jeszcze we wpisie z dnia 3 I w Pamiętniku. [red. WL].
[przypis redakcyjny]
Biadaż mnie na cię (starop.) — biada mi z tobą. [przypis redakcyjny]
Biada zwyciężonym — polska forma znanego hasła rzymskiego: Vae victis. Słowa te miał wypowiedzieć Brennus, wódz Galów, po klęsce Rzymian nad rzeką Alią (390 r. p.n.e.). [przypis redakcyjny]
Biała Góra — Montalbano (Montauban), zamek we Francji, którego położenie dziś już oznaczyć się nie da. [przypis redakcyjny]
Biała Niedziela — przedostatnia niedziela przed Wielkanocą. [przypis redakcyjny]
Biała Róża — powieść Żmichowskiej, której korektę w zbiorowym wydaniu Dzieł robiła podówczas Wanda. [przypis redakcyjny]
Biała Woda — Wisła (niem. Weissel). [przypis redakcyjny]
Białe Jeziora — miasto nad jeziorem o tej samej nazwie na wsch. od Petersburga. [przypis redakcyjny]
Białgród a. Białogród — miasto w Serbii nad Dunajem. [przypis redakcyjny]
białka — zarówno kopia, jak wyd. I i II mają: „białko”. Wyd. III wprowadziło tu poprawkę na l. mn. Kleiner przyjmuje tę wersję wbrew Czubkowi, który poszedł za rękopisem. Wydaje się, że obie formy są prawidłowe. Tekst niniejszy przyjmuje wersję wyd. III i Kleinera. [przypis redakcyjny]
Białocerkiew a. Biała Cerkiew — miasto położone nad rzeką Roś, w centralnej części Ukrainy, ok. 80 km na południe od Kijowa, rezydencja Branickich. [przypis redakcyjny]
białocerkiewskie — przerwana bitwa pod Białocerkwią 21 września 1651. [przypis redakcyjny]
białogłowa — kobieta, niewiasta. [przypis redakcyjny]
Białogród a. Akerman (dziś ukr.: Biłhorod-Dnistrowskij) — miasto położone nad limanem Dniestru, ok. 20 km od Morza Czarnego, na terenie dzisiejszej płd. Ukrainy, ok. 50 km na płd. zach. od Odessy, założone w VI w. p.n.e. jako kolonia grecka, w XVII i XVIII w. w rękach tatarskich. [przypis redakcyjny]
Białogród własc. Białogród Kijowski — miasto położone ok. 25 km na zachód od centrum Kijowa, w średniowieczu stanowiło pierwszą linię obrony Kijowa od zachodu; dziś wieś Biłohorodka. [przypis redakcyjny]
białogrodzka orda — Tatarzy mieszkający w Białogrodzie; Białogród a. Akerman (dziś ukr.: Biłhorod-Dnistrowskij) — miasto położone nad limanem Dniestru, ok. 20 km od Morza Czarnego, na terenie dzisiejszej płd. Ukrainy, ok. 50 km na płd. zach. od Odessy, założone w VI w. p.n.e. jako kolonia grecka, w XVII i XVIII w. w rękach tatarskich. [przypis redakcyjny]
białogrodzka orda — Tatarzy, mieszkający w Białogrodzie; Białogród a. Akerman (dziś ukr.: Biłhorod-Dnistrowskij) — miasto położone nad limanem Dniestru, ok. 20 km od Morza Czarnego, na terenie dzisiejszej płd. Ukrainy, ok. 50 km na płd. zach. od Odessy, założone w VI w. p.n.e. jako kolonia grecka, w XVII i XVIII w. w rękach tatarskich. [przypis redakcyjny]
białokamienna stolica — stały epitet nadawany Moskwie w poezji rosyjskiej. [przypis redakcyjny]
białokapturni posłowie — dominikanie. [przypis redakcyjny]
białoskrzydła — neologizm poety na wzór greckiego leu-kopteros. [przypis redakcyjny]
białozór — gatunek sokoła, tu: orzeł. [przypis redakcyjny]
Biały księżyc… — o księżycu wspomina również W Szwajcarii: „Jest chwila, kiedy ze srebrzystą tęczą/ Wychodzi blady pierścionek Dyjany,/ Wszystkie się wtedy słowiki rozjęczą/ I wszystkie liście na drzewach zabrzęczą,/ I wszystkie źródła jęk wydają szklany…” [przypis redakcyjny]
Bibianna — Biblianna Moraczewska, siostra historyka Jędrzeja, przyjaciółka Narcyzy z koła „Entuzjastek”. Odmalowana jest we Wstępnym obrazku jako Felicja. Rozbieżne poglądy polityczne zerwały ten stosunek w r. 1862. [przypis redakcyjny]
Bibiena — miejscowość Bibbiena pod miastem Arezzo w Toskanii. [przypis redakcyjny]
Bibiena właśc. Bernardo Dovizi da Bibbiena (1470–1520) — włoski pisarz, dyplomata, kardynał (od 1513 r.), przyjaciel poety. Autor pierwszej włoskiej komedii prozą Calandra. [przypis redakcyjny]
bibosze koronni — znani pijacy, zawołani opoje. [przypis redakcyjny]
bibuła — tu: papier, pisanie (dziennikarstwo). [przypis redakcyjny]
bić larum — dzwonić na alarm, na trwogę. [przypis redakcyjny]
bić w stróny — uderzać w struny (lutni). [przypis redakcyjny]
bicykl — nazwa pierwszych rowerów. [przypis redakcyjny]
biczmi (starop. forma) — zamiast: biczami, porównaj pieśń I, zwr. 63 itp. [przypis redakcyjny]
bicz — rodzaj popularnej gry karcianej. [przypis redakcyjny]
biczuje (…) grzech zawiści — O biczu smagającym zawiść i wędzidle, patrz przypisek w pieśni X. [przypis redakcyjny]
Bidziński, Stefan — rotmistrz, strażnik koronny, kasztelan sandomierski, zm. 1704. [przypis redakcyjny]
bieda — Kitowicz mylnie objaśnia; wyraz pochodzi od łac. biga [tzn. dwukółka]. [przypis redakcyjny]
Biedna Panonio — Dzieje węgierskie z tamtych czasów przedstawiają smutny obraz nierządu i nieszczęść domowych. [przypis redakcyjny]
biednej Europie — w mit. gr. królewna Europa została porwana przez Jowisza, który przybrał postać byka (u Kochanowskiego woła). [przypis redakcyjny]
Biegeleisen, Bronisław — dr Biegeleisen w pierwszym artykule swym o Legendzie Młodej Polski, pomieszczonym w lwowskich „Widnokręgach” (Z. VIII z 25 VI 1910), wyraził żal między innymi z tego powodu, że Brzozowski nie korzystał z Bradleya krytyki pragmatyzmu. „Stanowisko jego — pisze tam — w tej kwestii nie byłoby tak chwiejne i niezdecydowane, jak w Legendzie. Uwaga ta skłoniła Brzozowskiego w każdym razie, zdaje się, do zaznajomienia się z cytowanym w artykule dra Biegeleisena dziełem Bradleya, które tenże po polsku fałszywie tytułuje Pozór i rzeczywistość, a o którym wspomnieliśmy już w przypisku do wpisu z dnia 10 XII w Pamiętniku. Z powodu artykułów dra Bron. Biegeleisena o Legendzie w późniejszych zeszytach „Widnokręgów” zapytuje mnie Brzozowski w jednym z listów (29 IX 1910):
„W jaki sposób funkcjonuje głowa Biegeleisena? Dawno nie czytałem rzeczy tak nudnej, zarozumiałej i beztreściowej. Och, miły Boże! Po co ci ludzie zadają sobie tyle trudu; stary Nałkowski odgraża się, że będzie pisał przeciwko Legendzie, ale nie wiem nic na pewno, gdzie i w jakiej formie; teraz mu przeszkadzają Idee”. [red. WL].
[przypis redakcyjny]
Biegeleisen, Bronisław — (patrz przypisek wyżej) wraz z bratem drem Leonem redaguje w tym czasie we Lwowie dwutygodnik „Widnokręgi”, którego kilka zeszytów było Brzozowskiemu znanych. Ton, charakter i kierunek pisma, które zresztą w sierpniu jeszcze drukowało artykuł Brzozowskiego O znaczeniu wychowawczym literatury angielskiej, nie szły widocznie po linii jego postulatów, jak wnosić wolno z uszczypliwej uwagi o założycielach i redaktorach „Widnokręgów”. Pewne zniecierpliwienie okazywane wobec pisma zmieni się niebawem po otrzymaniu jego najbliższych zeszytów w stanowisko wręcz nieprzyjazne głównie z powodu polemiki dra Bronisława Biegeleisena z Ideami, a jeszcze bardziej wskutek artykułów Irzykowskiego, zaczepiających przygodnie tylko, co prawda, i mimochodem nie bez wyrywania ich z całości systemu, zasadnicze poglądy Brzozowskiego na irracjonalny bieg dziejów, na potrzebę zajęcia czynnej postawy wobec świata i konieczność świadomego budowania historycznej płaszczyznv działalności w łonie społecznej organizacji pracy. Szczegóły dotyczące zachowania się Brzozowskiego wobec tych nieszkodliwych zresztą, bo niewchodzących w sedno zagadnienia, ataków na podstawy konstrukcji jego ideologii podajemy poniżej w przypiskach do wpisu z dnia 2 II w Pamiętniku. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
biegła gwiazda chyża (…) nie zerwał się nici — Światłość błogosławionego zbliżyła się do poety od wierzchołka aż do stóp krzyża, nie odrywając się jednak od tegoż krzyża. [przypis redakcyjny]
biegłe [lata] (starop.) — bieżące. [przypis redakcyjny]
biegłość (daw.) — ciekawość. [przypis redakcyjny]
biegł w długą — wzdłuż, tj. prosto przed siebie uciekał. [przypis redakcyjny]
Biegł zawód drogi — biegł w zawody o cenną (drogą) rzecz. [przypis redakcyjny]
bieglec (daw.) — przebieglec (por. XXXII 7, w. 5). [przypis redakcyjny]
Biegli (…) ci, których gnała miłość dobrej woli — W tym kręgu ci się czyszczą, którzy za życia ziemskiego nie dosyć żarliwie za pierwszym dobrem gonili. Lenistwo ducha czyszczą przez szybkość, z jaką ten krąg oczyszczenia przebiegają. [przypis redakcyjny]
biegnąć — dziś popr. forma bezokolicznika: biec. [przypis redakcyjny]
biegną z wszystkich krańców świata — Samo sumienie grzesznika popędza go do zasłużonej kary, a jeśli w nim bodziec sumienia nie jest dość silny, wysokie przewidzenie nastręcza Charona, który leniwych wiosłem do ich kaźni zapędza. [przypis redakcyjny]
bieguna północnego i południowego, punktów ziemi nieznanych dotąd — to jest wówczas, gdy Jules Verne pisał tę powieść. [przypis redakcyjny]
biegun (daw.) — [tu:] włóczęga, tułacz. [przypis redakcyjny]
biegun — miejsce na kuli ziemskiej najbardziej oddalone od równika; tu oznacza najzimniejsze miejsce na ziemi. [przypis redakcyjny]
biegun (starop.) — włóczęga, tułacz. [przypis redakcyjny]
Bielany — miejscowość oddalona o 5 km na północ od Warszawy z kościołem Kamedułów (założonym w r. 1639). Od czasów Jana Kazimierza w Lasku Bielańskim odbywały się odpusty w dzień Zielonych Świątek, stąd tradycje późniejszych „majówek” w Lasku Bielańskim. [przypis redakcyjny]
Bielany — [wówczas] miejscowość w sąsiedztwie Warszawy; [obecnie dzielnica miasta]. [przypis redakcyjny]
Bieliny — wieś w powiecie radomskim, k. Rawy Mazowieckiej. [przypis redakcyjny]
bielizna (daw.) — biała sukienka, współ. odzież spodnia. [przypis redakcyjny]
Bielsk — miasto na płd. od Białegostoku. [przypis redakcyjny]
bierali (przestarz.) — forma czasu przesz. niedokonanego od czasownika: brać; dziś popr.: brali. [przypis redakcyjny]
biera — los, troska. [przypis redakcyjny]
bieretek (starop.) — [zdrobn.: biret] czapka, ubiór głowy. [przypis redakcyjny]
bierka a. biera— gra, kostka, przen.: los. [przypis redakcyjny]
bierka — owca. [przypis redakcyjny]
bierze tu wolę w bardzo obszernym znaczeniu, jako prasiłę, energię, popęd — por. Lessing, op. cit., s. 82; Windelband, op. cit., s. 359; Volkelt, op. cit., s. 148 i 167; Paulsen, op. cit., s. 78 oraz w [dołączonym tu] Słowniku [hasło]: „wola”. [przypis redakcyjny]
bierzmo (starop.) — belka. [przypis redakcyjny]
Bierzmuj się — przy bierzmowaniu otrzymuje się nowe imię. Nim to podstarzała Zofia powinna zastąpić imię chrzestne. [przypis redakcyjny]
biesaga (daw.) — sakwa, juki. [przypis redakcyjny]
biesiady (starop.) — [tu:] rozmowy, zabawy. [przypis redakcyjny]
bieżeć (tu forma 3 os. lp: bieży) — podążać, iść. [przypis redakcyjny]
Bieży do mety po sukno zielone — Sukno zielone, jakie w nagrodę otrzymywał zręczniejszy i szczęśliwszy biegacz do mety. [przypis redakcyjny]
bifstek (ang. beefsteak, wym. bifsteik) — befsztyk, smażone mięso wołowe. [przypis redakcyjny]
Biga — wóz parokonny. [przypis redakcyjny]
Bijanka — [Bianca] d'Este, córka Zygmunta, brata ks. Herkulesa. [przypis redakcyjny]
bijanka (starop.) — piana bita z cukrem lub śmietaną. [przypis redakcyjny]
Bije zegar kuranty — melodia wygrywana przez mechanizm ukryty w zegarze; tu: precyzyjnie skonstruowana aparatura fletowa wygrywająca melodię rokokowego tańca dworskiego — menueta. [przypis redakcyjny]
Bij na piankę jajek kilka… — przekład W. Ł. [przypis redakcyjny]
Bikoka — zamek w okolicy Pawii. [przypis redakcyjny]
Bił nam czołom i prosył, szczob jeho podaryty, a my pomniawszy jeho usługi, dajem (z ukr.) — bił nam czołem i prosił, żeby go obradować, a my, wspomniawszy jego usługi, dajemy. [przypis redakcyjny]
bil angielski (z ang. bill of rights) — ustawa przyjęta przez parlament angielski i zatwierdzona przez króla. [przypis redakcyjny]
Bilba — Bilbao, miasto w Hiszpanii północnej. [przypis redakcyjny]
bilingues, haec illave, prout invaluissent, defensuri Prothei! (łac.) — dwujęzyczni Proteusze, gotowi bronić tego lub owego, jak co wzrosło w siły. [przypis redakcyjny]
binda (starop.) — temblak; [także: wstęga, opaska; red. WL]. [przypis redakcyjny]
binda — wstęga. [przypis redakcyjny]
binokle (a. fr. pince-nez; czyt.: pęsné) — szkła bez oprawy trzymające się na nosie. [przypis redakcyjny]
biorą (…) gwałtem — porywają. [przypis redakcyjny]