Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | pospolity | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | wulgarne | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 6136 przypisów.
Orosmad (oryg. fr. Orosmade) — Ormuzd lub Ahura Mazda, najwyższy bóg w zaratusztrianizmie. [przypis edytorski]
Orosman — bohater Zairy Woltera. [przypis redakcyjny]
Orotawa — dziś popr.: La Orotava, miasto na wyspie Teneryfa, należącej do archipelagu Wysp Kanaryjskich, położone w dolinie noszącej tę samą nazwę. [przypis edytorski]
o rozkazanie — na poczekanie. [przypis redakcyjny]
o rozkoszo — dziś W.lp: o rozkoszy. [przypis edytorski]
O rozumie — dzieło Helwecjusza [właśc. Claude Adrien Helvétius (1715–1771)], filozofa z grupy encyklopedystów. [De l'esprit, traktat materialistyczny obecnie znany pod polskim tytułem O umyśle, opublikowany przez Helwecjusza anonimowo w 1758, niemal natychmiast potępiony przez parlament Paryża, Kościół katolicki i czasopisma, spalony w styczniu 1759. Helwecjusz uniknął prześladowań formalnie wypierając się autorstwa; red. WL]. [przypis tłumacza]
ORP „Dzik” — polski okręt podwodny typu U, wydzierżawiony od Brytyjczyków w 1942 r., służył na Morzu Śródziemnym i Oceanie Atlantyckim, odnosząc w tym czasie kilka sukcesów (m.in. zatopienie frachtowca „Nikolaus” we wrześniu 1943 r.), w 1946 r. zwrócony Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]
ORP „Garland” — polski niszczyciel typu G, wydzierżawiony od Brytyjczyków w 1940 roku, służył m.in. w konwojach arktycznych i na Morzu Śródziemnym, gdzie przyczynił się do zatopienia niemieckiego okrętu podwodnego U-407, po wojnie zwrócony Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]
ORP „Grom” — polski niszczyciel typu Grom służący w Marynarce Wojennej w latach 1937–1940, zatopiony przez niemieckie lotnictwo pod Narwikiem 4 maja 1940 r. [przypis edytorski]
orphelins français (fr.) — dosł. sieroty francuskie; jest to zapewne nazwa jakiegoś zakładu dla sierot francuskich. [przypis edytorski]
ORP „Jastrząb” — polski okręt podwodny typu S/S-1 konstrukcji amerykańskiej, wydzierżawiony od Brytyjczyków w 1941 r., pomyłkowo zatopiony 2 maja 1942 r. na Morzu Norweskim przez brytyjski trałowiec HMS „Seagull” i norweski niszczyciel „St. Albans”. [przypis edytorski]
ORP „Orkan” — polski niszczyciel typu M, wydzierżawiony od Brytyjczyków w 1942 roku, służył w eskorcie konwojów na Atlantyku, gdzie 8 października 1943 r. został zatopiony przez niemiecki okręt podwodny. [przypis edytorski]
ORP „Orzeł” — polski okręt podwodny typu Orzeł, wcielony do służby w 1939 r., zasłynął ucieczką z Bałtyku do Wielkiej Brytanii w październiku tegoż roku, zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach w czasie patrolu w maju-czerwcu 1940 r. [przypis edytorski]
ORP „Piorun” — polski niszczyciel typu N, wydzierżawiony od Brytyjczyków w 1940 roku, uczestniczył w działaniach na Atlantyku i Morzu Śródziemnym w latach 1941–1945, m.in. w pościgu za niemieckim pancernikiem „Bismarck”, po wojnie zwrócony Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]
ORP „Sokół” — polski okręt podwodny typu U, wydzierżawiony od Brytyjczyków w 1941 r., służył na Morzu Śródziemnym i Oceanie Atlantyckim w latach 1941–1944, w tym czasie zatopił m.in. włoski frachtowiec „Balilla” i niemiecki transportowiec „Eridania”, w 1946 r. zwrócony Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]
Orsiloche (mit.) — bogini czczona na Chersonezie Taurydzkim (ob. płw. Krym), odpowiednik rzym. Diany. [przypis edytorski]
Orsilochos — Ateńczyk hulaka, znany kobieciarz. [przypis tłumacza]
Orsini, Colonna — dwa czołowe arystokratyczne rody rzymskie, w średniowieczu renesansie rywalizujące ze sobą o wpływy. [przypis edytorski]
Orsini, Felice (1819–1858) — włoski rewolucjonista, organizator nieudanego zamachu na cesarza francuskiego Napoleona III Bonaparte. [przypis edytorski]
orso (wł.) — niedźwiedź; popr. po hiszpańsku: oso. [przypis edytorski]
orszada — napój chłodzący z migdałów tartych, gotowanych z cukrem. [przypis redakcyjny]
orszada — napój chłodzący z tartych migdałów, gotowanych z cukrem. [przypis edytorski]
orszada — słodki napój migdałowo-mleczny. [przypis edytorski]
orszaki — dziś popr. forma N.lm: orszakami (znaczenie: szykami). [przypis edytorski]
orszaki wojenne, alegoryczne wizerunki, takoż pogańskie bożyszcza nadobnie wyobrażone przez żywe osoby — tzw. żywe obrazy, rozrywka modna w XVIII–XIX w. Aktorzy-amatorzy, często osoby z wyższych sfer, przebierali się stosownie i odtwarzali sceny z literatury lub z malarstwa. [przypis edytorski]
orszak — oddział. [przypis edytorski]
orszak — tu: szyk a. oddział wojska. [przypis edytorski]
orszak — w oryginale niem. Hof: dwór. [przypis edytorski]
Orsza — miasto ruskie, od XIII wieku należało do Wielkiego Księstwa Litewskiego, miejsce walk z Rosją w wieku XV i XVII. Obecnie Białoruś. [przypis edytorski]
Orsza — miasto we wsch. części dzisiejszej Białorusi, ok. 200 km na wsch. od Mińska, ok. 100 na zach. od Smoleńska, miejsce dwóch bitew między wojskami polskimi i moskiewskimi (1512 i 1564). [przypis edytorski]
Orszańskie — ziemia we wsch. części dzisiejszej Białorusi, ze stolicą w Orszy. [przypis edytorski]
orta (daw.) — drobna moneta, bita w wielu europejskich krajach. [przypis edytorski]
Ortagoras z Teb (V w. p.n.e.) — grecki muzyk, jeden z najbardziej znanych flecistów swoich czasów, nauczyciel Epaminondasa. [przypis edytorski]
Ortega y Gasset, José (1883–1955) — filozof i eseista hiszpański; republikanin. [przypis edytorski]
Ortia — przydomek Artemidy [dziewiczej bogini łuczniczki, opiekunki zwierzyny łownej] w Lakonii. [przypis tłumacza]
Ortis — nieszczęśliwy kochanek, bohater autobiograficznej powieści epistolarnej napisanej w duchu sentymentalizmu przez wł. poetę i prozaika Niccolo Ugo Foscolo (1778–1827), zatytułowanej Ostatnie listy Jacopa Ortis. [przypis edytorski]
ortodoks — tradycjonalista, zwł. w sprawach religijnych. [przypis edytorski]
ortolan — mały ptak wędrowny z rodziny trznadli. [przypis edytorski]
ortopedia (z gr. orthos: prosty, prawidłowy; paideía: wychowanie, wykształcenie) — dział medycyny zajmujący się diagnostyką i leczeniem chorób i urazów narządów ruchu; tu: metodyczne prostowanie. [przypis edytorski]
Ortwin, Ostap (1876–1942) — właśc. Oskar Katzenellenbogen, polski dziennikarz i krytyk literacki, przyjaciel Brzozowskiego; redaktor Pamiętnika i autor części przypisów do tego tekstu. [przypis edytorski]
Ortygia — daw. nazwa wyspy Delos w archipelagu Cykladów na Morzu Egejskim. [przypis edytorski]
Ortygia — dawniejsza nazwa wyspy Delos. [przypis edytorski]
Ortym, Tadeusz, właśc. Tymoteusz Prokulski (1898–1963) — polski aktor, reżyser, konferansjer, twórca polskiego teatru dla dzieci, autor kilkudziesięciu baśni scenicznych. [przypis edytorski]
O rus! (łac.) — O wsi! (tu: cytat z pochwały wiejskiego życia u Horacego, Satyry, II, 6, w. 60: „o rus, quando ego te adspiciam…”). [przypis edytorski]
O Rus, quando ego te aspiciam — cytat z Satyr Horacego: „Kiedyż cię, wsi, zobaczę!”. Ciekawa jest użyta tu gra słów: rus (wieś) wymawia się po francusku jak Russe – Rosjanin. [przypis edytorski]
„O Rus, quando ego te aspiciam!” — „Kiedyż cię, wsi, zobaczę”. Cytat z Horacego (Satyry, II,6); tu użyty na zasadzie gry słów: rus (wieś) wymawia się po francusku tak jak Russe (Rosjanin). [przypis redakcyjny]
orvieto — cenione białe wino z okolic włoskiego miasta o tej samej nazwie, położonego w połowie drogi między Florencją a Rzymem. [przypis edytorski]
Orvieto — miasto we Włoszech, w regionie Umbria, w połowie drogi między Florencją a Rzymem; znane m.in. z XIV-wiecznej katedry, której fasada jest jednym z największych arcydzieł późnego średniowiecza: zdobią ją płaskorzeźby przedstawiające historie biblijne ze Starego i Nowego Testamentu, m.in. ilustrujące opowieść o biblijnym ogrodzie Eden. [przypis edytorski]
Orwid, Józef (1891–1944) — właśc. Józef Kostych, aktor. [przypis edytorski]
orychalk (gr. dosł.: górska miedź) — metal wzmiankowany w kilku staroż. źródłach; w opisie Atlantydy (Platon, Kritias) występuje jako najcenniejszy po złocie. [przypis edytorski]
Orygenes (ok. 185–254) — filozof gr. z Aleksandrii, teolog wczesnochrześcijański; zdobył wielki autorytet jako pierwszy z uczonych chrześcijańskich, erudyta i płodny autor, szczególnie komentarzy do Biblii, którą interpretował symbolicznie i alegorycznie; ukształtował tradycję filoz.-teolog. szkoły aleksandryjskiej, opartą na koncepcjach neoplatońskich; w późniejszych czasach w głównym nurcie chrześcijaństwa niektóre jego poglądy stały się kontrowersyjne, część potępiono. [przypis edytorski]
Orygenes (ok. 185–254) — filozof gr. z Aleksandrii, teolog wczesnochrześcijański; zdobył wielki autorytet jako pierwszy z uczonych chrześcijańskich, erudyta i płodny autor, szczególnie komentarzy do Biblii, którą interpretował symbolicznie i alegorycznie; ukształtował tradycję filoz.-teolog. szkoły aleksandryjskiej, opartą na koncepcjach neoplatońskich; w późniejszych czasach w głównym nurcie chrześcijaństwa niektóre jego poglądy stały się kontrowersyjne, część z nich potępiono. [przypis edytorski]
Orygenes (ok. 185–254) — grecki filozof i teolog wczesnochrześcijański z Aleksandrii; zdobył wielki autorytet jako pierwszy z uczonych chrześcijańskich, erudyta i płodny autor, szczególnie komentarzy do Biblii, którą interpretował symbolicznie i alegorycznie; ukształtował tradycję filoz.-teolog. szkoły aleksandryjskiej, opartą na koncepcjach neoplatońskich; w późniejszych czasach w głównym nurcie chrześcijaństwa niektóre jego poglądy stały się kontrowersyjne, część potępiono [przypis edytorski]
Orygenes (ok. 185–254) — grecki filozof i teolog wczesnochrześcijański z Aleksandrii; zdobył wielki autorytet jako pierwszy z uczonych chrześcijańskich, erudyta i płodny autor, szczególnie komentarzy do Biblii, którą interpretował symbolicznie i alegorycznie; ukształtował tradycję filoz.-teolog. szkoły aleksandryjskiej, opartą na koncepcjach neoplatońskich; w późniejszych czasach w głównym nurcie chrześcijaństwa niektóre jego poglądy stały się kontrowersyjne, część potępiono; autor m.in. dzieła Przeciw Celsusowi (gr. Κατὰ Κέλσου) napisanego jako odpowiedź na krytykę chrześcijaństwa zawartą w Prawdziwym słowie autorstwa Celsusa. [przypis edytorski]
Orygenes (ok. 185–254) — grecki filozof i teolog wczesnochrześcijański z Aleksandrii; zdobył wielki autorytet jako pierwszy z uczonych chrześcijańskich, erudyta i płodny autor, szczególnie komentarzy do Biblii, którą interpretował symbolicznie i alegorycznie; ukształtował tradycję filoz.-teolog. szkoły aleksandryjskiej, opartą na koncepcjach neoplatońskich; w późniejszych czasach w głównym nurcie chrześcijaństwa niektóre jego poglądy stały się kontrowersyjne, część potępiono na drugim soborze konstantynopolitańskim (553). [przypis edytorski]
Orygenes (ok. 185–254) — grecki filozof i teolog wczesnochrześcijański z Aleksandrii; zdobył wielki autorytet jako pierwszy z uczonych chrześcijańskich, erudyta i płodny autor, szczególnie komentarzy do Biblii, którą interpretował symbolicznie i alegorycznie; ukształtował tradycję filoz.-teolog. szkoły aleksandryjskiej, opartą na koncepcjach neoplatońskich; w późniejszych czasach w głównym nurcie chrześcijaństwa niektóre jego poglądy stały się kontrowersyjne, część potępiono. [przypis edytorski]
Orygenes (ok. 185–254) — gr. filozof i teolog wczesnochrześc. z Aleksandrii; zdobył wielki autorytet jako pierwszy z uczonych chrześc., erudyta i płodny autor, szczególnie komentarzy do Biblii, którą interpretował symbolicznie i alegorycznie; ukształtował tradycję filoz.-teolog. szkoły aleksandryjskiej, opartą na koncepcjach neoplatońskich; w późniejszych czasach w głównym nurcie chrześc. niektóre jego poglądy stały się kontrowersyjne, część potępiono. [przypis edytorski]
Orygenes (ok. 185–254) — gr. filozof i teolog wczesnochrześc. z Aleksandrii; zdobył wielki autorytet jako pierwszy z uczonych chrześc., erudyta i płodny autor, szczególnie komentarzy do Biblii, którą interpretował symbolicznie i alegorycznie; ukształtował tradycję filoz.-teolog. szkoły aleksandryjskiej, opartą na koncepcjach neoplatońskich; w późniejszych czasach w głównym nurcie chrześc. niektóre jego poglądy stały się kontrowersyjne, część potępiono. [przypis edytorski]
Orygenes, Origenes — ur. 195 w Aleksandrii, uczeń Klemensa z Aleksandrii, uczył następnie tak jak Klemens w aleksandryjskiej szkole katechetów. Oskarżony o herezję, utracił urząd nauczycielski. Opuścił Aleksandrię, umarł w Tyrus 254. Główne jego dzieło: Περὶ ἀρχῶν (o zasadach sc. nauki chrześcijańskiej). [przypis autorski]
Orygenes — pisarz kościelny w II wieku w Aleksandrii, z ascetycznej gorliwości dał się wykastrować. [przypis redakcyjny]
orygentalney — prawdopodobnie: orientalnej. [przypis edytorski]
Orygilla, Orgilla — przewrotna i niewierna żona Gryfona. [przypis redakcyjny]
oryginalność to własna nuta wnoszona do dorobku poprzedników — Miriam [Z. Przesmycki], Profile poetów francuskich, „Życie” 1888, nr 1. [przypis autorski]
oryginalność włoska, już zagrożona mocno zdobyciem Florencji w roku 1530 — mowa o długotrwałym oblężeniu Florencji przez papieża Klemensa VII i cesarza Karola V. [przypis redakcyjny]
Orygines każe im wiekuiście wędrować (…) od złego do dobrego stanu. — Augustyn z Hippony, Państwo Boże, XXI, 17. [przypis edytorski]
oryl a. włóczek — flisak a. holownik, pomagający flisakom w przeprowadzeniu tratwy w trudnych miejscach na rzece. [przypis edytorski]
oryl — flisak, człowiek zajmujący się spławianiem rzeką drewna, zboża i innych towarów. [przypis edytorski]
oryl — flisak; osoba zajmująca się zawodowo i zarobkowo transportem rzecznym towarów (tj. spławem). [przypis edytorski]
orylka — zajęcie polegające na spławianiu towarów rzeką; flisactwo. [przypis edytorski]
Oryl — olbrzym-zbójca, przylepiający sobie do ciała ucięte członki. [przypis redakcyjny]
orypiment — właśc. aurypigment, minerał z grupy siarczków. [przypis edytorski]
o ryżą kosę — o rudy warkocz; tj. o ładną kobietę. [przypis redakcyjny]
orzechów, bez przegradzającej ścianki wewnątrz — tj. ścianki, którą mają orzechy włoskie. [przypis tłumacza]
orzechówka (biol.) — ptak z rodziny krukowatych. [przypis edytorski]
Orzechowski, Piotr — konsyliarz foralny w Galicji do 1809 roku. Potem Sędzia Trybunału w Warszawie, umarł tam koło 1820 roku. Był stałym i szczerym przyjacielem mego ojca. [przypis autorski]
Orzechowski, Stanisław (1513–1566) — także łac. Orichovius; historyk, autor pism politycznych i religijnych okresu renesansu, ideolog złotej wolności szlacheckiej i ruchu obrony praw szlacheckich, przeciwnik polityki Zygmunta II Augusta; ksiądz katolicki, kanonik przemyski; wybitny orator. [przypis edytorski]
Orzechowski, Stanisław (1513–1566) — także łac. Orichovius, ksiądz katolicki, kanonik przemyski, historyk, autor pism politycznych i religijnych okresu renesansu, ideolog złotej wolności szlacheckiej i ruchu obrony praw szlacheckich, przeciwnik polityki Zygmunta II Augusta. [przypis edytorski]
Orzeczenie TK P. 4/99. [przypis autorski]
orzeł buja w rozkosznej wolności swojej, a inni się ptacy zlatują około niego, służąc mu a prowadząc go — mniemanie dawnych, że orła, gdy wzrok jego wiekiem już był osłabiony, inne ptaki, ulatując koło niego, prowadziły. [przypis redakcyjny]
Orzeł (dziś ukr.: Oril) — rzeka na Ukrainie, lewy dopływ Dniepru. [przypis redakcyjny]
Orzeł, gdy mu dziób stary (…) już gardła nie żywi (…) — Dzioby wielkich ptaków drapieżnych z wiekiem coraz bardziej zakrzywiają się i na koniec wierzchnie ostrze, zagiąwszy się, dziób zamyka, i ptak z głodu umierać musi. To mniemanie gminne przyjęli niektórzy ornitologowie. [przypis autorski]
orzeł i garść promieni — godło Stanów Zjednoczonych. [przypis edytorski]
Orzeł — miasto w Rosji, znane również jako Orioł, położone w obwodzie orłowskim. Podczas II wojny światowej Orzeł został zajęty przez wojska niemieckie w październiku 1941 roku. Okupacja trwała do sierpnia 1943, kiedy miasto zostało odbite przez Armię Czerwoną w ramach operacji orłowskiej. [przypis edytorski]
Orzeł — miasto w zach. części Rosji, nad rzeką Oką; w czasie II wojny miejsce ciężkich walk między Rosjanami i Niemcami. [przypis edytorski]
orzeł mignął z prawej strony — pomyślna wróżba. [przypis edytorski]
Orzeł unosi pisklę swoje w błękit… — Du progrés par le christianisme; Oeuvres, VII, 130–231. [przypis autorski]
Orzeł z Polenty wziął ją w dziób swój orli — Gwido z Polenty panował w Rawennie i władzę swą rozciągał aż do miasteczka Cerwii. Herb Polenty był orzeł srebrny w polu złotym lub błękitnym. [przypis redakcyjny]
Orzelski, Marcin — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; od 1810 kapitan 11. pułku ułanów. [przypis edytorski]
Orzeszkowa, Eliza (1841–1910) — powieściopisarka, nowelistka; początkowo pozostawała w nurcie prozy tendencyjnej, problematyka społeczna zawsze była obecna w jej twórczości, ale późniejsze utwory charakteryzowały się pogłębioną psychologią, np. Nad Niemnem z 1888; jako publicystka walczyła o prawa kobiet. [przypis edytorski]
Orzeszkowa, Eliza (1841–1910) — powieściopisarka, nowelistka; początkowo pozostawała w nurcie prozy tendencyjnej, problematyka społeczna zawsze była obecna w jej twórczości, ale późniejsze utwory charakteryzowały się pogłębioną psychologią, np. Nad Niemnem (1888); jako publicystka walczyła o prawa kobiet. [przypis edytorski]
Orzeszkowa, Eliza, właśc. Pawłowska, Elżbieta (1841–1910) — pisarka epoki pozytywizmu pol., autorka m.in. powieści Meir Ezofowicz (1878), Nad Niemnem (1888), Cham (1888), Bene nati (1891), Dwa bieguny (1893), Ad astra. Dwugłos (1904); zbiorów nowel: Melancholicy (1896), Iskry (1898); opowiadań Gloria victis (zbiór z 1910 r.), a także społecznie zaangażowanych artykułów publicystycznych (Kilka słów o kobietach 1870, Patriotyzm i kosmopolityzm 1880, O Żydach i kwestii żydowskiej 1882), nominowana do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1905; po pierwszym mężu przyjęła nazwisko Orzeszko (rozwód 1869), po raz drugi wyszła za mąż w 1894 r. za swego wieloletniego przyjaciela Stanisława Nahorskiego. [przypis edytorski]
Orzeszkowa (…) pisała jeszcze w roku 1894 (w przedmowie do Melancholików) (…) lekceważenie wszelkich piękności i dóbr moralnych — por. E. Orzeszkowa, Melancholicy, w: Pisma zebrane. Pod redakcją Juliana Krzyżanowskiego, t. XXVIII, Warszawa 1949. [przypis autorski]
Orzeszkowa (…) zarzucała (…) „przeestetyzowanym dekadentom… lekceważenie wszelkich piękności i dóbr moralnych” — E. Orzeszkowa, Melancholicy, s. 12. [przypis autorski]
o rzeźbie (…) ważna uwaga w „Stylu Ibsena” — S. Brzozowski, Styl Ibsena, „Przegląd Społeczny” 1906, nr 15–16. [przypis autorski]
o rzeźbie (…) zakończenie „Etapów sentymentalizmu — S. Brzozowski, Idee, Lwów 1910, s. 427–429 (Etapy sentymentalizmu). [przypis autorski]
orzeźwieć — tu: odzyskać siły. [przypis edytorski]
orz — tryb rozkazujący 2 os. lp od czas.: orać. [przypis edytorski]
orzucać — obrzucać. [przypis edytorski]
orzucić — obrzucić. [przypis edytorski]
orzucony — zarzucony, nakryty. [przypis edytorski]
