Przypisy

Brodziński, Kazimierz (1791–1835) — polski poeta epoki preromantycznej, przedstawiciel sentymentalizmu, historyk, teoretyk i krytyk literacki, tłumacz, publicysta; autor głośnej rozprawy O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej, tłumacz ważnych dla nurtu romantycznego utworów, m.in. Cierpień młodego Wertera Goethego oraz Pieśni Osjana Macphersona. [przypis edytorski]

Broglie, Achille Charles de (1785–1870) — francuski książę, polityk; premier (1830 i 1835–1836), przywódca prawicy w Zgromadzeniu Narodowym. [przypis edytorski]

Broglie, Albertine de (1797–1838) — córka pani de Staël, francuskiej publicystki i powieściopisarki, żona polityka Achillesa Charles'a de Broglie. [przypis edytorski]

broić burdę (starop.) — prowadzić walkę. [przypis edytorski]

broić (starop.) — dokazywać; szaleć, wściekać się. [przypis edytorski]

broić (starop.) — tu: dokazywać; także: szaleć, wściekać się (broić się). [przypis edytorski]

brojler — drób intensywnie tuczony i hodowany na ubój; brojlery (specjalne rasy kur, a także kaczek i indyków) charakteryzują się dużym przyrostem masy ciała w krótkim czasie, ich hodowla jest stosunkowo tania i prowadzona na skalę przemysłową. [przypis edytorski]

brojler — drób intensywnie tuczony i hodowany na ubój; brojlery (specjalne rasy kur, a także kaczek i indyków) charakteryzują się dużym przyrostem masy ciała w krótkim czasie, ich hodowla jest stosunkowo tania i prowadzona na skalę przemysłową. [przypis edytorski]

brojt (z niem. a. jid.) — chleb. [przypis edytorski]

brokadia (daw.) — dziś: brokat: gruba tkanina jedwabna z wypukłym wzorem przetykana złotą nicią, używana jako materiał na bogate stroje, obecnie na szaty liturgiczne, obicia itp. [przypis edytorski]

brokat (daw.) — ozdobna tkanina z grubego jedwabiu z wypukłymi wzorami, przetykana nicią złotą lub srebrną. [przypis edytorski]

brokatela (daw.) — ciężka tkanina, przypominająca atłas lub adamaszek, przetykana jedwabiem. [przypis edytorski]

brokatela — tkanina dekoracyjna przetykana jedwabiem. [przypis edytorski]

brokatela (z wł.) — ciężka tkanina dekoracyjna przetykana jedwabiem, ze wzorem ze srebrnych lub złotych nici, wyrabiana w XVI–XVII w., głównie we Włoszech. [przypis edytorski]

brokatela (z wł.) — ciężka tkanina przetykana jedwabiem, ze wzorem ze srebrnych lub złotych nici. [przypis edytorski]

brokat — gruba tkanina jedwabna z wypukłym wzorem przetykana złotą nicią, używana jako materiał na bogate stroje, obecnie na szaty liturgiczne, obicia itp. [przypis edytorski]

brokat — gruba tkanina jedwabna z wypukłym wzorem, przetykana złotą nicią, używana jako materiał na bogate stroje, obecnie na szaty liturgiczne, obicia itp. [przypis edytorski]

Bromios (gr. rozgłośny; mit. gr.) — przydomek Dionizosa, boga wina i odradzającej się przyrody, znanego też jako Bakchos. [przypis edytorski]

Bromios (gr.) — szumny bóg: przydomek Dionizosa. [przypis edytorski]

brom — środek uspokajający. [przypis edytorski]

brom — tu: środek nasenny i uspokajający. [przypis edytorski]

brom — tu: sole bromu (bromki), powszechnie stosowane w XIX i na pocz. XX w. jako środek uspokajający i nasenny. [przypis edytorski]

brońcie mnie od niej — dziś popr.: brońcie mnie przed nią. [przypis edytorski]

brońcież się — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]

brońże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

brońże mnie odeń (daw.) — broń mnie przed nim. [przypis edytorski]

brona (daw.) — brama. [przypis edytorski]

brona — narzędzie do spulchniania i wyrównywania zoranej ziemi. [przypis edytorski]

brona — narzędzie rolnicze przeznaczone do płytkiej uprawy gleby. [przypis edytorski]

brona (starop.) — brama. [przypis edytorski]

brona (tu daw.) — brama. [przypis edytorski]

bronchia (łac.) — oskrzela. [przypis edytorski]

bronchita — dziś por.: bronchit, zapalenie oskrzeli. [przypis edytorski]

bronchitis (z gr.) — bronchit, zapalenie oskrzeli. [przypis edytorski]

bronchit — ostre zapalenie oskrzeli. [przypis edytorski]

bronchit — zapalenie oskrzeli. [przypis edytorski]

broniąc głodu — tu: broniąc przed głodem. [przypis edytorski]

bronić cię będą, kraino — mowa o Peloponezie. [przypis edytorski]

bronić je — dziś popr.: bronić ich. [przypis edytorski]

bronić się satrapie perskiemu — dziś popr.: bronić się przed satrapą perskim. [przypis edytorski]

bronić — tu: nie pozwalać. [przypis edytorski]

bronić — tu: odmawiać, zabraniać. [przypis edytorski]

bronić — tu: zabraniać. [przypis edytorski]

bronie (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: broni. [przypis edytorski]

Broniewski, Władysław (1897–1962) — poeta, żołnierz Legionów, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, przedstawiciel lewicy. [przypis edytorski]

Bronikowski, Ksawery (1796–1852) — publicysta i działacz polityczny. [przypis edytorski]

bronny (daw.) — tu: broniony, wzmocniony. [przypis edytorski]

bronowiczanie — mieszkańcy Bronowic, dawnej podkrakowskiej wsi, w której rozgrywała się akcja Wesela Wyspiańskiego. [przypis edytorski]

bronowłoka — włóczący bronę; przen.: pracujący przy uprawie roli (jak wół a. koń roboczy). [przypis edytorski]

Brontë, Anne (1820–1849) — angielska pisarka, siostra Charlotte. [przypis edytorski]

Brontë, Branwell (1817–1848) — angielski malarz, pisarz i poeta, brat Charlotte. [przypis edytorski]

Brontë, Emily (1818–1848) — angielska powieściopisarka i poetka, siostra Charlotte. [przypis edytorski]

brontozaur (paleont.) — duży roślinożerny dinozaur, o długiej szyi, niewielkiej głowie, masywnym tułowiu i długim ogonie, żyjący ok. 150 mln lat temu na terenach Ameryki Północnej; jego skamieniałości odkryto po raz pierwszy w 1879. [przypis edytorski]

bronz — dziś popr. pisownia: brąz. [przypis edytorski]

Bronzino, właśc. Agnolo di Cosimo (1503–1572) — włoski malarz, rysownik i poeta okresu manieryzmu; autor m.in. obrazu Portret młodego mężczyzny (1540). [przypis edytorski]

Brooklyn — jeden z pięciu okręgów Nowego Jorku, do 1898 oddzielne miasto. [przypis edytorski]

Broscius, Ioannes a. Jan Brożek (1585–1652) — tu: spolszczona wersja łacińskiej formy nazwiska: Broscjusz; matematyk, astronom, kartograf, lekarz, teolog, rektor Akademii Krakowskiej; autor antyjezuickiego pamfletu pt. Gratis (1625, publ. anonimowa) mającego formę dialogu Ziemianina z Plebanem. [przypis edytorski]

bro — skrócenie od browar, pot.: piwo. [przypis edytorski]

Brougham, Henry Peter (1778–1868) — polityk, prawnik i dziennikarz brytyjski, kanclerz w latach 1830-1834. [przypis edytorski]

Broussais, François Joseph Victor (1772–1838) — fr. lekarz, prof. patologii ogólnej, znany z częstego zalecania upuszczania znacznych ilości krwi, zwykle za pomocą pijawek. [przypis edytorski]

Browary — miasto w północnej Ukrainie, ob. na wschodnich przedmieściach Kijowa; przez Browary prowadził trakt do Moskwy. [przypis edytorski]

broweryje (gw.) — brewerie. [przypis edytorski]

Browne, Thomas (1605–1682) — angielski lekarz, pisarz i uczony. [przypis edytorski]

browning (daw. pot.) — pistolet; od nazwy jednego z wczesnych modeli tego rodzaju broni, skonstruowanego przez Johna Browninga (1855–1926). [przypis edytorski]

browning — krótka broń palna, której nazwa pochodzi od nazwiska Johna Browninga, amerykańskiego konstruktora broni. [przypis edytorski]

browning — nazwa jednego z wczesnych modeli pistoletów, daw. także ogólne określenie pistoletu, czyli krótkiej, ręcznej samopowtarzalnej broni palnej; od nazwiska wynalazcy, Johna Browninga (1855–1926). [przypis edytorski]

browning — niewielki, poręczny pistolet szybkostrzelny, popularny w okresie międzywojennym jako broń kieszonkowa; nazwa pochodzi od nazwiska amerykańskiego konstruktora Johna Browninga. [przypis edytorski]

browning (pot., przest.) — pistolet, od nazwy pierwszych pistoletów samopowtarzalnych opartych o odrzut zamka swobodnego. [przypis edytorski]

Browning, Robert (1812–1889) — angielski poeta i dramatopisarz. [przypis edytorski]

Browning, Robert (1812–1889) — angielski poeta i dramaturg epoki wiktoriańskiej; autor obszernego poematu The Ring and the Book (Pierścień i księga, 1868–1869). [przypis edytorski]

Browning, Robert (1812–1889) — angielski poeta i dramaturg epoki wiktoriańskiej; jego twórczość ma charakter intelektualno-refleksyjny; autor poematu The Ring and the Book. [przypis edytorski]

browning — rodzaj pistoletu. [przypis edytorski]

browning — rodzaj ręcznej broni automatycznej. [przypis edytorski]

broźna (gw.) — bruzda. [przypis edytorski]

brożkiem — na bakier. [przypis edytorski]

Bruant, Aristide (1851–1925) — francuski piosenkarz, twórca kabaretowy, komediant i właściciel klubu nocnego. [przypis edytorski]

Bruant, Aristide (1851–1925) — pisarz i piosenkarz fr., poeta piszący m.in. w gwarze paryskiej, właściciel i dyrektor jednego z kabaretów Montmartre'u. Sportretował go na plakacie Henri de Toulouze-Lautrec. [przypis edytorski]

brucellosa (łac., med.) — bruceloza, przewlekła, zakaźna choroba bakteryjna zwierząt, dla człowieka odzwierzęca. [przypis edytorski]

bruch — złom; prawdopodobnie z niem. in die Brüche gehen: rozpadać się, rozsypać się. [przypis edytorski]

bruder (niem.) — brat. [przypis edytorski]

Bruder (niem.) — brat. [przypis edytorski]

bruderszaft — ceremonialny toast towarzyszący przejściu na „ty”. [przypis edytorski]

bruderszaft (z niem.) — ceremonialny toast, towarzyszący przejściu na „ty”. [przypis edytorski]

Brückner, Aleksander (1856–1939) — filolog, historyk kultury i literatury polskiej, członek Akademii Umiejętności. [przypis edytorski]

Brückner, Aleksander (1856–1939) — wybitny historyk kultury i slawista; pochodził ze spolonizowanej rodziny austriackiej. [przypis edytorski]

Brühl, Henryk (1700–1763) — pierwszy minister i faworyt króla Augusta III. [przypis edytorski]

Brüning, Heinrich (1885–1970) — przywódca katolickiej partii Centrum, który w latach 1930–1932 był kanclerzem Niemiec. [przypis edytorski]

Brünn (niem.) — niemiecka nazwa miasta Brno, największego miasta na Morawach, wchodzących w skład Republiki Czeskiej (dawniej w skład Czechosłowacji). [przypis edytorski]

Bruges la morte — Martwe Bruges, aluzja do powieści symbolistycznej belgijskiego pisarza Georgesa Rodenbacha, wyd. 1892. [przypis edytorski]

Brugge — Brugia, miasto położone dziś na terenie Belgii, w średniowieczu ważny hanzeatycki port handlowy. [przypis edytorski]

bruk — nawierzchnia drogi zrobiona z kamieni. [przypis edytorski]

brukotłuk (daw.) — osoba włócząca się bez celu po ulicach. [przypis edytorski]

Bruksela [ma] Wirtza — zapewne chodzi o Antoine-Josepha Wiertza (1806–1865), belgijskiego malarza romantycznego, którego kontrowersyjne prace o tematyce mitologicznej, religijnej i historycznej miały tak ogromne rozmiary, że król Belgii sfinansował zbudowanie dla niego olbrzymiej pracowni, w której mógł realizować swoje projekty. [przypis edytorski]

Bruksela — stolica Belgii, miasto położone w środkowej części kraju. [przypis edytorski]

brulion — tekst napisany na brudno. [przypis edytorski]

„Brumbar” — Właśc. SdKfz 166 Sturmpanzer, w literaturze znany także jako „Brummbär”. Niemcy wyprodukowali w latach 1943–1945 około 300 egzemplarzy tego działa pancernego. Miało ono służyć do wspierania piechoty w walkach miejskich. W Warszawie w 1944 roku walczyła 218. kompania dział szturmowych wyposażona w Sturmpanzery, w styczniu 1945 r. rozbita przez Armię Czerwoną. [przypis edytorski]

Brummell, George Bryan (1778–1840) — znany jako Beau Brummell (Piękny Brummel), autorytet w zakresie męskiej elegancji w Wielkiej Brytanii oraz bliski przyjaciel księcia-regenta Jerzego IV. Przypisuje się mu wprowadzenie do mody współczesnego garnituru, noszonego z wiązanym krawatem. [przypis edytorski]

brunelka (gw.) — głowienka pospolita, roślina z rodziny jasnotowatych. [przypis edytorski]

Brunetière, Ferdinand (1849–1906) — francuski historyk literatury i krytyk, w badaniach nad rozwojem literatury korzystał ze zdobyczy nauk przyrodniczych. [przypis edytorski]

Brunetière, Ferdinand (1849–1906) — francuski krytyk i historyk literatury; członek Akademii Francuskiej (od 1893). [przypis edytorski]