Przypisy

kapitan Józef Krzyczkowski ps. „Szymon” (1901–1989) — od 1941 r. w ZWZ/AK, dowódca VIII Rejonu VII Obwodu AK (obejmującego Powiat Warszawski), w powstaniu w stopniu kapitana dowodził grupą „Kampinos”, ciężko ranny w nieudanym ataku na lotnisko na Bielanach. Po wojnie pozostał w kraju. [przypis edytorski]

kapitan korwety — stopień oficerski w marynarce francuskiej. [przypis edytorski]

kapitan pułku wymaże — w innej wersji tekstu: „rotmistrz z listy go wymaże”. [przypis edytorski]

kapitan Władysław Nowakowski „Serb” (1898–1964) — oficer służby stałej WP, kampanię 1939 r. odbył w szeregach 30 DP, w czasie okupacji w NOW, NSZ i AK, w powstaniu dowódca Zgrupowania „Żubr”. Po nieudanych próbach opanowania wyznaczonych obiektów na Marymoncie zgrupowanie wycofało się (na rozkaz ppłk Niedzielskiego) do Kampinosu. Jego oddziały powracały jednak do Warszawy i uczestniczyły w dalszych walkach nie tylko na Marymoncie, ale i na Żoliborzu. [przypis edytorski]

kapitan Zdzisław Zołociński ps. „Piotr” (1916–1964) — oficer służby stałej WP, saper, od 1940 w konspiracji warszawskiej oraz przez jakiś czas tarnowskiej, od lutego do lipca 1944 w 27 Wołyńskiej Dywizji AK, w powstaniu dowódca plutonu, a następnie kompanii w batalionie „Czata 49”. Według Muzeum Powstania Warszawskiego dowódca desantu kanałowego na Plac Bankowy w nocy z 30 na 31 sierpnia. Dwukrotnie ranny we wrześniu, po wojnie pozostał w kraju. [przypis edytorski]

kapitan Zygmunt Netzer ps. „Kryska” (1898–1977) — w latach 1918–1928 oficer służby stałej artylerii WP, od 1930 do 1939 urzędnik państwowy, w konspiracji działał w Wojskowej Służbie Ochrony Powstania, w powstaniu pełnił różne funkcje, w tym zastępcy dowódcy obrony Czerniakowa, ciężko ranny, w 1945 powrócił do stolicy jako inwalida, działał w ZBoWiD. [przypis edytorski]

kapita — perska miara objętości, ok. 2 l. [przypis edytorski]

kapitel (archit.) — głowica kolumny. [przypis edytorski]

kapitel (archit.) — głowica, zwieńczenie kolumny, filara lub pilastra. [przypis edytorski]

kapitel (archit.) — głowica, zwieńczenie kolumny. [przypis edytorski]

kapitele — górna część kolumny, bezpośrednio wspierająca łuk lub sklepienie. [przypis edytorski]

kapitel — głowica kolumny. [przypis edytorski]

kapitel — głowica, najwyższa część kolumny, łącząca ją z belkowaniem, zwykle ozdobiona rzeźbą. [przypis edytorski]

kapitel (z łac. caput: głowa) — głowica, najwyższa część kolumny, łącząca ją z belkowaniem, pełniąca też funkcje dekoracyjne. [przypis edytorski]

kapitel — zwieńczenie kolumny. [przypis edytorski]

Kapitoł — właśc. Kapitol: wzgórze w Rzymie, dawniej świątynia najwyższych bóstw rzymskich. [przypis edytorski]

Kapitol — historyczne wzgórze rzymskie. [przypis edytorski]

kapitolińskie gęsi — legendarne gęsi z Kapitolu, które głośnym krzykiem ocaliły miasto przed najazdem Galów. [przypis edytorski]

kapitolińskie zbawicielki — gęsi; nawiązanie do legendy, według której żyjące w świątyni Junony na Kapitolu, poświęcone bogini gęsi swoim „krzykiem” obudziły obrońców Rzymu, spostrzegłszy jako pierwsze podkradających się pod mury miasta napastników-Gallów. [przypis edytorski]

kapitoliński pagórek — Kapitol, wzgórze w Rzymie; w starożytności twierdza i miejsce kultu, m.in. stała na nim świątynia triady głównych bóstw: Jowisza Kapitolińskiego (władcy bogów), Junony i Minerwy. [przypis edytorski]

Kapitol — jedno ze wzgórz w Rzymie. [przypis edytorski]

Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz na których powstał Rzym; laur Kapitolu to przenośne określenie oficjalnego uznania, jakie może zyskać poeta; wieńcem laurowym, jako symbolem nieśmiertelności nagradzano w Rzymie najwybitniejszych twórców (por. laureat). [przypis edytorski]

Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz na których powstał Rzym; na Kapitolu mieściły się świątynie najważniejszych bóstw rzymskich; zalał krwią Kapitol: tu przenośnie, gdyż Juliusz Cezar został zasztyletowany w sali posiedzeń senatu, znajdującej się w portyku na Polu Marsowym, na zachód od Kapitolu. [przypis edytorski]

Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz na których powstał Rzym; na Kapitolu mieściły się świątynie najważniejszych bóstw rzym. (m.in. Jowisza, Junony i Minerwy); w pobliżu znajdowało się też Forum Romanum, miejsce najważniejszych obchodów i wydarzeń politycznych w Rzymie. [przypis edytorski]

Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz na których powstał Rzym; na Kapitolu mieściły się świątynie najważniejszych bóstw rzym. (m.in. Jowisza, Junony i Minerwy); w pobliżu znajdowało się też Forum Romanum, miejsce najważniejszych obchodów i wydarzeń politycznych w Rzymie. [przypis edytorski]

Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz Rzymu, będące symbolem miasta. Kapitol stanowił naturalną twierdzę oraz ważne miejsce kultu: na wierzchołku zbudowano świątynię głównych bóstw oraz liczne inne przybytki; u stóp wzgórza znajdowało się archiwum państwowe. [przypis edytorski]

Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz Rzymu, będące symbolem miasta. Kapitol stanowił naturalną twierdzę oraz ważne miejsce kultu: na wierzchołku zbudowano świątynię gł. bóstw oraz liczne inne przybytki; u stóp wzgórza znajdowało się archiwum państwowe. [przypis edytorski]

Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz Rzymu, w starożytności mieszczące świątynie najważniejszych bóstw rzymskich; w nagrodę za wielkie zwycięstwa rzymskim wodzom przyznawano prawo triumfu: uroczystego przejazdu rydwanem na czele maszerujących wojsk z Pola Marsowego przez miasto do świątyni Jowisza na Kapitolu; słynny wódz rzymski Gajusz Juliusz Cezar (100–44 p.n.e.) w roku 46 p.n.e. odbył wielki czterokrotny triumf, święcąc zwycięstwa w Poncie, Galii, w Afryce i Egipcie. [przypis edytorski]

Kapitol — jedno z wzgórz rzymskich, od XII w. znajdowała się tam siedziba władz Rzymu oraz sądu. [przypis edytorski]

kapitolów — kontaminacja; zwieńczenie kolumny to kapitel. [przypis edytorski]

Kapitol Stanów Zjednoczonych (ang. United States Capitol) — budynek w Waszyngtonie pełniący funkcję siedziby Kongresu Stanów Zjednoczonych (amerykańskiego parlamentu); wzgórze, na którym się znajduje, nazwano Wzgórzem Kapitolińskim (ang. Capitol Hill). [przypis edytorski]

Kapitol — tu: ratusz. [przypis edytorski]

Kapitol — wzgórze w Rzymie, mieszczące wiele świątyń; w pobliżu znajdowało się m.in. Forum Romanum, miejsce najważniejszych obchodów i wydarzeń politycznych w Rzymie. [przypis edytorski]

Kapitol — wzgórze w Rzymie, na którym stała świątynia Jowisza, Junony i Minerwy. [przypis edytorski]

kapituła — rada duchownych. [przypis edytorski]

kapituła — rada przełożonych zakonu, tu ogólnie: zgromadzenie. [przypis edytorski]

kapituła — rada sprawująca władzę w zakonie a. funkcjonująca przy katedrze. [przypis edytorski]

kapituła — rada sprawująca władzę w zakonie. [przypis edytorski]

kapituła — tu: rada w zakonie. [przypis edytorski]

kapitularz — pomieszczenie klasztorne przeznaczone na zebrania kapituły, czyli rady starszych duchownych. [przypis edytorski]

kapitularz (zwykle w lm) — rozporządzenie królewskie o treści prawnej, wydane w państwie Franków za panowania Merowingów i Karolingów, zwłaszcza Karola Wielkiego; kapitularze podzielone były na części, rozdziały opatrzone nagłówkami, łac. capitula. [przypis edytorski]

Kapkaz (gw.) — Kaukaz. [przypis edytorski]

Kapkaz (gw.), własc. Kaukaz — Słupecki, pochodzący spod Kielc, przypomina doświadczenia z zaboru rosyjskiego, gdzie chłopów brano do wojska (po kilku z danej wsi, drogą losowania) nawet na 25 lat; służba wojskowa odbywała się często w odległych regionach Imperium Rosyjskiego. [przypis edytorski]

kapłana — hebr. כֹּהֵן (kohen) oznacza ogólnie kapłana, osobę spełniającą kapłańskie rytuały i niekonicznie łączy się to z religią żydowską (por. Rdz 41:45, 47:22); w judaizmie słowo kohen odnosi się wyłącznie do potomków Aharona, którzy dawniej spełniali świątynne rytuały. Lud żydowski dzieli się na grupy, na samej górze hierarchii społecznej znajdują się koheni, potomkowie Aharona, po nich są lewici: inni potomkowie Lewiego, a po lewitach israel, czyli zwykli Żydzi, potomkowie pozostałych synów Jakuba. Choć status Żyda dziedziczy się po matce, przynależność do tych grup dziedziczy się po linii męskiej. Spośród kohenów namaszczany był כֹּהֵן גָּדוֹל (kohen gadol), Najwyższy Kohen, Arcykapłan, który odprawiał m.in. rytuały w Jom Kipur. Koheni mają pewne przywileje i zakazy, które nie obowiązują pozostałych grup. [przypis edytorski]

Kapłani egipscy powiadali Herodotowi, iż od czasu ich pierwszego króla (…) słońce zmieniło cztery razy swą drogę (…) — por. Herodot, Dzieje, II, 142. W relacji Herodota nie ma mowy o zamianie miejscami morza i lądu: podkreśla się, że mimo zmian na niebie, w Egipcie nie zmieniło się nic związanego z ziemią lub Nilem. [przypis edytorski]

kapłanka — w wersji ang. devotee, tj. gorliwa wyznawczyni, głosicielka. [przypis edytorski]

kapłan Midjanu — był nim Jitro, znany także jako Reuel. [przypis edytorski]

kapłanów boga Belusa na oknach starego kościoła — tj. wizerunków babilońskich kapłanów Bela z biblijnej opowieści w Księdze Daniela (Dn 14, 1–22). [przypis edytorski]

kapłan, odprawiony przez króla z bardzo skromną pensyjką — w 1534 król Henryk VIII ogłosił się głową Kościoła w Anglii, w latach 1536–1541 rozwiązał klasztory w swoim królestwie, przejął ich dochody i sprzedał majątki; mnichom zaoferował możliwość zatrudnienia w charakterze kaznodziejów utrzymywanych przez Koronę, podczas gdy pozostali otrzymywali dożywotnią pensję, rekompensującą utratę źródeł utrzymania. [przypis edytorski]

kapłanu — dziś popr. forma C. lp: kapłanowi. [przypis edytorski]

kapłany (daw. forma) — dziś: kapłani. [przypis edytorski]

kapłany — dziś popr. forma N.lm: kapłanami. [przypis edytorski]

kapłonić — kastrować; od kapłon: wykastrowany i specjalnie utuczony młody kogut, którego mięso dzięki takiej hodowli cenione było jako wyjątkowo wykwintne w smaku. [przypis edytorski]

kapłon — kastrowany kogut, kurczak o delikatnym mięsie. [przypis edytorski]

kapłon — kastrowany kogut, kurczak o delikatnym mięsie; rozkroił na powietrzu (…) kapłona — rozkrajanie w powietrzu pieczonego drobiu było wśród szlachty popularną umiejętnością towarzyską, którą popisywano się przy stole. [przypis edytorski]

kapłon — kastrowany kogut. [przypis edytorski]

kapłon — kastrowany kogut, tuczony na mięso; dania z kapłonów były wówczas uważane za bardzo wykwintne. [przypis edytorski]

kapłon — kastrowany kogut, tuczony na mięso. [przypis edytorski]

kapłon — kastrowany, specjalnie tuczony dla delikatnego mięsa młody kogut; hodowaną w podobny sposób, wysterylizowaną młodą kurę nazywano pulardą. [przypis edytorski]

kapłon (starop.) — kogut. [przypis edytorski]

kapłon — tuczny kurczak, kastrowany kogut, hodowany na mięso. [przypis edytorski]

kapłon — wykastrowany i specjalnie utuczony młody kogut; dania z tak hodowanego drobiu były w kuchni staropolskiej daniem wykwintnym, a zarazem popularnym. [przypis edytorski]

kapłon — wykastrowany kogut, hodowany dla delikatnego mięsa. [przypis edytorski]

kapłon — wykastrowany kogut kury domowej. [przypis edytorski]

kapłon — wykastrowany kogut. [przypis edytorski]

kapłon — wykastrowany, młody kogut. [przypis edytorski]

kapłon — wykastrowany, specjalnie tuczony kogut; dania przyrządzone z kapłonów były niegdyś uważane za bardzo wykwintne. [przypis edytorski]

kapłun — właśc. kapłon, wykastrowany kogut. [przypis edytorski]

Kapland — ang. Cape Colony; brytyjska kolonia w południowej Afryce, istniejąca w latach 1795–1910. [przypis edytorski]

Kaplandia — (ang.) Cape; prawdopodobnie leżący w płd. Afryce Przylądek Dobrej Nadziei. [przypis edytorski]

kaplerzyk (daw.) — kołnierz, naszyjnik. [przypis edytorski]

kaplica Di San Sebastiano — prawdopodobnie kaplica w kościele parafialnym San Pietro di Feletto, w prowincji Treviso. [przypis edytorski]

kaplica Madonny degli Angeli — prawdopodobnie chodzi o kościół Maria Regina Degli Angeli Custodi w prowincji Treviso. [przypis edytorski]

kaplica Ostrobramska — kaplica przy Ostrej Bramie w Wilnie, gdzie znajduje się obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej, uznawany za cudowny. [przypis edytorski]

kapliczka Ateny Zwycięskiej — niewielka świątynia Ateny Nike (Zwycięskiej) na ateńskim Akropolu, na prawo od Propylejów; najlepiej zachowana świątynia w stylu jońskim; jej budowę zaczęto w czasach Peryklesa, ukończono w 421 p.n.e. [przypis edytorski]

kapotka (tu daw.) — rodzaj damskiego kapelusza wiązanego pod brodą. [przypis edytorski]

kapować (pot.) — donieść. [przypis edytorski]

kapowa — funkcja pełniona przez więźniarki w nazistowskich obozach koncentracyjnych, związana z nadzorowaniem grupy, tzw. komanda; męskim odpowiednikiem kapowej był kapo. [przypis edytorski]

kapo — w gwarze obozowej więzień-nadzorca komanda. [przypis edytorski]

kapo — w gwarze obozowej: więzień, pełniący funkcję dozorcy pozostałych więźniów. [przypis edytorski]

kapo — więzień pełniący funkcję dozorcy pozostałych więźniów. [przypis edytorski]

kapo — więzień, pełniący funkcję dozorcy pozostałych więźniów. [przypis edytorski]

kapral Kazimierz Twardo ps. „Łysy” (1912–1995) — żołnierz baterii „Kuba”, uczestnik walk o Okęcie, po wojnie powrócił do Warszawy. [przypis edytorski]

Kapral — tu: Napoleon Bonaparte (1769–1821), cesarz Francuzów w latach 1804–1814, król Włoch 1805–1814, twórca Księstwa Warszawskiego, wybitny wódz i polityk; po wielu zwycięstwach poniósł klęskę w trakcie wyprawy na Moskwę, pod Lipskiem i pod Waterloo, zmarł samotnie, wygnany na wyspę św. Heleny. [przypis edytorski]

kapral (z wł. caporale: dowódca) — stopień wojskowy. [przypis edytorski]

kaprawiec — człowiek mający oczy kaprawe, tj. chore, zaczerwienione i ropiejące. [przypis edytorski]

kaprawy — o oku: zaropiały i zaczerwieniony. [przypis edytorski]

kaprawy — zaropiały i zaczerwieniony (o oku); mający zaropiałe, zaczerwienione oczy (o człowieku). [przypis edytorski]

kaprawy — zaropiały i zaczerwieniony (o oku). [przypis edytorski]

Kaprea — właśc. Capri, włoska wyspa na Morzu Tyrreńskim w Zatoce Neapolitańskiej; w skałach na jej wybrzeżu ukryta jest Lazurowa Grota, w której panuje błękitnawy półmrok; można tam wpłynąć łodzią przez wąskie wejście. [przypis edytorski]

kapryfolium a. wiciokrzew — także: wiciokrzew przewiercień; rodzaj rośliny pnącej, uprawianej w celach ozdobnych. [przypis edytorski]

kapryfolium — krzew pnący o różowych lub białych kwiatach. [przypis edytorski]

kapryfolium — pnącze o różowych, białych lub żółtawych kwiatach. [przypis edytorski]

kapryfolium — wiciokrzew; roślina pnąca, kwitnąca na biało lub różowo. [przypis edytorski]

kapry — skoki. [przypis edytorski]

Kapsas — V. Kudirkos slapyvardis. [przypis edytorski]

kapsa (z czes.) — kieszeń. [przypis edytorski]

Kapsztad — najstarsze miasto w Południowej Afryce, w XIX w. stolica Kraju Przylądkowego, kolonii brytyjskiej. [przypis edytorski]

kapten (fonet. ang. captain) — kapitan. [przypis edytorski]

kaptować — pozyskiwać kogoś. [przypis edytorski]