Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 475 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dopełniacz | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8700 przypisów.
manufaktura — tu: wyroby. [przypis edytorski]
Manuilski, Dmytro Zacharowycz (1883–1959) — ukraiński i radziecki polityk socjaldemokratyczny i komunistyczny, działacz państwowy; sekretarz Komitetu Wykonawczego Kominternu (1928–1943). [przypis edytorski]
manu militari (łac.) — zbrojnie, z bronią w ręku. [przypis edytorski]
Manu — praojciec ludzkości i prawodawca w hinduizmie. [przypis edytorski]
manu propria (łac.) — własnoręcznie. [przypis redakcyjny]
manus (łac.) — ręka. [przypis edytorski]
Manu — w hinduizmie imię praojca ludzkości, a także prawodawcy, pilnującego prawidłowego funkcjonowania wszechświata; księgi praw Manu (Księgi Manu, Manusmryti, Manawadharmaśastra): traktat opisujący powinności religijne hinduistów. [przypis edytorski]
Manu — w hinduizmie ojciec rodu ludzkiego i prawodawca. [przypis edytorski]
Manu (z sanskrytu) — w hinduizmie: praojciec i prawodawca ludzkości: stoi na straży prawidłowego funkcjonowania wszechświata, określając obowiązujące w nim prawa; Manu żyje przez okres jednej manwantary, w czasie jednego dnia Brahmy (jednej kalpy) pojawia się 14 kolejnych Manu. [przypis edytorski]
manvantara (sanskr.) — okres obiegu rodzącej życie fali kosmicznej, w czasie którego rozwija się na Ziemi życie. [przypis edytorski]
manwantara — Okres geologiczny milionów lat. [przypis autorski]
manwantara — w hinduizmie cykliczna era, odpowiadająca długości życia Manu, praojca ludzkości, trwająca 306.720.000 lat. [przypis edytorski]
Man — wyspa na M. Irlandzkim, między Wielką Brytanią a Irlandią, stanowiąca dependencję Korony brytyjskiej, tj. terytorium podległe Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, które odpowiada za ich sprawy zagraniczne i obronę, podczas gdy miejscowy parlament i rząd decydują o wszystkich sprawach wewnętrznych. W wyniku debaty parlamentarnej na posiedzeniu w listopadzie 1880 przegłosowano, że od 31 stycznia 1881 kobiety na wyspie miały prawo głosowania w wyborach powszechnych, ale prawo to obejmowało wyłącznie pełnoletnie panny i wdowy posiadające na wyspie nieruchomość przynoszącą co najmniej 4 funty przychodów rocznie; praw wyborczych nie przyznano mężatkom. [przypis edytorski]
Many — dusze zmarłych przodków. [przypis edytorski]
Many (mit. rzym.) — dusze zmarłych przodków. [przypis edytorski]
manželka (czes.) — małżonka. [przypis edytorski]
Manzanares — rzeka w środkowej Hiszpanii, przepływa przez Madryt. [przypis edytorski]
Manzoni, Alessandro (1785–1873) — jeden z najwybitniejszych nowszych pisarzy włoskich. Zrazu wolterianin, następnie żarliwy wyznawca katolicyzmu i twórca nowego kierunku włoskiej liryki religijnej w zbiorze Inni sacri. Jego tragedie, zrywając z formami szkoły francuskiej, były pierwszym wzorem narodowego dramatu we Włoszech, a znakomita powieść I promessi sposi, storia milanese del secolo XVII pierwszą włoską powieścią w nowoczesnym tego słowa znaczeniu. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
manzy — rosyjska nazwa Chińczyków. [przypis autorski]
Maorysi — rdzenna ludność Nowej Zelandii, potomkowie Polinezyjczyków, którzy jako pierwsi ludzie dotarli tam w XIII w. [przypis edytorski]
Maorytka — dziś popr.: Maoryska. [przypis edytorski]
mapa Liberii (…) wydana w Monrowii przez rząd, a zestawiona przez B. Andersona (…) jest atoli ważnym dokumentem… — mapa ta znajduje się w zbiorach ekspedycji. [przypis autorski]
mapa Liberii (…) zestawiona przez B. Andersona — Anderson żyje obecnie i mieszka w Monrowii, niestety w biedzie i w smutnym stanie zdrowia. [przypis autorski]
ma petite Żagussia (z fr.) — moja mała Jagusiu. [przypis edytorski]
mapka — mapka Europy, w niniejszym wydaniu nie zamieszczona (red. WL). [przypis edytorski]
ma pod nosem mleko (daw., pot.) — jest jeszcze dzieckiem. [przypis edytorski]
Ma przecież pod ręką / Fałsz w swej mowie, fałsz w swych czynach, fałsz nawet w przysiędze / Ma pod ręką swe podstępy, pieszczoty, podejścia (domi habet animum falsiloquom, falsificum, falsiiurium / domi dolos, domi delenifica facta, domi fallacias) — przekład usiłuje naśladować Plautowskie aliteracje i powtarzania słów. [przypis tłumacza]
maquillage (fr.) — makijaż. [przypis edytorski]
mara (biol.) — rodzaj dużych roślinożernych gryzoni zamieszkujących Amerykę Płd., obejmujący dwa gatunki: mara patagońska (Dolichotis patagonum) oraz mara solniskowa (Dolichotis salinicola). [przypis edytorski]
marabut — muzułmański przywódca religijny i nauczyciel w Afryce Zachodniej, historycznie również w Maroku, Algierii i Tunezji. [przypis edytorski]
marabut — przywódca duchowy w islamie, uważany za świętego o nadprzyrodzonych zdolnościach. [przypis edytorski]
marabut — ptak o łysej głowie, silnym dziobie i nagiej szyi ze zwisającym workiem skórnym, żyjący w Afryce. Tu: ozdobne pióra. [przypis edytorski]
marać (gw.) — macać, grzebać, szukać. [przypis edytorski]
Maracaibo, jezioro — akwen w płn.-zach. Wenezueli, mierzący 14 tys. km² powierzchni, zasilany przez liczne rzeki, połączony cieśniną Tablazo z Zatoką Wenezuelską, a tym samym z Morzem Karaibskim. [przypis edytorski]
Maracaibo — miasto w płn.-zach. Wenezueli, położone nad cieśniną łączącą jezioro Maracaibo z Zatoką Wenezuelską; zał. w 1529 jako kolonia hiszpańska, w 1668 zostało zdobyte i złupione przez bukanierów pod wodzą François l'Olonnais. [przypis edytorski]
ma racją (daw.) — dziś: ma rację. [przypis edytorski]
ma (…) racją (daw.) — dziś: ma rację. [przypis edytorski]
ma racją — dziś popr.: ma rację. [przypis edytorski]
mara — duch, zjawa. [przypis edytorski]
Maraffi, Luigi — kaznodzieja generalny zakonu dominikanów, w 1615 napisał do Galileusza list z przeprosinami, wyrażając oburzenie wobec ataku na uczonego, jaki zainicjował jego zakonny współbrat, Caccini, i uważając to za odosobniony wyskok. [przypis edytorski]
Marais — dzielnica Paryża na północnym brzegu Sekwany, w XVII w. najmodniejsza, arystokratyczna część miasta. [przypis edytorski]
Marais (fr.: bagna) — część Paryża na północnym brzegu Sekwany, w XIX w. zamieszkiwana przez drobnych kupców, rzemieślników i biedotę miejską. [przypis edytorski]
mara, mary — nosze, na których wynoszą zmarłego. [przypis redakcyjny]
maramba — uczony teolog lamaicki. [przypis redakcyjny]
Marañón, Gregorio (1887–1960) — hiszpański lekarz, naukowiec, historyk, pisarz i filozof; liberał; uważany za jednego z najwybitniejszych hiszpańskich intelektualistów XX w. [przypis edytorski]
Maranatha! (z aram.) — Przyjdź, Panie! [przypis edytorski]
mara nikczemna* (starop.) — złudne widziadło, zjawa. [przypis redakcyjny]
maraskino — rodzaj likieru z dzikiej wiśni (z różnymi aromatycznymi dodatkami), wyrabiany w Dalmacji nad Adriatykiem. [przypis edytorski]
Maras (z litew.) — Mór [tj. zaraza. Red. WL]. [przypis autorski]
Maras (z litew.) — mór, zaraza. [przypis edytorski]
Marathonomachowie (z gr.) — walczący pod Maratonem. [przypis edytorski]
Marat, Jean-Paul (1743–1793) — francuski polityk i dziennikarz okresu Rewolucji Francuskiej, bliski współpracownik Robespierre'a i Saint-Justa, jakobin; zabity przez Charlotte Corday z obozu żyrondystów. [przypis edytorski]
Marat, Jean-Paul (1743–1793) — francuski polityk i dziennikarz okresu Rewolucji Francuskiej, bliski współpracownik Robespierre'a i Saint-Justa, jakobin; zabity przez Charlotte Corday z obozu żyrondystów. [przypis edytorski]
Marat, Jean-Paul (1743–1793) — fr. polityk i dziennikarz okresu Rewolucji Francuskiej, bliski współpracownik Robespierre'a i Saint-Justa, jakobin; zabity przez Charlotte Corday z obozu żyrondystów, stał się „męczennikiem rewolucji”. [przypis edytorski]
Marat, Jean-Paul (1743–1793) — fr. polityk i dziennikarz okresu Rewolucji Francuskiej, jakobin, zabity przez Charlotte Corday. [przypis edytorski]
Marat, Jean-Paul (1743–1793) — polityk z okresu Rewolucji Francuskiej, zabity przez Charlotte Corday. [przypis edytorski]
Maraton — miejsce bitwy stoczonej w roku 490 p.n.e., w której wojska ateńskie pod dowództwem Miltiadesa pokonały armię perską. [przypis edytorski]
Maraton — miejscowość w Grecji, położona na wybrzeżu Attyki. [przypis edytorski]
Maraton — równina na brzegu Morza Egejskiego. [przypis edytorski]
mara — tu: przywidzenie, wyobrażenie. [przypis edytorski]
mara — tu: złudzenie. [przypis edytorski]
mara — widmo. [przypis edytorski]
mara — widmo, złuda. [przypis edytorski]
mara — widmo, złudzenie. [przypis edytorski]
mara — złuda, widzenie senne. [przypis edytorski]
marazm (z gr.) — zastój, bierność. [przypis edytorski]
Marble Arch — marmurowy monument w formie łuku triumfalnego, znajdujący się w Londynie, przy skrzyżowaniu Oxford Street, Park Lane i Edgware Road, na krańcu Hyde Parku. [przypis edytorski]
Marceli — Dobrowolski. [przypis redakcyjny]
Marceli — Marceli Dobrowolski, lekarz, towiańczyk, przyjaciel Erazma Żmichowskiego. [przypis redakcyjny]
Marcelina — pierwowzorem postaci jest Marcelina Łempicka, towarzyszka Henrietty Ankwiczówny w Rzymie w 1829 r.; poświęcił jej wiersz Do M. Ł.DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]
Marcelina — zwolenniczka Karpokratesa, przybyła na jego polecenie z Aleksandrii do Rzymu za episkopatu Aniceta (155–166). [przypis edytorski]
Marcelin — dawniej wieś pod Warszawą, ob. osiedle w płn.-wsch. części Warszawy. [przypis edytorski]
Marceli z Ancyry (zm. ok. 374) — biskup Ancyry w Azji Mniejszej, przeciwnik arianizmu, w polemice przyjął poglądy sabeliańskie, za co został pozbawiony urzędu (336). [przypis edytorski]
Marcel Legay — muzyk i piosenkarz fr., w ostatnich latach XIX w. dyrektor artystyczny jednego z kabaretów w paryskiej dzielnicy Montmartre. [przypis edytorski]
Marcellin (…) opisuje (…) — Ammianus Marcellinus, Dzieje rzymskie, XXIV, 7. [przypis tłumacza]
Marcellin opowiada (…) imię — Ammianus Marcellinus, Dzieje rzymskie, XXII, 16. [przypis tłumacza]
marcepan — słodka masa z migdałów i cukru, daw. także: placek z takiej masy, symbol luksusu. [przypis edytorski]
marcepan — słodka masa z migdałów i cukru, symbol luksusu. [przypis edytorski]
marcepan — tu: wykwintny smakołyk. [przypis edytorski]
marcepany — cukry wielkie stołowe, farbami rodziny lub znakomitych gości były przystrojone. [przypis redakcyjny]
marchand de sommeil (fr.) — dosł. handlarz snem (chodzi o właściciela taniego domu noclegowego). [przypis redakcyjny]
marchand-de-vin (fr.) — handlarz winem. [przypis edytorski]
marchands de vin (fr.) — handlarze wina. [przypis redakcyjny]
marcha (z niem.) — szkapa. [przypis edytorski]
marchese (wł.) — markiz. [przypis edytorski]
marchesino (wł.) — wym.: markezino. Zwyczajem tego kraju, zapożyczonym z Niemiec, tytuł ten dostają wszyscy synowie markiza; contino: wszyscy synowie hrabiego; contessina: wszystkie córki hrabiego, itd. [przypis autorski]
marchia brandenburska — przygraniczna jednostka administracyjno-wojskowa na dawnych terenach Słowian Połabskich, wydzielona w XII w. w celu obrony wschodnich granic Cesarstwa Niemieckiego, rządzona przez margrabiego, podległego bezpośrednio cesarzowi niemieckiemu; od 1618 r. Brandenburgia i Prusy tworzyły jedno państwo pod berłem księcia elektora pruskiego. [przypis edytorski]
marchia — przygraniczna prowincja administracyjno-wojskowa państwa Franków, a później Świętego Cesarstwa Rzymskiego, zarządzana przez margrabiego, podlegającego bezpośrednio władcy. [przypis edytorski]
March, Juan (1880–1962) — hiszpański magnat biznesowy, przemytnik broni i tytoniu, bankier; związany z nacjonalistami, których wspierał finansowo podczas hiszpańskiej wojny domowej, a następnie z reżimem gen. Francisco Franco; najbogatszy ówcześnie człowiek w Hiszpanii. [przypis edytorski]
marchons (fr.) — chodźmy. [przypis edytorski]
Marcianus Capella — ur. w Madauros w Afryce, żył w Rzymie; dzieło jego pt. Satyricon, napisane częścią prozą, częścią wierszem, składa się z 9 ksiąg: pierwsze dwie pt. De nuptiis philologiae et Mercurii, tworzą wstęp i wprowadzają siedem nauk, czyli sztuk wyzwolonych, pod postacią siedmiu dziewic, towarzyszących filologii, narzeczonej Merkurego. Następuje w 7 pozostałych księgach encyklopedia owych nauk, których zadanie ujęto w następujący versus memorialis: Gramm loquitur, Dia vera docet, Rhe verba calorat, Mus canit, numerat Ar, Geo ponderat, Ast colit astra. [przypis autorski]
Marcin — był to może nadworny muzyk królewski w latach 1555–1571, Marcin z Jędrzejowa. [przypis redakcyjny]
Marcin Glossa (ok. 1515–ok.1564) — działacz Reformacji w Polsce i na Mazurach. Od r. 1547 pastor w Piszu. [przypis edytorski]
Marcin Kambreński — Marcin z Cambray, skazany na szubienicę za zgwałcenie, został wedle legendy ułaskawiony, przez wzgląd iż po powieszeniu spostrzeżono u niego ślady erekcji. [przypis tłumacza]
Marcin (Marcisz) z Wrocimowic — (zm. 1442) – polski rycerz niemieckiego pochodzenia, starosta łowicki. [przypis edytorski]
Marcin (Marcisz) z Wrocimowic — (zm. 1442) – polski rycerz niemieckiego pochodzenia, starosta łowicki. [przypis edytorski]
Marcin (Marcisz) z Wrocimowic — (zm. 1442), polski rycerz niemieckiego pochodzenia, starosta łowicki. [przypis edytorski]
M[arcinowi] — Jakimi okolicznościami powodowany autor głoską początkową tylko oznacza imię arcypasterza, wówczas gdy tej oględności nie zachowuje, wyszczególniając imiona czterech innych biskupów, domyślać się trudno. Nic powątpiewać nie każe, iż był to właśnie ów Marcin, zasiadający od czasów jeszcze Władysława Hermana na arcystolicy gnieźnieńskiej; tym bardziej gdy wiadomo, jak ważnym był działaczem w sprawach państwa, tak iż autor mógł słusznie powoływać na świadka i sprawy jego własne „wcielać do osnowy kroniki”. To tylko pewna, iż dziać się to nie musiało trafunkowo; raczej uważać by się powinno za wykreślenie dobrowolne na żądanie samego dostojnika, który stając na świadectwo, widziałby się zniewolonym sobie samemu niejedną winę znaczącą przyznać. [przypis tłumacza]
Marcin z Olkusza a. Marcin Bylica (1433–1493) — polski astronom, astrolog i medyk; syn mieszczanina, Jana, olkuskiego rurmistrza (tj. dozorcy wodociągów); w l. 60. XV w. przebywał we Włoszech, wraz z poznanym tam astronomem austriackim Johannesem Müllerem (zw. Regiomontanusem) opracował tablice astronomiczne oraz napisał dzieło stanowiące krytykę przestarzałego wykładu astronomii (Disputationes inter Viennensem et Cracoviensem super Cremonensia in planetarum theoriae deliramenta, tj. Dialog między wiedeńczykiem i krakowianinem o bredzeniach Gerarda z Kremony na temat teorii planetarnych), wykładowca uniwersytetów w Padwie, Bolonii, a od 1466 r. na Węgrzech; wyposażył Akademię Krakowską w instrumenty astronomiczne. [przypis edytorski]
Marcin z Tours (316 lub 336–397) — pustelnik, założyciel pierwszych wspólnot zakonnych w Kościele zachodnim, biskup Tours, święty chrześcijański, patron Francji. W jego żywocie opisano, że kiedy w młodości służył w Galii jako kawalerzysta armii rzymskiej, zimą pod murami miasta napotkał półnagiego żebraka, któremu oddał połowę swojej żołnierskiej opończy (płaszcza podróżnego), rozcinając ją mieczem. W nocy po tym zdarzeniu we śnie zobaczył Chrystusa odzianego w tę samą połówkę płaszcza i mówiącego aniołom, że Marcin go nią okrył. Według jednej z opowieści usłyszał też, że podarowana część należy do niego, a kiedy się zbudził, jego opończa znów była cała. [przypis edytorski]
