Przypisy

kaskada — tu: wodospad. [przypis edytorski]

Kaska — właśc. Publius Servilius Casca Longus, zm. ok. 42 p.n.e., trybun ludowy, jeden ze spiskowców przeciw Juliuszowi Cezarowi. [przypis edytorski]

Kaska — właśc. Publius Servilius Casca Longus, zm. ok. 42 p.n.e, trybun ludowy, jeden ze spiskowców przeciw Juliuszowi Cezarowi. [przypis edytorski]

kasownik (muz.) — znak w zapisie nutowym, anuluje działanie innych znaków (krzyżyka lub bemola). [przypis edytorski]

Kaspia — Morze Kaspijskie. [przypis edytorski]

Kasprowicz, Jan (1860–1926) — poeta, krytyk literacki, dramaturg, profesor Uniwersytetu Lwowskiego, tłumacz; twórczość Kasprowicza odzwierciedla kilka nurtów młodopolskich: od naturalizmu (Z chłopskiego zagonu), przez symbolizm, katastrofizm i ekspresjonizm (Hymny) do prymitywizmu (Księga ubogich). [przypis edytorski]

Kasprowicz, Jan (1860–1926) — poeta, krytyk literacki, dramaturg, profesor Uniwersytetu Lwowskiego, tłumacz. W twórczości związany był z kilkoma nurtami młodopolskimi: od naturalizmu (Z chłopskiego zagonu), przez symbolizm, katastrofizm i ekspresjonizm (Hymny) do prymitywizmu (Księga ubogich). [przypis edytorski]

Kasprowicz, Jan (1860–1926) — poeta, krytyk literacki, dramaturg, profesor Uniwersytetu Lwowskiego, tłumacz. W twórczości związany był z kilkoma nurtami młodopolskimi: od naturalizmu (Z chłopskiego zagonu), przez symbolizm, katastrofizm i ekspresjonizm (Hymny) do prymitywizmu (Księga ubogich). [przypis edytorski]

Kasprowicz, Jan (1860–1926) — polski poeta, dramaturg, krytyk literacki i tłumacz. [przypis edytorski]

Kasprowicz, Jan (1860–1926) — polski poeta, dramaturg, krytyk literacki i tłumacz. [przypis edytorski]

Kasprowicz, Jan (1860–1926) — przedstawiciel Młodej Polski, poeta, krytyk literacki, dramaturg; Kasprowiczowska (…) kapłanka Astarty: w jego dramacie Salome tytułowa bohaterka jest kapłanką Astarte walczącą z Janem Chrzcicielem, ponieważ przynosi on monoteistyczny kult Boga transcendentnego, przeciwstawionego doświadczeniom zmysłowości. [przypis edytorski]

kassa — dziś: kasa. [przypis edytorski]

kassa — dziś popr.: kasy. [przypis edytorski]

Kassander (ok. 358–297 r. p.n.e) — syn Antypatra, jeden z diadochów (dowódców wojsk Aleksandra III Wielkiego); od 317 rządził Macedonią, był faktycznym władcą Grecji; w 310 rozkazał zamordować wdowę po Aleksandrze oraz jego małoletniego syna, w 305 ogłosił się królem Macedonii, pierwszym z dynastii Antypatrydów. [przypis edytorski]

Kassandra, z woli boga niesłuchana zawsze — córka Priama, Kasandra, obdarzona przez Apollina umiejętnością jasnowidzenia, ale również przekleństwem, że jej przepowiedniom nikt nie będzie wierzył. [przypis edytorski]

Kassela — też: Casella. [przypis edytorski]

Kassi ruskiej — mowa o Katarzynie II, carycy rosyjskiej. [przypis edytorski]

kassja — roślina lecznicza. [przypis edytorski]

Kasso, Lev (1865–1914) — rosyjski polityk, minister edukacji w latach 1910–1914. [przypis edytorski]

kastalijskie zdroje — źródło u stóp Parnasu. [przypis edytorski]

kastaniety — drewniany instrument perkusyjny, wydający klekoczące dźwięki. [przypis edytorski]

kastaniety (hiszp. castañuelas) — instrument muzyczny perkusyjny, składający się z połączonych ze sobą, ruchomych płytek drewnianych a. kościanych w kształcie muszli, które uderzane o siebie (lub uderzając o znajdującą się między nimi deszczułkę, jeśli są umocowane na rękojeści) wydają charakterystyczny, „klaszczący” dźwięk; kastaniety używane były tradycyjnie przez hiszp. tancerki flamenco. [przypis edytorski]

kastaniety — instrument muzyczny składający się z pary drewnianych płytek w kształcie muszelek, czasem przymocowanych do drewnianej rękojeści; uderzane o siebie wydają „stukający” dźwięk. [przypis edytorski]

kasta — zamknięta grupa społeczna. [przypis edytorski]

kastel — właśc. kasztel: zamek, warownia. [przypis edytorski]

kastel — właśc. kasztel: zamek, warownia. [przypis edytorski]

kastolska równina — w pobliżu miasta Sardes w Azji Mniejszej, miejsce koncentracji wojsk perskich. [przypis edytorski]

Kastor i Polluks a. Dioskurowie — w mitologii greckiej nierozłączni bliźniacy, herosi, Argonauci, uczestnicy łowów na dzika kalidońskiego, opiekunowie żeglarzy i żołnierzy. [przypis edytorski]

Kastor i Polluks (mit. gr.) — bliźniacy, synowie Zeusa i Ledy, bracia Heleny. [przypis edytorski]

Kastor i Polluks (mit. rzym.) — w mit. gr. Kastor i Polideukes, Dioskurowie, bliźniacy, synowie Zeusa i Ledy; tu: nierozłączni przyjaciele. [przypis edytorski]

Kastor (mit. gr.) — jeden z braci bliźniaków, mitycznych Dioskurów; drugi, gr. Polideukes, w mit. rzym. nosił uproszczone imię Polluks, niekiedy też obu braci określano mianem Kastorów. [przypis edytorski]

kastorowy (daw., z łac: castor: bóbr) — filcowy; kastor: gęsty materiał z sierści bobrowej używany do wyrobu kapeluszy. [przypis edytorski]

kastorowy — wykonany z tkaniny kastorowej, tj. z filcu przygotowanego z sierści bobrowej lub jej falsyfikatów. [przypis edytorski]

kastrametacja (łac.) — odmierzanie miejsca na obóz. [przypis edytorski]

kastrata — dziś popr. M.lp: kastrat. [przypis edytorski]

Kastur i Pulutuk (Pultuce) (mit.) — imiona, pod jakimi Etruskowie czcili greckich ubóstwionych herosów, bliźniaków Kastora i Polideukesa, przez Rzymian nazywanych Kastorem i Polluksem. [przypis edytorski]

Kastylian — dziś: Kastylijczyk. [przypis edytorski]

Kastylia — region w środkowej Hiszpanii, położony na płaskowyżu, z licznymi pasmami górskimi. [przypis edytorski]

kastylski — dziś: kastylijski, przym. od Kastylia, kraina hist. w środkowej Hiszpanii, przed zjednoczeniem z Aragonią w 1516, odrębne królestwo, największe na Płw. Iberyjskim. [przypis edytorski]

kastylski — dziś: kastylijski (przym. od: Kastylia). [przypis edytorski]

kasy chorych — ubezpieczenie zdrowotne. [przypis edytorski]

kasyda — forma poezji arabskiej, ukształtowana w okresie przedmuzułańskim; poemat monorymiczny, podzielony na ściśle ustalone części, treść najczęściej pochwalna. [przypis edytorski]

kasyno — tu: lokal zebrań towarzyskich, rodzaj klubu. [przypis edytorski]

kasy systemu Raiffeisena — kasy oszczędnościowo-pożyczkowe działające wg idei Friedricha Wilhelma Raiffeisena (1818–1888), założyciela jednej z pierwszych spółdzielni tego typu w Europie (1864); od kas zaliczkowych różniły się m.in. centralizacją całego ruchu. [przypis edytorski]

kaszasa (z port. cachaça) — popularny w Brazylii napój alkoholowy, produkowany z fermentowanego soku trzcinowego. [przypis edytorski]

kasza tatarczana — kasza gryczana. [przypis edytorski]

Kaszdim — wg Starego Testamentu Habakuk miał zanieść jedzenie Danielowi, którzy przebywał w mieście Babilon (Dn 14,33–39); nazwa kraju Kaszdim nie pojawia się ani w Biblii, ani w przekazach historycznych. [przypis edytorski]

kaszę jeść z kim (daw.) — mieć z kim do czynienia. [przypis edytorski]

kaszema (z niem. Kaschemme) — garkuchnia. [przypis edytorski]

kaszemirski — dziś: kaszmirski; nazwa od regionu Kaszmir, dziś podzielonego między Indie i Pakistan. [przypis edytorski]

kaszemir — właśc. kaszmir, rodzaj tkaniny. [przypis edytorski]

Kaszgar — miasto w płn.-zach. części dzisiejszych Chin, obecnie zamieszkane głównie przez Ujgurów wyznających islam. [przypis edytorski]

kaszkiet — czapka z daszkiem. [przypis edytorski]

kaszkiet — męska sztywna czapka z daszkiem. [przypis edytorski]

kaszkiet (z fr. casquette) — męskie nakrycie głowy z daszkiem z przodu i zaokrąglonym denkiem. [przypis edytorski]

kaszlać — dziś popr.: kaszleć. [przypis edytorski]

kaszmir — cienka, miękka tkanina z wełny kóz kaszmirskich, żyjących na pograniczu Indii i Pakistanu. [przypis edytorski]

kaszmir — lekka, gładka tkanina z puszystej wełny kóz kaszmirskich. [przypis edytorski]

kaszmir — miękki, wełniany materiał wysokiej jakości; nazwa pochodzi od regionu w Indiach, Kaszmiru, gdzie żyją kozy dostarczające wełny na przędzę kaszmirową. [przypis edytorski]

kaszmirowy — wykonany z kaszmiru, tj. lekkiego, gładkiego, miękkiego materiału wełnianego wysokiej jakości; nazwa pochodzi od regionu w Indiach, Kaszmiru, gdzie żyją kozy dostarczające wełny na przędzę kaszmirową. [przypis edytorski]

Kaszmir — region dziś leżący w Indiach i Pakistanie. [przypis edytorski]

kaszmir — rodzaj cienkiej tkaniny z koziej wełny. [przypis edytorski]

Kasznica, Stanisław (1874–1958) — prawnik, działacz polityczny. [przypis edytorski]

kaszrut — (z hebr. nadający się, właściwy; z jid. koszer) prawa dotyczące żywności. [przypis edytorski]

kaszta — element urządzenia drukarni: szuflada podzielona na przegródki zawierające czcionki drukarskie oraz materiał justunkowy, czyli materiał służący do wypełniania odstępów między wyrazami i wierszami. [przypis edytorski]

kasztanowaty — określenie maści (a więc barwy sierści) konia; maść kasztanowata to taka, w której włosy na ciele, w grzywie oraz ogonie konia są brązowej lub złocistej barwy; możliwe są natomiast tzw. odmastki, czyli np. biała skarpetka na nodze lub gwiazdka na czole. [przypis edytorski]

kasztanowaty — o maści konia: rudawobrązowy. [przypis edytorski]

kasztelan (daw.) — urzędnik zarządzający grodem i podległym mu okręgiem. [przypis edytorski]

kasztelania — jednostka administracyjna podziału terytorialnego w średniowiecznej Polsce, której ośrodkiem był kasztel (zamek lub dwór obronny). [przypis edytorski]

kasztelania — jednostka urzędowo-terytorialna w dawnej Polsce. [przypis edytorski]

kasztelania — urząd kasztelana. [przypis edytorski]

kasztelan kijowski — Stefan Czarniecki herbu Łodzia (ok. 1599–1665), wybitny dowódca wojskowy, oboźny wielki koronny i kasztelan kijowski, starosta kowelski i tykociński, regimentarz, później także wojewoda ruski i kijowski oraz hetman polny koronny; brał udział w walkach ze Szwedami, z Chmielnickim i z Rosjanami; jego nazwisko pojawia się w Hymnie Polski. [przypis edytorski]

kasztelan — średniowieczny urzędnik, odpowiedzialny za ściąganie podatków, obronę i sądownictwo na terenie kasztelanii, to jest jednostki administracyjnej średniego szczebla. [przypis edytorski]

kasztelan — średniowieczny urzędnik, odpowiedzialny za ściąganie podatków, obronę i sądownictwo na terenie kasztelanii, to jest jednostki administracyjnej średniego szczebla. [przypis edytorski]

kasztelan — w dawnej Polsce: urzędnik zarządzający w imieniu władcy zamkiem i podległym okręgiem, potem urzędnik ziemski zasiadający w radzie królewskiej, a później w senacie. [przypis edytorski]

kasztelan — w dawnej Polsce urzędnik zarządzający zamkiem albo miastem i jego okręgiem, także urzędnik ziemski zasiadający w radzie królewskiej lub w senacie. [przypis edytorski]

kasztelan — w średniowiecznej Polsce urzędnik bezpośrednio niższy rangą od wojewody, sprawujący władzę nad zamkiem lub grodem i podlegającym mu okręgiem administracyjnym średniego szczebla, tzw. kasztelanią; po wprowadzeniu w XIV w. urzędu starosty i systemu powiatowego urząd kasztelana tracił na znaczeniu. Jako tytularny urzędnik ziemski kasztelan zasiadał w radzie królewskiej, a później w senacie. Najwyższą pozycję miał kasztelan krakowski, kasztelanowie wileński i trocki zasiadali pomiędzy wojewodami; oprócz nich wyróżniano 31 kasztelanów większych, którym przysługiwały krzesła za wojewodami oraz 49 kasztelanów mniejszych, zasiadających na końcu izby senatorskiej, na wąskich ławach pod ścianą. [przypis edytorski]

kasztelan z Abbotsford — sir Walter Scott (1771–1832), szkocki powieściopisarz i poeta. [przypis edytorski]

kasztel (daw.) — zameczek, nieduża twierdza. [przypis edytorski]

kasztel (daw.) — zameczek, niewielka twierdza. [przypis edytorski]

kasztel (daw.) — zamek warowny, twierdza. [przypis edytorski]

kasztel — nadbudówka na dawnych żaglowcach; zwykle na statku budowano dwa kasztele: dziobowy i rufowy. [przypis edytorski]

kasztel — nadbudówka na daw. żaglowcach, znajdująca się na dziobie lub rufie statku (kasztel dziobowy i rufowy), zawierająca pomieszczenia dla oficerów oraz stanowiska lekkich dział. [przypis edytorski]

kasztel — nadbudowa na dawnych żaglowcach; kasztel rufowy stanowił miejsce dowodzenia statkiem podczas bitwy i był wyposażony w lekkie działa. [przypis edytorski]

Kasztel obronny (daw.) — zamek obronny, od łac. castellum. [przypis edytorski]

katafalk — podwyższenie, na którym stoi trumna podczas uroczystości pogrzebowych. [przypis edytorski]

kataklizm — klęska żywiołowa powodująca wielkie zniszczenia. [przypis edytorski]

katakomby — dziś: katakumby. [przypis edytorski]

katakomby — właśc. katakumby, podziemne cmentarze w staroż. Rzymie, miejsce zgromadzeń prześladowanych chrześcijan. [przypis edytorski]

katakumba — tu: grobowiec; dziś katakumby: system połączonych ze sobą podziemnych korytarzy z wnękami lub komorami grobowymi, pełniący funkcję cmentarza. [przypis edytorski]

katakumby — podziemne korytarze, w okresie wczesnochrześcijańskim często spełniające funkcje cmentarzy. [przypis edytorski]

katakumby — podziemny cmentarz. [przypis edytorski]

katakumby — system połączonych ze sobą podziemnych korytarzy z wnękami lub komorami grobowymi, pełniący funkcję cmentarza. [przypis edytorski]

katalepsja — odrętwienie ciała wskutek choroby psychicznej. [przypis edytorski]

katalepsja — odrętwienie ciała występujące czasami w chorobach psychicznych. [przypis edytorski]

katalepsja — odrętwienie. [przypis edytorski]

katalepsja — odrętwienie, zesztywnienie mięśni powodujące zastygnięcie ciała, często w nienaturalnej pozycji; występuje przy niektórych zaburzeniach psychicznych, chorobach mózgu oraz zatruciach. [przypis edytorski]

katalepsja — specyficzne zesztywnienie mięśni powodujące zastyganie ciała często w nienaturalnej pozycji. [przypis edytorski]

katalepsja — zesztywnienie mięśni, zaburzenie ruchu ciała. [przypis edytorski]

kataleptyczny — charakterystyczny dla katalepsji, to jest zesztywnienia spowodowanego wzrostem napięcia mięśniowego. [przypis edytorski]