Przypisy

lękać — dziś popr.: lękać się. [przypis edytorski]

l'éléphant et ses amours (fr.: słoń i jego życie miłosne) — fragment popularneg na początku XX w. dowcipu, w którym charakterystyczne cechy różnych narodowości ujawniają się w rozprawach naukowych na temat olbrzymiego zwierzęcia. Według tej anegdoty, praca angielska traktowała o polowaniu na słonie, amerykańska nosiła tytuł Elephant and how to make it bigger and better, niemiecka dotyczyła miejsca słonia w systemach filozoficznych, francuska opisywała życie płciowe słoni, natomiast polska rozprawa była zatytułowana Słoń a sprawa polska. [przypis edytorski]

lėlės — rankų pančiai. [przypis edytorski]

Léon Gambetta (1838–1882) — fr. polityk, przywódca partii republikańskiej. [przypis edytorski]

Léopoldville — obecnie Kinszasa, stolica i największe miasto Demokratycznej Republiki Konga. [przypis edytorski]

Léo Taxil (pseud.), właśc. Marie Joseph Gabriel Antoine Jogand-Pagès (1854–1907) — francuski pisarz i dziennikarz, znany z poglądów z antykatolickich i antyklerykalnych oraz z szeroko zakrojonej, trwającej kilka lat mistyfikacji: w napisanej od pseudonimem książce Le Diable au XIXe siècle (Diabeł w XIX wieku, 1892) fikcyjnymi zeznaniami naocznych świadków rzekomo demaskował masonerię jako ruch czcicieli szatana oraz przedstawił postać zaangażowanej w ten ruch Diany Vaughan, potomkini różokrzyżowca i alchemika, spotykającej się z z wcielonymi demonami, z których jeden miał ogonem wypisać na jej plecach przepowiednie, a inny pod postacią krokodyla grać na fortepianie; Diana Vaughan miała zostać odkupiona, kiedy pewnego dnia wyznała swój podziw dla Joanny d'Arc, na której imię demony zostały zmuszone do ucieczki; 19 kwietnia 1897 Léo Taxil zwołał konferencję prasową, na której, jak twierdził, przedstawi prasie Dianę Vaughan; zamiast tego na konferencji ogłosił, że jego rewelacje są zmyślone, i podziękował duchowieństwu katolickiemu za pomoc w nagłośnieniu jego groteskowych twierdzeń. [przypis edytorski]

lépero (hiszp.) — łobuz, drań. [przypis edytorski]

L'être et le néant (fr.) — Bycie i nicość. [przypis edytorski]

lęże (daw., gw.) — legnie, polegnie, położy się. [przypis edytorski]

lęże — dziś popr. forma 3 os.lp: lęgnie. [przypis edytorski]

lężny (daw.) — lęgnący się; por.: lęg. [przypis edytorski]

leader (ang.) — przywódca; tu: dyrygent orkiestry strażackiej. [przypis edytorski]

Lea i Rachela — żony biblijnego patriarchy Jakuba, córki Labana. Jakub przez siedem lat służył Labanowi, żeby ożenić się z ukochaną Rachelą, ale noc poślubną spędził z jej starszą siostrą Leą podstępnie podmienioną przez Labana. Jakub musiał odsłużyć kolejne siedem lat, po których otrzymał Rachelę jako drugą żonę. [przypis edytorski]

Leander i Hero (mit. gr.) — mityczni kochankowie. Hero była kapłanką Afrodyty w Sestos nad Hellespontem (dziś Dardanele, cieśnina u zach. wybrzeży Turcji, łącząca Morze Egejskie z Morzem Marmara), a Leander każdej nocy przepływał do niej z drugiego brzegu cieśniny, prowadzony światłem lampki w oknie ukochanej. Pewnej nocy wiatr zgasił lampkę i Leander utonął, a Hero popełniła samobójstwo, rzucając się z wieży do morza. [przypis edytorski]

Leander i Hero (mit. gr.) — tragiczni kochankowie, mieszkający po przeciwnych brzegach cieśniny Hellespont. Hero z woli rodziców została kapłanką Afrodyty i mieszkała na wieży w Sestos, po europejskiej stronie cieśniny; Leander mieszkał w Abydos, na przeciwległym brzegu. Zakochani umówili się, że Leander będzie każdej nocy przypływał do Hero wpław przez Hellespont, po czym powracał nad ranem do swego miasta. By wskazać drogę ukochanemu, Hero zapalała lampę na wieży. Pewnej burzliwej nocy lampa zagasła, miotany przez fale Leander zgubił drogę i utonął. Kiedy Hero zobaczyła jego wyrzucone na brzeg ciało, rzuciła się z wieży. [przypis edytorski]

Leander — konwencjonalna postać zakochanego eleganta z dawnej komedii ludowej (commedia dell'arte). [przypis edytorski]

Leander (mit. gr.) — kochanek poświęconej bogom Hero, co noc przepływał dla niej cieśninę Hellespont, kierując się na zapalaną przez nią lampę; utonął pewnej burzliwej nocy, gdy lampa zgasła. [przypis edytorski]

Leander (mit. gr.) — nieszczęśliwy kochanek Hero, znakomity pływak. [przypis edytorski]

Lea — pierwsza żona Jakuba. Została jego żoną podstępem: Laban, u którego Jakub pracował, obiecał mu jako zapłatę młodszą córkę Rachelę, ale w noc poślubną przysłał mu starszą Leę (Rdz 29,21–23). [przypis edytorski]

Lear — bohater tragedii Shakespeare'a Król Lear, legendarny król Brytanii, popadł w obłęd, kiedy przekonał się, że córki, którym przekazał władzę, chcą go oszukać i ubezwłasnowolnić. [przypis edytorski]

Lear — bohater tragedii Shakespeare'a Król Lear, legendarny król Brytanii, popadł w obłęd, kiedy przekonał się, że dwie schlebiające mu córki, którym przekazał swoje królestwo, chcą go ubezwłasnowolnić, podczas kiedy trzecią, odmawiającą gorących zapewnień o swojej miłości do niego, uprzednio wydziedziczył i wygnał. [przypis edytorski]

learned the river (ang.) — nauczył się rzeki. [przypis edytorski]

leave (ang.) — tu: zwolnienie. [przypis edytorski]

Le bateau ivre — Statek szalony. [przypis edytorski]

le beau (fr.) — piękny, śliczny; modniś, lowelas. [przypis edytorski]

le beau tenébréux — dosł.: przystojny brunet; archetyp atrakcyjnego samotnego mężczyzny, z którego emanuje mroczny i tajemniczy urok. [przypis edytorski]

leben lassen (niem.) — pozwól żyć. [przypis edytorski]

Lebensbalsam — Balsamtropfen zur Stärkung oder Linderung. [przypis edytorski]

Leberwurst, Sauerkraut, Kalbrust mit Kartoffelsalat (niem.) — kiszka pasztetowa, kiszona kapusta, cielęcina z sałatką ziemniaczaną. [przypis edytorski]

lebioda — komosa biała, chwast spożywany przez ludzi i zwierzęta w okresach głodu. [przypis edytorski]

lebioda — komosa polna; jadalne zioło łąkowe. [przypis edytorski]

lebioda — pospolity chwast, dawniej liście były wykorzystywane jako jarzyna, głównie przez biedotę, a z nasion robiono mąkę do wypieku chleba. [przypis edytorski]

lebioda — też: komosa biała. [przypis edytorski]

lebo (gw.) — albo. [przypis edytorski]

lebo (gw.) — lub. [przypis edytorski]

Le Bon, Gustave (1841–1931) — francuski uczony zajmujący się różnymi dziedzinami, inicjator psychologii społecznej; autor dzieła Psychologia tłumu (1895). [przypis edytorski]

le bon pain (fr.) — dobry chleb. [przypis edytorski]

le bon sens (fr.) — zdrowy rozsądek. [przypis edytorski]

Le Bourget — gmina ok. 10 km na płn. od centrum pod Paryża; ognisko walk podczas oblężenia miasta w 1870; ob. lotnisko. [przypis edytorski]

Le Brisoys Desnoiresterres, Gustave (1817–1892) — fr. dziennikarz, historyk literatury oraz dramaturg i autor powieści. [przypis edytorski]

Lebrun, Albert (1871–1950) — fr. polityk lewicowy, prezydent Francji w l. 1932–1940; jego następcą został Philippe Pétain, tworząc podporządkowany hitlerowskiej Rzeszy rząd Vichy (zaś na emigracji w Londynie za następcę Lebruna można uznać skonfliktowanego z Pétainem Charlesa de Gaulle'a, przywódcę Wolnej Francji). [przypis edytorski]

Le Brun, Charles (1619–1690) — francuski malarz królewski, architekt, dekorator Wersalu i Luwru, współtwórca stylu Ludwika XIV. [przypis edytorski]

Le Brun, Charles (1683–1686) — fr. malarz okresu baroku. [przypis edytorski]

Lebrun, Pierre-Antoine (1785–1873) — francuski poeta, dramaturg i polityk. [przypis edytorski]

Lebruyère, właśc. Jean de La Bruyère (1645–1696) — fr. pisarz i moralista, w 1688 r. opublikował Charaktery, czyli Przymioty Teofrasta (ostateczna wersja wyszła drukiem w 1696 r.), w którym, wykorzystując swoje obserwacje z okresu przebywania na dworze Kondeuszów, przedstawił różne typy ludzi, dowcipnie, ale i krytycznie komentując obyczaje społeczeństwa francuskiego; przeciwnicy blokowali z tego powodu jego wybór do Akademii Francuskiej, ale ostatecznie wszedł w jej skład w 1693 r. [przypis edytorski]

Lebt hier alles? (niem.) — Wszyscy żywi? [przypis edytorski]

lečina — iškamša. [przypis edytorski]

lecąc (starop. forma) — tu imiesłów przym., dziś: lecącego. [przypis edytorski]

lec — dziś: legnąć. [przypis edytorski]

lec (gw.) — położyć się. [przypis edytorski]

le châtié (fr.) — tu: hiperpoprawność, sztywność, surowość. [przypis edytorski]

lecha — [przypis edytorski]

le chariot avec le vin est arrivé, et les autres hardes (fr.) — wóz z winem przybył i inne manele. [przypis edytorski]

lecha — zagon. [przypis edytorski]

lech (daw.) — obszar ziemi uprawnej. [przypis edytorski]

le chevalier de Seingalt (fr.) — kawaler de Seingalt. [przypis edytorski]

Lechia — tu: Polska. [przypis edytorski]

Lechistan — Polska. [przypis edytorski]

Lechistan (tur.) — Polska. [przypis edytorski]

Lechita — potomek legendarnego założyciela Polski, Lecha; Polak. [przypis edytorski]

lech — obszar ziemi uprawnej. [przypis edytorski]

Lechoń, Jan (1899–1956) — właśc. Leszek Serafinowicz, poeta, krytyk literacki i teatralny, współtwórca grupy poetyckiej Skamander i kabaretu literackiego Pikador. Współpracował z „Wiadomościami literackimi”, był redaktorem pisma satyrycznego „Cyrulik Warszawski”. W latach 1930–1939 attaché kulturalny ambasady polskiej w Paryżu. [przypis edytorski]

Lechoń, Jan, właśc. Leszek Serafinowicz (1899–1956) — poeta, krytyk literacki i teatralny, współtwórca grupy poetyckiej Skamander, redagującej miesięcznik o takim samym tytule. Był autorem m.in. tomiku wierszy pt. Srebrne i czarne (1924). [przypis edytorski]

Lechoń, Jan — właśc. Leszek Serafinowicz (1899–1956), poeta, prozaik i autor dziennika, jeden z założycieli grupy poetyckiej „Skamander”, od 1939 na emigracji. [przypis edytorski]

leciech (daw.) — dziś forma Msc.lm: latach; w trzydziestu leciech: mając trzydzieści lat. [przypis edytorski]

leciech (daw.) — dziś popr. forma Ms. lm: latach. [przypis edytorski]

leciech (daw.) — dziś popr. forma Ms. lm: latach; w jednych leciech: w tym samym wieku. [przypis edytorski]

leciech (daw.) — dziś popr.: latach. [przypis edytorski]

leciech (daw. forma) — N.lm. dziś: latach. [przypis edytorski]

leciech (daw.) — forma N. lm od rzeczownika rok. [przypis edytorski]

leciech — dziś forma Ms.lm: latach. [przypis edytorski]

leciech — dziś: latach. [przypis edytorski]

leciech — dziś popr. forma Msc.lm: latach. [przypis edytorski]

leciech — dziś popr. forma Msc.lp: latach. [przypis edytorski]

leciech — dziś popr. forma Ms. lm: latach. [przypis edytorski]

leciech — dziś popr.: latach. [przypis edytorski]

leciech (starop. forma) — dziś Msc.lm: latach; podeszła w leciech: w podeszłym wieku, starsza, stara. [przypis edytorski]

leciech (starop.) — [w] latach. [przypis edytorski]

Le Ciel n'est pas plus pur que le fond de son âme (fr.) — Niebo nie jest czystsze niż głębia jego duszy (nieco zmieniony cytat z dramatu Jeana Racine'a Fedra, akt IV, scena 2; w oryginale: Le jour n'est pas plus pur que le fond de mon coeur: Światło dnia nie jest czystsze niż głębia mego serca). [przypis edytorski]

lecie (starop. forma) — dziś: latem. [przypis edytorski]

lecie (starop. forma) — latem. [przypis edytorski]

Leci strzała i świszcząc powietrze rozcina. Okropnym brzmiąc łuk jękiem psy strzela i muły; Wnet zgubne jego razy Achaje poczuły — strzały Apolla powodują zarazę. [przypis edytorski]

leciuchne (daw.) — tu: lekkie. [przypis edytorski]

leciuchno (daw.) — lekko, delikatnie. [przypis edytorski]

leciuchno (daw.) — tu: lekko. [przypis edytorski]

leciuchno — lekko. [przypis edytorski]

leciuchny (daw.) — tu: lekki, delikatny. [przypis edytorski]

lec — legnąć, położyć się. [przypis edytorski]

Leclerc, Georges-Louis, Comte de Buffon (1707–1788) — przyrodnik i matematyk, członek Akademii Francuskiej, zajmował się m. in. geologią. [przypis edytorski]

le Cloitre (fr.) — klasztor. [przypis edytorski]

Le côté de Chelsea — szkice Maurois opublikowane w „Revue de Paris” w 1929; Chelsea to arystokratyczna dzielnica Londynu. [przypis edytorski]

Lecocq — postać literacka, detektyw policyjny, bohater kilku powieści francuskiego pioniera literatury kryminalnej Émile'a Gaboriau, wydanych w latach 1867–1871. [przypis edytorski]

Le code de la nature (fr.) — właśc. Code de la nature, ou Le véritable esprit de ses lois de tout temps négligé ou méconnu; pl. Kodeks natury, dzieło, którego autorem jest Étienne-Gabriel Morelly (ok.1717–1778/1782), opublikowane w 1755 r. [przypis edytorski]

Leconte de Lisle, Charles (1818–1894) — francuski poeta i filozof, przedstawiciel parnasizmu. [przypis edytorski]

Leconte de Lisle, Charles-Marie-René (1818–1894) — fr. poeta, filozof, filolog i krytyk epoki romantyzmu, najwybitniejszy przedstawiciel parnasizmu, jeden z największych autorów XIX-wiecznej literatury francuskiej. [przypis edytorski]

Le Corbusier, właśc. Charles-Édouard Jeanneret-Gris (1887–1965) — pseudonim fr. architekta, urbanisty i artysty-plastyka, czołowego przedstawiciela międzynarodowego stylu modernistycznego; zafascynowany klarownością przestrzeni w klasztorach, swoimi projektami zrewolucjonizował architekturę i projektowanie wnętrz w latach 20 i 30. XX w.; styl architektoniczny wykreowany przez niego zyskał miano corbusieryzmu. [przypis edytorski]

le coup de pied de l'âne (fr.) — kopanie leżącego, kogoś niezdolnego do obrony (dosł. kopnięcie osła, wyrażenie z bajki Jeana de La Fontaine'a, w której osioł kopie umierającego lwa). [przypis edytorski]

Lecouvreur, Adrianna (1692–1730) — aktorka francuska, przez współczesnych uznana za najwybitniejszą tragiczkę Francji; kochanka marszałka Maurycego Saskiego; wg legendy została otruta przez swą rywalkę; jej życie i tajemnicza śmierć zostały ukazane w sztuce Adrienne Lecouvreur (1849) autorstwa E. Legouvé i E. Scribe, która z kolei stała się podstawą libretta opery Francesca Cilei o tym samym tytule. [przypis edytorski]

lec — położyć się. [przypis edytorski]

Le crime de Sylvestre Bonnard — tytuł pol. Zbrodnia Sylwestra Bonnard; powieść Anatola France'a z 1881 r. o losach starego bibliofila, którego tytułową zbrodnię stanowi prostota jego natury. [przypis edytorski]