Przypisy

parlamentariusz — tu: parlamentarzysta, członek parlamentu. [przypis edytorski]

parlamentarz — dziś: parlamentariusz, posłaniec wojenny, który z białą flagą symbolizującą pokojowe zamiary idzie do dowództwa wrogich wojsk, aby omówić możliwości zawieszenia broni lub kapitulacji jednej ze stron. [przypis edytorski]

parlamentować (daw.) — wypełniać obowiązki parlamentariusza, prowadzić rokowania. [przypis edytorski]

parlamentowy — dziś: parlamentarny. [przypis edytorski]

Parlamentsadvokat — avocat du roi au parlement; königlicher Amtsträger, der am höchsten Gericht Frankreichs die juristischen Interessen des Königs vertrat. [przypis edytorski]

parlamenty — we Francji królewskiej: regionalne najwyższe sądy, które m.in. zapisywały w oficjalnych rejestrach edykty i zarządzenia królewskie; przed rejestracją parlamenty dokonywały sprawdzenia zgodności wydanego aktu prawnego z zasadami obowiązującego prawa, przywilejami i zwyczajami prowincji i w razie niezgodności odsyłały dokument do króla wraz z uzasadnieniem i prośbą o ponowne zbadanie; początkowo stanowiło to formę porady dokonywanej na prośbę królewską, później przekształciło się w prawo parlamentów do remonstracji, tj. odmowy zarejestrowania niezgodnego z prawem aktu; za panowania Ludwika XIV i Ludwika XV parlamenty wykorzystywały je jako prawo weta ograniczające absolutną władzę królewską, w odpowiedzi na co królowie usiłowali ograniczać prawo parlamentów do sprzeciwu, nakazując bezzwłoczne i automatyczne wpisywanie edyktów do rejestrów. [przypis edytorski]

parlamenty — we Francji królewskiej: regionalne najwyższe sądy, które m.in. zapisywały w oficjalnych rejestrach edykty i zarządzenia królewskie; przed rejestracją parlamenty dokonywały sprawdzenia zgodności wydanego aktu prawnego z zasadami obowiązującego prawa, przywilejami i zwyczajami prowincji i w razie niezgodności odsyłały dokument do króla wraz z uzasadnieniem i prośbą o ponowne zbadanie; początkowo stanowiło to formę porady, dokonywanej na prośbę królewską, później przekształciło się w prawo parlamentów do remonstracji, tj. odmowy zarejestrowania niezgodnego z prawem aktu; za panowania Ludwika XIV i Ludwika XV parlamenty wykorzystywały je jako prawo weta, ograniczające absolutną władzę królewską, w odpowiedzi na co królowie usiłowali ograniczać prawo parlamentów do sprzeciwu, nakazując bezzwłoczne i automatyczne wpisywanie edyktów do rejestrów. [przypis edytorski]

parlando (muz., z wł.) — recytatyw, śpiew zbliżony do deklamacji. [przypis edytorski]

parlando (wł., muz.) — rodzaj melodeklamacji, wykonanie utworu zbliżone do mowy z zachowaniem wysokości określonych w kompozycji dźwięków. [przypis edytorski]

parlare italiano, utrapiare polono, wymyślare androno, nulla niente di buono — żartobliwa stylizacja na język włoski: mówić po włosku, dokazywać po polsku, wymyślać androny (bzdury), nic dobrego (niegrzeczne dzieci). [przypis edytorski]

parlare italiano (wł.) — mówić po włosku. [przypis edytorski]

parlatorium — rozmównica, pomieszczenie w klasztorze przeznaczone do rozmów z gośćmi. [przypis edytorski]

parlatorium — rozmównica, pomieszczenie w klasztorze przeznaczone do rozmów z gośćmi. [przypis edytorski]

par la volonté générale; volonté particulière (fr.) — przez wolę ogólną; wola poszczególna [przypis edytorski]

par l'éducation (fr.) — poprzez edukację. [przypis edytorski]

Parle-moi (…) rispondero Io — wypowiedź w kilku językach, po francusku, niemiecku, angielsku oraz hiszpańsku (właśc. caballeros) i włosku: „Mów więc do mnie po francusku, biedny kapucynie! Ja mogłem w wielkim świecie zapomnieć łacinę, ale ty, jako święty, powinieneś mieć dar języków. Może mówisz po niemiecku? Co tam trwożnie mamroczesz? Co to jest? Panowie, ja odpowiem”. [przypis edytorski]

parler français (fr.) — mówić po francusku. [przypis edytorski]

par les merveilles de Sofiówka (fr.) — cudami Sofiówki (Sofiówka: założony pod koniec XVIII w., opiewany m.in. w poemacie Stanisława Trembeckiego park krajobrazowy w daw. posiadłościach rodziny Potockich w Ukrainie). [przypis edytorski]

Par les soirs bleus d'été/ j'irai dans les sentiers (fr.) — przez błękitne letnie wieczory pójdę na szlak. [przypis edytorski]

parlez? (…) how do you do? — parlez to początek fr. frazy „Parlez-vous français?”, oznaczającej: „Czy mówi pan (pani) po francusku?”; „How do you do?” to ang. formalny zwrot powitalny, oznaczający: „Jak się pan (pani) miewa?”. [przypis edytorski]

Parlez plus bas (fr.) — proszę mówić ciszej. [przypis edytorski]

Parlo, Dita, właśc. Gerda Olga Justine Kornstädt (1908–1971) — niemiecka aktorka filmowa, popularna w latach 30. XX w., występująca w filmach niemieckich i francuskich. [przypis edytorski]

parlofon — dawne urządzenie do nagrywania i odtwarzania dźwięku, ulepszony fonograf. [przypis edytorski]

parlograf (daw., z fr. parler: mówić) — dyktafon. [przypis edytorski]

Parlo — miasto w Hiszpanii, ok. 20 km na płd. od Madrytu. [przypis edytorski]

parlons d'autre chose (fr.) — mówmy o czym innym. [przypis edytorski]

Parlons outre chose, ma déesse (fr.) — Mówmy o czymś innym, moja bogini. [przypis edytorski]

parlor (ang.) — salon, pokój bawialny. [przypis edytorski]

parlowanie (pot., z fr.) — mówienie po francusku. [przypis edytorski]

parlowanie — z ft. parler: mówić (po francusku). [przypis edytorski]

Parma — miasto we Włoszech znane z uprawy rzadkiej odmiany fiołka nazwanego fiołkiem parmeńskim. [przypis edytorski]

Parma — miasto w płn. Włoszech, w latach 1545–1860 stolica Księstwa Parmy. [przypis edytorski]

par manque d'amour (fr.) — z braku miłości. [przypis edytorski]

Parmenides z Elei (ok. 540–ok. 470 p.n.e.) — filozof grecki, uczeń Ksenofanesa, twórca teorii bytu jako tożsamego z prawdą, wiecznego (bez początku i końca), stałego, jednego i niepodzielnego. [przypis edytorski]

Parmenides z Elei (ok. 540–ok. 470 p.n.e.) — filozof grecki, uczeń Ksenofanesa, twórca teorii bytu jako tożsamego z prawdą, wiecznego (bez początku i końca), stałego, jednego i niepodzielnego; tytułowy bohater jednego z dialogów Platona. [przypis edytorski]

Parmenides z Elei (ok. 540–ok. 470 p.n.e.) — filozof gr., uczeń Ksenofanesa, twórca teorii bytu jako tożsamego z prawdą, wiecznego (bez początku i końca), stałego, jednego i niepodzielnego. [przypis edytorski]

Parmenides z Elei (ok.540–ok.470r. p.n.e.) — filozof gr., uczeń Ksenofanesa, twórca teorii bytu jako tożsamego z prawdą, wiecznego (bez początku i końca), stałego, jednego i niepodzielnego. [przypis edytorski]

par mes défauts (fr.) — ze względu na moje wady. [przypis edytorski]

Parnas — geogr. pasmo górskie w środkowej Grecji; w mit. gr. siedziba Muz, opiekunek poszczególnych sztuk i patronującego im Apolla. [przypis edytorski]

Parnas — góra poświęcona Apollinowi, siedziba Muz, patronek poszczególnych dziedzin nauki i sztuki. [przypis edytorski]

Parnas — góra w Grecji, tradycyjnie uznawana za siedzibę Muz. [przypis edytorski]

Parnas — góra w Grecji, w Fokidzie, w mitologii uznawana za siedzibę Muz. [przypis edytorski]

Parnas — góra w Grecji, w mitologii uznawana za siedzibę Muz. [przypis edytorski]

Parnas — góra w środkowej Grecji; w starożytnej mit. gr. siedziba Apolla, Muz i Dionizosa. [przypis edytorski]

Parnas i Helikon — góry w Grecji, wg mit. gr. siedziby Muz, opiekunek sztuk. [przypis edytorski]

parnaska (…) opoka — Parnas, pasmo górskie w środkowej Grecji, w staroż. Beocji, wg mit. gr. będące siedzibą boga Apollina, opiekuna sztuk, oraz orszaku otaczających go Muz, patronek różnych kunsztów; Klio, przedstawiana ze zwojem papirusu w dłoni, była muzą historii. [przypis edytorski]

parnaskie kreatury — muzy. [przypis edytorski]

Parnas — masyw górski w Fokidzie niedaleko Delf, w mit. gr. siedziba Apolla i jego orszaku muz. [przypis edytorski]

Parnas — masyw górski w Grecji; w mit. gr. jedna z siedzib Muz i Apollina. [przypis edytorski]

Parnas — masyw górski w środkowej Grecji, niedaleko Delf, w mit. gr. siedziba Apolla i Muz. [przypis edytorski]

Parnas (mit. gr.) — siedziba Muz, opiekunek różnych dziedzin sztuk. [przypis edytorski]

Parnas — pasmo górskie w Grecji; w mit. gr. siedziba Apollina oraz stanowiących jego orszak dziewięciu Muz, patronek poszczególnych sztuk. [przypis edytorski]

Parnas — pasmo górskie w środkowej Grecji, wg mit. gr. będące siedzibą boga Apollina, opiekuna sztuk, oraz orszaku otaczających go Muz, patronek różnych kunsztów. [przypis edytorski]

Parnas — pasmo górskie w środkowej Grecji, wg mit. gr. będące siedzibą boga Apollina, opiekuna sztuk, oraz orszaku otaczających go Muz, patronek różnych kunsztów; lokować kogoś na Parnasie: uznawać kogoś za wybitnego artystę. [przypis edytorski]

Parnas — pasmo górskie w środkowej Grecji, wg mit. gr. będące siedzibą boga Apollina, opiekuna sztuk, oraz orszaku otaczających go Muz, patronek różnych kunsztów. [przypis edytorski]

Parnas — pasmo górskie w środkowej Grecji, wg mitologii greckiej znajdowała się tutaj siedziba Apollina; symbol doskonałości w sztuce (zwłaszcza w poezji). [przypis edytorski]

Parnes — ob. Parnita, masyw górski w Grecji, w Attyce, na północ od Aten. [przypis edytorski]

Parnicki, Teodor (1908–1988) — autor powieści historycznych (np. Srebrne orły), niekiedy z elementami fantastyki i historii alternatywnej (np. Koniec „Zgody Narodów”), z czasem dążący w stronę powieści eksperymentalnej (np. I u możnych dziwny). [przypis edytorski]

Parni, popr.: Parny, Évariste de (1753–1814) — fr. poeta epoki oświecenia, autor elegii i erotyków. [przypis edytorski]

parnose — zarobek, płatne zajęcie. [przypis edytorski]

parno — wilgotno, gorąco i duszno; jak gdy powietrze nasycone jest parą a. oparami. [przypis edytorski]

Parny, Évariste de (1753–1814) — francuski poeta epoki oświecenia. [przypis edytorski]

Parny — właśc. Évariste Desiré de Forges, vicomte de Parny (1753–1814), fr. poeta oświeceniowy. [przypis edytorski]

parów — dolina mająca strome i pokryte roślinnością zbocza. [przypis edytorski]

parów — dolina o płaskim dnie i stromych, porośniętych roślinnością zboczach. [przypis edytorski]

parów — dolina o stromych, porośniętych roślinnością zboczach. [przypis edytorski]

parów — dolina przekształcona z wąwozu, charakteryzująca się płaskim dnem i stromymi zboczami. [przypis edytorski]

parów — płaskodenna dolina o stromych zboczach. [przypis edytorski]

parów — rodzaj doliny, przekształconej z wąwozu, charakteryzującej się płaskim dnem i dość stromymi zboczami porośniętymi roślinnością; tu: chodzi o podługowate zagłębienie w ziemi, inną nazwę grobu, w którym zazwyczaj (poza tą jedną nocą) umarły kochanek spoczywa. [przypis edytorski]

parów — wąwóz, dolinka o stromych zboczach. [przypis edytorski]

parów — wąwóz; parowa dziś popr. forma D.lp: parowu. [przypis edytorski]

parów — wąwóz. [przypis edytorski]

parobczak (pot.) — silny, młody parobek. [przypis edytorski]

parob — (daw.,gw.) robotnik rolny. [przypis edytorski]

parobek (daw., gw.) — tu: młodzieniec. [przypis edytorski]

parobek — daw. najemny robotnik pracujący, na czas określony lub na stałe, w zamożnych gospodarstwach rolnych lub w folwarkach. [przypis edytorski]

parobek — dawniej robotnik, którego zatrudniano do pracy w gospodarstwie. [przypis edytorski]

parobek Ruprecht (niem. Knecht Ruprecht) — postać z niemieckiej tradycji Bożonarodzeniowej: przychodzi do niegrzecznych dzieci i „obdarowuje” je rózgą, podczas gdy Jezus grzecznym dzieciom wręcza prezenty (Marcin Luther propagował nieuznawanie kultu świętych i zastąpił osobę przynoszącego podarki świętego Mikołaja postacią małego Jezusa). [przypis edytorski]

paroch — proboszcz, pleban. [przypis edytorski]

paroch — tu: proboszcz, pleban (dziś: proboszcz w parafii grekokatolickiej). [przypis edytorski]

paroda — paradas. [przypis edytorski]

parodyi — dziś popr. forma D. lp: parodii. [przypis edytorski]

paroksyzm — atak choroby, drgawki. [przypis edytorski]

paroksyzm — atak, napad; nagłe wystąpienie lub zaostrzenie się objawów chorobowych; w odniesieniu do uczuć a. przeżyć: krótkie, gwałtowne i silne (niekiedy wstrząsające) doznanie. [przypis edytorski]

paroksyzm (daw.) — gwałtowne nasilenie się objawów choroby. [przypis edytorski]

paroksyzm — gwałtowne wystąpienie a. nasilenie się objawów chorobowych, emocjonalnych itp. [przypis edytorski]

paroksyzm — gwałtowne wystąpienie a. nasilenie się objawów chorobowych, emocjonalych itp. [przypis edytorski]

paroksyzm — gwałtowne zaostrzenie się objawów choroby. [przypis edytorski]

paroksyzm — gwałtowne zaostrzenie się objawów choroby. [przypis edytorski]

paroksyzm — nagłe wystąpienie lub zaostrzenie się objawów chorobowych; atak, napad. [przypis edytorski]

paroksyzm — nagłe zaostrzenie się objawów choroby. [przypis edytorski]

paroksyzm — nasilenie choroby. [przypis edytorski]

paroksyzm — nasilenie się negatywnych uczuć w stosunku do kogoś lub czegoś. [przypis edytorski]

paroksyzm — skurcz. [przypis edytorski]

paroksyzm — wybuch, napad. [przypis edytorski]

parol dać (daw.) — dać słowo (honoru). [przypis edytorski]

parol (daw.) — słowo honoru. [przypis edytorski]

parol (daw.) — słowo, słowo honoru. [przypis edytorski]

parol (daw., z fr.) — słowo (honoru), przysięga. [przypis edytorski]

parol — dosł. z fr.: słowo; słowo szlacheckie zobowiązujące do dotrzymania obietnicy, tu: wezwanie do stawienia się na pojedynek. [przypis edytorski]