Przypisy

wieczór przybyło (…) — dziś popr.: wieczorem (…). [przypis edytorski]

wieczór świętojański — noc świętojańska, sobótka; słowiańskie święto obchodzone w najkrótszą noc w roku. [przypis edytorski]

wieczór się (…) wyprawuje (starop. konstrukcja) — wieczorem się wyprawia (wybiera). [przypis edytorski]

wieczór — tu: wieczorem. [przypis edytorski]

wieczór zeszli się — dziś: wieczorem zeszli się. [przypis edytorski]

wieczorek tańcujący (daw.) — wieczorek taneczny, zabawa taneczna. [przypis edytorski]

wieczornica — daw. wieczorne spotkanie mieszkańców wsi, podczas którego wspólnie szyje się, przędzie itp., czemu towarzyszą śpiewy i opowieści. [przypis edytorski]

wieczornica — zabawa organizowana wieczorem. [przypis edytorski]

wieczornice z Łysej Góry — zloty czarownic i demonów, jakie wg legend odbywały się nocą na szczycie Łysej Góry w Górach Świętokrzyskich. [przypis edytorski]

wieczorowy — dziś w tym znaczeniu: wieczorny. [przypis edytorski]

wieczory — dziś popr. N. lm: wieczorami. [przypis edytorski]

Wieczory nad Tamizą — cykl relacji podróżniczo-obyczajowych publikowanych w latach 1872–75 na łamach „Tygodnika Illustrowanego” przez publicystę i powieściopisarza Władysława Maleszewskiego (1832–1913). [przypis edytorski]

wie das Vieh abschindet — die Haut abzieht. [przypis edytorski]

wiedę (gw.) — wiodę, prowadzę. [przypis edytorski]

Wiedeń ma swego Stefana — ogromną gotycką katedrę pod wezwaniem św. Szczepana (niem. Stephansdom), wznoszącą się pośrodku centralnego placu miasta, stanowiącą jeden z symboli Wiednia. [przypis edytorski]

Wiedeński — tu: dworzec kolejowy w Warszawie, zbudowany w 1845 dla Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, ob. nieistniejący. [przypis edytorski]

Wiedeń — stolica i największe miasto Austrii. [przypis edytorski]

wieder (niem.) — znów. [przypis edytorski]

Wied' eto poslednij boj (ros.) — Bój to będzie ostatni. Fragment Międzynarodówki, rewolucyjnej pieśni powstałej w czasie Komuny Paryskiej, w 1871 (do 1944 r. pieśń była również hymnem ZSRR). [przypis edytorski]

Wied, Gustav (1858–1914) — pisarz duński z pogranicza naturalizmu i dekadentyzmu. [przypis edytorski]

wiedła (gw.) — wiodła. [przypis edytorski]

wiedma (starop.) — wiedźma. [przypis edytorski]

wiedmy — dziś popr.: wiedźmy. [przypis edytorski]

wiedmy (z ukr.) — wiedźmy. [przypis edytorski]

wiednie — świadomie; od: wiedzieć, wiedza; por. bezwiednie. [przypis edytorski]

wiedny — posiadający wiedzę w jakiejś dziedzinie, uczony. [przypis edytorski]

wiedny — wiedzący, świadomy. [przypis edytorski]

wiedomosti (ros.) — sprawozdania. [przypis edytorski]

wiedrze — dziś Ms.lp: wiadrze. [przypis edytorski]

wiedźcie warownie (starop. konstrukcja zdaniowa) — wiedźcie [prowadźcie] do warowni. [przypis edytorski]

wiedźma — tu: furia Alekto. [przypis edytorski]

wiedźma — tu: kobieta doświadczona, znająca życie; od wiedzieć: ta, która wie. [przypis edytorski]

wiedząc miejsce — dziś; znając miejsce. [przypis edytorski]

wiedzą — tu: znają. [przypis edytorski]

wiedza militarna (…) chłopów z tych stron, byłych poddanych c. k. monarchii austro-węgierskiej, pochodzi z Krasu i znad Isonzo — na płaskowyżu Kras (obecnie w Słowenii) schodzącym ku Morzu Adriatyckiemu i wzdłuż rzeki Isonzo, na ok. stu kilometrach jej brzegu, na granicy pomiędzy Austrio-Węgrami a Królestwem Włoch w czasie I wojny światowej toczyły się krwawe starcia (ostatnie z użyciem gazów bojowych) pomiędzy czerwcem 1915 a listopadem 1917 (w sumie 12 bitew trwających od kilku tygodni do kilku dni); na froncie włoskim walczyli Polacy wcieleni do armii austro-węgierskiej. [przypis edytorski]

Wiedza radosna (Fröhliche Wissenschaft) — tytuł książki niemieckiego filozofa i filologa klasycznego Friedricha Nietzschego (1844–1900). [przypis edytorski]

wiedziaa (gw.) — uproszczona wymowa cząstki -ała. [przypis edytorski]

wiedziała, kto są — dziś popr.: wiedziała, kim są. [przypis edytorski]

wiedzieć (daw., reg.) — tu: znać. [przypis edytorski]

wiedzieć (daw. reg.) — tu: znać. [przypis edytorski]

wiedzieć (daw.) — tu: znać. [przypis edytorski]

wiedzieć (daw.) — znać. [przypis edytorski]

wiedzieć przez Minę — wiedzieć dzięki Minie; wiedzieć za pośrednictwem Miny. [przypis edytorski]

wiedzieć (reg.) — tu: znać. [przypis edytorski]

wiedzieć — tu: znać (mieszanie znaczenia tych dwóch czasowników wiąże się z wpływem języków wschodniosłowiańskich). Nikt nie wie należnego mu miejsca — nikt nie wie, jakie miejsce powinien zajmować. [przypis edytorski]

wiedzieć — tu: znać. [przypis edytorski]

Wiedzieliż, czyje od was wydziérali — czy wiedzieli (lub: wiedzieli przecież), czyją własność wam zrabowali. [przypis edytorski]

Wiedzie (…) swoje chrobre wodze — dziś: (…) swoich chrobrych wodzów. [przypis edytorski]

wie Eva vor dem Fall — nackt. [przypis edytorski]

wie gehts! (niem.) — jak idzie? a. co słychać? [przypis edytorski]

wiegieć a. wiecheć — tu: zwinięta wiązka słomy służąca do podpałki. [przypis edytorski]

Wie gut es sich trifft, Oswald? Oswald, ich habe eine Bitte an Sie (niem.) — Jak to dobrze się spotkać, Oswald. Mam do pana prośbę. [przypis edytorski]

wie jakąś (…) przeszkodę — dziś popr.: wie o jakiejś przeszkodzie a. zna jakąś przeszkodę. [przypis edytorski]

wie, jak pas obrócić — wyrażenie o niepewnym znaczeniu, różnie interpretowane; być może chodzi o część formalnych przygotowań do pojedynku, wówczas taki gest oznaczałby wyzwanie. [przypis edytorski]

wieja — wichura. [przypis edytorski]

wieja — zawieja, zadymka. [przypis edytorski]

wie jego nazwisko — dziś: zna jego nazwisko. [przypis edytorski]

wieka — dziś popr. D. lp: wieku. [przypis edytorski]

wieka — dziś popr. forma D. lp: wieku. [przypis edytorski]

wiek bohaterski — w oryginale niem. die Heldenzeit und das Alterthum: czas herosów i starożytność. [przypis edytorski]

Wiek był wielki —w tym miejscu na marginesie poniższego wywodu znajduje się adnotacja: „Rok 1000 przed N[arodzeniem] Chr[ystusa]”. [przypis edytorski]

„Wiek” — codzienna gazeta literacka, polityczna i społeczna, wydawana w Warszawie w l. 1873–1906; od 1875 r. jej redaktorem naczelnym był Kazimierz Zalewski. [przypis edytorski]

wieki — dziś popr. forma N.lm: wiekami. [przypis edytorski]

wieki — dziś popr. forma N. lm: wiekami. [przypis edytorski]

wiekiem (…) podeszlejszych — bardziej podeszłych wiekiem; w podeszłym wieku, starszych. [przypis edytorski]

wiek matuzalowy — a. wiek matuzalemowy: bardzo sędziwy; nazwa pochodzi od imienia najstarszej ze wspomnianych w Biblii postaci, Matuzalema, dziada Noego, który miał żyć blisko tysiąc lat (969 a. 939, jeśli uwzględnić, że kalendarz żydowski jest kalendarzem księżycowym). [przypis edytorski]

wiek nie pozwalał mu pełnić powinności wojennych — wg Plutarcha (Żywot Agesilaosa 24.2) odsłużył pod bronią 40 lat (czyli ukończył 60 lat) i zgodnie z prawem spartańskim nie podlegał już obowiązkowi służby wojskowej. [przypis edytorski]

wiekóm — dziś: wiekom. [przypis edytorski]

wiekopomny faraon Seti — najpewniej Seti I (1294–1279 p.n.e.), faraon XIX dynastii, ojciec Ramzesa Wielkiego. Przeprowadził wyprawy wojenne w Palestynie i Syrii, pokonując bunty i odzyskując dla Egiptu tereny utracone na rzecz Hetytów za czasów Echnatona. Rozbił plemiona libijskie, które najechały Deltę. Uważany za odnowiciela imperialnej świetności Egiptu. [przypis edytorski]

wiek ostateczniejszy (starop.) — starość. [przypis edytorski]

wieko — tu: okładka. [przypis edytorski]

wiekować (daw.) — długo gdzieś pozostawać. [przypis edytorski]

wiekować (daw., gw.) — trwać wiek; tu: żyć sto lat. [przypis edytorski]

wiekować (daw., pot.) — pozostawać gdzieś bardzo długo (względnie: zbyt długo). [przypis edytorski]

wiekować — trwać przez wieki. [przypis edytorski]

wiekować — trwać. [przypis edytorski]

wiekuistem — daw. forma dla r.ż. i r.n.; dziś: wiekuistym. [przypis edytorski]

wiekuj — zapewne: żyj na wieki. [przypis edytorski]

wieku naszego — w naszym wieku. [przypis edytorski]

wiek XX jeszcze przed wielką wojną światową nazwano wiekiem dziecka — tytuł Wiek dziecka nosi wydana w roku 1900 głośna, przetłumaczona na wiele języków książka Ellen Key, w której autorka przedstawiła projekt wychowania i edukacji oparty uznaniu prawa dziecka do swobodnego rozwoju, bez kar cielesnych, indoktrynacji militarystycznej i religijnej. [przypis edytorski]

wielą — dziś popr. forma N. l. mn.: wieloma. [przypis edytorski]

wielą — dziś popr.: wieloma. [przypis edytorski]

wielą gwiazdami — dziś: wieloma gwiazdami. [przypis edytorski]

wiela (daw., gw.) — wiele. [przypis edytorski]

wiela (daw.) — wiele. [przypis edytorski]

wiela — dziś popr.: wielu. [przypis edytorski]

wiela (gw.) — ile. [przypis edytorski]

wiela (gw.) — tu: ile. [przypis edytorski]

wiela (gw.) — wiele. [przypis edytorski]

Wieland, Christoph Martin (1733–1813) — niemiecki poeta i prozaik; autor m.in. poematu epickiego Oberon (1780). [przypis edytorski]

Wieland, Christoph Martin (1733–1813) — niemiecki poeta i prozaik, pierwszy tłumacz Shakespeare'a na jęz. niemiecki; autor m.in. powieści Agaton (1776), jednego z pierwszych utworów z gatunku Bildungsroman (przedstawiającego proces psychologicznego, moralnego i społecznego formowania się osobowości głównego bohatera). [przypis edytorski]

Wieland, Christoph Martin (1733–1813) — niemiecki poeta i prozaik, przedstawiciel oświecenia; autor m.in. powieści Agaton (1776), jednego z pierwszych utworów z gatunku Bildungsroman (przedstawiającego proces psychologicznego, moralnego i społecznego formowania się osobowości głównego bohatera). [przypis edytorski]

Wieland, Christoph Martin (1733–1813) — niemiecki poeta i prozaik. [przypis edytorski]

Wieland, Christoph Martin (1733–1813) — poeta i prozaik niem., pierwszy tłumacz Shakespeare'a na jęz. niem. (autor przekładów prozą), założyciel i wieloletni redaktor wpływowego pisma „Der teutsche Merkur” o tematyce literacko-kulturalnej; autor kilku utworów istotnych w historii literatury niem. ze względu na różnego rodzaju nowatorstwa, np. dramatu wierszem białym Lady Johanna Gray (1758), powieści Historia Agatona stanowiącej próbę prozy psychologicznej, romantycznego poematu epickiego Oberon (1780), na podstawie którego powstała opera Carla Marii Webera o tymże tytule (1826) itd.; ze względu na styl pisarski pełen lekkości, kunsztu i swobody, zalicza się Wielanda do pisarzy rokokowych; jego racjonalizm, programowy kosmopolityzm, pewnego rodzaju pogoda ducha i optymizm, stawiają go wśród twórców oświecenia, zaś inne dokonania korespondują z ideami romantyzmu. [przypis edytorski]

wiela — tu: wielu. [przypis edytorski]

wielbicielów — dziś popr. forma D. lm: wielbicieli. [przypis edytorski]

Wielbij duszo moja Pana (łac. Magnificat) — religijna radosna pieśń dziękczynna, zbliżona do psalmu, oparta na tekstach ze Starego Testamentu i słowach, które wypowiedziała Maria, matka Jezusa, podczas spotkania z Elżbietą (Łk 1, 46–55). [przypis edytorski]

wielbłąd (…) puszczony na pole kukurydzy (fr. dromadaire qui est lâché dans un champ de maïs) — kukurydza została sprowadzona z Ameryki setki lat po czasach św. Antoniego. [przypis edytorski]

wielce — bardzo. [przypis edytorski]

wielce skoligacony — spokrewniony z wieloma liczącymi się rodzinami, zwł. przez małżeństwo; spowinowacony. [przypis edytorski]