Przypisy

Nam tua res agitur paries dum proximus ardet (łac.) — Lecz należy spełnić swój obowiązek, gdy płonie najbliższa ściana (tj. granica). [przypis edytorski]

na muru ostateczne kraie (starop.) — na szczyt muru; na górną krawędź muru. [przypis edytorski]

na mycie siedzi (daw.) — pobiera myto: podatek za przejazd drogą, mostem itp. [przypis edytorski]

na mydło — twierdzenie, że naziści używali ciał zamordowanych Żydów do masowej produkcji mydła, jest szeroko rozpowszechnionym mitem, który powstał już w czasie Zagłady. Został jednak obalony przez badania historyczne prowadzone po wojnie, żadne badania nie potwierdziły istnienia fabryk produkujących mydło z ludzkiego tłuszczu w czasie II wojny światowej. Informacja o tym, że naziści produkują takie mydło, pojawiła się też w Medalionach Zofii Nałkowskiej. W 2006 r. śledztwo Instytutu Pamięci Narodowej potwierdziło, że we wspomnianym w Medalionach Instytucie Anatomicznym przygotowywano ze zwłok więźniów preparaty (kości, czaszki) dla studentów medycyny oraz środek czyszczący z tłuszczu. Jednak nie ma tam żadnych śladów wskazujących na masowy czy komercyjny charakter tej produkcji. [przypis edytorski]

namy (gw.) — nami. [przypis edytorski]

namykać poły — zamknąć dolne fragmenty rozpiętego płaszcza. [przypis edytorski]

namyśliwać się (starop. forma) — dziś popr.: namyślać się. [przypis edytorski]

na myśl rozkoszy — na myśl o rozkoszy. [przypis edytorski]

nań — dziś: na niego. [przypis edytorski]

nań — na niego. [przypis edytorski]

nań — skrócone: na niego. [przypis edytorski]

nań (starop. forma) — na niego. [przypis edytorski]

nań (starop.) — skrót od: na niego. [przypis edytorski]

Nana Sahib, właśc. Dundhu Panth (1824–1859) — indyjski arystokrata, jeden z przywódców ogólnoindyjskiego powstania przeciwko władzy brytyjskiej w Indiach, zwanego powstaniem sipajów; przewodził powstaniu w Cawnpore, po pokonaniu jego sił przez wojska brytyjskie, które odbiły miasto w lipcu 1857, uciekł do Nepalu. [przypis edytorski]

na naszego boga, na Ammona — Amon to egipski bóg-stwórca, dawca życia, który w czasach Nowego Państwa zyskał rangę bóstwa państwowego, przez Greków utożsamiany z Zeusem; jego sławna wyrocznia znajdowała się w oazie Siwa na pustyni libijskiej; ojczyzną Teodora była grecka kolonia Cyrena (gr. Kyrene) w Libii (zob. dialog Teajtet). [przypis edytorski]

nanauczeńszy (starop. forma) — najbardziej uczony. [przypis edytorski]

na nice (daw.) — na drugą stronę, podszewką na wierzch. [przypis edytorski]

na nice (daw.) — na lewą stronę. [przypis edytorski]

na nice (daw.) — na opak, na drugą stronę. [przypis edytorski]

na nice (daw.) — na opak. [przypis edytorski]

na nice (daw.) — na podszewkę, na opak. [przypis edytorski]

na nice — na drugą stronę, na podszewkę. [przypis edytorski]

na nice — na drugą stronę. [przypis edytorski]

na nię (starop.) — dziś popr.: na nią. [przypis edytorski]

naniebespieczniejszy (starop.) — dziś popr.: najbezpieczniejszy. [przypis edytorski]

na niebie miotła — kometa. [przypis edytorski]

naniecić — dziś: rozniecić. [przypis edytorski]

naniecić, rozniecić — rozpalić. [przypis edytorski]

naniecili chrustu — rozpalili ognisko z chrustu. [przypis edytorski]

na nie — dziś popr. forma: na nich. [przypis edytorski]

na niego — popr. raczej: na nie (na źródło). [przypis edytorski]

na (niem.) — no. [przypis edytorski]

na nieśmiertelność godził — sens: dążył do nieśmiertelności. [przypis edytorski]

na nie (starop. forma) — na nich (na rycerzy). [przypis edytorski]

na nie (starop. forma) — na nich (pogan). [przypis edytorski]

na nie (starop. forma) — na nich. [przypis edytorski]

na niezabudysz (daw. ukr.) — na pamiątkę. [przypis edytorski]

nanizać — nawlec na nić (sznurek itp.). [przypis edytorski]

nanizać — nawlec na nić (sznurek itp.). [przypis edytorski]

nanizany — nawleczony. [przypis edytorski]

Nankin — miasto we wsch. Chinach nad rzeką Jangcy. [przypis edytorski]

nankinowy — wykonany z nankinu, tj. gęstego płótna bawełnianego, o barwie brązowożółtej z silnym połyskiem. [przypis edytorski]

nankinowy — wykonany z nankinu, tj. gęstego płótna bawełnianego, przeważnie o barwie płowożółtej, z którego od XIX w. wykonywano bieliznę i męskie spodnie. [przypis edytorski]

nankin — rodzaj tkaniny bawełnianej o gęstym splocie płóciennym (tj. wątek i osnowa przeplatają się naprzemiennie, równomiernie, każda nić z każdą), z której od XIX w. wykonywano bieliznę i męskie spodnie (pierwotnie o barwie jasnożółtej); nazwa jest eponimem i pochodzi od chińskiego miasta Nankin. [przypis edytorski]

nankin — tkanina bawełniana o gęstym splocie. [przypis edytorski]

na nowych filozofów na tronie trzeba było czekać aż osiemnaście wieków po Chrystusie — mowa o panujących w XVIII wieku władcach europejskich kierujących się ideami oświecenia (absolutyzm oświecony), zwłaszcza o królu Prus Fryderyku II Wielkim (1712–1786), przejawiającym szerokie zainteresowania intelektualne, artystyczne, społeczne, literackie i filozoficzne, autorze wielu pism i utworów, m.in. filozoficznych. [przypis edytorski]

Nansen, Fridtjof (1861–193) — norweski badacz Arktyki, oceanograf, działacz społeczny. [przypis edytorski]

Nansen, Fridtjof (1861–193) — norweski badacz Arktyki, oceanograf, działacz społeczny; w sierpniu 1921 rezolucją Ligi Narodów mianowany na Urząd Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców Rosyjskich w Europie. [przypis edytorski]

Nansen, Piotr (ur. 1890) — duński pisarz, dziennikarz i wydawca. Dziennik panny Julii nosi w oryginale tytuł Julies Dagbog. [przypis edytorski]

naówczas (daw.) — wówczas, w tym czasie. [przypis edytorski]

naówczas (daw.) — wtedy, w tym czasie, w takiej sytuacji. [przypis edytorski]

naówczas — wówczas, wtedy. [przypis edytorski]

na ów koń — dziś popr. forma B. lp: na owego konia. [przypis edytorski]

na oazach — dziś popr.: w oazach. [przypis edytorski]

na obie stronie — liczba podwójna. [przypis edytorski]

na obie stronie — liczba podwójna; sens: korzystna dla obu stron. [przypis edytorski]

na obie stronie (starop. forma) — daw. liczba podwójna; dziś: na obie strony. [przypis edytorski]

na obie stronie (starop. forma) — na obie strony. [przypis edytorski]

na obłędy — błędnymi drogami. [przypis edytorski]

na (…) obnażonych ręku (daw.) — dziś: na obnażonym ręku a. na obnażonych rękach. [przypis edytorski]

na oboję stronę (daw.) — na korzyść bądź na niekorzyść. [przypis edytorski]

na obrazach van Aacka — zapewne chodzi o niem. malarza manierystę nazwiskiem: Hans von Aachen (1552–1615). [przypis edytorski]

na ocel — na ostro. [przypis edytorski]

na oczach stawała — dziś popr.: przed oczami stawała. [przypis edytorski]

na oczy — domyślnie: przystąpić. [przypis edytorski]

na odkół (daw.) — o zaprzęgniętym zwierzęciu: przy dyszlu (w odróżnieniu od koni lub wołów przed dyszlem). [przypis edytorski]

na odprawę — aby je odprawić, tj. pozbyć się ich. [przypis edytorski]

na odwodzie — w rezerwie, tu: z tyłu. [przypis edytorski]

naodziać (neologizm) — przyodziać, ubrać. [przypis edytorski]

naodziane zielą — odziane zielenią. [przypis edytorski]

na ognisku wraz usiadł w popiele — gest oddania się w opiekę bogom domowym. [przypis edytorski]

na oklep —jazda konna bez użycia siodła. [przypis edytorski]

(…) na oknie O — tekst w tym miejscu odnosi się do zamieszczonego w źródłowym wydaniu szkicu przedstawiającego plan mieszkania. [przypis edytorski]

naokół (daw.) — naokoło. [przypis edytorski]

naokół — dziś: dookoła, wokół. [przypis edytorski]

naokół — dziś: naokoło. [przypis edytorski]

na okół — dziś: wokół a. naokoło. [przypis edytorski]

na oko, chuchro — wygląda na słabego. [przypis edytorski]

naokoło — w oprac. J. Czubka: na okół. [przypis edytorski]

na oko nie psuły one ogólnej harmonii w pożyciu Strumieńskich (podobnie s. 72, 76) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; w tym przypadku na odnośnych stronach znajdują się fragmenty rozdziału IV: „Żeby nie pozostawiać czytelnika w wątpliwości co do owej »reszty«, której (…) ale konkretne” (s. 72) i „wszystkie te motywki praktycznie z lekka tylko marszczyły powierzchnię ich życia (…) wobec samobójstwa” (s. 76). [przypis edytorski]

na okrajach — na krańcach. [przypis edytorski]

na okrajach ziemi — na krańcach ziemi. [przypis edytorski]

na okręty — dziś popr.: ku okrętom a. w kierunku okrętów. [przypis edytorski]

na olaboga (daw.) — niedbale, byle jak, naprędce. [przypis edytorski]

naonczas (daw.) — wówczas, wtedy. [przypis edytorski]

na on czas (starop.) — wówczas; wtedy. [przypis edytorski]

na on czas (starop.) — w tym czasie; wtedy. [przypis edytorski]

naonczas — wówczas, wtedy. [przypis edytorski]

na onej powłoku — na ogonie jej sukni. [przypis edytorski]

na operze — w oryginale mowa o pantomimie, prawdop. o popularnym wówczas spektaklu Libertyn. [przypis edytorski]

Na opoce Piotra twego zbudowane jest — por. Mt 16, 18. [przypis edytorski]

naospalszy (starop. forma) — dziś: najospalszy; najpowolniejszy. [przypis edytorski]

na ostatek — na koniec. [przypis edytorski]

naostatek (starop. forma ort.) — dziś: na ostatek; ostatecznie, w końcu. [przypis edytorski]

naostatek (starop. forma ort.) — dziś: na ostatek; w końcu, ostatecznie. [przypis edytorski]

naostatek (starop. forma ort.) — dziś: na ostatek; w końcu. [przypis edytorski]

naostatek (starop. forma ort.) — dziś popr.: na ostatek; w końcu. [przypis edytorski]

naostatek (starop. forma ort.) — na ostatek; w końcu. [przypis edytorski]

naostatek (starop.) — na ostatek, w końcu. [przypis edytorski]

naostatku (starop. forma ort.) — dziś popr.: na ostatku. [przypis edytorski]