Przypisy

wiszar (daw.) — nawis skalny. [przypis edytorski]

wiszar (daw.) — skała, urwisko. [przypis edytorski]

wiszar (daw.) — urwisko. [przypis edytorski]

wiszar (daw.) — urwisko, skała. [przypis edytorski]

wiszar (daw.) — urwisko; także: roślina czepna; gęste, splątane, zwieszające się zarośle. [przypis edytorski]

wiszar (daw.) — zarośnięte urwisko górskie. [przypis edytorski]

wiszar — kożuch roślin (czyli pło), trzcin i paproci, porastających torfowisko położone na stromym zboczu; torfowisko wiszące. [przypis edytorski]

wiszar (poet.) — urwisko, przepaść. [przypis edytorski]

wiszar — skała, nawis skalny. [przypis edytorski]

wiszar — skała, urwisko. [przypis edytorski]

wiszar — tu: skała, nawis skalny. [przypis edytorski]

wiszar — tu: urwisko skalne. [przypis edytorski]

wiszar — urwisko. [przypis edytorski]

wiszar — urwisko skalne. [przypis edytorski]

wiszar — urwisko, stromizna; torfowisko wiszące (na stromym zboczu). [przypis edytorski]

wiszar — urwisko, torfowisko wiszące, tu: elementy zamku nadwieszające się nad placem. [przypis edytorski]

wiszar — urwisko (w oryginale niem.: Gehänge). [przypis edytorski]

wiszar — urwisko, występ skalny. [przypis edytorski]

wiszary (poet.) — urwiska a. roślinność czepiająca się kamieni. [przypis edytorski]

wiszar — zbocze a. skała porośnięte gęstą roślinnością. [przypis edytorski]

wisz a. wiszar (starop.) — chwasty, zarośla czepne, pnącza. [przypis edytorski]

wiszczeć (gw.) — krzyczeć, piszczeć. [przypis edytorski]

wiszę głową na dół, z nogami skrzyżowanymi między niebem a ziemią — w pozycji odwzorującej kartę tarota Wisielec. [przypis edytorski]

wiszeń — forma B lm od rzecz. wiśnia. [przypis edytorski]

wiszeńka — wisienka. [przypis edytorski]

wisz (gw.) — dziś popr.: wiesz. [przypis edytorski]

wisz, hadiuka (z ukr.) — wiesz, gadzina. [przypis edytorski]

wisznia (daw.) — dziś: wiśnia. [przypis edytorski]

wisznia (daw.) — wiśnia. [przypis edytorski]

wisznia (daw.) — wiśnia; tu: D.lm wiszeń, dziś: wiśni. [przypis edytorski]

wisznię — dziś: wiśnię. [przypis edytorski]

wiszni (ukr.: wyszni) — wiśnie. [przypis edytorski]

Wisznu — hinduski bóg życia. [przypis edytorski]

Wisznu (rel.) — jeden z hinduskiej trójcy bogów (trimurti), podtrzymujący istnienie wszechświata i panujący w nim ład. [przypis edytorski]

Wisznu — w hinduizmie bóg przenikający wszystko i wszystko w sobie zawierający, związany ze światłem, ogniem i Słońcem. [przypis edytorski]

Wiszów — daw. forma D.; Wiszowy (należący do Wisza), Wisza. [przypis edytorski]

Wiszowi — ludzie Wisza. [przypis edytorski]

wisz pon (gw.) — wiesz pan; wie pan. [przypis edytorski]

Witaj, Rozenkranc, witaj, Gildensternie — król Klaudiusz wraz ze swoją małżonką królową Gertrudą zaprosili do zamku przyjaciół szkolnych Hamleta, Rozenkranca i Gildensterna. Para królewska wierzyła, że ich towarzystwo sprawi, że młody książę wyzbędzie się szaleńczego usposobienia. Mają oni także odkryć przyczynę zmiany w zachowaniu Hamleta. Te dwie postaci, choć tylko drugoplanowe, inspirowały również współczesnych twórców; przykładem może być film Toma Stopparda Rosencrantz & Guildenstern Are Dead (Rozenkranc i Gildenstern nie żyją, 1990), którego tytuł stanowi cytat z Hamleta. [przypis edytorski]

witalizm — koncepcja zakładająca istnienie w organizmach żywych specyficznej niematerialnej „siły życiowej” (łac. vis vitalis, fr. élan vital), która kieruje procesami życiowymi. [przypis edytorski]

Witaszewice — polska wieś, położona w województwie łódzkim. [przypis edytorski]

witebskiem — daw. forma N. i Msc. przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: witebskim. [przypis edytorski]

Witebsk — miasto w płn.-wsch. części dzisiejszej Białorusi. [przypis edytorski]

witebszczanin — mieszkaniec Witebska: miasta w płn.-wsch. części dzisiejszej Białorusi. [przypis edytorski]

Witek — pięcioletni siostrzeniec Justyny. [przypis edytorski]

Witelius, właśc. Witelon (ok. 1230–1280/1314) — mnich, uczony i dyplomata; pochodzący z Dolnego Śląska (okolic Legnicy) syn Polki z rodu rycerskiego i kolonisty z Turyngii (pisał o sobie Turingorum et Polonorum filius, tj. syn Turyngów i Polaków), znany z prac nad optyką i psychologią spostrzegania (De Perspectiva, De Optica); studiował sztuki wyzwolone w Paryżu (1254–1257), prawo kanoniczne, filozofię i nauki ścisłe w Padwie (1262–1268), w 1268 r. w Viterbo pod Rzymem zaprzyjaźnił się z Wilhelmem z Moerbeke, który wcześniej był współpracownikiem Tomasza z Akwinu, jemu dedykował swoje prace, w których korzystał z tłumaczeń greckich przyjaciela. Mylnie utożsamiany z Erazmem Ciołkiem, którego nazwisko po łac. brzmi: Vitellus); Słowacki idzie tu za tą mylną hipotezą. [przypis edytorski]

Witeliusz, właśc. Aulus Vitellius Germanicus (15–69 n.e.) — cesarz rzymski od 19 kwietnia do 21 grudnia 69; ciężkiego tortu, któremu Witeliusz dał był miano „tarczy Minerwy”: wg Swetoniusza (Żywoty cezarów: Żywot Witeliusza 13) był żarłokiem i wydawał wystawne uczty, na jedną z nich kazał przygotować „tarczę Minerwy”; nie był to jednak tort, ale wielka misa z wyszukanymi potrawami z ryb, ptaków i zwierząt z najdalszych stron świata; Minerwa to rzymska bogini mądrości, sztuk i wojny, odpowiednik greckiej Ateny, której olbrzymi posąg, z odpowiednio wielką tarczą, znajdował się na ateńskim Akropolu. [przypis edytorski]

Witeliusz, właśc. Aulus Vitellius Germanicus (15–69 n.e.) — cesarz rzymski od 19 kwietnia do 21 grudnia 69 (w tzw. roku czterech cesarzy, panujących po zamordowaniu Nerona); 2 stycznia 69 legiony w Germanii obwołały go cesarzem i ruszyły na Rzym przeciwko cesarzowi Galbie, jednak Galba dwa tygodnie później padł ofiarą spisku Otona, który został nowym cesarzem; 14 kwietnia w bitwie pod Bedriacum Witeliusz pokonał Otona, następnie wkroczył do Rzymu i został uznany przez senat; pokonany przez wojska kolejnego pretendenta, Wespazjana, został obalony i brutalnie zabity przez jego zwolenników. [przypis edytorski]

Witenes — książę litew. od 1295, starszy brat Giedymina; skutecznie walczył z najazdami krzyżackimi. [przypis edytorski]

witeź a. wiciądz (starop.) — dzielny rycerz, wojownik. [przypis edytorski]

witeź — chwat. [przypis edytorski]

witeź (daw.) — dzielny rycerz. [przypis edytorski]

witeź (daw.) — dzielny rycerz, wojownik. [przypis edytorski]

witeź (daw.) — dzielny wojownik. [przypis edytorski]

witeź (daw.) — rycerz, bohater, śmiałek. [przypis edytorski]

witeź (daw.) — rycerz. [przypis edytorski]

witeź (daw.) — wojownik. [przypis edytorski]

witeź — rycerz, pan feudalny. [przypis edytorski]

witez a. witeź (daw.) — rycerz, bohater, junak. [przypis edytorski]

with lady Angelica — z panią Angeliką [Red. WL.]. [przypis edytorski]

witka — cienka gałązka. [przypis edytorski]

Witkiewicz, Stanisław (1851–1915) — malarz, architekt, pisarz i teoretyk sztuki. [przypis edytorski]

Witkiewicz, Stanisław (1851–1915) — malarz, teoretyk realizmu, twórca i popularyzator stylu zakopiańskiego, autor powieści-reportażu Na przełęczy (1891) oraz licznych pejzaży tatrzańskich. [przypis edytorski]

Witkiewicz, Stanisław (1851–1915) — pisarz, malarz, architekt, teoretyk sztuki, upowszechnił styl zakopiański, współredaktor „Wędrowca”, ojciec Witkacego. [przypis edytorski]

Witkiewicz, Stanisław (1851–1915) — polski malarz, architekt, pisarz i teoretyk sztuki, twórca i popularyzator stylu zakopiańskiego; ojciec Stanisława Ignacego Witkiewicza. [przypis edytorski]

Witkiewicz, Stanisław Ignacy (1885–1939) — malarz, fotografik, pisarz, dramaturg, filozof i teoretyk sztuki, twórca Teorii Czystej Formy, znany z ekscentrycznego stylu życia. [przypis edytorski]

Witkiewicz, Stanisław (syn) Ignacy (1885–1939) — malarz, dramaturg (Tumor Mózgowicz), powieściopisarz (Pożegnanie jesieni, Nienasycenie), krytyk artystyczny i teoretyk sztuki (Szkice estetyczne, O czystej formie). [przypis edytorski]

Witold Kiejstutowicz (lit. Vytautas; 1354 a. 1355–1430) — książę litewski z rodu Giedyminowiczów, syn Kiejstuta i kapłanki Biruty, stryjeczny brat króla polskiego Władysława II Jagiełły; w l. 1384–1389 książę grodzieński, brzeski, suraski, drohiczyński, wołkowyski, kamieniecki, w l. 1392–1401 namiestnik Litwy, od 1401 r. wielki książę litewski (Magnus Dux). [przypis edytorski]

Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim (ok. 1350–1430) — wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle. [przypis edytorski]

Witold (ok. 1350–1430) — wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle. [przypis edytorski]

Witoldowa — dziś popr.: Witolda. [przypis edytorski]

Witoldow — dziś: Witolda a. Witoldowy. [przypis edytorski]

Witold Szymkowiak, przez którego przesłałem meldunek — Ucieczka w drodze płk Kazimierza Rawicza i pdch. Witolda Szymkowiaka nie udała się. Są w innym obozie i teraz koresponduję z nimi przez ich rodziny. [przypis edytorski]

Witoldu — dziś popr. forma C.: Witoldowi. [przypis edytorski]

Witoldu (gw.) — Witoldowi. [przypis edytorski]

Witold Urbanowicz (1908–1996) — polski pilot wojskowy, od 1930 r. w Wojsku Polskim, drugi najlepszy polski as myśliwski II wojny światowej (17 zestrzeleń), w 1940 r. dowódca słynnego Dywizjonu 303, w 1943 r. gościnnie latał w dywizjonie amerykańskim, po wojnie wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. [przypis edytorski]

Witos, Wincenty (1874–1945) — polityk ruchu ludowego, trzykrotny premier II Rzeczypospolitej, ofiara procesu brzeskiego, założyciel Polskiego Stronnictwa Ludowego. [przypis edytorski]

Witos, Wincenty (1874–1945) — przywódca ruchu ludowego, polityk; współzałożyciel PSL „Piast”, trzykrotny premier II Rzeczypospolitej; jego rząd został obalony w wyniku przewrotu majowego; przeciwnik rządów sanacji, współorganizator i jeden z przywódców Centrolewu; w 1930 aresztowany za działalność opozycyjną i więziony w Brześciu; w l. 1932–1939 na emigracji w Czechosłowacji. [przypis edytorski]

Witos, Wincenty (1874–1945) — przywódca ruchu ludowego, polityk; współzałożyciel PSL „Piast”, trzykrotny premier II Rzeczypospolitej; jego rząd został obalony w wyniku przewrotu majowego; przeciwnik rządów sanacji, współorganizator i jeden z przywódców Centrolewu; w 1930 aresztowany, oskarżony w tzw. procesie brzeskim o przygotowywanie zamachu stanu, skazany na 1,5 roku więzienia, w 1933 udał się na emigrację do Czechosłowacji. [przypis edytorski]

Witos, Wincenty (1874–1945) — założyciel stronnictwa ludowego „Piast” i jego prezes; w l. 1920–1921 premier rzeczpospolitej Polskiej, w l. 1923–1926 Prezes Rady Ministrów obalony przez zamach stanu Piłsudskiego (tzw. przewrót majowy); w 1930 r. aresztowany za działalność opozycyjną i więziony w Brześciu; w l. 1932–1939 przebywał na emigracji. [przypis edytorski]

witriol a. witriolej (łac. średniowieczna: vitriolum, od: vitrum: szkło, oleum: olej) — olej szklany, daw. nazwa stężonego kwasu siarkowego, odpowiadająca jego cechom wyglądu i konsystencji, tj. przezroczystej cieczy o oleistej konsystencji i szklistym połysku. [przypis edytorski]

witriol (daw.) — stężony kwas siarkowy. [przypis edytorski]

witriolej, a. witrol (daw.) — dawna nazwa stężonego kwasu siarkowego. [przypis edytorski]

witriol — kwas siarkowy. [przypis edytorski]

witriol — potoczna nazwa stężonego kwasu siarkowego. [przypis edytorski]

witrom (z ukr.) — wiatrem. [przypis edytorski]

witryolej (daw., łac. vitriolum) — a. witriol, stężony kwas siarkowy (jako przezroczysta ciecz o żółtawej, połyskliwej barwie i oleistej konsystencji zw. niegdyś również olejem szklanym); określenie używane także w odniesieniu do uwodnionych siarczanów różnych metali (np. miedzi, cynku, magnezu, żelaza). [przypis edytorski]

witryolej, witriol, olej szklany (daw.) — kwas siarkowy. [przypis edytorski]

Wit Stwosz (ok. 1448–1533) — niemiecki rzeźbiarz, grafik i malarz, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli późnego gotyku w rzeźbie. Mieszkał i pracował w Krakowie w latach ok. 1477–1496. [przypis edytorski]

Wittelsbach, Elżbieta Amalia Eugenia von (1837–1898) — cesarzowa Austrii królowa Węgier od 1854 jako żona cesarza Franciszka Józefa I, znana również jako Sissi, zginęła 10 września 1898 r. w Genewie w Szwajcarii: czekając przy molu na parowiec wycieczkowy została zaatakowana przez mężczyznę, który wbił jej pilnik w serce; zamachowcem był wł. anarchista Luigiego Lucheni, którego zamiarem było zabić jakiegokolwiek władcę w celu zastraszenia znienawidzonej arystokracji. [przypis edytorski]

Wittelsbach Otto (1815–1867) — pierwszy król niepodległej Grecji 1832–1862, syn króla Bawarii Ludwika I Wittelsbacha i Teresy von Sachsen-Hildburghausen. [przypis edytorski]

Wittenberg — Arvid (a. Arfuid) Wittenberg von Debern (1606–1657), szwedzki hrabia i feldmarszałek, uczestnik wojny trzydziestoletniej i potopu szwedzkiego. [przypis edytorski]

Witte, Siergiej Juliewicz (1849–1915) — minister finansów i premier Rosji. [przypis edytorski]

Wittgenstein, Ludwig (1889–1951) — austriacki filozof, jeden z najbardziej wpływowych filozofów XX w., zajmujący się głównie logiką, filozofią języka i filozofią umysłu. [przypis edytorski]

Wittgenstein, Ludwig (1889–1951) — filozof austriacki, zajmujący się przede wszystkim językiem i logiką. [przypis edytorski]

wituszki (gw.) — zwijadło, przyrząd do zwijania nici. [przypis edytorski]

Witwicki, Stefan (1801–1847) — autor Poezji biblijnych, Wieczorów pielgrzyma; gorliwy katolik, wydał Ołtarzyk polski. Przyjaciel Mickiewicza, a antagonista Słowackiego. [przypis edytorski]

Witwicki, Stefan (1801–1847) — polski poeta okresu romantyzmu. [przypis edytorski]

witże — tu: więc. [przypis edytorski]

witzblatt (niem.) — pismo humorystyczne. [przypis edytorski]