Przypisy

rudinė — paprastas milinis apsiaustas. [przypis edytorski]

rudis indigestaque moles (łac.) — nieuformowana, bezkształtna masa (Owidiusz, Metamorfozy 1, 7; określenie chaosu, z którego miał powstać świat). [przypis edytorski]

Rudniański, Stefan właśc. Salomon Rubinroth (1887–1941) — filozof, tłumacz i pedagog pol. (członek Związku Nauczycielstwa Polskiego od 1925 r.), działacz komunistyczny związany z PPS-Lewicą, a następnie z KPP (1918–1938); studiował filozofię, psychologię i pedagogikę w Lipsku w l. 1911–1914; po powrocie do kraju (w 1916 r.) prowadził w Warszawie wykłady na Uniwersytecie Ludowym, w Klubie Robotniczym im. T. Rechniewskiego, w Wolnej Wszechnicy Polskiej (od 1928 r. jako docent filozofii nowożytnej), w Instytucie Pedagogicznym ZNP (1932–1935); uczestnik ogólnopolskich kongresów filoz. (1923, 1928, 1936). W 1939 r. zatrudniony jako profesor filozofii na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, po zajęciu miasta przez wojska sowieckie kontynuował działalność naukową oraz został członkiem rady miejskiej. Kiedy miasto przeszło pod okupację hitlerowską, został zamordowany w 1941 we Lwowie lub w okolicach Złoczowa. Był popularyzatorem teoretycznej myśli Lenina, jeszcze w l. 20. przełożył wydany po II wojnie światowej jego Materializm a empiriokrytycyzm. [przypis edytorski]

Rudnicki, Adolf (1909–1990) — pisarz i eseista pochodzenia żydowskiego, po wojnie członek redakcji tygodnika „Kuźnica”. [przypis edytorski]

Rudnicki, Adolf (1909–1990) — prozaik i eseista pochodzenia żydowskiego, autor sformułowania „epoka pieców”. [przypis edytorski]

Rudnicki, Adolf (1909–1990) — prozaik i eseista pochodzenia żydowskiego, autor sformułowania „epoka pieców”. [przypis edytorski]

Rudolf Habsburg Lotaryński (1858–1889) — arcyksiążę austriacki, następca tronu po ojcu, Franciszku Józefie. Zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach, jedną z hipotez jest samobójstwo. [przypis edytorski]

Rudolf II Habsburg (1552–1612) — król Węgier (1572–1608) i Czech (1575–1611), cesarz rzymski narodu niemieckiego (od 1576). [przypis edytorski]

ruduokės — rudmėsė, grybų rūšis. [przypis edytorski]

rudymentarny — podstawowy, elementarny. [przypis edytorski]

rudzik — gatunek ptaka. W oryginale Cock Robin (ang.), ptasi bohater ludowej piosenki angielskiej, pochodzącej z połowy XVIII wieku, który zginął zraniony strzałą. [przypis edytorski]

Rudzka-Cybisowa, Hanna (1897–1988) — malarka, przedstawicielka koloryzmu, żona malarza Jana Cybisa, profesor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. [przypis edytorski]

Rückert, Friedrich (1788–1866) — niemiecki poeta i tłumacz, profesor języków orientalnych. [przypis edytorski]

Rüdinger, Nikolaus (1832–1896) — anatom niemiecki, profesor uniwersytetu w Monachium. [przypis edytorski]

rühre mich nicht an (niem.) — nie dotykaj mnie. [przypis edytorski]

Rue de la Paix (fr. dosł.: ulica Pokoju) — modna ulica handlowa w centrum Paryża. [przypis edytorski]

rue de la Paix (fr.) — ulica Pokoju. [przypis edytorski]

rue de la Republique (fr.) — ulica Republiki; nazwa nadawana ulicom w wielu miejscowościach francuskich w okresie nasilenia się idei republikańskich pod koniec XIX w. [przypis edytorski]

rue (fr.) — ulica. [przypis edytorski]

rue (fr.) — ulica [przypis edytorski]

Ruehre mich nicht an, ruehre mich nicht an! (niem.) — Nie dotykaj mnie, nie dotykaj mnie! [przypis edytorski]

ruelle (fr.) — uliczka; obyczaj ruelle: zwyczaj przyjmowania gości w sypialni, w łóżku. [przypis edytorski]

Rue St. Honoré 398 — adres, pod którym mieszkał Maximilien Robespierre od 1791 r. do śmierci w 1794. [przypis edytorski]

rufian (daw.) — minister libidinis. [przypis edytorski]

rufian (daw.) — stręczyciel. [przypis edytorski]

rufian — łobuz, hultaj. [przypis edytorski]

rufówka — nadbudowa na rufie statku, sięgająca od burty do burty. [przypis edytorski]

rugać się (gw.) — przeklinać, używać wulgaryzmów. [przypis edytorski]

rugat'sia (z ros.) — przeklinać, wyzywać się ordynarnymi słowami. [przypis edytorski]

rugi (daw.; z niem. Rüge: nagana, staroniem. rouge: oskarżenie) — procedura służąca kontrolowaniu ważności mandatów poselskich w sejmie. [przypis edytorski]

rugiena — laukas, kur auga rugiai. [przypis edytorski]

rugnąć — skrzyczeć, zwymyślać. [przypis edytorski]

rugować — usuwać kogoś z zajmowanej nieruchomości. [przypis edytorski]

rugować (z niem.) — wygnać. [przypis edytorski]

rugować (z niem.) — wysiedlać. [przypis edytorski]

rugował to, co mu się zdawało przypadkowym, niepotrzebnym (por. s. 91 w. 30 i s. 166 w. 20) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; w tym przypadku we wskazanym miejscu znajdują się następujące fragmenty rozdziału V i VIII: „A przecież wszystko to było okryte mgłą różową, było mozaiką stłoczoną w jedną apoteozę, z której wykluczone były momenty przykre, zagadkowe lub trudne” (s. 91; rozdz. V) oraz: „docierać wciąż do tych warstw życia, gdzie ono abstrakcji urąga, spod uogólnień się usuwa i objawia się jako trudne do rozwikłania, rozpaczliwe, wyjątkowe (…) właśnie z zatrzymaniem tych cech przypadkowych” (s. 166, rozdz. VIII). [przypis edytorski]

Ruhe… Bums! Totalansicht (niem.) — Cisza… Bum! Ujęcie totalne. [przypis edytorski]

Ruhe, Judengebet (niem.) — cisza, modlitwa żydowska. [przypis edytorski]

Ruhe (niem.) — cisza, spokój. [przypis edytorski]

Ruhe! Was wird er wohl sagen (niem.) — Cisza! Co on nam tu powie? [przypis edytorski]

ruhig (niem.) — spokojnie. [przypis edytorski]

Ruhig, ruhig, Kind (niem.) — Spokojnie, spokojnie, dziecko. [przypis edytorski]

ruimas — tuščia vieta. [przypis edytorski]

ruimingas — erdvus, platus. [przypis edytorski]

Ruisdael, Jacob van (1628–1682) — holenderski malarz, pejzażysta i grafik. [przypis edytorski]

ruja — okres godowy u zwierząt. [przypis edytorski]

ruja — okres wzmożonego pobudzenia seksualnego u samicy ssaka (np. kota). [przypis edytorski]

ruki wierch (z ros.) — ręce do góry. [przypis edytorski]

ruki wwierch (ros. руки вверх) — ręce do góry. [przypis edytorski]

ruki w wierch (ros.) — ręce do góry. [przypis edytorski]

rukšlė — raukšlė. [przypis edytorski]

rukšlotas — raukšlėtas. [przypis edytorski]

rulada (fr. roulade: toczenie się; koloratura) — energiczny pasaż w muzyce wokalnej. [przypis edytorski]

rulada (muz.) — element w muzyce wokalnej, szybki pasaż. [przypis edytorski]

rulada — szybki pasaż w muzyce wokalnej. [przypis edytorski]

Rule Britannia — pieśń ze sławnym refrenem „Rule, Britannia! Britannia, rule the waves: / Britons never will be slaves” (tj. „Władaj, Brytanio, władaj nad falami: Brytyjczycy nigdy nie będą niewolnikami”); powstała w 1740, szybko zyskała popularność, szczególnie wśród marynarzy, stając się sztandarową pieśnią patriotyczną, drugim nieformalnym hymnem Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]

Rulhière, Claude — autor stronniczej pracy Histoire de l'anarchie en Pologne (Historia anarchii w Polsce). [przypis edytorski]

rumacja (daw.) — tu: ruina; od starop. rum: wolne miejsce, wolne przejście; rumowisko, gruz. [przypis edytorski]

rumacja (daw., z łac.) — przymusowe usunięcie z posiadłości, eksmisja. [przypis edytorski]

rumacja (z łac.) — przymusowe usunięcie z posiadłości, eksmisja. [przypis edytorski]

rumacki — należący do rumaka; koński. [przypis edytorski]

rumak — rasowy, piękny koń. [przypis edytorski]

rumatyczne — dziś: reumatyczne. [przypis edytorski]

rumatyzm — reumatyzm, tu: paraliż. [przypis edytorski]

rumbarbarum (daw.) — rabarbar; korzeń rabarbaru stosowano jako środek przeczyszczający i rozwalniający. [przypis edytorski]

rumbarbarum — rabarbar, rzewień; roślina o dużych liściach i jasnoczerwonej mięsistej łodydze, niektóre jej gatunki są jadalne (liście i łodygi). Występują też odmiany lecznicze (korzenie i kłącza). [przypis edytorski]

rumb — jednostka miary kąta uzyskana przez podział okręgu na 32 części, czyli kąta prostego na 8 części, dawniej powszechnie używana w nawigacji morskiej; jeden rumb = 11,25°. [przypis edytorski]

rum (daw.) — gruz. [przypis edytorski]

rum (daw.) — gruz, tu: pich i kamienie. [przypis edytorski]

rum (daw.) — ładownia, część statku przeznaczona do przewozu ładunku. [przypis edytorski]

rum (daw.) — rumor, hałas, zamieszanie. [przypis edytorski]

rumel — dwuosobowa gra w karty. [przypis edytorski]

rumelijski — pochodzący z Rumelii; Rumelia: daw. nazwa europejskich posiadłości tureckiego Imperium osmańskiego odebranych Cesarstwu Wschodniorzymskiemu, ob. Bałkany. [przypis edytorski]

rumel-pikieta — gra w karty. [przypis edytorski]

Rumeńszczyna — dawna posiadłość wokół miasta Rumno w Ukrainie (ob. Romny). [przypis edytorski]

rum — gruz, rumowisko. [przypis edytorski]

rum (gw.) — miejsce. [przypis edytorski]

rumian — roślina polna o pierzastych liściach oraz białych lub żółtych kwiatach w formie koszyczków. [przypis edytorski]

Rumi, Dżalaluddin, właśc. Dżalal ad-Din Muhammad ar-Rumi (1207–1273) — poeta i filozof perski, mistyk, zwany także: Maulana, Maulawi; wykładowca teologii muzułmańskiej w Konii (Ikonion); autor poematu mistycznego Masnawi-e manawi („o wewnętrznym sensie wszystkiego”), w którym omawia system sufizmu; założyciel bractwa maulawijja (tj. derwiszów tańczących); ojciec Rumiego, Baha ad-Din Walad, był uznanym teologiem, mistykiem i autorem Ma'ārif („Poznanie Boga”), stanowiącego kompendium duchowych nauk; w 1229 r. Baha ad-Din Walad przyjął zaproszenie sułtana Konii i objął stanowisko szejka w szkole dla derwiszy, od tego czasu Dżalal ad-Din stał się rozpoznawalny jako Rumi (tzn. „pochodzący z Rum”, od tur. nazwy prowincji odebranych Rzymianom tj. Cesarstwu Bizantyńskiemu, na których Seldżukowie stworzyli Sułtanat Rum ze stolicą w Konii), gdy w 1231 Baha ad-Din, ojciec Rumiego zmarł, jego stanowisko objął Rumi (po 13 latach miał ok. 10 tys. uczniów); w 1244 r. Rumi spotkał wędrownego derwisza z Tabryzu, Shams Ad-Dina, oświeconego, charyzmatycznego mistrza sufickiego; Shams i Rumi żyli w odosobnieniu przez wiele dni i oddawali się mistycznej konwersacji, zw. sobbet; po ok. 40 dniach Shams nagle zniknął: Rumi zaczął wprawiać swe ciało w szybkie obroty wokół słupa w ogrodzie i recytować poezje: ich tekst stanowi jedyny zapis doświadczeń sobbetu; poetyckie teksty Rumiego zawierają myśli neoplatońskie, idee panteistyczne oraz oryginalną koncepcję ewolucji świata, w przeświadczeniu Rumiego wszystkie religie są drogą do tego samego boga; tu: zmieniona forma imienia: Dżalaleddin. [przypis edytorski]

rumieńszy — dziś: bardziej rumiany. [przypis edytorski]

rumieniłeś sine — Dniepr, niosąc krew kozacką, rumienił (czyli barwił na czerwono) sine (czyli ciemnoniebieskie) morze. [przypis edytorski]

rum — miejsce (z niem. Raum). [przypis edytorski]

Rumpelsztyk a. (niem.) Rumpelstiltskin) — tytuł baśni braci Grimm: Wilhelma Karla Grimma (1786–1859) i Jacoba Ludwiga Karla Grimma (1785–1863), opublikowanej po raz pierwszy w 1812 r., a także imię jej głównego bohatera, podstępnego krasnoluda, który szantażuje zrozpaczoną dziewczynę. [przypis edytorski]

rum — rumowisko a. hałas walących się ścian. [przypis edytorski]

rumstek (daw.) — rumsztyk, potrawa z płata wołowego mięsa. [przypis edytorski]

rum — tu: rumowisko. [przypis edytorski]

rum — tu: rumowisko, ruiny. [przypis edytorski]

rum — tu: ulga. [przypis edytorski]

rumy — gruzy, rumowiska. [przypis edytorski]

rum (z niem.) — miejsce, przestrzeń. [przypis edytorski]

rum — (z niem. Raum) przestrzeń, miejsce. [przypis edytorski]

rum (z niem. Raum) — przestrzeń. [przypis edytorski]

ruń (daw.) — wschodzące zboże; ogólnie: nisko, w zwarty sposób rosnąca roślinność. [przypis edytorski]

ruń — gęsta, niska roślinność. [przypis edytorski]

ruń — młode, zieleniejące pędy zboża lub trawy. [przypis edytorski]

ruń — nisko rosnąca, gęsta roślinność. [przypis edytorski]

ruń — nisko rosnąca roślinność. [przypis edytorski]

ruń — rodzaj niskiej, gęstej roślinności rozwijającej się na łąkach i pastwiskach. [przypis edytorski]

ruń — tu: roślinność, trawy. [przypis edytorski]

ruń — wschodząca roślinność, młode pędy, kiełkujące z ziemi. [przypis edytorski]