Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dopełniacz | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8852 przypisów.
Mulier Samaritana (łac.) — kobieta z Samarii, postać z Ewangelii, która podała Chrystusowi wodę ze studni. [przypis edytorski]
Mulier taceat de muliere (łac.) — Niech kobiety milczą o kobietach (cytat z książki F. Nietzschego Poza dobrem i złem, wzorowany na biblijnym nakazie: Niech kobiety milczą w kościele). [przypis edytorski]
mulłanki — tu: fletnia z trzciny. [przypis redakcyjny]
Muller, Hermann Joseph (1890–1967) — genetyk amerykański, badał fizjologiczne i genetyczne skutki promieniowania; w 1926 odkrył, że promieniowanie rentgenowskie wywołuje mutacje genetyczne, za co otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny (1946). [przypis edytorski]
mulnik — właściciel mułów. [przypis edytorski]
Multa (…) locavit — Vergilius, Aeneida, XI, 425. [przypis tłumacza]
multański — związany z Multanami (Muntenią), południową częścią Wołoszy (Wołoszczyzny); dziś płd. Rumunia. [przypis edytorski]
multanka — dęty instrument muz. [przypis edytorski]
multanki a. multanka — daw. dęty instrument muzyczny złożony z kilku piszczałek i niewielkiego skórzanego mieszka. [przypis edytorski]
multanki — dudki o kilku piszczałkach, nazywane od Multan (Wołoszczyzny), gdzie najpierw były w użyciu. [przypis redakcyjny]
multanki — dudy mołdawskie, instrument dęty. [przypis edytorski]
multanki — instrument dęty. [przypis edytorski]
multanki (muz.) — ludowy instrument dęty, fletnia Pana. [przypis edytorski]
multanowy (z fr. molleton) — z miękkiej tkaniny wełnianej. [przypis redakcyjny]
Multany (daw.) — Muntenia, kraina w Rumunii, wsch. część Wołoszczyzny, daw. Multany lokalizowano między Dunajem (na płd. i wsch.), Alutą (na zach.) i Karpatami (na płn.), granicząca z Oltenią, Mołdawią, Siedmiogrodem i Dobrudżą, jej najważniejsze miasto to Bukareszt; tu daw. forma N.: (w) Multaniech, tj. w Multanach. [przypis edytorski]
Multany — właśc. Muntenia, kraina w dzisiejszej Rumunii (obejmująca stolicę rumuńską, Bukareszt), wsch. cz. Wołoszczyzny, rozciągająca się na płd. i wsch. od Dunaju po Karpaty; gł. miasto historyczne: Târgovişte. [przypis edytorski]
multa (…) portentis (łac.) — „Wiele wróżebnych znaków znajdują kapłani w trzewiach bydlęcych, wiele przepowiadają augurowie z lotu ptaków, dużo prorokują wyrocznie, sny i dziwne zjawiska” (Cicero, De natura deorum, II, 65; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Multatuli (pseud.), właśc. Eduard Douwes Dekker (1820–1887) — pisarz holenderski, najwybitniejszy prozaik niderlandzki XIX w. [przypis edytorski]
Multatuli, właśc. Eduard Douwes Dekker (1820–1887) — pisarz holenderski, najwybitniejszy prozaik niderlandzki XIX w. [przypis edytorski]
Multi crediderunt in eum (…) (łac.) — Wielu weń uwierzyło. I rzekł Jezus: „Jeżeli zostaniecie (wierni moim słowom), będziecie mymi prawdziwymi uczniami i prawda was wyzwoli. Odpowiedzieli: Jesteśmy dziećmi Abrahama i nikomuśmy nie służyli” (J 8, 30.). [przypis tłumacza]
Multi (…) fecerunt — Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, 3. [przypis tłumacza]
Multimodis (…) vigere — Lucretius, De rerum natura, IV, 1152. [przypis tłumacza]
multiplicator temporis (łac.) — pomnażacz czasu. [przypis edytorski]
Multos (…) potest — Lucanus, Pharsalia, VII, 104. [przypis tłumacza]
Multo (…) videmus (łac.) — „Bo śmierć jest dla nas przecież mniej niżeli niczym,/ Jeśli można to pojąć, co nad nic jest mniejsze” (Lucretius, De rerum natura, III, 939; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
multum (…) lacessita — Seneca, Epistulae 13. [przypis tłumacza]
Multum (…) nesciat (łac.) — „Jest niemała różnica między tym, co nie chce źle czynić, a tym, co nie umie” (Seneca [Minor], Epistulae morales ad Lucilium, 90; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
multum (z łac.) — mnóstwo; wielka ilość. [przypis edytorski]
multyplikować — rozmnażać. [przypis redakcyjny]
multyplikować (z łac.) — pomnożyć, zwiększyć. [przypis edytorski]
mu matka chora — dziś: matka mu choruje; jego matka jest chora. [przypis edytorski]
mumia — Tutaj tyle co: ciało astralne, czyli Linga Sharira (termin Parascelsa). [przypis autorski]
Mumiusz właśc. Lucius Mummius — konsul rzymski, dowódca Rzymian w ich finalnym starciu z siłami Związku Achajskiego na Przesmyku Korynckim w r. 146 p.n.e.; po zwycięskiej bitwie zburzył Korynt, a jego mieszkańców sprzedał jako niewolników; doprowadził do utworzenia z państw greckich prowincji rzymskiej Achaji. [przypis edytorski]
Mumm — extra dry — Mumm: elegancki, wytworny szampan; extra dry: w odniesieniu do wina musującego: z nutą słodyczy. [przypis edytorski]
Munch, Edvard (1863–1944) — ekspresjonistyczny malarz i grafik norweski o niezwykle oryginalnej technice; w swych dziełach obnaża koszmar życia; w ostatnim okresie twórczości malował sceny z życia proletariatu; napisał wspomnienie pośmiertne o Przybyszewskim w „Pologne Litteraire” (1928, nr 27) pt. Mein Freund Przybyszewski (Mój przyjaciel Przybyszewski). [przypis edytorski]
Munch, Edvard (1863–1944) — malarz i grafik norweski, sztandarowy przedstawiciel ekspresjonizmu, autor m.in. obrazów Chore dziecko (Det syke barn, 1886), Krzyk (Skrik, 1893), Madonna (1893/1894), Wampir (Vampyr, 1893/1894) i in., większość jego dzieł uzyskało po kilka wersji; przyjaźnił się z wieloma przedstawicielami europejskiej bohemy swego czasu, m.in. Hansem Jægerem, Augustem Strindbergiem, Stanisławem Przybyszewskim i jego żoną Dagny, należał do bywalców berlińskiej winiarni „Zum Schwarzen Ferkel” („Pod czarnym prosiakiem”); zmagał się z alkoholizmem i chorobą nerwową, w związku z czym był przez jakiś czas hospitalizowany, za życia został uhonorowany Królewskim Orderem Św. Olafa oraz Wielkim Krzyżem Św. Olafa. [przypis edytorski]
Munch, Edvard (1863–1944) — norweski malarz i grafik, prekursor ekspresjonizmu, autor sugestywnych, pełnych ekspresji kompozycji, wyrażających przygnębienie, lęki i obsesje. [przypis edytorski]
munderunek (daw.) — umundurowanie. [przypis edytorski]
mundura — dziś popr. forma B.lp: munduru. [przypis edytorski]
mundura — dziś popr. forma D. lp: munduru. [przypis edytorski]
mundura — dziś popr. forma D.lp: munduru. [przypis edytorski]
mundur — mundury wojewódzkie albo obywatelskie nosiła szlachta pełniąca funkcje poselskie i urzędowe mocą uchwały sejmu z r. 1776; mundury poszczególnych województw różniły się kolorem kontuszów i żupanów. [przypis redakcyjny]
Mundus (…) acceptat — Varro, [w:] Valerius Probus, De notis. [przypis tłumacza]
mundus coelestis (łac.) — świat niebiański. [przypis edytorski]
mundus (…) histrioniam — Petronius, Fragmenta w: Jan z Salisbury, Polycraticus, III, 8. [przypis tłumacza]
mundus infernus (łac.) — świat piekielny. [przypis edytorski]
mundus vult decipi, ergo decipiatur (łac.) — świat chce być oszukiwany, więc niech będzie oszukiwany. [przypis edytorski]
mundus vult decipi (łac.) — świat chce być oszukiwany; pierwsza część maksymy mundus vult decipi, ergo decipiatur: świat chce być oszukiwany, więc niech będzie oszukiwany. [przypis edytorski]
muneris de lege (łac.) — urząd według prawa. [przypis redakcyjny]
Munichia — wzgórze w Pireusie, na którym w starożytności znajdowała się twierdza broniąca portu wojennego Aten. [przypis edytorski]
municipał (daw., z łac.) — tu: członek milicji miejskiej. [przypis edytorski]
municypalność (daw.) — zarząd miejski. [przypis edytorski]
municypalność (daw.) — zarząd, urząd. [przypis edytorski]
municypalny — miejski, związany z samorządem miejskim. [przypis edytorski]
municypalny — tu: miejski. [przypis edytorski]
municypium — urząd miejski. [przypis edytorski]
municypium (z łac.) — zarząd miasta. [przypis edytorski]
munimentów — przyborów. [przypis redakcyjny]
munimenty (łac.) — dowody prawne. [przypis edytorski]
Munkedamsveien — historyczna ulica w centrum Oslo. [przypis edytorski]
Munster — chodzi o prowincję w Irlandii. [przypis edytorski]
munsztuk (daw.) — element uprzęży wkładany koniowi do pyska. [przypis edytorski]
munsztuk — daw. mundsztuk (z niem.); część uprzęży zakładanej na pysk konia, kiełzno stosowane w połączeniu z metalowym drążkiem (wędzidłem) umieszczanym między zębami zwierzęcia oraz skórzanymi paskami (wodzami); munsztuk umożliwia kierowanie głową konia. [przypis edytorski]
munsztuk (daw.) — ustnik fajki. [przypis edytorski]
munsztuk (daw.) — wędzidło. [przypis edytorski]
munsztuk — drążek wkładany do pyska konia, by nim kierować, część uprzęży. [przypis edytorski]
munsztuk — element uprzęży: połączone ze sobą metalowe drążki, umieszczane w pysku narowistych koni, żeby móc nimi kierować. [przypis edytorski]
munsztukiem — wędzidłem; za jego pomocą powściąga się zapędy konia; tu: umysłu. [przypis edytorski]
munsztuk — kiełzno, element uprzęży, którego główną częścią jest wędzidło, zakładany na pysk koński i służący do kierowania koniem. [przypis edytorski]
munsztuk — kiełzno, element uprzęży, zakładany na pysk koński i służący do kierowania szczególnie nieposłusznym wierzchowcem. [przypis edytorski]
munsztuk — sprzęt stanowiący część uprzęży, złożony z wędzidła (kawałka metalu wkładanego koniowi do pyska) oraz mocowania z rzemieni, ściśle utrzymującego wędzidło na łbie konia; munsztuk służy do układania młodych koni, skłania je do podgięcia karku. [przypis edytorski]
munsztuk — ustnik; trąbić przez munsztuk: cicho. [przypis redakcyjny]
munsztuku — wędzidło. [przypis edytorski]
munsztuk (z niem. Mundstück: ustnik) — kiełzno; element uprzęży, którego główną częścią jest wędzidło, zakładany na pysk koński i służący do kierowania koniem; szczególnie: narowistym i nieposłusznym. [przypis edytorski]
munsztuk (z niem. Mundstück) — ustnik. [przypis edytorski]
munsztułuk (daw.) — nagroda. [przypis redakcyjny]
munsztułuk (daw.) — nagroda za dobrą nowinę. [przypis edytorski]
munsztułuk — nagroda, napiwek. [przypis redakcyjny]
munsztułuk (z tur.) — napiwek za dobrą wiadomość. [przypis edytorski]
munus (łac.) — urząd (kanclerz). [przypis redakcyjny]
munus (łac.) — urząd. [przypis redakcyjny]
mu (…) patrzał — dziś: wyglądał mu na (kogoś: szpiega itp.). [przypis edytorski]
Murań (słow. Muráň) — mierzący 1890 m szczyt Tatr Bielskich na Słowacji, usytuowany w ich grani głównej, pierwszy od zachodu wyróżniający się wierzchołek, o charakterystycznym kształcie (identyfikowanym jako przypominający łeb tygrysa lub żabę), schodzący następnie do wyraźnej, siodłowatej przełęczy, Murańskiej Przehyby. [przypis edytorski]
Murań — szczyt w Tatrach Bielskich na Słowacji (1890 m n.p.m.). [przypis edytorski]
Murat, Anna, księżna de Mouchy (1841–1924) — córka Luciena Murata, wnuczka Joachima Murata i Karoliny Bonaparte, od 1865 żona Antoine'a de Noailles (1841–1909), księcia Mouchy. [przypis edytorski]
murawa — gęsta trawa. [przypis edytorski]
murawa — gęsta trawa. [przypis edytorski]
Murawa — prawdop. chodzi o Marzannę, symbolizującą śmierć. [przypis edytorski]
murawica — trawa; por. murawa. [przypis edytorski]
Murawiew, właśc. Michaił Nikołajewicz Murawjow (1796–1866) — rosyjski działacz państwowy; w 1863 mianowany generał-gubernatorem na Litwie, z nieograniczonymi pełnomocnictwami i zadaniem stłumienia powstania styczniowego; stosował odpowiedzialność zbiorową i terror, zyskując przydomek „Wieszatiel”. [przypis edytorski]
Murawiow, Michaił Nikołajewicz (1796–1866) — konserwatywny, nacjonalistyczny polityk ros., hrabia, uczestnik wojen z Napoleonem I (1812–1814), ranny pod Borodino; jako urzędnik carski (wicegubernator witebski 1827, gubernator mohylewski 1828, gubernator grodzieński 1831, gubernator kurski 1835, gubernator wileński 1863) dążył do unifikacji podległych mu prowincji, dawnych ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego z Rosją, zwalczając przy tym wszelkie wpływy polskie w 1863 mianowany generał-gubernatorem na Litwie, z nieograniczonymi pełnomocnictwami i zadaniem stłumienia powstania styczniowego; stosował odpowiedzialność zbiorową i terror, zyskując przydomek „Wieszatiel”. Brał udział w tłumieniu powstania listopadowego na Litwie. W 1835 r. został mianowany . Zasłynął tam skutecznym ściąganiem zaległości podatkowych. Wyrobił sobie opinię urzędnika bezwzględnie egzekwującego wszelkie obowiązki państwowe, stosującego przy tym twarde metody postępowania. W 1839 r. został członkiem tajnej rady cesarskiej i dyrektorem departamentu podatkowego. W 1842 r. otrzymał godność senatora i otrzymał kierownictwo korpusu geodezyjnego. W 1849 r. wszedł do Rady Państwa otrzymując jednocześnie stopień generała lejtnanta. W 1857 r. został ministrem dóbr państwowych. Już w latach 30. i 40., działając w komitecie opracowującym nowe sposoby zarządzania chłopami skarbowymi, był zwolennikiem utrzymania poddaństwa chłopów. Teraz również sprzeciwiał się przygotowywanej reformie włościańskiej. Gdy nie udało mu się zapobiec projektowi objęcia uwłaszczeniem również chłopów państwowych, podał się jesienią 1862 r. do dymisji. generał-gubernator wileński w czasie tłumienia powstania styczniowego (1863–1865). [przypis edytorski]
Murawjew, właśc. Murawjow, Michaił Nikołajewicz (1796–1866) — ros. działacz państwowy; w 1863 mianowany generał-gubernatorem na Litwie, z nieograniczonymi pełnomocnictwami i zadaniem stłumienia powstania styczniowego; stosował odpowiedzialność zbiorową i terror, zyskując przydomek Wieszatiel. [przypis edytorski]
Murawjew — właśc. Murawjow, Michaił Nikołajewicz (1796–1866): ros. działacz państwowy; w 1863 mianowany generał-gubernatorem na Litwie, z nieograniczonymi pełnomocnictwami i zadaniem stłumienia powstania styczniowego; stosował odpowiedzialność zbiorową i terror, zyskując przydomek Wieszatiel. [przypis edytorski]
Murawjow, Michaił (1796–1866) — rosyjski konserwatywny działacz państwowy, zarządzał gubernią wileńską w latach 1863–1865 podczas tłumienia powstania styczniowego; posiadał przydomek „Wieszatiel”. [przypis edytorski]
murawy — odcień zielony, zbliżony do koloru trawy. [przypis edytorski]
Mur Chiński — znany w dzisiejszej postaci mur zbudowano w XV w., w opisywanych czasach (XIII w.) chińskie fortyfikacje nie były tak rozległe i nie miały ciągłości. [przypis edytorski]
Murcja — kraina hist. w płd.-wsch. Hiszpanii; od XI w. Murcja była samodzielnym emiratem, od 1243 pod protektoratem Kastylii; od 1266 aż do 1833 stanowiła chrześcijańskie Królestwo Murcji, będące częścią Korony Kastylii. [przypis edytorski]
Murdelio — polski herb szlachecki, przyniesiony z Chorwacji: w polu czerwonym, pod półksiężycem z zaćwieczonym krzyżem łacińskim złotym, takaż gwiazda, w klejnocie pół gryfa srebrnego, o orężu złotym, labry czerwone, podbite złotem. Heraldyk Paprocki wskazuje jako pierwszego nosiciela tego herbu przybyłego z Chorwacji rycerza imieniem Jerzy, który w poł. XV w. miał wspomóc króla polskiego w walce z zakonem krzyżackim; od kraju pochodzenia (Croatia) dano mu nazwisko Karwat. Nazwisko Piotrowicz, zarówno jak Murdelio, jest wymieniane wśród noszących ten herb. Istnieje jednak odrębny herb Piotrowicz, nieco odmienny (w polu błękitnym, pod krzyżem złotym takiż półksiężyc z taką samą sześciopromienną gwiazdą między rogami. Nad hełmem w koronie trzy pióra strusie: złote między błękitnymi; labry błękitne podbite złotem), wywodzący się od herbu Murdelio lub od herbu Leliwa i przysługujący Piotrowiczom na Żmudzi. [przypis edytorski]
murena — drapieżna ryba węgorzokształtna. [przypis edytorski]
murenowąż — prawdopodobnie określenie mureny, czyli drapieżnej ryby węgorzokształtnej. [przypis edytorski]
