Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 11003 przypisów.
Kołłątaj, Hugo (1750–1812) — wszechstronny humanista, członek Komisji Edukacji Narodowej, współtwórca Konstytucji 3 maja. [przypis edytorski]
Kołłątaj, Hugo (1750–1812) — wszechstronny humanista doby oświecenia, duchowny katolicki, polityk; członek Komisji Edukacji Narodowej, współtwórca Konstytucji 3 maja; autor pism politycznych, m.in. Listów Anonima (1788–1789), Prawa politycznego narodu polskiego (1790), O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 Maja (1793), a także rozprawy Rozbiór krytyczny zasad historii o początkach rodu ludzkiego, czyli racjonalistycznie pojęty wstęp do historii (1802–1806). [przypis edytorski]
Kołłątaj i Konopka — Hugo Kołłątaj (1750–1812): polski działacz polityczny, publicysta i pisarz oświeceniowy, organizator nauki i oświaty, filozof, ksiądz; jeden z twórców Konstytucji 3 maja i organizatorów powstania kościuszkowskiego; należał do grona tzw. jakobinów polskich, głoszących hasła republikańsko-wolnościowe, konieczność zmian ustrojowych, radykalnych reform społeczno-gospodarczych; Kazimierz Józef Konopka (1769–1805): sekretarz Hugona Kołłątaja, publicysta, jeden z przywódców jakobinów warszawskich. [przypis edytorski]
Koło biegunu krąży wiecznymi obwody — fragment Iliady Homera. [przypis edytorski]
kołocy (gw.) — kołaczy, ciasta. [przypis redakcyjny]
koło — dożywocie. [przypis edytorski]
kołodziej — człowiek, który zajmuje się wyrobem wozów i potrzebnych do nich części. [przypis edytorski]
kołodziej — człowiek wyrabiający koła do wozów. [przypis autorski]
kołodziej — rzemieślnik wyrabiający i naprawiający koła do wozów. [przypis edytorski]
koło — dziś popr.: dla. [przypis edytorski]
koło generalne — zebranie całego wojska. [przypis redakcyjny]
koło Iny — τὰ περὶ ἰννάνω, w indeksie Ἲνα, twierdza; Ιαμνεια, Dindorf. [przypis tłumacza]
koło — krąg czyśćca. [przypis edytorski]
koło krzyża Malcharskiego — Miejscowość nieznana. [przypis tłumacza]
kołomaź — smar do wozów. [przypis autorski]
Kołomyja — miasto w płd.-zach. Ukrainie, nad rzeką Prut. [przypis edytorski]
kołomyjki z Halicza — kołomyjki, piosenki ruskie w rodzaju mazurów polskich [kołomyjka: rodzaj melodii i tańca ludowego, a także pieśni, związanej przede wszystkim z terenami Ukrainy, ale również Podolem, rejonami karpackimi, a także dalszymi krajami Europy południowo-wschodniej, takimi jak Mołdawia czy Rumunia; tempo melodii jest żywe, metrum parzyste (zwykle 2/4), nieco wolniejsze zwrotki przeplatane są szybkimi refrenami; co charakterystyczne, tempo w miarę tańczenia przyspiesza; od tempa i metrum począwszy kołomyjka nie ma nic wspólnego z mazurkiem; red. WL.]. [przypis autorski]
koło… paleczne — koło młyńskie zaopatrzone w palce, zęby drewniane. [przypis redakcyjny]
koło Panny Marii Śnieżnej — tj. koło Kościoła Matki Boskiej Śnieżnej (ob. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy), najstarszego katolickiego kościoła we Lwowie. [przypis edytorski]
Koło Polskie — w parlamencie austriackim grupowało wszystkich polskich posłów z Galicji. [przypis edytorski]
koło powtarzające (fr. cercle répétiteur) a. koło Bordy — repetycyjny instrument geodezyjny wynaleziony w 1784 przez fr. konstruktora Étienne Lenoira, pracującego na zlecenie matematyka i inżyniera Jeana Charles'a de Bordy, który później ulepszył ten wynalazek; w 1806 usprawniony przez Jeana Nicolasa Fortina. [przypis edytorski]
koło — rada wojenna. [przypis edytorski]
koło rzeki Kremery — Kremera wpada pod Rzymem do Tybru. [przypis tłumacza]
Koło Sprawy Bożej — ruch moralno-religijny zw. towiańczykami; Koło utworzone zostało z inicjatywy Andrzeja Towiańskiego (1799–1878) 1 czerwca 1842 w Paryżu i działało do 1878 r.; towiańczycy wierzyli w nadejście nowej epoki, przybliżającej nadejście Królestwa Bożego na ziemi, doniosłą rolę narodu polskiego w procesie dziejowym, krytykowali zinstytucjonalizowane formy religijne; byli przekonani, że każdy człowiek posiada w swym wnętrzu pochodzącą bezpośrednio od Boga wiedzę absolutną. Wśród członków Koła znaleźli się wybitni przedstawiciele polskiej emigracji: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Michał Szweycer, Seweryn Goszczyński i in. [przypis edytorski]
koło — tu: naradę, zgomadzenie. [przypis edytorski]
koło — tu: okrążenie. [przypis edytorski]
koło — tu: rada. [przypis edytorski]
koło — tu: rada, wiec. [przypis edytorski]
Wojciech Dembołęcki, Pamiętniki o Lisowczykach czyli przewagi Elearów polskich
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
kołotuszka (reg. lwowski) — mątewka, drewniany przyrząd kuchenny do mieszania. [przypis edytorski]
kołową — wygłaszaną w kole (na zebraniu wojskowym. [przypis redakcyjny]
kołowacizna (pot.) — zamieszanie, zamęt. [przypis edytorski]
kołowanie — obrady na kole. [przypis redakcyjny]
kołowany — tu: łamany kołem. [przypis edytorski]
kołowaty głód przylepia strupy — w getcie łódzkim nie było kanałów, a kamienice sąsiadujące z murem od strony „aryjskiej” zostały wyburzone przez Niemców, co skutecznie uniemożliwiło przemyt niezbędnej żywności i lekarstw. Jeszcze przed 1942 głównie z powodu głodu i innych chorób zmarło tam ok. 17,5 tys. osób. [przypis edytorski]
koło wielkie — ścianka na burcie okrętu, okalająca pokład. [przypis redakcyjny]
kołowrotek — dawne urządzenie do wytwarzania przędzy z włókien. [przypis edytorski]
kołowrotek — urządzenie do przędzenia nici z napędem nożnym. [przypis edytorski]
kołowrotek — urządzenie do wytwarzania przędzy z włókien. [przypis edytorski]
koło Zielonych Świątkow i przed Popielcem (…) w Przemienienie i na Gromnice (….) Pietrapawła (…) na Trzykróli — określenia czasu bazujące na ważnych świętach kościelnych: Zielone Świątki (oficjalnie: święto Zesłania Ducha Świętego) przypadają 7 tygodni po Wielkanocy, w maju lub w czerwcu, Popielec 46 dni przed Wielkanocą, pomiędzy 5 lutego a 10 marca, święto Przemienienia Pańskiego przypada 6 sierpnia, Gromnice (Matki Boskiej Gromnicznej) 2 lutego, apostołów Piotra i Pawła 29 czerwca, Trzech Króli 6 stycznia. [przypis edytorski]
koło zwierzyńcowe — koło zodiaku. [przypis edytorski]
koło Zygmunta — koło kolumny Zygmunta III Wazy znajdującej się na placu Zamkowym w Warszawie. [przypis edytorski]
kołpaczek lisi — tzw. lisia czapa, obwódka wokół księżyca świecącego we mgle lub w wilgotnym powietrzu. [przypis edytorski]
kołpaczek — wysoka czapka bez daszka, z futrzanym otokiem. [przypis edytorski]
kołpaczek — wysoka, stożkowa czapka futrzana, od XV do XIX w. noszona w Polsce. [przypis edytorski]
kołpak — czapka tatarska obrzeżona futrem. [przypis edytorski]
kołpak — czapka tatarska obrzeżona futrem. [przypis edytorski]
kołpak — eine hohe Mütze,/ wie die der Haiduken und Husaren. [przypis tłumacza]
kołpak — futrzana, wysoka czapka. [przypis edytorski]
kołpaki „papieskie” — kołpaki, kształtem przypominające mitrę, noszone też w innych wojskach w XVIII w., znane z obrazów przedstawiających wojsko rosyjskie. [przypis tłumacza]
kołpak rysi — rycerskie nakrycie głowy ze skóry lub głowy rysia. [przypis redakcyjny]
kołpak — tu: wysoka czapka bez daszka. [przypis edytorski]
kołpak — tu: wysoka czapka futrzana. [przypis edytorski]
kołpak — wysoka czapka bez daszka, futrzana lub z futrzanym otokiem. [przypis edytorski]
kołpak — wysoka czapka bez daszka, z futrzanym otokiem. [przypis edytorski]
kołpak — wysoka czapka bez daszka, z futrzanym otokiem. [przypis redakcyjny]
kołpak — wysoka czapka z futrzanym otokiem, popularna w XVIII w. w Europie Wschodniej. [przypis edytorski]
kołpak — wysoka futrzana czapka w kształcie stożka. [przypis edytorski]
kołpak — wysokie, stożkowate nakrycie głowy bez daszka. [przypis edytorski]
kołpak (z tur.) — nakrycie głowy, obszyte futrem. [przypis edytorski]
kołpak (z tur.) — wysokie, spiczasto zakończone nakrycie głowy bez daszka, obszywane futrem. [przypis edytorski]
kołtuństwo (pogard.) — zbiorowość ludzi zacofanych, ciemnych i nietolerancyjnych; także: mentalność i postawa właściwe takim ludziom. [przypis edytorski]
kołtun a. kołton — włosy splątane, skudlone. Kołtun jest następstwem chorób skóry, spowodowanych niechlujstwem. [przypis redakcyjny]
kołtun — choroba powstała na skutek niechlujstwa, wywołująca skręcenie i zlepianie się włosów; kołtun przypisywano urokom. [przypis redakcyjny]
kołtuneria (pogard.) — zbiorowość ludzi zacofanych, ciemnych i nietolerancyjnych; także: mentalność i postawa właściwe takim ludziom. [przypis edytorski]
kołtun — splątane włosy, często zaatakowane przez robactwo. [przypis edytorski]
kołtun — zbity kłąb splątanych i pozlepianych brudem włosów na głowie. [przypis edytorski]
kołupać (daw., reg.) — łupać, stukać. [przypis edytorski]
Kołyb ja kotoroho w łob — gdybym tak którego w łeb. [przypis edytorski]
Kołyb jeho trastia mordowała (z ukr.) — żeby go cholera wzięła. [przypis redakcyjny]
kołyby buw Lach, to by buw oreł (z ukr.) — gdyby był Polak, to by był orzeł. [przypis redakcyjny]
kołycha — dziś popr. forma: kołysze. [przypis edytorski]
kołychała (gw.) — kołysała. [przypis edytorski]
koły (daw.) — dziś forma N.lm: kołami. [przypis edytorski]
koły — dziś popr. forma N.lm: kołami. [przypis edytorski]
Kołyma — rzeka w azjatyckiej części Rosji. [przypis edytorski]
kołysałem się w środku naszej sypialni jak trumna Mahometa w Kaabie — według dawnych legend trumna proroka Mahometa w Medynie unosi się w powietrzu, bez żadnego oparcia; Kaaba to świątynia i sanktuarium w Mekce, najważniejsze miejsce święte islamu. [przypis edytorski]
kołysan — forma skrócona od: kołysany. [przypis edytorski]
kołysasz — dziś popr.: kołyszesz. [przypis edytorski]
kołysa — zamiast „kołysze”, forma stale używana przez Mickiewicza w Sonetach. W liście do Lelewela z dn. 19.08.1827 poeta, odpowiadając na różne zarzuty czynione z okazji Sonetów przez wszelakiego rodzaju krytyków oświadcza, że ten „grzech gramatyczny popełniony z namysłem i nieprędko chyba skruchę uczuję. Odwykłem od dźwięków mowy ojczystej, kołysa i kląska milsze dla mnie aniżeli sze i szcze. Może się potem poprawię, ale dotąd muszę się swojego ucha radzić i jemu zaufać”. [przypis redakcyjny]
koły serdcie bołyt (z ukr.) — kiedy serce boli. [przypis redakcyjny]
koły (starop. forma) — dziś popr. N.lm: kołami. [przypis edytorski]
koły (starop. forma) — kołami. [przypis edytorski]
kołyszące się podstawy pod łoża — łóżko na takich kołyszących się podstawach wygląda podobnie jak nasza kołyska. [przypis tłumacza]
koły (ukr.) — kiedy. [przypis edytorski]
Koły Żyd śpiwaje, koły wyn hołodny (z gw. ukr.) — kiedy Żyd śpiewa, to znaczy, że jest głodny. [przypis edytorski]
Koły Zaporożci paniw pobyły (ukr.) — Skoro Zaporożcy panów pobili. [przypis edytorski]
koły (z ukr.) — kiedy. [przypis edytorski]
kolacjonować — porównywać odpis lub tłumaczenie z oryginałem. [przypis edytorski]
kolada — święto obchodzone w okolicach Nowego Roku (a właściwie najdłuższej nocy kalendarzowej). [przypis edytorski]
kolaik — kol, kolei. [przypis edytorski]
kolak — węgierski nóż składany. [przypis edytorski]
kolana — tu: zakola. [przypis edytorski]
kolany — dziś popr. forma N. lm: kolanami. [przypis edytorski]
kolany — dziś popr. forma N.lm: kolanami. [przypis edytorski]
kolaśnie — jak w kolasie; kolasa — odkryty pojazd konny podobny do bryczki. [przypis redakcyjny]
kolasa — kareta, powóz. [przypis edytorski]
kolasa — kareta. [przypis edytorski]
kolasa — kolebka; lekki, odkryty pojazd konny, zwykle reserowany, podobny do bryczki, używany w Polsce w XVIII-XIX w. [przypis edytorski]
kolasa — lekki, odkryty pojazd konny, podobny do bryczki. [przypis edytorski]
kolasa — odkryty pojazd konny podobny do bryczki. [przypis edytorski]
