Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 11119 przypisów.

kartun — gatunek perkalu. [przypis edytorski]

kartun — gatunek perkalu; tu mowa o szlafroku ojca. [przypis edytorski]

Kartusz — niejasne. [przypis edytorski]

kartuz — członek zakonu o surowej regule, będącego zrzeszeniem pustelników oddających się w samotności modlitwie, kontemplacji i ograniczaniu swych potrzeb, jednak raczej nie samoumartwieniu przez biczowanie. Nazwa pochodzi od miejscowości Charteuse (łac. Carthusia) k. Grenoble we Francji, gdzie w XI w. powstał pierwszy klasztor zakonu, założony przez św. Brunona. [przypis edytorski]

kartuziański — dziś: kartuski; kartuzi to zakon o surowej regule, założony w 1084 roku przez św. Brunona z Kolonii. [przypis edytorski]

kartuzi — kontemplacyjny zakon katolicki. [przypis edytorski]

kartuzi — [nazwa] od miejscowości Carthusia: zakonnicy surowej reguły św. Brunona. [przypis redakcyjny]

kartuzi — rzymskokatolicki zakon, powstał we Francji na początku XI wieku. [przypis edytorski]

Kartuzi — surowy zakon (zarówno męski, jak i żeński), założony w 1084 roku przez św. Brunona z Kolonii. Od innych zakonów różni się tym, że mnisi, by przebywać w samotności, mieszkają w osobnych domkach, nie zaś w jednym budynku klasztornym. [przypis edytorski]

kartuz — mnich katolicki z zakonu o surowej regule; pustelnik. [przypis edytorski]

kartuzowie — zakon kontemplacyjny o surowej regule, zał. w XI w. we Francji. [przypis edytorski]

kartuzy (starop.) — [kartuzi]; samotni mnisi; kartuzów zakon ścisły; [nas Pan nie chce mieć kartuzy: Bóg nie chce, żebyśmy żyli jak mnisi z zakonu ścisłego; red. WL]. [przypis redakcyjny]

kart — w oryg. niem. Schild: szyld, wizytówka, tabliczka. [przypis edytorski]

karty — bileciki. [przypis redakcyjny]

karty — papiery traktatowe. [przypis redakcyjny]

karty saraceńskie — dawna nazwa kart tarota. [przypis edytorski]

karty układa dla Cezara — srogi anachronizm, ale tylko w wysłowieniu. Creizenach twierdzi, że jest to użycie nowoczesnego sposobu mówienia, „a kto by elastyczne pojęcie anachronizmu chciał tak dalece rozszerzać, ten właściwie musiałby jako anachronizm przedstawić i to, że Brutus i Kleopatra mówią po angielsku”. Z tym wszystkim, prawdę mówiąc, wolelibyśmy, aby takich zwrotów nie było w dramatach o treści zaczerpniętej ze starożytności. Ten więcej razi, niż inne: o bębnach, dzwonach itp. [przypis tłumacza]

karūmenė — dab.: kariuomenė. [przypis edytorski]

karuk — tu: wykrzyk, którym ostrzega się mężczyzn, aby trzymali się z daleka od miejsca, gdzie przejeżdża znamienita dama. [przypis redakcyjny]

karulek a. karolek — roślina, nazywana także anyżem i kminem polnym. [przypis redakcyjny]

karuonis — pakaroklis. [przypis edytorski]

karuzela przy murze warszawskiego getta — obraz karuzeli przy murach getta i bawiących się ludzi w czasie, kiedy po drugiej stronie Niemcy tłumią pierwsze w Warszawie powstanie, a z płonących domów wyskakują Żydówki i Żydzi, przewija się przez wspomnienia i dzienniki zarówno autorów pochodzenia polskiego, jak i żydowskiego. Henryk Rudnicki, ukrywający się po tzw. aryjskiej stronie (czyli poza gettem) tak opisuje swoje odczucia: „Wyszedłem na miasto (…), aby spojrzeć na płonące getto. Pierwsze co mi się rzuciło w oczy, to były kręcące się ludźmi oblepione — karuzele. Tak, kręcące się w gęstym dymie płonących obok kamienic — karuzele. O miedzę oddaleni płonęli żywi ludzie, a o miedzę od płonących — zabawa. […] Tłumy podniecone ciekawością spieszyły z całego miasta, aby przypatrzeć się płonącej dzielnicy” (cytat za portalem sprawiedliwi.org.pl). Od strony getta, ukryty w schronie, reakcje warszawiaków obserwował Symcha Binem Motyl: „Przez szyby wychodzące na ogród Krasińskich widziało się dachy domów stojących po drugiej stronie ogrodu. A na tych dachach siedzieli ludzie, Polacy i przyglądali się temu, co się u nas dzieje. Oglądali nas mniej więcej tak jak Rzymianie z czasów Nerona oglądali »żywe pochodnie« utworzone z palonych żywcem chrześcijan”. Najbardziej znanym literackim opracowaniem tego motywu jest wiersz Czesława Miłosza Campo di Fiori. [przypis edytorski]

karuzel (daw.) — karuzela; dawna konna zabawa rycerska. [przypis edytorski]

Karuzel — spolszczona nazwa od: Le Place du Carrousel. [przypis edytorski]

karvošius — rankovių atraita. [przypis edytorski]

karwanierowie — strażnicy przy karetach dworskich. [przypis redakcyjny]

karwas (gw.) a. karwasz (daw.) — tu: połeć, kawał. [przypis edytorski]

karwasz — element zbroi, osłaniający przedramię i łokieć. [przypis edytorski]

karwasz — element zbroi, osłaniający zewnętrzną część przedramienia i nadgarstek. [przypis edytorski]

karwasz (starop.) — naramiennik żelazny. [przypis redakcyjny]

karwasz (z węg.) — tutaj: wyłóg, mankiet rękawicy. [przypis redakcyjny]

karwilis (z litew.) — miesiąc gołębi, maj [wyżej autor podaje, że karwilis to kwiecień. W języku litewskim karvelis to jedna ze starych nazw kwietnia. Red. WL]. [przypis autorski]

karwilis (z litew.) — miesiąc kwiecień, po litew. karvelis to jedna ze starych nazw kwietnia. [przypis edytorski]

karwilis (z litew.) — miesiąc kwiecień [por. litew. karvelis: jedna ze starych nazw kwietnia. Red. WL]. [przypis autorski]

Karwiliusz przysiągł cenzorom, iż zważywszy bezpłodność jego żony, odtrąci ją, aby dać dzieci republice. Lud ujrzał w tym jarzmo, które cenzorowie chcieli mu nałożyć. Ukażę w dalszym ciągu tego dzieła niechęć, jaką lud miał zawsze dla podobnych zarządzeń. — Księga XXIII, rozdz. 21. [przypis autorski]

karw (starop.) — wół stary, leniwy. [przypis redakcyjny]

karwy (starop.) — stare woły. [przypis redakcyjny]

Karya — [Karia] kraina w Małej Azji. [przypis redakcyjny]

kary (daw. N lm) — dziś: karami. [przypis edytorski]

kary (daw.; z łac. currus: wóz, pojazd kołowy) — wozy do wywożenia śmieci miejskich; w Warszawie ich zajezdnia znajdowała się przy ul. Karowej. [przypis edytorski]

karykaturalny obraz de la Mettriego, nakreślony przez znakomitego historyka literatury Hettnera — zob. pierwsze wydanie jego [Hermana Hettnera] Historii literatury w. XVIII, Brunszwik 1856–1870, t. II: Historia literatury francuskiej. [przypis tłumacza]

karykiel (z ang. curricle) — dwukółka; lekki, otwarty pojazd na jednej osi, ciągnięty przez jednego lub dwa konie. [przypis edytorski]

kary — najczęściej o maści konia: czarny. [przypis edytorski]

Kary praw królewskich oraz prawa dwunastu tablic wygasły prawie zupełnie w republice, częścią wskutek prawa waleriańskiego — Wydał je Valerius Publicola niebawem po wygnaniu królów; odnawiano je dwa razy, zawsze za sprawą urzędników z tej samej rodziny, jak powiada Tyt. Liwiusz, ks. X. Nie chodziło o to, aby mu nadać większą siłę, ale aby udoskonalić jego zarządzenia. Diligentius sanctam, powiada Liwiusz, ibid. [przypis autorski]

Karystos — miasteczko na Eubei, sławne urodą mężczyzn, którzy uchodzili za ówczesnych Don Juanów. [przypis tłumacza]

kar (z ang. car) — wóz, wagon kolejowy. [przypis edytorski]

Karzeł — cesarz Karol Wielki. [przypis redakcyjny]

karzeł — człowiek o niskim wzroście. [przypis edytorski]

karzełek — w innych wersjach baśni: krasnoludek. [przypis edytorski]

Karzeł ósmy — Karol VIII Walezjusz, król francuski, zdobył Neapol, lecz wkrótce go utracił, zm. 1498. [przypis redakcyjny]

Karzeł piąty […] idzie brać korony — ma na myśli świetną koronację Karola V w Bolonii 1529 r. [przypis redakcyjny]

karzeł — skrzat, krasnoludek. [przypis edytorski]

karzeł — tu: niskie krzesło. [przypis edytorski]

Karzeł wtóry, król Sycyliej — Karol II Andegaweński (1254–1305), z przydomkiem „Kulawy”, syn Karola I Andegaweńskiego, król Sycylii od 1285. [przypis redakcyjny]

Kaś — dziś popr.: Kas (ros. Кас), rzeka w azjatyckiej części Rosji, lewy dopływ Jeniseju. [przypis edytorski]

kaś (gw.) — gdzieś. [przypis edytorski]

Kaśka Kariatyda — bohaterka naturalistycznej powieści Gabrieli Zapolskiej z 1885: prosta, naiwna dziewczyna ze wsi, która w poszukiwaniu lepszego życia przyjeżdża do miasta i podejmuje pracę jako służąca. [przypis edytorski]

kaśleć — dziś popr.: kaszleć. [przypis edytorski]

kaś ty jest (gw.) — gdzie ty jesteś (konstrukcja z przestawną końcówką czasownika). [przypis edytorski]

kasać się na coś (daw.) — kusić się o coś, dążyć do czegoś. [przypis edytorski]

kasać się — tu: zbliżać się. [przypis edytorski]

kasać się — ubiegać się, dążyć do czegoś, pokusić się o coś. [przypis edytorski]

kasa chorych — instytucja ubezpieczeń zdrowotnych; pierwsze kasy chorych zostały utworzone w 1883 w Niemczech, wprowadzoną przez kanclerza Ottona von Bismarcka ustawą o ubezpieczeniach chorobowych; w Cesarstwie Austro-Węgierskim w 1887 wprowadzono ubezpieczenie robotników od wypadków przy pracy i chorób w oparciu o samodzielne kasy samorządowe, zorganizowane wg grup zawodowych, regionów lub innych kryteriów, jak ideologia polityczna. [przypis edytorski]

Kasa Chorych — instytucja zapewniająca ubezpieczonym w niej osobom bezpłatną pomoc medyczną oraz zasiłki pieniężne podczas choroby; pierwsza w Polsce kasa chorych powstała w roku 1920, w 1934 kasy chorych przekształcono w centralną Ubezpieczalnię Społeczną, nadzorowaną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. [przypis edytorski]

kasa chorych — ubezpieczenie zdrowotne. [przypis edytorski]

Kasa — egipskie Hardai, gr. Kynopolis, dziś al-Kais, miasto na południe od oazy Fajum, ok. 160 km na południe od Memfis. Stolica 17. nomu Górnego Egiptu, główny ośrodek kultu Anubisa. [przypis edytorski]

Kasa — egipskie Hardai, gr. Kynopolis, stolica 17. nomu Górnego Egiptu, ob. al-Kais. Główny ośrodek kultu Anubisa. Położony ok. 15 km na wschód od Per-Medżet (Oksyrynchos). [przypis edytorski]

Kasa (gw.) — kasza. Wymowa wynika z mazurzenia, charakterystycznego zarówno dla dialektów małopolskich, jak i mazowieckich, a więc i pogranicza między nimi, na którym leżą Gałki Rusinowskie. Mazurzenie polega na wymowie spółgłosek sz, ż, cz, jako s, z, c, dz. Pamiętajmy, że rz nie podlega mazurzeniu. [przypis edytorski]

kasa łączy się z budzikiem — raczej: z alarmem. [przypis edytorski]

Kasa M. stworzyła Pracownię Ikonograficzną w Warszawie, Obserwatoryum Magnetyczne pod Warszawą, pracownie genetyczne: hodowli roślin i hodowli zwierząt; wiele lat utrzymywała (przed wojną) pracownie Warsz. Tow. Naukowego, i do dziś dnia dopomaga subwencyami oraz udzielaniem swych wydawnictw wielu innym organizacyom naukowym. [przypis autorski]

kasa National — kasa sklepowa firmy National Cash Register. [przypis edytorski]

Kasander, Leander — konwencjonalne postacie z daw. komedii: Kasander to naiwny ojciec, opiekun bądź oszukiwany mąż płochej Izabelli, zaś Leander to amant Izabelli, łączący w sobie cechy prostego żołnierza, jak i zarozumiałego fircyka. [przypis edytorski]

Kasander — w komedii włoskiej typ naiwnego, odrażającego starca. [przypis redakcyjny]

Kasandra — córka Priama, wieszczka Apollina, branka Agamemnona. [przypis redakcyjny]

Kasandra — córka Priama; zakochany w niej Apollo dał jej dar jasnowidzenia, lecz gdy odrzuciła jego zaloty, sprawił, że nikt nie wierzył w jej wróżby; po upadku Troi przypadła Agamemnonowi jako branka-nałożnica i razem z nim zginęła. [przypis edytorski]

Kasandra — księżniczka trojańska, córka Priama i Hekuby. Zakochany Apollo obdarował ją mocą jasnowidzenia, ale ponieważ nie odwzajemniła jego miłości, sprawił, że nikt nie wierzył w jej przepowiednie. [przypis edytorski]

Kasandra (mit. gr.) — córka Priama, króla Troi, przepowiedziała klęskę Troi; przen. zwiastunka nieszczęścia. [przypis edytorski]

Kasandra (mit. gr.) — córka Priama; zakochany w niej Apollo dał jej dar jasnowidzenia, lecz gdy odrzuciła jego zaloty, sprawił, że nikt nie wierzył w jej wróżby. [przypis edytorski]

Kasandra (mit. gr.) — córka Priama; zakochany w niej Apollo dał jej dar jasnowidzenia, lecz gdy odrzuciła jego zaloty, sprawił, że nikt nie wierzył w jej wróżby. Przepowiedziała upadek Troi. [przypis edytorski]

Kasandra (mit. gr.) — księżniczka trojańska, wieszczka; zakochany w niej Apollo obdarzył ją darem wieszczenia, lecz gdy odrzuciła jego zaloty, sprawił, że nikt nie wierzył w jej przepowiednie; bezskutecznie przestrzegała rodaków o zbliżającym się upadku Troi. [przypis edytorski]

Kasa Religii — fundusz, utworzony przez Józefa II ze sprzedaży konfiskowanych od r. 1781 majątków zakonnych w krajach cesarskich, przeznaczony na utrzymanie zwolnionych z klasztorów zakonników i zakonnic, niezdolnych do pracy, oraz na cele dobroczynne; po wybuchu wojny austr.-tur. w r. 1788 cesarz użył tego funduszu na potrzeby wojenne. [przypis redakcyjny]

kasarnia (daw.; z niem. Kaserne) — budynek przeznaczony dla żołnierzy; koszary. [przypis edytorski]

kasarniany (daw.) — koszarowy. [przypis edytorski]

kasarnia (z niem.) — koszary. [przypis edytorski]