Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 464 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | norweski | poetyckie | pogardliwe | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 4473 przypisów.
Je vous ai aime de toute mon ame… (fr.) — Kochałem cię całą moją duszą… [przypis edytorski]
Je vous aime beaucoup (fr.) — Bardzo Cię kocham. [przypis edytorski]
je vous assure (fr.) — zapewniam panią. [przypis edytorski]
je vous en fais compliment — gratuluję panu. [przypis edytorski]
Jewa — Ewa. [przypis edytorski]
je — według opowieści talmudycznej (Bawa Mecia 86b), Abraham wybrał trzy cielaki, «aby nakarmić każdego z trzech [gości] ozorem cielęcym z musztardą», zob. Raszi do 18:7. [przypis edytorski]
Jewish Science (ang.) — dosł.: żydowska nauka. [przypis edytorski]
Jewreinow, Nikolaj (1879–1953) — dramaturg, reżyser, historyk teatru, dyrektor Starożytnego Teatru w Petersburgu. [przypis edytorski]
jewrejskoj ucziliszczy (ros.) — żydowskiej szkoły. [przypis edytorski]
Jewtuszewski, Wasilij Adrianowicz (1836–1888) — ros. pedagog i metodyk, autor zbiorów zadań matematycznych. [przypis edytorski]
jeźdce — w innych wydaniach: jezdce a. jeźdze; dziś popr. forma M. lm: jeźdźcy. [przypis edytorski]
jeźdcze — dziś popr. forma W. lp: jeźdźcze. [przypis edytorski]
jeźdźce — dziś popr. forma M. lm: jeźdźcy. [przypis edytorski]
jeźdźców wyrzeźbionych na fryzie — odniesienie do postaci z fryzu dłuta Fidiasza, biegnącego wokół Partenonu, świątyni bogini Ateny na ateńskim Akropolu: na fryzie przedstawiono uroczysty pochód podczas najważniejszego święta na cześć Ateny, między innymi kawalkadę jeźdźców. [przypis edytorski]
jeźdźcy — u Cylkowa: 'jezdni'; uzasadnienie korekty: uwspółcześnienie. [przypis edytorski]
jeźdzcem — dziś: jeźdźcem. [przypis edytorski]
jeździć łódką — dziś popr.: pływać łódką. [przypis edytorski]
jeździła na gumach — tj. jeździła luksusową dorożką z ogumowanymi kołami, zapewniającymi wygodę. [przypis edytorski]
jeździł (…) łódką — dziś: pływał łódką. [przypis edytorski]
jeździł (…) z polecenia królewskiego do Łomży (…) pod datą 30 marca 1605 poświadcza nasz Kochanowski, jako administrator starostwa łomżyńskiego (…) — [por.] Wierzbowski, Materyały, s. 45 (z podobizną podpisu Piotra Kochanowskiego). [przypis redakcyjny]
jeźli (daw., gw.) — jeśli, jeżeli. [przypis edytorski]
jeźli — dziś: jeśli. [przypis edytorski]
jeźli — dziś popr. forma ubezdźwięczniona: jeśli; jeźlić: skrócone od: jeźli ci (jeśli ci). [przypis edytorski]
jeźli — dziś popr. forma ubezdźwięczniona: jeśli. [przypis edytorski]
jeźli — dziś popr.: jeśli. [przypis edytorski]
jeźli — dziś popr.: jeśli; tu: czy, czy też. [przypis edytorski]
jeźli (gw.) — jeśli. [przypis edytorski]
jeżdżęcy (starop. forma) — jeżdżący; gwarowa forma, bez pochylenia samogłoski. [przypis redakcyjny]
Jeżeli albowiem generał Jomini twierdzi, iż koń, nie zaś kawalerzysta, „dobrą jazdę czyni”… — fraza z Pana Tadeusza. [przypis edytorski]
Jeżeli będę duchem (…) nie przyjdę — na temat wierzeń dotyczących duchów zmarłych i ich kontaktowania się z żyjącymi wiele informacji znajduje się w Dziadach Adama Mickiewicza. [przypis edytorski]
jeżeli będę z bogiem — tj. jeżeli dusza jest nieśmiertelna. [przypis tłumacza]
jeżeli Bóg istnieje — w rękopisie te słowa, jak i słowo „bezbożność”, były zaznaczone pierwszą literą i wykropkowane. [przypis redakcyjny]
Jeżeli bowiem jako zwycięzca, to dlaczego musi żądać? Nie lepiej przyjść i zabrać? — słowa przypominające słynną odpowiedź króla spartańskiego Leonidasa; kiedy przed bitwą pod Termopilami król perski wezwał Spartan, by złożyli (oddali) broń, Leonidas miał odpowiedzieć: „Przyjdź i weź”. [przypis edytorski]
jeżeliby jednak jedzonem było mięso tej ofiary opłatnej dnia trzeciego, to nie będzie upodobaną — „W czasie składania [ofiary] nie mogło przyjść [kohenowi] na myśl, [że będzie jadł z niej trzeciego dnia], jeśli tak pomyślał stawała się ona obrzydliwością”, Raszi do 7:18 [1]. [przypis tradycyjny]
Jeżeliby kapłan namaszczony zgrzeszył, dla wprowadzenia ludu w winę — Raszi wyjaśnia, że mowa tu przypadku, gdy kohen ten podjął mylną decyzję i została ona wykonana, bo gdy Najwyższy Kohen zgrzeszy, powoduje to, że lud pozostaje pod ciężarem winy, ponieważ są oni od niego zależni: to on dokonuje dla nich odkupienia i modli się za nich, a teraz jest w stanie niezdatności, zob. Raszi do 4:3 [1]. [przypis tradycyjny]
Jeżeliby kto złożył ślubowanie — „Gdy ustnie zobowiąże się do tego”, Raszi do 27:2 [1]. [przypis tradycyjny]
Jeżeliby obywatele (…) nie komunikowali się zupełnie między sobą, z wielkiej liczby małych różnic wynikałaby zawsze wola powszechna, a uchwała zawsze byłaby dobra… — jeżeli ten sam interes szczególny wypełni treść woli wielu ludzi, wówczas wytwarza się specjalna wola grupy związanej wspólnością interesów, przeciwstawiająca się swymi dążnościami interesowi całości społeczeństwa. Ta wola grupy jest jakby powszechna w odniesieniu do członków ugrupowania, tak że na prawdziwą wolę powszechną nie ma już u nich miejsca. Jeżeli przeprowadzi się wewnątrz grupy operacje sumowania woli poszczególnych jej członków, w wyniku otrzyma się sumę różnic, reprezentującą wolę grupy. Jeżeli teraz będziemy chcieli zsumować tę wolę grupy z wolą pozostających poza grupą obywateli celem wykrycia woli powszechnej, wówczas ta wola grupy, reprezentująca jakiś potężny, szczególny interes, nie będzie mogła być zrównoważona przez drobne, wzajemnie znoszące się interesy prywatne osób stojących poza grupą, nie da się w ogóle z niegrupowymi wolami zsumować, z powodu braku wspólnego z nimi elementu woli powszechnej, i pozostanie w stosunku do nich jedyną wielką różnicą. [przypis tłumacza]
Jeżelibyście zaś nie usłuchali Mnie, i nie pełnili wszystkich przykazań tych — Raszi uczy, że pierwsza część wersetu mówi o obowiązku studiowania Tory, zob. Raszi do 26:14 [1], a druga o jej przestrzeganiu, bo „jeśli nie będziecie się uczyć, nie będziecie jej wypełniać, a to są już dwa grzechy”, Raszi do 26:14 [2]. [przypis tradycyjny]
Jeżeliby też było cokolwiek na łożu jej — „Kto siedział lub leżał na jej posłaniu albo na jej siedzisku, nawet bez dotykania, [gdy posłanie jest czymś zakryte], tego obejmują prawa o nieczystości omówione powyżej i musi on wyprać ubrania”, Raszi do 15:23 [1]. [przypis tradycyjny]
jeżeliby trzech tych (warunków) nie dopełnił jej — „Co to za trzy [warunki]? Przeznaczy ją dla siebie, albo dla swojego syna, albo odliczy jej od ceny wykupu i puści wolno. Ale ten nie przeznaczył jej ani dla siebie, ani dla syna, ona zaś nie ma dość pieniędzy, aby wykupić siebie samą”, Raszi do 21:11. [przypis tradycyjny]
jeżeliby wszakże pokutę włożono na niego — „Jeśli świadkowie złożą takie zeznanie, które umożliwi sądowi zasądzenie [odszkodowania] jako pokuty”, Sforno do 21:30. [przypis tradycyjny]
jeżeliby za małym był dom na jagnię — Raszi komentuje, że jeśli grupa będzie zbyt mała, by spożyć całe jagnię, połączą się z innymi, ponieważ nie wolno było zostawić niespożytych resztek z jagnięcia (por. Pesachim 89a), zob. Raszi do 12:4. [przypis tradycyjny]
jeżeliby zaś był żonaty, niechaj wyjdzie i żona jego z nim — „Jeśli był żonaty z Żydówką. Ale czy ona też poszła [w niewolę], aby teraz wyjść? Tora uczy tu, że kto nabywa sobie niewolnika hebrajskiego, ma obowiązek utrzymywać jego żonę i dzieci”, Raszi do 21:3 [4]. [przypis tradycyjny]
Jeżeliby zaś kto godził na bliźniego, a zabił go zdradziecko — „Dlaczego jest to napisane? Ze słów »kto pobije człowieka na śmierć« (21:12) można wywnioskować, że dotyczy to również nie-Żyda, lekarza który uśmiercił i urzędnika sądowego, który zabił wymierzając karę 40 batów, jak również ojca co pobił syna [na śmierć] i nauczyciela, co zbił ucznia [ze skutkiem śmiertelnym] oraz kogoś, kto zabił nie tę osobę, którą zamierzał. Dlatego ten werset mówi o kimś, kto zamierzał zabić, nie zaś że zabił przez pomyłkę, »bliźniego«, nie zaś nie-Żyda, »zdradziecko« czyli nie dotyczy to urzędnika sądowego, lekarza, ani ojca i nauczyciela wymierzających karę, bo chociaż [zadają oni ciosy] rozmyślnie ale nie działają »zdradziecko«”, Raszi do 21:14 [1]. [przypis tradycyjny]
Jeżeliby zaś po jubileuszu poświęcił kto pole swoje — „Podobnie gdy poświęcił [pole począwszy od zakończenia] roku jubileuszowego i pozostawało ono w rękach skarbnika [świątynnego], a [kilka lat] po roku jubileuszowym, człowiek ten przychodził, by wykupić [to pole]”, Raszi do 27:18 [1]. [przypis tradycyjny]
Jeżeliby zaś powiedział niewolnik — „Musi powiedzieć to w ciągu sześciu lat [niewoli] i powtórzyć na koniec tych sześciu lat”, Chizkuni do 21:5 [1]. [przypis tradycyjny]
Jeżeliby zaś przyszedł kapłan — „Na koniec drugiego tygodnia”, Raszi do 14:48 [1]. [przypis tradycyjny]
jeżeliby z bydła nieczystego było — Raszi uczy, że mowa tu o poświęcaniu zwierzęcia nieczystego, które nie mogło być złożone na ofiarę, ale dochód za niego szedł na potrzeby napraw w świątyni, zob. Raszi do 27:27 [1]. [przypis tradycyjny]
jeżelić — spójnik jeżeli z daw. partykułą wzmacniającą -ć. [przypis edytorski]
Jeżeli cośkolwiek istnieje, to musi także istnieć wręcz konieczne jestestwo. (…) Przesłanka mniejsza zawiera w sobie doświadczenie, przesłanka większa wnioskowanie z doświadczenia w ogóle o istnieniu czynnika koniecznego — to wnioskowanie jest zbyt znane, żeby potrzeba było szeroko je tutaj wykładać. Polega ono na rzekomo transcendentalnym przyrodzonym prawie przyczynowości, że wszelka przypadkowość ma swoją przyczynę, która, jeśli znowuż jest przypadkową, musi mieć również przyczynę, dopóki szereg wzajem sobie podporządkowanych przyczyn nie skończy się na wręcz koniecznej przyczynie, bez której by nie osiągnął swojej zupełności. [przypis autorski]
Jeżeli czternasty lipca jest dziełem mężczyzn, to kobiety stworzyły szósty października — Jules Michelet, Les Femmes de la Révolution, IV. Zdobycie Bastylii, królewskiego więzienia, przez mieszczan paryskich, które miało miejsce 14 lipca 1789 roku, uznaje się za symboliczny początek rewolucji francuskiej. 5 października tego samego roku uzbrojony tłum kilku tysięcy zdesperowanych z powodu głodu kobiet, do których dołączyło kilkuset mężczyzn, ruszył na Wersal, podmiejską siedzibę króla. Na wieść o ich zbliżaniu się król pospiesznie podpisał dekrety znoszące feudalizm oraz Deklarację praw człowieka i obywatela, uchwalone w sierpniu przez Zgromadzenie Narodowe. 6 października król i jego rodzina zostali zmuszeni do opuszczenia pałacu i sprowadzeni do Paryża. [przypis edytorski]
jeżeli — czy. [przypis redakcyjny]
jeżeli (daw.) — tu: czy. [przypis edytorski]
Jeżeli do liczby cesarzowych i królowych dodamy regentki i rządzące prowincjami, szereg kobiet, które świetnie ludźmi rządziły, stanie się bardzo długi — uwaga ta stanie się jeszcze prawdziwsza, jeżeli spostrzeżenia nasze rozciągniemy na Azję, tak samo jak na Europę. Jeżeli w pewnej prowincji w Indiach rząd jest energiczny, przezorny, oszczędny, jeżeli panuje w niej porządek bez ucisku, jeśli się rozszerza rolnictwo, a lud jest szczęśliwszy, to w trzech na cztery przypadkach rządzi tam kobieta. Fakt ten, któregom wcale nie przewidywał, stał się dla mnie jasny dzięki długiej praktyce w interesach tyczących się Indii. Przykładów podobnych jest dużo, bo chociaż prawa indyjskie wyłączają kobiety od rządów, dają im regencję podczas małoletności następcy, a przypadki małoletności bywają częste w kraju, w którym książęta stają się wcześnie ofiarami próżniactwa i rozpusty. Gdy zważymy jeszcze, że księżniczki te nie pokazują się nigdy publicznie, że nie przemawiają do żadnego mężczyzny, który by nie należał do rodziny, chyba ukryte za firanką, że nie czytają, a gdyby czytały, nie znalazłyby w swoim języku książki mogącej dać im choćby najsłabsze pojęcie o sprawach publicznych, przekonamy się, że przedstawiają one uderzający dowód naturalnych zdolności kobiet do rządów. [przypis autorski]
Jeżeli drzewo marnieje choćby w najgorszej glebie (…) — ten aforyzm wyryto na nagrobku Hebbla w Wiedniu. [przypis tłumacza]
jeżeli działaiące powinno się stykać z biernym, czy też działać może z daleka — Utrum agens debeat esse immediatum posso, an vero agere possit indistans. [przypis autorski]
jeżeli głód cierpicie i pragnienie dla mnie, szczęśliwi jesteście” — bardzo luźne i poza kontekstem nawiązanie do Ewangelii Mateusza: „Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, albowiem oni będą nasyceni.” (Mt 5, 6, cytat za Biblią Tysiąclecia); być może autorka chce podkreślić, że Brocklehurst nie jest wybitnym znawcą Pisma Świętego. [przypis edytorski]
jeżeli go zdejmuje dla jakiejś haniebnej przyczyny, jak aby iść kraść albo aby iść incognito do miejsca rozpusty, z zamiarem rychłego wdziania go z powrotem — dosłowny tekst Eskobara brzmi: Vel si ad turpem causam, verbi gratia, ut furetur occulte, vel fornicetur, illum dimittat mox reassumplurus. [przypis tłumacza]
jeżeli i o generałach trzeba mówić prawdę? — W świeżo zgasłych monarchiach wolno było z większą swobodą przystępować w parlamencie do honoru armii niźli w wojowniczej republice ateńskiej. Kondotier więcej militarnym spojrzeniem mierzył „cywila” niż generał-obywatel. [przypis tłumacza]
jeżeli ją dla syna swego przeznaczy — „Jeśli pan [nie chce jej dla siebie], to zamiast niego także jego syn może ją sobie wyznaczyć [na żonę], jeśli zgodzi się na to jego ojciec i nie wymaga to dodatkowej ceremonii zaślubin, wystarczy że [syn] powie jej: oto jesteś mi wyznaczona [na żonę] za pieniądze, które twój ojciec przyjął jako twoją cenę”, Raszi do 21:9 [1]. [przypis tradycyjny]
Jeżeli ją kto na dziękczynienie przynosi — Raszi komentuje, że ofiarę dziękczynną przynosił ktoś, komu przydarzył się cud, np. został uchroniony podczas podróży morskiej czy wędrówki przez pustynię, uwolniony z więzienia oraz chory, który ozdrowiał, jeśli w takiej sytuacji ślubował przynieść ofiarę opłatną, była to ofiara dziekczynno-opłatna, zob. Raszi do 7:12 [1]. [przypis tradycyjny]
Jeżeli ją znajdę błędnym sokołem, (…) z wiatrami ją puszczę, na los niech leci — Sokolnik puszczał sokoła pod wiatr; ptak bowiem z wiatrem puszczony zwykle nie wracał. Jeśli więc sokolnik chciał się go pozbyć, puszczał go z wiatrem, a był prawie pewny, że go więcej nie zobaczy. [przypis tłumacza]
Jeżeli jednak arystokracja wymaga nieco mniej cnót niż rząd ludowy, wymaga także innych (…) jak umiarkowanie u bogatych… — podobnie Monteskiusz uważa umiarkowanie za zasadę rządów arystokratycznych. [przypis tłumacza]
jeżeli jego zarzuty pokrywają się z waszymi spostrzeżeniami (…) powstańcie do potępiającego wyroku na mnie — mówcy często dla efektu żądali natychmiastowego wyroku na siebie, jeżeli są winni; czynili to oczywiście w ustępach przemówienia raczej świadczących za nimi; z tych ustępów przeświadczenie o niewinności rozprzestrzeniało się na całą obronę. [przypis tłumacza]
Jeżeli jestem za słaby, więc poszukam innego miejsca — dziś popr.: jeżeli jestem za słaby, to poszukam innego miejsca. [przypis edytorski]
Jeżeli jesteś zdrów, dobrze jest! Mnie zdrowie dopisuje — łac. Si vales, bene est, ego valeo. Formuła, którą starożytni Rzymianie rozpoczynali często list. [przypis edytorski]
jeżeli już niczym więcej nie będę — jeżeli dusza ginie razem z ciałem. [przypis tłumacza]
jeżeli każdy sędzia będzie lękał się uchybić czci boskiej (…) chcę bogów wezwać na świadków i zanoszę w obliczu waszym modły do nich… — Zręcznie przesądza z góry o sprawiedliwości swej sprawy i apeluje do ludowej wiary w straszne skutki krzywoprzysięstwa. Podwójna modlitwa w wstępie wskazuje na doniosłość rozprawy. [przypis tłumacza]
Jeżeli komu, to wam by powinien Rzym wznieść świątynie — wg Plutarcha senat dla uhonorowania kobiet spełnił ich prośbę i nakazał zbudowanie świątyni Fortuny oraz utrzymywanie kultu z pieniędzy publicznych. [przypis edytorski]
jeżeli kto — dziś popr.: jeżeli ktoś. [przypis edytorski]
Jeżeli kto odda bliźniemu swemu — Raszi komentuje, że w wersetach 22:6-8 mowa jest o stróżu darmowym, zwolniony jest on z odpowiedzialności za kradzież [depozytu], jedynie składa przysięgę. W wersetach 22:9-12 mowa jest o płatnym stróżu, i ten nie jest zwolniony z odpowiedzialności za kradzież. Zob. Raszi do 22:9 [1]. [przypis tradycyjny]
Jeżeli mamy do czynienia z rzeczą stworzoną, to wymaga się, co następuje — W oryginale pierwsza połowa tego zdania jest włączona do wstępu pod I, któremu daje początek. Wyjmujemy ją stamtąd i dajemy jej naturalne dokończenie, by otrzymać wstęp równoległy do wstępu [„Wobec rzeczy niestworzonych warunki określenia są następujące”] oraz obejmujący I i II [„Jeżeli mamy do czynienia z rzeczą stworzoną, to wymaga się, co następuje”]. [przypis tłumacza]
jeżelim go miał — jeżeli go miałem. [przypis edytorski]
jeżelim nie krzyknął — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jeżeli nie krzyknąłem. [przypis edytorski]
jeżeli możliwa — konstrukcja gram. analogiczna do „mniejsza o”; dziś raczej: „jeśli (to) możliwe”. [przypis edytorski]
Jeżelim przymierza nie strzymała (daw.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika i szykiem przestawnym, inaczej: jeżeli nie strzymałam przymierza (tj. czyż nie dotrzymałam przymierza). [przypis edytorski]
jeżelim się minął — jeżeli się minąłem (przykład ruchomości końcówki fleksyjnej czasownika). [przypis edytorski]
jeżelim spalił — daw. konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: jeżeli spaliłem. [przypis edytorski]
jeżelim — tu: czyż. [przypis redakcyjny]
Jeżeli mu pan jego dał żonę — Raszi komentuje: jeśli był żonaty z Żydówką, „jego pan ma prawo powierzyć mu niewolnicę kanaanejską, aby spłodził z nią niewolników”. Werset nie mówi o niewolnicy hebrajskiej, ponieważ ona również odzyskiwała wolność najdalej po sześciu latach niewoli, zob. Raszi do 21:4 [1]. [przypis tradycyjny]
Jeżeli mu tedy ujawni się grzech jego — „W chwili gdy popełniał grzech, myślał, że jest coś dozwolonego, a potem dowiedział się, że była to rzecz zakazana”, Raszi do 4:23 [2]. [przypis tradycyjny]
jeżeli mych ustaw nie zamąci ktoś z obywateli zbędnymi dodatkami — starożytni starali się utrzymywać dawne prawa bez zmian, sądząc, iż prawa nadane są przez bogów, ludzkie zaś dodatki mogą je tylko zniekształcić. [przypis redakcyjny]
Jeżeli najnowsze środki komunikacji… — ustęp ten od „Jeżeli najnowsze środki komunikacji” do „podtrzymywania dzikości”, cenzor wyrzucił. [przypis autorski]
Jeżeli nas jak gołych zastanie na zyzie — przysłowie o beznadziejnym stanie. [przypis redakcyjny]
Jeżeli nas poznaki nie mylą, a wskazują na nie zewsząd mężowie, przenikający czas rozumem i natchnieniem, to nowa idea się rodzi i wstępuje w świat — zob. Ojcze Nasz Augusta Cieszkowskiego. [przypis autorski]
Jeżeli nie wierzycie we mnie, wierzcie przynajmniej w cuda — J 10, 38. [przypis tłumacza]
jeżeli nie zechce ojciec jej wydać ją za niego — Chizkuni zauważa, że także dziewczyna ma prawo odmówić poślubienia uwodziciela, zob. Chizkuni do 22:16 [1]. [przypis tradycyjny]
Jeżeli nożom, wężom i truciźnie nie zbraknie ostrza, żądła oraz mocy — yathasamkhya (por. uwaga w scenie 2 aktu III [do słów: Serca, głosy, porównania]). [przypis tłumacza]
Jeżeli Oblicze Twoje nie pójdzie — „Tego właśnie pragnę! Ale jak poprzez anioła, to nie wyprowadzaj nas stąd”, Raszi do 33:15 [1]. „Lepiej nam zostać na pustyni niż wejść do ziemi Kanaan bez Twojej Szechiny (Obecności), bo wtedy szybko bylibyśmy stamtąd wygnani”, Sforno do 33:15 [2]. [przypis tradycyjny]
jeżeli od piątego roku — „Nie chodzi o to, że dziecko złoży ślubowanie, ponieważ jego słowa nie mają żadnej mocy [prawnej], to dorosły orzekł: »wartość tego pięcioletniego dziecka ja zobowiązuję się zapłacić«”, Raszi do 27:5 [1]. [przypis tradycyjny]
Jeżeli od samego roku jubileuszowego poświęcił pole swoje — „Jeśli poświęci [pole] na rzecz świątyni zaraz po upływie roku jubileuszowego i natychmiast przyjdzie je wykupić”, Raszi do 27:17 [1]. [przypis tradycyjny]
Jeżeli pięknym wynalazkiem dla ludzi jest sznur ciesielski… — podobnie jak sznur wyznacza dla cieśli linię prostą, tak prawidło moralne (filozofia) wytyka prostą drogę życia. Żywy przykład lepszy niż nauczanie. Takim żywym przykładem cnoty, wcieleniem nauk moralnych, jest żywot Agesilaosa. Filozofia moralna nazwana tu sznurem ciesielskim. [przypis tłumacza]
Jeżeli pieniędzy pożyczysz któremukolwiek z ludu Mojego — „[Jeśli stoisz przed wyborem] mój lud i obcy lud: mój lud ma pierwszeństwo. Biedak i bogacz: biedak ma pierwszeństwo. Twoi [krewni] biedacy i biedacy z twojego miasta: krewni biedacy mają pierwszeństwo. Ubodzy z twojego miasta i ubodzy z innego miasta: ci z twojego miasta mają pierwszeństwo. To oznacza: jeśli będziesz pożyczał pieniądze, pożyczaj Mojemu ludowi a nie obcemu. A komu z Mojego ludu? Biedakowi. Któremu biedakowi? Temu, co jest z tobą”, Raszi do 22:24 [2]. [przypis tradycyjny]
Jeżeli podług ustaw Moich — Ibn Ezra uczy, że jest tu przykazanie studiowania Tory, nauczania Tory i spełniania jej przykazań, zob. Ibn Ezra do 26:3 [1]. [przypis tradycyjny]
Jeżeli powiadają — Janseniści. [przypis tłumacza]
Jeżeli powiadają, że nie trzeba zabijać dla jabłka — Jak to przyzwalają kazuiści (patrz VII Powincjałka). [przypis tłumacza]
Jeżeli powszechna zgoda, cóż byłoby, gdyby ludzie zaginęli — Pascal godzi się tu w zewnętrzne kryteria prawdy, autorytet i powszechną zgodę, które przyjmowała scholastyka. [przypis tłumacza]
jeżeli preparat radonośny umieścimy w bliskości powieki zamkniętej lub na skroni, to w oku powstanie wrażenie światła (…) — [por.] Giesel, „Naturvorscherversammlung”, Monachium, 1899. [przypis autorski]
jeżeli przedmiot duchowny może zostawać w podpadniku cielesnym; albo przeciwnie przymiot cielesny w podpadniku duchownym — Utrum accidens spirituale possit inherere subiecto corporeo, vel e contra accidens corporeum subiecto spirituali. [przypis autorski]
jeżeli przy innych narodach już tylko czcze zostaje się nazwisko — jeżeli pojęcie narodu staje się tylko pustą nazwą. [przypis edytorski]
