Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | pogardliwe | polski | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3817 przypisów.
faryzeusze, saduceusze — faryzeusze: patrz I, V, 2, uwaga; saduceusze, Σαδδουκαῖοι, cadukim, według wszelkiego prawdopodobieństwa nazwa ta pochodzi od imienia własnego Cadoka, nie ṣaddik: sprawiedliwy (Riehm). [przypis tłumacza]
faryzeuszostwo — fałszywa pobożność, hipokryzja, obłuda. [przypis edytorski]
faryzeusz (rel.) — członek jednego z żydowskich stronnictw-bractw religijnych w Judei, działającego w czasach Drugiej Świątyni, tj. od II w. p.n.e. do ok. 70 r. n.e.; faryzeusze byli najczęściej ludźmi świeckimi i wywodzili się z biedniejszych warstw społecznych (w przeciwieństwie do kapłańskiego bractwa saduceuszy), ich hebr. nazwa peruszim oznacza „tych, którzy się oddzielają”, ponieważ skupieni na ścisłym przestrzeganiu świątynnych reguł czystości, co miało na celu zbliżenie się do świętego Boga, faryzeusze separowali się od osób rytualnie nieczystych; studiowali gorliwie Pismo święte dla uzyskania wskazówek postępowania, przez co uznawani byli za ekspertów w zakresie znajomości i interpretacji Pisma; stąd nazywano ich „uczonymi w Piśmie”. [przypis edytorski]
faryzeusz (rel.) — członek żydowskiego stronnictwa w Judei; tu przen.: obłudnik. [przypis edytorski]
Farzos — nazwa geograficzna wymyślona przez autora. [przypis edytorski]
faścić (starop.) — zwodzić, otumaniać. [przypis edytorski]
fasada — frontowa ściana budynku. [przypis edytorski]
fasa (daw.) — drewniane naczynie z klepek spiętych obręczami; kształtem przypominało beczkę, posiadało jednak tylko jedno dno w szerszym końcu, na którym stało pionowo. [przypis edytorski]
fasa (daw.) — naczynie drewniane. [przypis edytorski]
fasa — drewniane naczynie z klepek spiętych obręczami; kształtem przypominało beczkę, posiadało jednak tylko jedno dno w szerszym końcu, na którym stało pionowo. [przypis edytorski]
fas albo nefas — godziwe czyli niegodziwe. [przypis redakcyjny]
Fascinatio nugacitatis (łac.) — „Urzeczenie głupstwami”. [przypis tłumacza]
fascykuł (daw.) — plik dokumentów albo zeszyt. [przypis edytorski]
fascykuł (daw., z łac.) — zwój papierów, dokumentów. [przypis edytorski]
fascykuł (z łac. fasciculus: wiązka) — zeszyt; publikacja periodyczna; plik akt. [przypis edytorski]
fascykuł (z łac.) — zwój papierów, dokumentów. [przypis edytorski]
fascykuł — zwój papierów, dokumentów. [przypis redakcyjny]
fas et nefas (łac.) — godziwie i niegodziwie. [przypis edytorski]
fashionable and stylish (ang.) — modnie i elegancko. [przypis edytorski]
fashionable (ang.) — modniś, elegant. [przypis redakcyjny]
fashionable (ang.) — modny, elegancki. [przypis edytorski]
fashionable (ang.) — modny. [przypis edytorski]
fashion (ang.) — moda. [przypis redakcyjny]
fashion (ang.) — moda, styl. [przypis edytorski]
Fasis — staroż. miasto w Kolchidzie, na wsch. wybrzeżu Morza Czarnego, założone jako kolonia Miletu u ujścia rzeki Fasis (ob. Rioni); ob. Poti, najważniejszy port morski Gruzji. [przypis edytorski]
fasja — wymiar podatku; termin z języka austriackich urzędów skarbowych; podwójną fasję miał płacić według zarządzenia cesarza Józefa II ten, który by nie spędzał w obrębie posiadłości austriackich przynajmniej sześciu miesięcy na rok. [przypis redakcyjny]
faska — beczka do przechowywania produktów spożywczych. [przypis edytorski]
faska (daw.) — beczułka, w której przechowywano produkty spożywcze. [przypis edytorski]
faska (daw.) — drewniane naczynie, beczułka. [przypis edytorski]
faska — mała beczka. [przypis edytorski]
faskula — pocisk. [przypis edytorski]
faskula — rodzaj pocisku. [przypis edytorski]
Fasolt i Fafner — postacie ze Złota Renu, pierwszej części z dramatu muzycznego Pierścień Nibelunga Wagnera: dwaj olbrzymi, którzy budują zamek Walhalla dla bogów. [przypis edytorski]
fason — [forma B.lp:] krój, formę. [przypis redakcyjny]
fason (z fr.) — tu: sposób. [przypis edytorski]
fasować (gw. wojsk.) — wydawać z magazynu. [przypis edytorski]
fasować (starop.) — napełniać, nabijać. [przypis redakcyjny]
fasować — tu: wydawać lub pobierać z magazynu m.in. żywność. [przypis edytorski]
fasować — wydawać lub pobierać z magazynu żywność. [przypis edytorski]
fasować — wydawać żywność. [przypis edytorski]
fasować — wydawać z magazynu. [przypis edytorski]
fasować (z niem. fassen: pobierać, otrzymywać) — tu: odbierać pensję. [przypis edytorski]
fast (daw.) — przepych. [przypis redakcyjny]
fast — hier: wohl. [przypis edytorski]
Fastidit vinum, quia jam sitit iste cruorem… — cytat z III księgi Żywotów Cezarów Swetoniusza, poświęconej Tyberiuszowi: Żywot Tyberiusza 59. [przypis edytorski]
fastryga — pierwszy, prowizoryczny szew łączący fragmenty materiału, ułatwiający właściwe zszywanie. [przypis edytorski]
fastrzyga — fastryga, ścieg, nić. [przypis redakcyjny]
fasunek — tu: napełnienie, zmagazynowanie, nadmiar. [przypis edytorski]
faszinal (port. faxinal) — jak wyjaśnia dalej autor, słowo oznacza „obszary porosłe karłowatymi drzewkami i gęstymi krzakami”. [przypis edytorski]
faszyna — połączone gałęzie wikliny lub innych drzew. [przypis edytorski]
faszyna — umocnienia z powiązanych gałęzi wikliny, służące kiedyś do uzupełniania fortyfikacji, a dziś do zabezpieczania brzegów rzek i stawów. [przypis edytorski]
faszyna — umocnienia z powiązanych gałęzi wikliny, służące kiedyś do uzupełniania fortyfikacji oraz do zasypywania fos obronnych podczas ataku na fortyfikacje, a dziś do zabezpieczania brzegów rzek i stawów. [przypis edytorski]
faszyna — wiązki gałęzi lub chrustu służące do urządzania tam, grobli i wałów obronnych. [przypis redakcyjny]
faszyna — wiązki gałęzi. [przypis edytorski]
faszynowe — z powiązanych gałęzi wikliny, służących kiedyś do uzupełniania fortyfikacji, a dziś do zabezpieczania brzegów rzek i stawów. [przypis edytorski]
faszysta — osoba wyznająca ideologię faszystowską lub należąca do organizacji faszystowskiej. Faszyzm to skrajnie prawicowa ideologia oparta na przemocy i polityce nierównego traktowania, segregacji, izolacji, a niekiedy także eksterminacji grup i osób ze względu na ich cechy (np. kolor skóry, pochodzenie etniczne, odmienność kulturową, religijną, płeć, preferencję seksualną, niepełnosprawność itp.). W nowoczesnej postaci faszyzm, jako ideologia i system władzy, narodził się we Włoszech na początku XX wieku, a najbardziej znanym przedstawicielem był włoski dyktator Benito Mussolini (1883–1945). Faszyzm jako system władzy państwowej stawia państwo i lidera nad jednostką, wykorzystując propagandę, cenzurę i przemoc do kontroli społeczeństwa, zwłaszcza opozycji i grup mniejszościowych. Łączy w sobie elementy nacjonalizmu, militaryzmu i totalitaryzmu. Sprzeciwia się szczególnie komunizmowi, socjalizmowi, prawom jednostki, zasadzie równości oraz demokratycznym instytucjom. [przypis edytorski]
…faszysto, wrogu mój śmiertelny — fragm. Poematu sprzężonego autorstwa Adama Ważyka. [przypis edytorski]
fata (daw.) — losy. [przypis edytorski]
fata (łac. fatum: przeznaczenie) — znaki odczytywana jako wróżebne. [przypis edytorski]
fatałaszek — strój kobiecy, ciuszek. [przypis edytorski]
fatałaszek — strój lub dodatek do stroju, ciuszek. [przypis edytorski]
fatalem dissidiorum, diffidentiae, discordiae civilis procellam sedare in pectoribus hominum sua mansuetudine (łac.) — uśmierzyć w sercach ludzkich łagodnością swoją zgubną burzę zatargów nieufności i niezgody obywatelskiej. [przypis redakcyjny]
fatalizm — nieunikniony los. [przypis edytorski]
fatalizm — przeznaczenie, nieunikniony rozwój zdarzeń. [przypis redakcyjny]
fatalne — złowieszcze, złowróżbne, tu: zgubne. [przypis redakcyjny]
fatalność — tu: nieszczęście zesłane przez los. [przypis edytorski]
fatalny dzień, gdy Gilbert nazwał ją „Marchewką” — patrz: Ania z Zielonego Wzgórza. [przypis tłumacza]
fatalny — tu: z góry przeznaczony, nieuchronny, nieunikniony jak los, fatum. [przypis edytorski]
fata — losy, przeznaczenie (lp. Fatum). [przypis redakcyjny]
fata morgana — dziś: fatamorgana: złudzenie optyczne, polegające na przybliżaniu odległych widoków za sprawą warstw powietrza o różnej temperaturze; nazwa pochodzi od włoskiej wersji imienia arturiańskiej czarodziejki Morgany le Fay, gdyż tego rodzaju miraże, często widywane w Cieśninie Mesyńskiej, w lokalnym folklorze uważano za unoszący się w powietrzu magiczny zamek tej czarodziejki. [przypis edytorski]
Fata Morgana — dziś: fatamorgana: złudzenie optyczne, polegające na przybliżaniu odległych widoków za sprawą warstw powietrza o różnej temperaturze; nazwa pochodzi od włoskiej wersji imienia arturiańskiej czarodziejki Morgany le Fay, gdyż tego rodzaju miraże, często widywane w Cieśninie Mesyńskiej, w lokalnym folklorze uważano za unoszący się w powietrzu magiczny zamek tej czarodziejki. [przypis edytorski]
fatamorgana — złudzenie optyczne, polegające na przybliżaniu odległych widoków za sprawą różnych współczynników załamania światła w warstwach powietrza o różnej temperaturze. [przypis edytorski]
fatamorgana — złudzenie optyczne, polegające na przybliżaniu odległych widoków za sprawą różnych współczynników załamania światła w warstwach powietrza o różnej temperaturze. [przypis edytorski]
fatamorgana — złudzenie optyczne, polegające na przybliżaniu odległych widoków za sprawą warstw powietrza o różnej temperaturze. [przypis edytorski]
Fata nas pędzą — Łukasz Górnicki (XVI w.) pisał: „Sądy Boże pędzą nas, jako wiatry na morzu okręt, a co wiedzieć, jeśli ku portowi czy ku zginieniu” (Rozmowa o elekcji). Słowa Stańczyka są stylizowane na wzór wypowiedzi współczesnych autentycznemu „błaznowi” ostatnich Jagiellonów. [przypis redakcyjny]
fata simul et semel — losy razem i naraz. [przypis redakcyjny]
fata — tu: wyroki przeznaczenia. [przypis edytorski]
Fata viam inveniunt — losy odnajdują drogę; por. Vergilius, Aeneida, III, 394. [przypis tłumacza]
faterek — zdrobn. od niem. Vater: ojciec. [przypis edytorski]
fater (gw. warsz.) — ojciec; kelner. [przypis edytorski]
fater (gw. warsz.) — ojciec. [przypis edytorski]
fatermerder (niem. Vatermörder: ojcobójca) — wysoki, sztywny kołnierzyk u koszuli. [przypis edytorski]
fater (z niem.) — ojciec. [przypis edytorski]
fater (z niem. Vater) — ojciec. [przypis edytorski]
Fate show thy force (…) and be this so (ang.) — A teraz, losie, popisz się z swą mocą:/ Co ma być, musi stać się, nikt nie rządzi sobą. [przypis autorski]
fat (fr., przest.) — fircyk. [przypis edytorski]
fatigati (łac.) — zmęczeni. [przypis edytorski]
fatigati (łac.) — zmęczony. [przypis edytorski]
fatigatus (łac.) — zmęczony. [przypis redakcyjny]
fatigatus (łac.) — zmęczony; tu M. lm fatigati: zmęczeni. [przypis edytorski]
fatigo, fatigare (łac.) — męczyć, fatygować. [przypis edytorski]
Fatio de Duillier, Nicolas (1664–1753) — szwajcarski matematyk, astronom, współpracownik Huygensa i Newtona; większość życia spędził w Holandii i Anglii; w 1706 związał się z religijną grupą hugenockich uciekinierów z Francji, zwanych „francuskimi prorokami”, której członkowie wierzyli w rychły koniec świata i wskrzeszenie w grudniu 1708 zmarłego rok wcześniej „proroka” Thomasa Emesa; w 1707 Fatio de Duillier został wraz z dwójką innych działaczy grupy skazany w Londynie na publiczny pręgierz za działalność wywrotową; w latach 1711–1713 podróżował po miastach całej Europy jako misjonarz, później powrócił do Anglii, gdzie kontynuował badania naukowe. [przypis edytorski]
Fatma — Fatima Zahra (605–632), córka Mahometa i matka jego wnuków, najbardziej czczona kobieta islamu. [przypis edytorski]
fatów — D. rzecz. fata, będącego lm od fatum (łac.): siła decydująca o biegu wydarzeń, los, przeznaczenie); tu: losów. [przypis edytorski]
Fatra — dwa pasma górskie na Słowacji: Mała Fatra i Wielka Fatra. [przypis edytorski]
fatto a pennello (wł.) — jak z obrazka. [przypis redakcyjny]
Fatua, żona Faunusa (…) — por. Warron przytaczany przez Laktancjusza, Podstawy nauki Bożej I, 22; według samego Warrona, (O języku łacińskim, VII, 36) żona Faunusa miała na imię Fauna. [przypis edytorski]
Fatum, εἱμαρμένη, omina — los, przeznaczenie: moc, która określa (przeznacza) wyniki ludzkiego działania i w ogóle wszelkiego stawania się. Fatalizm zawiera pogląd, że los każdego człowieka musi się spełnić, chociażby człowiek przeciwdziałał temu nie wiedzieć jak, gdyż każde zdarzenie jest już raz na zawsze i niezmiennie ustalone, tak samo każdy akt woli. Fatalizm taki wypowiadają już stoicy, jeszcze niezłomnie wyznaje go islam. Zob. III, 562 i IV, 231 i n. [przypis tłumacza]
Fatum jedno spokojne, niewzruszone, rozum nieubłagany świata — Fatum u Rzymian, ανανϰη u Greków według Hezjoda, syn Nocy i Chaosu, znaczyło przeznaczenie, konieczność wyższą od wszystkich bogów i duchów czy niebieskich, czy piekielnych; wystawiali go pod postacią starca gniotącego nogami ziemię, a trzymającego w dłoniach urnę, w której spały losy śmiertelnych — najczęściej jednak, w sensie idealnym pojmowany, znaczył jedność boską, ostatnią przyczynę, matematykę, uniwersum, której nic oprzeć się nie mogło. [przypis autorski]
fatum (łac.) — los; tu M. lm fata. [przypis edytorski]
