Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7668 przypisów.
Dwaj Holendrzy wpadli na myśl zbadania pod mikroskopem płynu nasiennego człowieka… — holenderscy konstruktorzy mikroskopów i badacze: Antonie van Leeuwenhoek (1632–1723), twórca mikrobiologii, który po raz pierwszy zaobserwował mikroorganizmy, odkrył i opisał m.in. ciałka krwi i plemniki (1677), a także jaja much w mięsie wołowym, co podważało teorię samorództwa; oraz Nicolaas Hartsoeker (1656–1725), który uważał, że organizmy rozwijają się z miniaturowych wersji samych siebie, a zatem nasienie ludzkie zawiera miniaturowego człowieczka (homunculusa): odpowiadająca temu ilustracja z jego książki z 1664 przyczyniła się do przekonania, że widział ludzkie plemniki pod mikroskopem. [przypis edytorski]
Dwaj najpotężniejsi monarchowie owego świata (…) — por. Próby, I, 30. [przypis tłumacza]
dwaj orłowie (daw.) — dawna forma lm rzeczownika orzeł, dziś: dwa orły. [przypis edytorski]
Dwaj poeci, Stracone złudzenia, Cierpienia wynalazcy — Cykl ten obejmują niektóre wydania Balzaca pod wspólnym tytułem Stracone złudzenia; w osobowym związku z tym cyklem pozostają dalej Blaski i nędze życia kurtyzany oraz Ostatnie wcielenie Vautrina. [przypis tłumacza]
Dwaj pretendenci do królestwa Tracji (…) — Tacyt, Roczniki, II, 65. [przypis tłumacza]
Dwaj przyjaciele — bajka La Fontaine'a (ks. VIII, bajka 11). [przypis edytorski]
Dwaj Strozzów, ociec z synem, — ojciec Wespazjan (1422–1505) i syn Herkules (1471–1508), obaj poeci. [przypis redakcyjny]
Dwaj Zygmunci — chodzi zapewne o Zygmunta I Starego (1467–1548), od 1506 r. króla Polski i wielkiego księcia litewskiego oraz jego syna, Zygmunta II Augusta (1520–1572), od 1543 r. wielkiego księcia litewskiego, od 1548 r. króla Polski. Byli to dwaj ostatni władcy z linii Jagiellonów. Na Wawelu spoczywa również Zygmunt III Waza (1566–1632), król Polski od 1587 r. i Szwecji (1592–1599). [przypis edytorski]
dwakroć — dwukrotnie, dwa razy. [przypis edytorski]
dwakroć sto tysięcy sestercyj — około 100,000 złotych. [przypis autorski]
dwakroć zbici Frygowie — Trojańczycy zostali dwukrotnie pobici, ponieważ dwa razy zburzono ich stolicę; raz uczynił to Herkules, drugi raz Grecy pod wodzą Agamemnona. [przypis edytorski]
Dwa krzyże — Krzyż Chrystusa i dwóch łotrów (fragm. 841). [przypis tłumacza]
dwa księżyce [Marsa], które obsługują planetę, a które uszły bystrości wzroku naszych astronomów — Mars rzeczywiście ma dwa księżyce, Fobos i Deimos, które z powodu niewielkich rozmiarów odkryto dopiero w r. 1877, ponad sto lat po napisaniu Mikromegasa (1752). Wzmiankę o dwóch księżycach Marsa zawierają także Podróże Guliwera (1726). Po odkryciu przez Galileusza księżyców Jowisza (1610), na podstawie filozoficznych założeń o matematycznym porządku świata, można było przypuszczać, że Mars ma dwa księżyce, zaś trudności w ich dostrzeżeniu wynikają z ich małych rozmiarów. [przypis edytorski]
Dwa lata niespełna, a jakaż różnica olbrzymia! Kiedy wiosny zaprzeszłorocznej opuszczałem Warszawę (…) — L. Krzywicki, W otchłani, Warszawa 1909, s. 50. [przypis autorski]
„Dwa lata niespełna, a jakaż różnica olbrzymia! Kiedy wiosny zaprzeszłorocznej opuszczałem Warszawę” (…) w styczniu 1894 r. na łamach „Prawdy” — K. R. Żywicki [L. Krzywicki], Nasz nietzscheanizm, „Prawda” 1894, nr 4. Ten znamienny artykuł całkowicie uszedł uwagi monografisty recepcji Nietzschego w omawianym okresie. Por. T. Weiss, Fryderyk Nietzsche w piśmiennictwie polskim lat 1890–1914, Kraków 1961. [przypis autorski]
dwa Leszczkowie — dwóch Leszków: Leszek Biały i Leszek Czarny. [przypis redakcyjny]
dwa mniejsze jeziorka — zapewne chodzi o Mały Staw i Przedni Staw. [przypis edytorski]
dwa niemowy — dziś popr.: dwie niemowy. [przypis edytorski]
Dwa płomyki gazu na wystawie — pod koniec XIX w. w dużych miastach Anglii powszechnie używano zasilanych z gazowni lamp gazowych, emitujących silne światło dzięki rozgrzewaniu do białości siatki żarowej płomieniem spalanego gazu; oświetlano nimi ulice, budynki publiczne, warsztaty, sklepy, a także domy klasy średniej. [przypis edytorski]
dwa pnie poznania ludzkiego (…) z jednego wspólnego, lecz nam nieznanego korzenia — to zdanie Kanta o wspólnym korzeniu zmysłowości i rozumu posłużyło później do wytworzenia filozofii monistycznej, mianowicie Schellingowego Identistäts-system. Widnieje też ono u Hippolyte'a Taine'a w dziele De l'Intelligence (1871), gdzie między innymi czytamy: „Przyroda więc ma dwa oblicza, a wypadki kolejne i równoczesne, stanowiące ją, można pojąć i poznać dwoma sposobami: z wnętrza i same w sobie, oraz z zewnątrz i za pośrednictwem wrażenia, jakie wywierają na zmysły nasze. Dwa oblicza są równoległe, i wszelka linia przecinająca jedno przecina też drugie na tej samej wysokości. Widziana z jednej strony, przyroda za pierwiastki swoje ma wypadki, które możemy poznać tylko w stanie najwyższej złożoności, a które w tym stanie zowiemy wrażeniami. Widziana z drugiej strony, za pierwiastki swoje ma ona wypadki, które jasno pojmujemy jedynie w stanie najwyższej prostoty, a które w stanie tym zowiemy ruchami drobinowymi. Z pierwszego punktu widzenia jest ona drabiną wypadków umysłowych, kolejnych i równoczesnych, których złożoność maleje, w miarę tego jak się schodzi ze szczytu nam świadomego, by zstąpić aż do podstawy, u której nie mamy już świadomości. Z drugiego punktu widzenia, jest ona drabiną wypadków fizycznych, kolejnych i równoczesnych, których złożoność wzrasta w miarę tego, jak się wychodzi od podstawy, pojmowanej przez nas jasno, by wedrzeć się aż na szczyt, o którym nie mamy zgoła wyobrażenia dokładnego. Każdy szczebel złożoności z jednej strony drabiny wykazuje z drugiej strony równyż szczebel złożoności. Z obu stron, u podstawy drabiny wypadki są nieskończonościowe; we wrażeniach, których rozbiór można posunąć nieco dalej, tj. we wrażeniach słuchu i wzroku, widać, że jak wypadek umysłowy tak i wypadek fizyczny przechodzi w czasie bardzo krótkim przez szereg szczebli ściśle nieskończony. Z jednej strony i z drugiej, od podstawy do szczytu, odpowiedniość jest zupełna. Zdanie po zdaniu, słowo w słowo, wypadek fizyczny, tak jak go sobie wyobrażamy, jest przekładem wypadku moralnego” (La nature a deux faces, et les événements successifs et simultanés qui la constituent peuvent être conçus et connus de deux façons, par le dedans et en eux-mêmes, par le dehors et l'impression qu'ils produisent sur nos sens. Les deux faces sont parallèles, et toute ligne qui coupe l'une coupe l'autre à la même hauteur. Vue d'un côté, la nature a pour éléments des événements que nous ne pouvons connaître qu'à l'état de complication suprême, et qu'en cet état nous nommons sensations. Vue de l'autre côté, elle a pour éléments des événements que nous ne concevons clairement qu'à l'état de simplicité extrême, et qu'en cet état nous nommons mouvements moléculaires. Au premier point de vue, elle est une échelle d'événements moraux, successifs et simultanés, dont la complication va décroissant, si l'on part du sommet dont nous avons conscience, pour descendre jusqu'à la base dont nous n'avons pas conscience. Au second point de vue, elle est une échelle d'événements physiques, successifs et simultanés, dont la complication va croissant, si l'on part de la base que nous concevons clairement, pour aller jusqu'au sommet dont nous n'avons aucune idée précise. Tout degré de complication d'un côté de l'échelle indique de l'autre côté un degré de complication égal. Des deux côtés, à la base de l'échelle, les événements sont infinitésimaux; on a vu dans les sensations dont on peut pousser un peu loin l'analyse, celles de l'ouïe et de la vue, que l'événement moral comme l'événement physique passe dans un temps très-court par une série rigoureusement infinie de degrés. D'un côté à l'autre, depuis la base jusqu'au sommet, la correspondance est parfaite. Phrase à phrase, mot à mot, l'événement physique, tel que nous nous le représentons, traduit l'événement moral.” I, 365–7). Jest to rodzaj międzywierszowego (interlinéal) przekładu z jednego języka na drugi. [przypis redakcyjny]
dwa potężne duchy, Spojone z sobą, stworzyły trzeciego — pomimo wyraźnego w dalszym ciągu odezwania się Demogorgona: „Jam twój syn, jako tyś synem Kronosa”, rozumieć należy, iż Zeus został jego ojcem pośrednio, przez „dziecię przeznaczeń” (the fatal-child). Co do Tetydy, poeta poszedł za podaniem niehomerycznym, podług którego Zeus nie poślubił Tetydy, lękając się groźby Fatum. [przypis tłumacza]
Dwa Potwory stoją na swoich podstawach — Podstawy mogą być krynolinowate i umożliwiać aktorom stawanie i przysiadanie przez ścieśnianie się kręgów. [przypis autorski]
dwa pułki bojowe — To jest aniołów wiernych i wybranych Pańskich. Aniołów dobrych, którzy przeciw złym i zbuntowanym duchom walczyli, i błogosławione dusze tych ludzi, którzy za życia ziemskiego złe skłonności zwycięsko pokonali. [przypis redakcyjny]
dwa raży — służący Wokulskiego w obawie przed gwarowym mazurzeniem „szadzi”, tj. wymawia sz, ż, cz, zamiast s, z, c. [przypis redakcyjny]
dwa razyćby nas potrzeba porazić (starop.) — konstrukcja z partykułą -ci (skróconą do -ć) i ruchomą końcówką trybu przypuszczającego; znaczenie: trzeba by [ci] nas dwa razy porazić [dwa razy pokonać]. [przypis edytorski]
dwa razy więcej Żydów niż wyszło z Egiptu — dwa razy sześćset tysięcy. [przypis tłumacza]
dwa ruble, złotych cztery i dwa grosze — w XIX w. w tej części Polski, która znajdowała się pod zaborem rosyjskim, funkcjonował faktycznie podwójny system monetarny: obok rubli, dzielących się na kopiejki, w obiegu były również złote i grosze, przy czym (przynajmniej w pewnych okresach) jeden złoty wart był pół rubla i dzielił się na 30 groszy. [przypis edytorski]
dwa słowa Kościuszki: „Finis Poloniae” — Kościuszko ranny pod Maciejowicami miał wyrzec tragiczne słowa: „Finis Poloniae” (Koniec Polski). Późniejsze badania wykazały, że wersja ta pozbawiona jest wszelkich podstaw. [przypis redakcyjny]
dwa słowa: „Nie ma głupich” — dziś są to trzy słowa, jako że dawniej nie ma pisało się razem. [przypis edytorski]
Dwa sonety — przesłane w liście pannie Anieli Grudzińskiej. [przypis autorski]
dwa sotka — dwie setki. [przypis edytorski]
dwasta (gw.) — dwieście. [przypis edytorski]
dwa stołków (gw. forma) — dwa stołki. [przypis edytorski]
dwa stoły — to znaczy Tora i bogactwo. [przypis tłumacza]
dwa strugi — dziś popr. dwie strugi; struga: potok, strumień. [przypis edytorski]
Dwa tylko światła z podwójnym odzieniem wzleciały w niebo — Chrystus Pan i Maria. [przypis redakcyjny]
dwa tysiąca — daw. forma liczby podwójnej (obok pojedynczej i mnogiej); dziś: dwa tysiące. [przypis edytorski]
dwa tysiąca — liczba podwójna; dziś popr.: dwa tysiące. [przypis edytorski]
dwa tysiąca — liczba podwójna. [przypis edytorski]
dwa tysiące — δισχιλίους (Niese), πεντακισχιλίους (Dindorf), stąd 5000 w przekładach. [przypis tłumacza]
dwa tysiące — δισχιλίους (Niese), τριςχιλίους (Dindorf), tria milia, dreitausend (Cl.) [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]
dwa tysiące — dożywotniego żołdu miesięcznego; czerwony złoty (dukat) = 18 złotych polskich ówczesnych. [przypis redakcyjny]
dwa wielkie dzieła — To jest: Testament Stary i Nowy, Pismo Święte. [przypis redakcyjny]
Dwa wspaniałe, nagie [portrety] — mowa zapewne o dwóch słynnych obrazach Francisco Goi: Maja naga i Maja ubrana, ukazujących tę samą piękną młodą kobietę, leżącą w tej samej pozie na otomanie: na jednym kobieta jest ubrana, na drugim zaś naga. [przypis edytorski]
Dwa żywioły miasta — w okresie przedrewolucyjnym istniała silna nienawiść między poszczególnymi narodami Zakaukazia, świadomie podsycana przez rząd carski w celu osłabienia ruchu rewolucyjnego i narodowo-wyzwoleńczego. W Rosji carskiej nazywano ludność azerbejdżańską Tatarami zakaukaskimi; Żeromski stale używa tej nazwy. [przypis redakcyjny]
dwa zajadłe stronnictwa — jansenistów i jezuitów. [przypis edytorski]
dwa złote (…) pół rubla — w zaborze rosyjskim 1 złoty dzielono na 30 groszy a. 15 kopiejek; 1 rubel dzielono na 100 kopiejek; tzn. 1 kopiejka liczyła 2 grosze, 50 kopiejek (pół rubla) 100 groszy, czyli 3 złote 10 groszy. [przypis edytorski]
Dwa zwoje wełny umieszczone przed krzesłem kanclerza w Izbie Lordów angielskich — mowa o tzw. wool-sack, zwojach wełny, które w angielskiej Izbie Lordów stoją obok fotela Lorda Kanclerza. [przypis redakcyjny]
d…w — durniów. [przypis edytorski]
Dwernicki, Józef (1779–1857) — polski wojskowy, generał, dowódca kawalerii w powstaniu listopadowym. [przypis edytorski]
Dwernicki, Józef (1779–1857) — polski wojskowy, generał; w 1809 na czele ok. 100 ochotników ze swoich dóbr połączył się z oddziałami Piotra Strzyżewskiego i walczył z Austriakami; w 1810 mianowany szefem szwadronu pułku ułanów; pod Lipskiem jako ostatni wycofał się z pola bitwy; w 1814 otrzymał dowództwo świeżo utworzonego Pułku Krakusów; dowódca kawalerii w powstaniu listopadowym. [przypis edytorski]
dwie (…) alternatywy — oznaczałoby to cztery możliwe wyjścia, ponieważ alternatywa to wybór między dwiema ewentualnościami (albo-albo). [przypis edytorski]
dwie babie — dziś popr.: dwie baby. [przypis edytorski]
dwie babie — relikt występującej niegdyś w języku polskim liczby podwójnej. [przypis edytorski]
dwie bań — dziś popr. forma B.lm.: dwie banie. [przypis edytorski]
dwie chorób, dwie dżum (daw.) — dziś popr. składnia z M. (zam. D.): dwie choroby, dwie dżumy. [przypis edytorski]
dwie części — domyślnie: dwie trzecie. [przypis edytorski]
Dwie części mowy, teraz i w tej chwili — W oryginale: mo ed issa, dwa słowa lombardzkie oznaczające rzecz jedną, synonimy, a które tu wytłumaczyliśmy przez: teraz i w tej chwili; słowa te po francusku tłumaczą się dosłownie à présent et maintenant. [przypis redakcyjny]
dwie drachmy — δύο δραχμὰς. w Mt 17, 24: didrachmy (τὰ δίδραχμα). Ale podatek na świątynię pobierano w starej, świętej monecie; stąd owi mieniacze w świątyni Jerozolimskiej, wspomniani u Marka 11, 15 (Riehm I, 7a). [przypis tłumacza]
dwie drodze — relikt liczby podwójnej; dziś popr.: dwie drogi. [przypis edytorski]
dwie drodze (starop. forma) — daw. liczba podwójna, dziś popr.: dwie drogi. [przypis edytorski]
dwie drodze (starop. forma) — dualis [tj. liczba podwójna], obecnie: dwie drogi. [przypis redakcyjny]
dwie drzewie — dziś popr.: dwa drzewa (archaiczna forma liczby podwójnej). [przypis edytorski]
dwie dziewczynie (starop.) — daw. forma liczby podwójnej; dziś: dwie dziewczyny. [przypis edytorski]
dwie godzin — dziś popr. forma: dwie godziny. [przypis edytorski]
dwie grusze — poeta, nieliczący się często z rzeczywistością, umieścił na piasku pod piramidami dwa drzewa grusz; w rzeczywistości w Egipcie zupełnie grusz nie ma. [przypis redakcyjny]
dwie gumy „z myszką” — gumki do wymazywania z z obrazkiem myszki. [przypis edytorski]
dwie gwiazdek — dziś popr. forma M.lm: dwie gwiazdki; tu: łzy. [przypis edytorski]
dwie (…) i pół godzin — dziś popr.: dwie i pół godziny. [przypis edytorski]
dwie już dramy piorunem bardzo skończyłem wygodnie — tj. Balladynę i Lillę Wenedę. [przypis edytorski]
dwie kolumny w bramie — chodzi o tzw. Bramę Kantaka. [przypis edytorski]
dwie (…) koronie (starop. forma) — dualis [tj. daw. liczba podwójna; dziś: dwie korony; red. WL], porównaj pieśń II, zwr. 89. [przypis redakcyjny]
dwie kwarcie — daw. forma liczby podwójnej; dziś powinno być: dwie kwarty. [przypis edytorski]
dwie lecie (daw.) — dwa lata. [przypis edytorski]
dwie lecie — daw. forma liczby podwójnej; prawdop. sens: dwa lata temu. [przypis edytorski]
dwie lecie — daw. gramat. liczba podwójna, dziś: dwa lata. [przypis edytorski]
dwie lecie — liczba podwójna, dziś: dwa lata. [przypis edytorski]
dwiema braciej (starop. liczba podwójna) — dwóm braciom. [przypis edytorski]
dwiema — dwoma. [przypis redakcyjny]
dwiema (…) jagody — dziś popr. forma N. lm: dwiema jagodami; jagody (daw., poet.): policzki. [przypis edytorski]
dwiema ławnikami — dziś r.m. liczebnika: dwoma (…). [przypis edytorski]
dwiema rzędami (starop. forma) — dwoma rzędami. [przypis edytorski]
dwiema szwadronami — dziś popr.: dwoma szwadronami. [przypis edytorski]
dwie mili — dziś popr.: dwie mile. [przypis edytorski]
dwiem lecie tylko trzymał — tylko dwa lata miałem w dzierżawie; dwie lecie: starop. forma liczby podwójnej (występującej obok pojedynczej i mnogiej). [przypis edytorski]
dwie mocy (daw.) — dziś popr. forma: dwie moce. [przypis edytorski]
Dwie najdawniejsze księgi świata, to Mojżesza i Hioba; jeden żyd, drugi poganin — Hiob był z ziemi Hus blisko Arabii; tradycja uważa go za Araba. [przypis tłumacza]
dwie niedziele mam zostawionych — dziś: mam zostawione dwie niedziele; tzn. zostało mi dwa tygodnie. [przypis edytorski]
dwie (…) niedziele — w mowie ludu: dwa tygodnie. [przypis redakcyjny]
dwie niedzieli (daw.) — dwa tygodnie. [przypis edytorski]
dwie nocy — dziś popr.: dwie noce. [przypis edytorski]
dwie oczy — dziś: dwoje oczu. [przypis edytorski]
dwie osobie — dziś: dwie osoby (relikt archaicznej liczby podwójnej). [przypis edytorski]
dwie osobie — relikt tzw. liczby podwójnej; dziś: dwie osoby. [przypis edytorski]
Dwie piramidy wąwóz tworzyły głęboki… — Wariant: „Dwie równe — myśli trwożne, trzymające w grozie,/ Tworzyły wąwóz gmachów… w głębokim wąwozie/ Na ziemi — właśnie słońce patrzało tamtędy —/ Widać było aż w głębi dwa mrówczane rzędy/ Czarności nieruchomej… były to poryte/ Mogiły, niecałymi kamieniami kryte.” [przypis redakcyjny]
„Dwie poczty” (Evening and Morning) — tj. „Evening Post” (Poczta Wieczorna) oraz „Morning Post” (Poczta Poranna). [przypis edytorski]
dwie połowie — dziś popr.: dwie połowy (pozostałość tzw. liczby podwójnej). [przypis edytorski]
dwie przyczynie — archaiczna forma tzw. liczby podwójnej. [przypis edytorski]
dwie przygodzie (starop. forma) — dziś M.lm: dwie przygody. [przypis edytorski]
dwie ranie (starop. forma) — daw. liczba podwójna, dziś popr.: dwie rany. [przypis edytorski]
