Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7491 przypisów.
bałamucić — tu: starać się rozkochać w sobie. [przypis edytorski]
bałamucić — uwodzić, kokietować. [przypis edytorski]
bałamucić — wprowadzać w błąd. [przypis edytorski]
bałamuctwo (daw.) — tu: spędzanie czasu na hulankach. [przypis edytorski]
bałamut (daw.) — tu: uwodziciel. [przypis edytorski]
bałamut (daw.) — uwodziciel. [przypis edytorski]
bałamutka — uwodzicielka. [przypis edytorski]
bałamutnia — bałamucenie, zawracanie głowy. [przypis redakcyjny]
bałamutnia — bałamuctwo, błąd, ogłupienie; głupstwo. [przypis edytorski]
bałamutnie — tu: mętnie, niejasno. [przypis edytorski]
bałamutnik — mężczyzna uwodzący kobiety. [przypis edytorski]
bałamutny (daw.) — uwodzicielski; zalotny. [przypis edytorski]
bałamutny (daw.) — wprowadzający w błąd a. zalotny, uwodzicielski. [przypis edytorski]
bałamutny — wprowadzający w błąd. [przypis edytorski]
bałamut — osoba niepoważna. [przypis edytorski]
Bałchany — dziś popr.: Bałkany. [przypis edytorski]
Bałem się, aby się nie wydał zbyt śmiały dla wieku i kraju, w którym pisałem, i aby popłoch mych przyjaciół — obawę tę nasuwała mi zwłaszcza surowa roztropność Duclosa; co do Diderota bowiem, nie wiem, jakim sposobem, posiedzenia nasze czyniły mnie zawsze satyrycznym i gryzącym, bardziej niż byłem nim z natury. To nawet odwróciło mnie od chęci radzenia się go w tym przedsięwzięciu, w które chciałem włożyć całą siłę rozumowania, bez najlżejszego śladu zgryźliwości i stronniczości. O tonie, który obrałem w tym dziele, można sądzić z Umowy społecznej, która jest z niego wyciągiem. [przypis autorski]
Bałga — daw. pruska osada w obwodzie królewieckim (dziś kaliningradzkim), po której zdobyciu Krzyżacy wybudowali w tymże miejscu obronny zamek. [przypis edytorski]
Bałkan — Bałkany; obszar Półwyspu Bałkańskiego w płd.-wsch. Europie, oblewany przez Adriatyk, Morze Jońskie, Morze Egejskie, Morze Czarne i Morze Marmara. [przypis edytorski]
Bałkan — dziś popr.: Bałkany. [przypis edytorski]
Bałkany a. Półwysep Bałkański — półwysep w Europie Płd. otoczony przez Morze Adriatyckie, Morze Jońskie, Morze Czarne, Morze Marmara i Morze Egejskie. [przypis edytorski]
bał-micwe a. bar-micwa — w trzynastym roku życia chłopiec według pojęć religijnych staje się odpowiedzialny za swoje czyny. Moment ten święci się specjalną uroczystością. [przypis edytorski]
bał się w swych ludziach iakiey wielkiey szkody (starop.) — bał się, że jego ludzie doznają jakiejś wielkiej szkody (krzywdy, uszczerbku). [przypis edytorski]
Bałta — miasto z płd. części Ukrainy, ok. 200 km na płn. od Odessy, powstałe w XVIII w. z dwóch twierdz, pol. Józefgrodu i tur. Bałty. [przypis edytorski]
bał-tokea — Żyd, który dmie w róg w Rosz-haszana. [przypis tłumacza]
Bałtyk a. Morze Bałtyckie — morze śródlądowe na szelfie kontynentalnym w północnej Europie. [przypis edytorski]
Bałtyku królowa po kochanku płacze — w mit. litew. Jurata (Jūratė, od litew. jūra: morze), bogini Bałtyku, zakochała się w rybaku, za co Perkun zniszczył jej bursztynowy pałac i pozbawił ją władzy. [przypis edytorski]
bałucczyzna — termin utworzony od nazwiska Michała Bałuckiego (1837–1901), komediopisarza, publicysty i autora powieści pozytywistycznych; Radcy pana radcy oraz Gęsi i gąski to tytuły dwóch z szeregu jego komedii, kontynuujących tradycję Fredrowską, pewną dozę krytyki obyczajowej osładzających dobrodusznym humorem. [przypis edytorski]
bałuchowaty (gw.) — o wytrzeszczonych oczach. [przypis edytorski]
bałuch — wrzawa. [przypis redakcyjny]
bałuch — wrzawa, zgiełk, hałas. [przypis edytorski]
Bałucki, Michał (1837–1901) — autor powieści tendencyjnych i komedii przedstawiających życie mieszczaństwa w Galicji. [przypis edytorski]
Bałucki, Michał (1837–1901) — komediopisarz, publicysta, autor powieści pozytywistycznych; jego komedie (m.in. Grube ryby, Radcy pana radcy, Gęsi i gąski) stanowią kontynuację tradycji Fredrowskiej, pewną dozę krytyki obyczajowej osładzając dobrodusznym humorem. [przypis edytorski]
Bałuty — pierwotnie wieś, a od 1915 część Łodzi, zamieszkała głównie przez klasę ludową, szukającą pracy w łódzkich fabrykach. Przed wojną mieszkała tu znaczna część łódzkiej społeczności żydowskiej. W czasie drugiej wojny światowej na terenie m.in. Bałut powstało getto Litzmannstadt, w którym uwięziono w l. 1940–1944 ok. 200 tys. osób pochodzenia żydowskiego i, w wydzielonej części w l. 1941–1942, ok. 1,2 tys. osób pochodzenia romskiego i Sinti. [przypis edytorski]
bałwan — fala. [przypis edytorski]
bałwan — tu: bożek, drewniany posąg bóstwa. [przypis edytorski]
bałwan — tu: bożek, kukła a. rzeźba przedstawiająca bóstwo. [przypis edytorski]
bałwan — tu: bożek, rzeźba przedstawiająca bóstwo. [przypis edytorski]
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
bałwan — tu: fala. [przypis edytorski]
bałwan — tu: figura pogańskiego bożka. [przypis edytorski]
bałwan — tu: kukła, figura. [przypis edytorski]
bałwan — tu: posąg pogańskiego bóstwa. [przypis edytorski]
bałwan — tu: posąg przedstawiający bożka. [przypis edytorski]
bałwan — tu: posążek pogańskiego bóstwa. [przypis edytorski]
bałwan — tu: potężna fala. [przypis edytorski]
bałwan — tu: wzburzona fala. [przypis edytorski]
bałwany (starop.) — bałwanami; falami. [przypis edytorski]
bałwany (starop.) — bożki pogańskie; tu: niechrześcijańska religia. [przypis edytorski]
bałwany — tu: wzburzone fale. [przypis edytorski]
bałwochwalstwo — czczenie bożków pogańskich, przen.: bezkrytyczne uwielbienie. [przypis edytorski]
bałykować — raczkować. [przypis edytorski]
Balaam — biblijny prorok ze Starego Testamentu, który został poproszony przez króla Moabu, by przeklął Izraelitów podczas ich wędrówki przez pustynię; gdy Balaam jechał do króla na oślicy, zatrzymał go anioł i zmusił do powiedzenia jedynie tego, co nakazał Bóg, a wówczas Balaam zamiast przekląć Izraelitów trzykrotnie im pobłogosławił (zanim jednak pojawił się anioł, jako pierwsza do Balaama przemówiła oślica). [przypis edytorski]
Balaam (bibl.) — postać biblijna, prorok z Mezopotamii (Lb 22–23), do którego przemówiła oślica. [przypis edytorski]
Balaam (bibl.) — prorok, któremu król Moabu nakazał, by przeklął Izraelitów, gdyż stanowili zagrożenie dla jego ziemi. Balaam w celu spełnienia misji wyruszył na oślicy. Trzykrotnie drogę zastępował mu anioł, widziany tylko przez oślicę, która wówczas przystawała, a Balaam bił ją kijem. Za trzecim razem „Bóg otworzył usta oślicy”, która przemówiła ludzkim głosem, skarżąc się na bicie. Wówczas dopiero prorokowi ukazał się anioł i przekazał wolę Boga (Lb 22–23). [przypis edytorski]
Balaam (bibl.) — prorok, któremu król Moabu nakazał, żeby przeklął Izraelitów, gdyż stanowili zagrożenie dla jego ziemi. Balaam w celu spełnienia misji wyruszył na oślicy. Trzykrotnie drogę zastępował mu anioł, widziany tylko przez oślicę, która wówczas przystawała, a Balaam bił ją kijem. Za trzecim razem „Bóg otworzył usta oślicy”, która przemówiła ludzkim głosem, skarżąc się na bicie. Wówczas dopiero prorokowi ukazał się anioł i przekazał wolę Boga (Lb 22–23). [przypis edytorski]
Balaam (bibl.) — prorok z Księgi Liczb, którego oślica przemówiła do niego ludzkim głosem, kiedy niewidzialny dla niego anioł zastąpił drogę (Lb 22–23). [przypis edytorski]
Balaam — postać biblijna, prorok z Mezopotamii (Lb 22–23). [przypis edytorski]
balakhaneh — dosłownie: wysoki dom. [przypis autorski]
Balaklavos pilies griuvėsiai. — Ant Balaklavos kalnų stūkso griuvėsiai stiprovės, kurią buvo pastatę graikai, Mileto išeiviai. Paskui genujiečiai čia pastatė Čembalo tvirtapilę. [przypis redakcyjny]
balana (rus.) — pakraštinė jaunesnė medienos dalis. [przypis edytorski]
balance (fr.) — balansować, utrzymywać równowage; tu: rodzaj kroku w tańcu. [przypis redakcyjny]
balansować (z fr.) — tańczyć. [przypis redakcyjny]
Balard, Antoine Jérôme (1802–1876) — chemik, profesor Sorbony (Uniwersytetu Paryskiego) i Collége de France (słynnej paryskiej szkoły wyższej). [przypis edytorski]
balaski — pionowe elementy balustrady. [przypis edytorski]
balaski — pionowe słupki w balustradzie. [przypis edytorski]
balasów — słupków. [przypis redakcyjny]
balasy — poręcze naokoło balkonu, okien itp.; tu: pisownia z podwojoną spółgłoską, zgodnie z manierą XVII w. [przypis redakcyjny]
balasy — rubiny. [przypis autorski]
Balbec i Trieście — fragment dopisany. [przypis tłumacza]
Balbek — właśc. Baalbek; miasto na Półwyspie Arabskim (dziś płn.-wsch. Liban), w starożytności znane jako miejsce kultu fenickiego boga Baala, a następnie, w czasach Imperium Rzymskiego pod nazwą Heliopolis główny ośrodek kultu Jowisza. Wśród zabytkowych ruin miasta wyróżniają się: ukończona ok. 60 r. świątynia Jowisza, świątynia Bachusa wzniesiona ok. 150 r. i świątynia Wenus z 250 r. oraz pozostałości sakralnych budynków chrześcijańskich (kościół św. Jana, średniowieczna bazylika) i muzułmańskich (ruiny Wielkiego Meczetu z VII-VIII w.), a także fragmenty wielkiego antycznego teatru, arabskiej cytadeli z XII w. i średniowiecznych obwarowań. [przypis redakcyjny]
Bal Bullier — sala taneczna w Paryżu, funkcjonująca od połowy XIX w. do 1940 r. [przypis edytorski]
balčkis — balta kiaulė. [przypis edytorski]
baldach (daw.) — baldachim, osłona z tkaniny nad łożem lub tronem. [przypis edytorski]
baldachim (z wł. baldacchino) — przenośna lub stała osłona stanowiąca zadaszenie np. nad łóżkiem, tronem, a także noszona nad dostojnikami; tu zniekształcona forma wyrazu: baldakim. [przypis edytorski]
baldakim — dziś popr.: baldachim. [przypis edytorski]
Baldakim — jedwabna złocista zasłona nad krzesłem lub osłona noszona na drążkach nad znakomitą osobą, używana w czasie procesyj i uroczystych obchodów. Materie takie wyrabiano w mieście Bagdad, które w wiekach średnich nazywano Baldek; stąd nazwa: baldakim. [przypis redakcyjny]
baldekin — dziś: baldachim. [przypis redakcyjny]
baldekin — dziś popr.: baldachim. [przypis edytorski]
baldekin (starop. forma) — baldachim. [przypis edytorski]
Baldelli, Nicola (1572–1655) — włoski jezuita, profesor Kolegium Rzymskiego, wykładowca m.in. filozofii, teologii scholastycznej i teologii moralnej. [przypis edytorski]
Baldovinetti, Alessio (1427–1499) — wł. malarz doby renesansu, związany z Florencją; kształcił się w pracowni Domenica Veneziana, malował freski, obrazy ołtarzowe, portrety, projekty mozaik i witraży; częstym tematem dzieł Baldovinettiego są sceny z życia Marii, takie jak moment zwiastowania czy narodzenie Jezusa, ukazujące uduchowioną postać Madonny o delikatnym, precyzyjnym rysunku szczegółów. Prace artysty znajdują się obecnie w Bazylice Santa Annuziata i kościele San Miniato al Monte we Florencji (freski), w galerii Uffizi (obraz sztalugowy Zwiastowanie) oraz w Luwrze (Madonna z Dzieciątkiem, scena adoracji na tle toskańskiego krajobrazu). [przypis edytorski]
Baldur (Baldr, Balder) — jeden z bogów w mitologii nordyckiej, syn Odyna, symbol światła i piękna. Ulubieniec bogów, podstępnie zabity strzałą z jemioły. [przypis edytorski]
Baldur — w mitologii nordyckiej bóg symbolizujący dobro, piękno i mądrość. [przypis edytorski]
Baldwin — Baldwin, William Charles (1826–1903), myśliwy, autor; opisał swoje wyprawy myśliwskie do Afryki Płd. (1852–1856). [przypis edytorski]
Baldwin — biskup krakowski w l. 1003–1109. [przypis edytorski]
Baldwin — brat Goffreda. [przypis redakcyjny]
Baldwin II de Courtenay (1217–1273) — cesarz łaciński w latach 1228–1261. [przypis edytorski]
baleczkami — prętami. [przypis redakcyjny]
Baleira — ob. Vila Baleira, główne miasteczko wyspy Porto Santo w archipelagu Madery. [przypis edytorski]
balena — potwór, dziw morski. [przypis redakcyjny]
baleniera (wł.) — długa, smukła łódź wiosłowa, używana do transportu wyższych oficerów na ląd lub na inne statki. [przypis edytorski]
Balent — odmiana imienia Walenty. [przypis edytorski]
balet — Otello i Westalka, balety Vigana, gdy je tańczą Pallerini i Molinari. [przypis autorski]
Balfegor — właśc. Belfagor, imię diabła ze znanej baśni magicznej. [przypis edytorski]
Balfers, popr.: Wulfers, Michał (1765–1794) — prawnik, adwokat, syndyk miasta Warszawy (od marca 1794); umiarkowany działacz powstania kościuszkowskiego, członek Rady Zastępczej Tymczasowej; oskarżony o ukrywanie dokumentów kompromitujących króla oraz utrzymywanie kontaktów z więźniami insurekcji, został aresztowany; powieszony przez tłum. [przypis edytorski]
Balfoura deklaracja (ang. The Balfour Declaration) — list wystosowany 2 XI 1917 r. przez rząd brytyjski w osobie ministra spraw zagranicznych, lorda Arthura Jamesa Balfoura (1848–1930), na ręce przywódcy społeczności żydowskiej w Wielkiej Brytanii, barona Waltera Rothschilda w celu przekazania treści pisma do wiadomości Syjonistycznej Federacji Wielkiej Brytanii i Irlandii. List zawierał deklarację, że Wielka Brytania podziela pragnienie odtworzenia w Palestynie „żydowskiej siedziby narodowej” („national home for the Jewish people”) i stanowił wyjście naprzeciw oczekiwaniom i usiłowaniom podejmowanym przez ruch syjonistyczny w Europie. Deklarację Balfoura opublikowano 9 listopada 1917 r., a następnie włączono do traktatu pokojowego zawartego w 1920 r. w Sèvres z Imperium Osmańskim. Działania te zaowocowały utworzeniem brytyjskiego Mandatu Palestyny. [przypis edytorski]
balia — miednica znacznych rozmiarów służąca daw. do prania. [przypis edytorski]
balia — naczynie służące do prania bielizny. [przypis edytorski]
Balicki, Wincenty (1798–1844) — duchowny, działacz kulturalny i pisarz; autor tekstu Miasto Tarnów pod względem historycznym, statystycznym, topograficznym i naukowym, opublikowanego w 1831 r. [przypis edytorski]
Baliński, Ignacy (1862–1951) — pseud. Aksel; polski pisarz, publicysta i działacz społeczny, prawnik, sędzia Sądu Najwyższego w II RP, senator z ramienia Narodowej Demokracji. [przypis edytorski]
