Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7494 przypisów.
beli założyli (starop. forma) — byli założyli; konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: założyli wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]
Belizariusz, Flavius Belisarius (ok. 505–565) — wódz bizantyjski z czasów cesarza Justyniana I Wielkiego, dowodził armią bizantyjską, która w 536 r. wyparła Gotów z Italii i samego Rzymu. Według legendy pod koniec życia miał zostać oślepiony i zmuszony do życia żebraczego. [przypis edytorski]
Belizariusz — syn chłopa, wódz cesarza Justyniana, pogromca Wandalów i Gotów. [przypis redakcyjny]
Belizariusz, właśc. Flavius Belisarius (ok. 505–565) — wódz bizantyjski z czasów cesarza Justyniana I Wielkiego, dowodził armią bizantyjską, która w 536 r. wyparła Gotów z Italii i samego Rzymu. Według legendy pod koniec życia miał zostać oślepiony i zmuszony do życia żebraczego. [przypis edytorski]
Belizar — naczelny wódz wojska Justyniana i szczęśliwy wojownik. [przypis redakcyjny]
belladonna (łac. Atropa belladonna) — gatunek wieloletniej rośliny z rodziny psiankowatych, inaczej: pokrzyk wilcza jagoda; z ziela belladonny od starożytności produkowano leki zmniejszające napięcie mięśni, działające hamująco na układ nerwowy, zmniejszające wydzielanie wszystkich gruczołów, stosowane w w okulistyce podczas badania oka (atropina), a także w leczenia kaszlu, kolki nerkowej i żółciowej, astmy i schorzeń żołądkowo-jelitowych. [przypis edytorski]
belladonna (łac. Atropa belladonna) — inaczej: pokrzyk wilcza jagoda; roślina trująca, stosowana w medycynie. [przypis edytorski]
belladonna — pokrzyk wilcza jagoda; roślina trująca, powodująca m.in. omamy wzrokowe i słuchowe. [przypis edytorski]
Bellamaryna — część Algieru, granicząca z Maroko. [przypis redakcyjny]
bella molinara (wł.) — piękna młynarka; odwołanie do powstałej w 1790 r. w Wiedniu opery La Molinara Giovanniego Paisiella (1740–1816), niezwykle popularnego i prominentnego w swoim czasie wł. kompozytora klasycznych oper gł. komicznych, zatrudnionego m. in. na dworze Katarzyny II w Petersburgu oraz na dworze Napoleona I w Paryżu. [przypis edytorski]
bellandi (łac.) — wojowania. [przypis redakcyjny]
Bellarmin, Robert, właśc. Roberto Francesco Bellarmino (1542–1621) — włoski jezuita, kardynał, inkwizytor, święty Kościoła katolickiego i doktor Kościoła. [przypis edytorski]
bella signora (wł.) — piękna dama. [przypis edytorski]
bella veduta (wł.) — piękny widok. [przypis edytorski]
bella (wł.) — piękna. [przypis edytorski]
Bellay — chodzi o Belley we wsch. Francji, ok. 50 km od Annecy, będące siedzibą biskupią od V w.; nazwę Bellay nosi zamek na zachodzie Francji. [przypis edytorski]
belle femme-istaja (fr., ros.) — piękna kobieta, prawda? [przypis edytorski]
belle (fr.) — piękna. [przypis edytorski]
belle inconnue (fr.) — piękna nieznajoma. [przypis edytorski]
belle-mère (fr.) — teściowa. [przypis redakcyjny]
bellerbej właśc. bejlerbej — tytuł namiestnika zarządzającego prowincją w Turcji osmańskiej; także: beglerbeg, beglerbej. [przypis edytorski]
Bellerofon (mit. gr.) — heros, który dosiadłszy skrzydlatego konia, Pegaza, walczył z Chimerą, a także dokonał zemsty na Antei, zrzucając ją z konia do morza; kiedy próbował wzlecieć na Olimp, Zeus strącił go jednak z Pegaza. [przypis redakcyjny]
Bellerofon (mit. gr.) — królewicz koryncki, pogromca Pegaza. [przypis edytorski]
Bellerofon (mit. gr.) — pogromca Pegaza. [przypis edytorski]
Bellerofon — syn króla Koryntu, bratobójca. [przypis tłumacza]
belle soeur (fr.) — bratowa. [przypis edytorski]
belletrysta (z fr. belles lettres: literatura piękna) — autor beletrystyki, utworów literatury pięknej, głównie powieści i nowel. [przypis edytorski]
Belle Vue (fr.) — piękny widok. [przypis edytorski]
Bellevue — ob. część Meudon, ok. 10 km na płd.-zach. od centrum Paryża; pani de Pompadour mieszkała w pałacyku Bellevue zbudowanym dla niej w 1750 przez Ludwika XV. [przypis edytorski]
Belliard, Augustin Daniel (1769–1832) — francuski generał okresu rewolucji i cesarstwa; w latach 1805–1806 oraz od 1812 brał udział w kampaniach wojennych jako szef sztabu Joachima Murata (króla Neapolu od 1808). [przypis edytorski]
belli civilis (łac.) — wojny domowej. [przypis redakcyjny]
Belli (…) Funde — Lucretius, De rerum natura, I, 33. [przypis tłumacza]
belli in consilio generali constituere (łac.) — na walnej radzie postanowić. [przypis redakcyjny]
Bellincioni, Gemma (1864–1950) — włoska sopranistka światowej sławy. [przypis edytorski]
Bellini, Giovanni (ok. 1430–1516) — malarz włoski epoki renesansu, twórca weneckiej szkoły kolorystycznej, najwybitniejszy z malarskiej rodziny Bellinich; autor głównie obrazów religijnych i portretów. [przypis edytorski]
Bellini — rodzina włoskich malarzy epoki renesansu: Jacopo Bellini i dwóch jego synów, Giovanni i Gentile; trudno powiedzieć, którego z nich ma na myśli autor. [przypis edytorski]
belli vicissitudinem (łac.) — zmienną kolej wojny. [przypis redakcyjny]
Bellman, Carl Michael (1740–1795) — szwedz. poeta i kompozytor, narodowy skald Szwecji; autor popularnych pieśni biesiadnych i miłosnych. [przypis edytorski]
bello et pace (łac.) — na wojnie i w czasie pokoju. [przypis edytorski]
Bellona — bogini wojny. [przypis redakcyjny]
Bellona (mit. rzym.) — bogini wojny; małżonek Bellony (przen.): dzielny wojownik. [przypis edytorski]
Bellona (mit. rzym.) — bogini wojny. [przypis edytorski]
Bellona (mit. rzym) — bogini wojny. [przypis edytorski]
Bellona (mit. rzym.) — bogini wojny. [przypis edytorski]
Bellona (mit. rzym.) — bogini wojny, siostra a. żona Marsa. [przypis edytorski]
Bellona (mit. rzym.) — bogini wojny, siostra lub żona Marsa. [przypis edytorski]
Bellona (mit. rzym.) — bogini wojny; synowie Bellony — wojownicy. [przypis edytorski]
Bellona (mit. rzym.) — staroitalska bogini wojny; później przedstawiana jako żona a. siostra Marsa, boga wojny. [przypis edytorski]
Bellona — rzymska bogini wojny, siostra a. żona Marsa. [przypis edytorski]
Bellona — siostra Marsa, bogini wojny. [przypis redakcyjny]
Bellona — w mit. rzym. bogini wojny. [przypis edytorski]
Bellonie abdykować, do Cerery się aplikować — porzucić rzemiosło wojenne na rzecz zajęcia się uprawą roli. [przypis edytorski]
Bellow, Saul (1915–2005) — amerykański prozaik, laureat Nagrody Nobla w 1976 r. [przypis edytorski]
Belluae (…) consecratae — Cicero, De natura deorum, I, 36. [przypis tłumacza]
bellua (z łac.) — bestia. [przypis redakcyjny]
bellum civile (łac.) — wojna domowa. [przypis edytorski]
bellum omnium contra omnes (łac.) — wojna wszystkich przeciw wszystkim. [przypis edytorski]
Bellum (…) pacis — Vergilius, Aeneida, III, 359. [przypis tłumacza]
belmera (z fr.) — teściowa. [przypis edytorski]
Bel (mit.) — jedno z określeń Marduka, najważniejszego boga panteonu babilońskiego (z akkadyjskiego dosł. „Pan”). [przypis edytorski]
Belmont, Leo, właśc. Leopold Blumental (1865–1941) — polski pisarz, eseista i tłumacz. Autor powieści W wieku nerwowym (1888) kreującej postać dekadenta. [przypis edytorski]
Belmont — nazwa siedziby bogatej dziedziczki zapożyczona przez Szekspira z jego głównego źródła do Kupca weneckiego: pierwszej noweli czwartego dnia ze zbioru Il Pecorone Ser Giovanniego Fiorentino. [przypis edytorski]
belnota — dzielność. [przypis autorski]
beloarda — tu: baszta. [przypis redakcyjny]
beloard (daw.) — szaniec. [przypis redakcyjny]
beloard — szaniec, reduta. [przypis redakcyjny]
Belsham, William (1752–1827) — angielski pisarz, polityk i historyk, autor m.in. zbioru rozpraw pt. Essays, Philosophical, Historical, and Literary (1789). [przypis edytorski]
Beltram — brat Rugiera, a stryj Rugiera II i Marfizy. [przypis redakcyjny]
belt (starop. forma) — bełt; strzała, grot. [przypis edytorski]
beluarda — narożna baszta obronna lub drewniana ruchoma wieża oblężnicza. [przypis edytorski]
beluarda — wieża, machina wojenna. [przypis redakcyjny]
beluard (z fr.) — narożnik obronny, baszta. [przypis redakcyjny]
Belun — król Tyru, ojciec Dydony. [przypis edytorski]
bel uomo (wł.) — przystojny mężczyzna. [przypis edytorski]
Belus a. Bel — dosł. akad. bēlu: pan, władca; jedno z określeń babilońskiego boga Marduka. [przypis edytorski]
belweder a. belwederek (z wł. belvedere: piękny widok) — pawilon ogrodowy z widokiem na okolicę. [przypis edytorski]
belweder, belwederek (z wł.) — dosł.: piękny widok; tu: balkon z widokiem na okolicę. [przypis edytorski]
Belwederek — budynek na wzniesieniu z rozległym widokiem na okolicę. [przypis redakcyjny]
belwederek (wł.) — budynek na wzniesieniu, z którego roztacza się rozległy widok. [przypis redakcyjny]
Belweder — pałac wśród parku na końcu Alei Ujazdowskich, w okresie zaborów był rezydencją generał-gubernatorów warszawskich. W pierwszych latach niepodległości — siedziba Piłsudskiego jako naczelnika państwa, od roku 1922 — siedziba prezydenta. [przypis redakcyjny]
Belweder — pałac wśród parku w południowej części miasta na końcu Alei Ujazdowskich (nazwa „belweder” — z włoskiego „piękny widok”). W tym czasie Belweder należał do rosyjskich generał-gubernatorów. [przypis redakcyjny]
Belweder — pałac w Warszawie w Parku Łazienkowskim, dawna siedziba Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. [przypis redakcyjny]
belweder (z wł.) — budowla ogrodowa na wzniesieniu lub nadbudówka z tarasem nad najwyższą kondygnacją budynku, skąd rozpościera się widok na okolicę. [przypis edytorski]
belyk — trump.: beliek. [przypis edytorski]
Belzebub (z hebr.) — w Nowym Testamencie pan piekieł i przywódca złych duchów. W utworze Krasińskiego ma on być twórcą „spróchniałego obrazu” raju, który to obraz — niby dekorację teatralną — złe duchy przechowują w sklepach, czyli podziemiach (staropolskie: sklep — piwnica, loch, podziemie). Wokół interpretacji obrazu Edenu rozwinęła się polemika między A. Łuckim a Z. Niemojewską-Gruszczyńską (A. Łucki, Obraz Edenu w „Nie-Boskiej komedii”, „Ruch literacki”, nr 3, s.65–67; Z. Niemojewska-Gruszczyńska, W sprawie obrazu Edenu w „Nie-Boskiej komedii”, tamże, nr 5, s. 133–135; A. Łucki, Jeszcze w sprawie obrazu Edenu w „Nie-Boskiej komedii”, tamże, nr 6, s.191–192). Kleiner sądzi, że obraz Edenu to przyroda „zespolona z jakimiś utopijnymi marzeniami”, „że plan pierwotny był odmienny”, przyroda „miała być narzędziem szatana”, kuszącego wyobraźnię poety. Za tą interpretacją idzie też wyd. Libery i Sawrymowicza. Według M. Janion interpretacja Edenu jako jednej z trzech wizji–kuszeń może być dwojaka. Po pierwsze można uznać, że Eden stanowi tu synonim natury, tak jak rozumieli ją romantycy: to raj utracony, stan naturalnej szczęśliwości, przeciwieństwo życia w cywilizacji, prosty i harmonijny żywot. Ale można rozumieć ów symboliczny Eden jako oświeceniowy „stan naturalny” człowieka związany z filozoficzną utopią XVIII–wiecznych racjonalistów. Wtedy pokusę szatańską łączyć należy z obrazem przyszłego szczęścia ludzkości, jaką roztacza Pankracy w rozmowie z hrabią Henrykiem. [przypis redakcyjny]
Belzedek — Βελζεδὲκ (N), Βεζεδὲλ(D), dziś miejscowość nieznana. [przypis tłumacza]
bema — βῆμα, w tym wypadku już mowa o części pretorium; „bema, czyli trybunał na otwartym powietrzu; miejsce to zwano Gabbata lub po grecku Litostratos, gdyż było wyłożone płytami kamiennymi. Słowo greckie βῆμα przeszło do języka syryjsko-chaldejskiego” (Renan, Żywot Jezusa, str. 324). [przypis tłumacza]
be malonės - negailestingai. [przypis edytorski]
Bembo — poeta, wielce swobodny w wyborze tematów, autor traktatu O miłości. [przypis tłumacza]
Bembus — Bembo Pietro (1470–1547), Wenecjanin, był naprzód sekretarzem Leona X, później kardynałem; jeden z najsławniejszych autorów włoskich XVI w., pisał z równą biegłością po włosku i po łacinie. [przypis redakcyjny]
Bembus Mateusz (ok. 1567–1645) — jezuita, następca Skargi w funkcji nadwornego kaznodziei Zygmunta III; autor pism religijnych. [przypis edytorski]
Bembus właśc. Bembo, Pietro (1470–1547) — Wenecjanin, był naprzód sekretarzem Leona X, później kardynałem; jeden z najsławniejszych autorów włoskich XVI w., pisał z równą biegłością po włosku i po łacinie. [przypis redakcyjny]
Bemeselis — Βεμέσελις, w Starożytnościach Βαιθόμμη. [przypis tłumacza]
Bem Józef (1794–1850) — generał wojsk polskich, artylerzysta, uczestnik powstania listopadowego i naczelny wódz powstania węgierskiego w okresie Wiosny Ludów 1848–1849. [przypis edytorski]
Bem, Józef (1794–1850) — polski generał, dowódca wojsk węgierskich w powstaniu w 1848 r. [przypis edytorski]
Bem Józef (1797–1850) — generał polski, uczestnik powstania listopadowego, w latach 1848–1849 wsławił się jako komendant obrony rewolucyjnego Wiednia, a następnie wojsk węgierskich w Siedmiogrodzie, gdzie zwycięsko walczył z Austriakami. W sierpniu 1849 r. był naczelnym wodzem armii węgierskiej; po klęsce powstania wstąpił do armii tureckiej. [przypis redakcyjny]
Ben Akiba, właśc. Akiba ben Josef (ok. 50–135) — żydowski rabin, tanaita; zaangażowany w ostateczne ustalenie kanonu Biblii hebrajskiej oraz zebranie przekazów ustnych dotyczących żydowskiego prawa religijnego; przypisywane mu często powiedzenie: „Wszystko to już było” wypowiada postać sceniczna Ben Akiby w dramacie Karla Gutzkowa Uriel Acosta (jest ono parafrazą wersu z biblijnej Księgi Koheleta: Koh 1, 9). [przypis edytorski]
Benak — jezioro Garda w płn. Włoszech. [przypis redakcyjny]
Ben Ali (pseud.) — właśc. Stanisław Mścichowski, działający od czasów przedwojennych sławny estradowy hipnotyzer i magik, dający objazdowe przedstawienia „hipnozy oraz czarnej i białej magii” w całej Polsce. [przypis edytorski]
Bench, właśc. King's Bench Prison — londyńskie więzienie położone na południowym brzegu Tamizy, istniejące od średniowiecza i wówczas związane z królewskim sądem ławniczym (King's Bench court of law); trafiali tu oskarżeni o zniesławienie, bankructwo, a także dłużnicy (do czasu, gdy w latach 60. XIX zniesiono karę więzienia za długi); w 1842 r. więzienie zostało stosownie przemianowane na Queen's Prison (w związku o objęciem władzy przez królową Wiktorię w 1837 r.) i przejęło dłużników również z zakładów karnych w Marshalsea i Fleet, natomiast więźniów umysłowo chorych przekazało do Bedlam; kolejną przyjętą nazwą było Southwark Convict Prison, zanim w latach 70. XIX w. podupadło, a następnie zostało zamknięte i zniszczone; ostatecznie przestało funkcjonować w 1880 r. [przypis edytorski]
